لقاح

یک اسپرم و تخمک در حال لقاح

لِقاح یا باروری (به انگلیسی: Fertilisation) ترکیب سلول‌های جنسی نر و ماده است که منجر به تشکیل سلول یاخته تخم می‌شود. تخم اولین سلول جاندار جدید است که با تقسیم‌های پی‌درپی و تغییراتی که پیدا می‌کند، در نهایت جانداری مشابه به والدین ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر لقاح به عمل جفت شدن گامت‌های نر و ماده برای پدیدآوردن اندامگان جدید گفته می‌شود.

در حیوانات فرایند لقاح جفت شدن اسپرم با تخمک است که سرانجام به روییدن رویان می‌انجامد. بسته به گونه حیوان این عمل می‌تواند در درون بدن ماده انجام بگیرد که به آن بارورسازی درونی (لقاح داخلی) گفته می‌شود یا ممکن است در بیرون از بدن صورت بگیرد که بارورسازی بیرونی (لقاح خارجی) نام دارد.

به فرایند کلی ایجاد یک فرد جدید از راه بارورسازی، تولید مثل یا زادآوری گفته می‌شود.

فرایند بارورسازی ضامن بقای گونه‌ها و تنوع جانداران است. نخستین گام در تولید مثل جنسی و عمل لقاح، فرایند گامت‌سازی است. این فرایندها دیدگاه دیگری از یگانگی و در عین حال گوناگونی جانداران را توجیه می‌کند.

گامت یک سلول ویژه برای تولید مثل است که برای تولید جاندار جدید با گامت دیگری از جنس مخالف همان نوع جاندار ترکیب شود. گامت در اندام تولید مثلی به وجود می‌آید. اندام‌های تولید شده نر و ماده ممکن است در دو جاندار مختلف (نر و ماده) یا یک جاندار (نر و ماده) وجود داشته باشد. بسیاری از گیاهان و برخی از جانوران «نر-ماده» هستند.

لانه گزینی

در طی دو هفته بعد از لقاح، سلولی که در آینده فرزند شما را تشکیل خواهد داد، با سرعت بالایی تکثیر یافته و به صورت توده‌ای با بیش از صد سلول دیده می‌شود. به دنبال این روند تکثیری، توده سلولی فوق شروع به حرکت در طول لوله رحمی‌کرده و خود را به محوطه رحم می‌رساند. این توده سلولی «بلاستوسیست» خوانده می‌شود و از نظر ظاهر، مانند یک تمشک کوچک است و به اندازه ۰٫۱ میلی‌متر شبیه سر سوزن است. بلاستوسیست دارای دو لایه است، لایه اول که همان لایه خارجی است، به دنبال تکامل بیشتر، تبدیل به جفت شده و شروع به ترشح هورمون بارداری یا hCG می‌کند و لایه داخلی نیز در نهایت جنین شما را می‌سازد. بلاستوسیست ابتدا درون حفره رحمی شناور بوده و از طریق شیره‌هایی که از لایه‌های داخلی رحم ترشح می‌شود، تغذیه می‌کند. در اواخر هفته سوم، بلاستوسیست ماهیت تهاجمی پیدا کرده و به دیواره ضخیم شده رحم که جهت باروری به این صورت اختصاص یافته، به سختی وصل می‌شود. این مرحله، یعنی وصل بلاستوسیست به لایه رحمی، «لانه گزینی» نامیده می‌شود و به دنبال وقوع این حالت، باروری انجام می‌گیرد.

لکه بینی لانه گزینی

یک اسپرم دیواره خارجی تخمک را شکافته و به درون آن راه یافته، آن را بارور کرده‌است. چند روز بعد از لقاح، تخم بارور شده شروع به لانه گزینی در جداره داخل رحم کرده و به رشد خود ادامه می‌دهد. هنوز تأخیری در قاعدگی رخ نداده است. ممکن است در انتهای این هفته لکه بینی مختصری داشته باشید. بعضی از خانم‌ها فکر می‌کنند که شاید عادت ماهیانه شده‌اند، در برخی نیز خون ریزی بسیار مختصر است که شاید متوجه آن نشوند و در گروه اندکی نیز اصلاً اتفاق نمی‌افتد. به هر حال این فقط چند لکه مختصر است که «لکه بینی لانه گزینی» نام دارد و ناشی از فرورفتن تخم بارور شده در دیواره پر خون داخل رحم است، جایی که اگر لقاح اتفاق نمی‌افتاد، فرو ریخته و سبب خون ریزی قاعدگی در شما می‌شد. این روند احتمالاً از هفته پیش آغاز شده، یعنی حدود شش روز بعد از بارور شدن تخمک، اما نمی‌توان در مورد زمان دقیق آن خیلی هم مطمئن بود.

لقاح مصنوعی

نوشتار اصلی: لقاح مصنوعی

در حالت عادی اسپرم معیوب توانایی لقاح با تخمک را ندارد، ولی با روش‌های لقاح مصنوعی امکان بارورسازی مستقیم تخمک توسط اسپرم وجود دارد.

لقاح در لوله آزمایش یا آی‌وی‌اف (به انگلیسی: IVF، مخفف in vitro fertilization) روشی است که در آن سلول‌های تخمک را در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌کنند و یک یا چند سلول تخم به دست آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسیم سلولی، در رحم قرار می‌دهند تا روند رشد جنین به‌طور طبیعی ادامه پیدا کند.

منابع

• Wikipedia contributors, «Fertilisation,» Wikipedia, The Free Encyclopedia, (accessed October 14, 2009).