پرش به محتوا

جنوبگان: تفاوت میان نسخه‌ها

ویرایش پیوندها
مختصات: ۶۸°۵۰′ جنوبی ۹۰°۳۵′ غربی / ۶۸٫۸۳۳°جنوبی ۹۰٫۵۸۳°غربی / -68.833; -90.583 (Peter I Island)
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید.
برچسب: واگردانی
افزودن بخش تنوع زیستی
برچسب‌ها: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه
خط ۵۵: خط ۵۵:
اگرچه منابع [[زغال‌سنگ]]، [[هیدروکربن]]، [[سنگ آهن]]، [[پلاتین]]، [[مس]]، [[کروم]]، [[نیکل]]، [[طلا]]، و دیگر [[کانی]]ها در جنوبگان یافت شده‌اند اما برای بهره‌برداری به اندازه کافی بزرگ نیستند.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/print_2111.html|title=Natural Resources|accessdate=30 October 2016|work=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=۳۱ دسامبر ۲۰۱۶|archive-url=https://web.archive.org/web/20161231044832/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/print_2111.html|url-status=dead}}</ref> در [[۱۹۹۱ (میلادی)]] تصویب [[پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان]] هرگونه تلاش برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی را از میان برد. در [[۱۹۹۸ (میلادی)]] با تصویب توافقی، هر گونه امکان [[معدنکاری]] از میان رفت. بازنگری در مفاد این توافق، تنها در سال [[۲۰۴۸ (میلادی)]] ممکن است و در صورت بازنگری محدودیت‌های بیشتری بر [[توسعه اقتصادی]] و بهره‌برداری در نظر گرفته خواهد شد. مهم‌ترین کنش اقتصادی در جنوبگان ماهی‌گیری است. در سال‌های ۲۰۰۰–۲۰۰۱ گزارش شد که ۱۱۲٬۹۳۴ تن ماهی گرفته شد.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2003/11/30/fisheries-news|title=Fisheries News|date=30 November 2003|accessdate=30 October 2016|publisher=mecropress}}</ref> از ۱ ژوئیه ۱۹۹۸ (میلادی) تا ۳۰ ژوئن ۱۹۹۹ (میلادی) ۱۱۹٬۸۹۸ تن ماهی به صورت قانونی گرفته شد.<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Antarctica-Year-In-Review-1999|title=Antarctica in 1999|work=Britannica Book of the Year|author=Guthridge, Guy|year=1999}}</ref>
اگرچه منابع [[زغال‌سنگ]]، [[هیدروکربن]]، [[سنگ آهن]]، [[پلاتین]]، [[مس]]، [[کروم]]، [[نیکل]]، [[طلا]]، و دیگر [[کانی]]ها در جنوبگان یافت شده‌اند اما برای بهره‌برداری به اندازه کافی بزرگ نیستند.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/print_2111.html|title=Natural Resources|accessdate=30 October 2016|work=The World Factbook|publisher=CIA|archive-date=۳۱ دسامبر ۲۰۱۶|archive-url=https://web.archive.org/web/20161231044832/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/print_2111.html|url-status=dead}}</ref> در [[۱۹۹۱ (میلادی)]] تصویب [[پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان]] هرگونه تلاش برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی را از میان برد. در [[۱۹۹۸ (میلادی)]] با تصویب توافقی، هر گونه امکان [[معدنکاری]] از میان رفت. بازنگری در مفاد این توافق، تنها در سال [[۲۰۴۸ (میلادی)]] ممکن است و در صورت بازنگری محدودیت‌های بیشتری بر [[توسعه اقتصادی]] و بهره‌برداری در نظر گرفته خواهد شد. مهم‌ترین کنش اقتصادی در جنوبگان ماهی‌گیری است. در سال‌های ۲۰۰۰–۲۰۰۱ گزارش شد که ۱۱۲٬۹۳۴ تن ماهی گرفته شد.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2003/11/30/fisheries-news|title=Fisheries News|date=30 November 2003|accessdate=30 October 2016|publisher=mecropress}}</ref> از ۱ ژوئیه ۱۹۹۸ (میلادی) تا ۳۰ ژوئن ۱۹۹۹ (میلادی) ۱۱۹٬۸۹۸ تن ماهی به صورت قانونی گرفته شد.<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Antarctica-Year-In-Review-1999|title=Antarctica in 1999|work=Britannica Book of the Year|author=Guthridge, Guy|year=1999}}</ref>


گردش‌گری اکتشافی در اندازه کوچک از [[۱۹۵۷ (میلادی)]] وجود داشته و امروزه در [[سیستم پیمان جنوبگان]] و پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان گنجانده شده‌است. اما بر پایه [[انجمن بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان]] به صورت خود تنظیم کار می‌کند. همه [[کشتی (شناور)|کشتی‌های]] گردشگری، عضو اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان نیستند اما اعضای این اتحادیه ۹۵٪ کنش‌های [[گردشگری در جنوبگان]] را انجام می‌دهند. بیشتر مسافرت‌ها با کشتی‌های کوچک یا متوسط اندازه و در چشم‌اندازهای زیبا و با جانوران بومی جنوبگان انجام می‌شوند. در تابستان سال‌های ۲۰۰۶–۲۰۰۷ نیم‌کره جنوبی، ۳۷٬۵۰۶ و در ۲۰۱۵–۲۰۱۶، ۳۸٬۴۷۸ گردشگر از جنوبگان دیدن کردند که بیشتر آنها سوار بر کشتی‌های تجاری بودند.<ref>{{cite web|url=http://30atcm.ats.aq/30atcm/Documents/Docs/fr/Atcm30_fr001_e.doc|title=Final Report, 30th Antarctic Treaty Consultative Meeting|date=|accessdate=2 August 2007|website=|publisher=Antarctic Treaty Secretariat|last=|first=|format=DOC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070808034540/http://30atcm.ats.aq/30atcm/Documents/Docs/fr/Atcm30_fr001_e.doc|archivedate=8 August 2007|deadurl=yes|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.knet.co.za/antarctica/political.htm|title=Politics of Antarctica|accessdate=5 February 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050214014631/http://www.knet.co.za/antarctica/political.htm|archivedate=14 February 2005}}</ref><ref>{{cite web|url=https://iaato.org/documents/10157/1444539/2015-2016+Tourists+by+Nationality+(Total)/9a4fe29b-1c44-45cc-96b2-246e93137b2f|title=2015–2016 Tourists by Nationality Total|accessdate=30 January 2017|publisher=IAATO|archive-date=10 نوامبر 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110194025/http://iaato.org/documents/10157/1444539/2015-2016+Tourists+by+Nationality+(Total)/9a4fe29b-1c44-45cc-96b2-246e93137b2f}}</ref>
[[گردشگری]] اکتشافی در اندازه کوچک از [[۱۹۵۷ (میلادی)]] وجود داشته و امروزه در [[سیستم پیمان جنوبگان]] و پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان گنجانده شده‌است. اما بر پایه [[انجمن بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان]] به صورت خود تنظیم کار می‌کند. همه [[کشتی (شناور)|کشتی‌های]] گردشگری، عضو اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان نیستند اما اعضای این اتحادیه ۹۵٪ کنش‌های [[گردشگری در جنوبگان]] را انجام می‌دهند. بیشتر مسافرت‌ها با کشتی‌های کوچک یا متوسط اندازه و در چشم‌اندازهای زیبا و با جانوران بومی جنوبگان انجام می‌شوند. در تابستان سال‌های ۲۰۰۶–۲۰۰۷ نیم‌کره جنوبی، ۳۷٬۵۰۶ و در ۲۰۱۵–۲۰۱۶، ۳۸٬۴۷۸ گردشگر از جنوبگان دیدن کردند که بیشتر آنها سوار بر کشتی‌های تجاری بودند.<ref>{{cite web|url=http://30atcm.ats.aq/30atcm/Documents/Docs/fr/Atcm30_fr001_e.doc|title=Final Report, 30th Antarctic Treaty Consultative Meeting|date=|accessdate=2 August 2007|website=|publisher=Antarctic Treaty Secretariat|last=|first=|format=DOC|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070808034540/http://30atcm.ats.aq/30atcm/Documents/Docs/fr/Atcm30_fr001_e.doc|archivedate=8 August 2007|deadurl=yes|df=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.knet.co.za/antarctica/political.htm|title=Politics of Antarctica|accessdate=5 February 2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050214014631/http://www.knet.co.za/antarctica/political.htm|archivedate=14 February 2005}}</ref><ref>{{cite web|url=https://iaato.org/documents/10157/1444539/2015-2016+Tourists+by+Nationality+(Total)/9a4fe29b-1c44-45cc-96b2-246e93137b2f|title=2015–2016 Tourists by Nationality Total|accessdate=30 January 2017|publisher=IAATO|archive-date=10 نوامبر 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110194025/http://iaato.org/documents/10157/1444539/2015-2016+Tourists+by+Nationality+(Total)/9a4fe29b-1c44-45cc-96b2-246e93137b2f}}</ref>


نگرانی‌هایی دربارهٔ تأثیر احتمالی گردشگران بر محیط زیست و اکوسیستم وجود دارد. برخی کنش‌گران محیط زیست و دانشمندان برای وضع محدودیت بیشتر بر قوانین سختگیرانه‌تر برای کشتی‌ها و سهمیه گردشگران، فراخوان دادند.<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/734551/Tourism-%27threatens-Antarctic%27.html|title=''Tourism threatens Antarctic''|last=Rowe|first=Mark|date=11 February 2006|publisher=Telegraph UK|accessdate=5 February 2006|location=London|archive-date=26 ژانویه 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090126082101/http://www.telegraph.co.uk/travel/734551/Tourism-'threatens-Antarctic'.html}}</ref> مهم‌ترین واکنش‌های کشورهای عضو سیستم پیمان جنوبگان، گسترش [[دبیرخانه پیمان جنوبگان]] و عضویت در اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان، راهنمای استفاده از سایت گردشگری، وضع محدودیت‌های جای کناره‌گیری کشتی و فرود [[هواپیما]]، و بستن یا کم کردن بازدید از جاهای پر بازدید بود. تا پیش از سقوط [[پرواز شماره ۹۰۱ ایر نیوزیلند]] در [[۲۸ نوامبر]] [[۱۹۷۹ (میلادی)]] استرالیا و [[نیوزیلند]] پروازهای گردشگری بدون فرود به جنوبگان داشتند. از میانه [[دهه ۱۹۹۰ (میلادی)]] شرکت [[کانتاس]] بار دیگر این پروازها را از سر گرفت. [[پرونده:Livingston-Greenwich-map.jpg|190px|بندانگشتی|نقشه [[جزیره لیوینگستون]] و [[Greenwich Island|جزیره گرینویچ]]]]
نگرانی‌هایی دربارهٔ تأثیر احتمالی گردشگران بر محیط زیست و اکوسیستم وجود دارد. برخی کنش‌گران محیط زیست و دانشمندان برای وضع محدودیت بیشتر بر قوانین سختگیرانه‌تر برای کشتی‌ها و سهمیه گردشگران، فراخوان دادند.<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/travel/734551/Tourism-%27threatens-Antarctic%27.html|title=''Tourism threatens Antarctic''|last=Rowe|first=Mark|date=11 February 2006|publisher=Telegraph UK|accessdate=5 February 2006|location=London|archive-date=26 ژانویه 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090126082101/http://www.telegraph.co.uk/travel/734551/Tourism-'threatens-Antarctic'.html}}</ref> مهم‌ترین واکنش‌های کشورهای عضو سیستم پیمان جنوبگان، گسترش [[دبیرخانه پیمان جنوبگان]] و عضویت در اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان، راهنمای استفاده از سایت گردشگری، وضع محدودیت‌های جای کناره‌گیری کشتی و فرود [[هواپیما]]، و بستن یا کم کردن بازدید از جاهای پر بازدید بود. تا پیش از سقوط [[پرواز شماره ۹۰۱ ایر نیوزیلند]] در ۲۸ نوامبر ۱۹۷۹ (میلادی) استرالیا و [[نیوزیلند]] پروازهای گردشگری بدون فرود به جنوبگان داشتند. از میانه [[دهه ۱۹۹۰ (میلادی)]] شرکت [[کانتاس]] بار دیگر این پروازها را از سر گرفت. [[پرونده:Livingston-Greenwich-map.jpg|190px|بندانگشتی|نقشه [[جزیره لیوینگستون]] و [[Greenwich Island|جزیره گرینویچ]]]]


== ادعاهای مالکیت ==
== ادعاهای مالکیت ==
خط ۱۴۸: خط ۱۴۸:
استرالیا با ادعای مالکیت نزدیک به ۴۰٪ از جنوبگان، سرمایه‌گذاری چشمگیری روی پروژه‌های پژوهشی در این قاره انجام داده‌است. بر پایه برنامه راهبردی ۱۰ ساله پژوهشی این کشور در جنوبگان، استرالیا تمرکز ویژه‌ای بر پژوهش‌ها در این بخش دارد. یکی از دلایل اصلی این پژوهش‌ها، ارتباط تنگاتنگ [[اکوسیستم]] جنوبگان و استرالیا است. این کشور، چهار ایستگاه پژوهشی در جنوبگان دارد و به‌طور میانگین ۸۰ تا ۹۰ نفر از دو کشور استرالیا و نیوزیلند در آن‌ها زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=علی عبیری-روزنامه‌نگار|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۲۰ فروردین ۱۳۹۹|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world-52325756|عنوان=تاثیر کرونا بر ایستگاه‌های پژوهشی قطب جنوب}}</ref>
استرالیا با ادعای مالکیت نزدیک به ۴۰٪ از جنوبگان، سرمایه‌گذاری چشمگیری روی پروژه‌های پژوهشی در این قاره انجام داده‌است. بر پایه برنامه راهبردی ۱۰ ساله پژوهشی این کشور در جنوبگان، استرالیا تمرکز ویژه‌ای بر پژوهش‌ها در این بخش دارد. یکی از دلایل اصلی این پژوهش‌ها، ارتباط تنگاتنگ [[اکوسیستم]] جنوبگان و استرالیا است. این کشور، چهار ایستگاه پژوهشی در جنوبگان دارد و به‌طور میانگین ۸۰ تا ۹۰ نفر از دو کشور استرالیا و نیوزیلند در آن‌ها زندگی می‌کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=علی عبیری-روزنامه‌نگار|کد زبان=fa-IR|تاریخ=۲۰ فروردین ۱۳۹۹|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world-52325756|عنوان=تاثیر کرونا بر ایستگاه‌های پژوهشی قطب جنوب}}</ref>


== ادعای مالکیت ایران بر قطب جنوب ==
== ادعای مالکیت ایران بر جنوبگان ==
{{اصلی|جنوبگان ایران}}
{{اصلی|جنوبگان ایران}}
[[پرونده:Antarctica, Iran territorial claim.svg|250px|بندانگشتی|نقشه جنوبگان ایران]]
[[پرونده:Antarctica, Iran territorial claim.svg|250px|بندانگشتی|نقشه جنوبگان ایران]]


سازمان [[اقیانوس‌شناسی]] ایران در صدد ایجاد کلبه پژوهشی در قطب جنوب است. در اسفند ۱۳۹۱ [[محمدحسین باقری]]، رئیس ستاد کل [[نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران]] گفت که ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق [[دریای مکران]] به قطب جنوب و حایل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند «بر طبق [[حقوق بین‌الملل|قوانین بین‌المللی]] در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.» منطقه مورد نظر حدفاصل مختصات ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی از سواحل ایران (۳٫۶۴ درجه [[عرض جغرافیایی]]) یک [[قطاع]] به طول تقریبی ۳۰۰۰ کیلومتر و عرض ۴۰۵ کیلومتر و مساحت تقریبی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع است که با [[قلمرو جنوبگان استرالیا]] هم پوشانی دارد.<ref>http://www.tabnak.ir/fa/news/303613/توان-ایران-برای-حاکمیت-بخشی-از-قطب-جنوب</ref> شرقی‌ترین نقطه ایران [[کوهک (سراوان)|کوهک]] در [[استان سیستان و بلوچستان]] با مختصات جغرافیایی ۶۳٫۱۴ شرقی است. شرقی‌ترین نقطه عمان واقع در منطقه [[استان شرقیه جنوبی]] با مختصات ۵۹٫۵۰ شرقی قرار دارد.<ref>https://worldpopulationreview.com/country-locations/where-is-oman/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200402101019/https://bigthink.com/strange-maps/207-antarctica-but-sliced-differently</ref>
سازمان [[اقیانوس‌شناسی]] ایران در صدد ایجاد کلبه پژوهشی در جنوبگان است. در اسفند ۱۳۹۱ [[محمد باقری (نظامی)|محمد باقری]]، رئیس [[ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران]] گفت که ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق [[دریای عمان|دریای مکران]] به قطب جنوب و حائل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند «بر طبق [[حقوق بین‌الملل|قوانین بین‌المللی]] در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.» منطقه مورد نظر حدفاصل مختصات ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی از سواحل ایران (۳٫۶۴ درجه [[عرض جغرافیایی]]) یک [[قطاع]] به طول تقریبی ۳۰۰۰ کیلومتر و عرض ۴۰۵ کیلومتر و مساحت تقریبی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع است که با [[قلمرو جنوبگان استرالیا]] هم پوشانی دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=توان ایران برای حاکمیت بخشی از قطب جنوب|نشانی=http://www.tabnak.ir/fa/news/303613|وبگاه=fa|تاریخ=|بازبینی=2022-11-02|کد زبان=fa|نام=تابناک {{!}}|نام خانوادگی=TABNAK}}</ref> شرقی‌ترین نقطه ایران [[کوهک (سراوان)|کوهک]] در [[استان سیستان و بلوچستان]] با مختصات جغرافیایی ۶۳٫۱۴ شرقی است. شرقی‌ترین نقطه عمان واقع در منطقه [[استان شرقیه جنوبی]] با مختصات ۵۹٫۵۰ شرقی قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Where is Oman in the World?|نشانی=https://worldpopulationreview.com/countries/oman/location|وبگاه=worldpopulationreview.com|بازبینی=2022-11-02}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=How Iran Could Claim a Slice of Antarctica - Big Think|نشانی=https://web.archive.org/web/20200402101019/https://bigthink.com/strange-maps/207-antarctica-but-sliced-differently|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2020-04-02|بازبینی=2022-11-02}}</ref>


== بومیان و ساکنان ==
== تنوع زیستی ==

تعداد [[پنگوئن امپراتور|پنگوئن‌های امپراتور]] و [[شاه‌پنگوئن|شاه پنگوئن]] جمعیت این قاره را تشکیل می‌دهد.
=== جانوران ===
[[File:Kaiserpinguine_mit_Jungen.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kaiserpinguine_mit_Jungen.jpg|جایگزین=penguins with young|چپ|بندانگشتی|[[پنگوئن امپراتور|پنگوئن‌های امپراتور]] در جنوبگان]]
حیات [[بی‌مهرگان]] جنوبگان شامل گونه هایی از [[هیره|هیره‌های]] میکروسکوپی مانند ''Alaskozetes antarcticus'' ، [[شپش]] ، [[کرم‌های لوله‌ای|نماتد]] ، [[خرس آبی]] ، [[چرخان‌تباران]] ، [[کریل]] و [[دم‌فنری]] است. تعداد کمی از [[مهره‌داران]] زمینی به جزایر حاشیه ی جنوبگان محدود می شوند. <ref>{{Cite web|title=Land Animals of Antarctica|url=http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/land-animals/index.php|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081007225336/http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/land_animals/index.php|archivedate=7 October 2008|accessdate=25 April 2017|website=British Antarctic Survey|publisher=[[Natural Environment Research Council]]}}</ref> [[مگس‌ریزه]] بدون پرواز ''Belgica antarctica''، به طول ۶ میلی‌متر، بزرگ‌ترین [[جانوران|جانور]] "کاملاً زمینی" جنوبگان است. <ref>{{Cite web|title=Antarctic Bestiary – Terrestrial Animals|url=http://www.units.muohio.edu/cryolab/education/antarcticbestiary_terrestrial.htm#Belgica|website=Laboratory for Ecophysiological Cryobiology|publisher=[[Miami University]]|accessdate=22 October 2011|last=Sandro|first=Luke|last2=Constible|first2=Juanita}}</ref>

[[کریل جنوبگان|کریل‌های جنوبگان]] که در [[دسته ماهی و توده ماهی|توده‌های]] بزرگ جمع می شوند، [[گونه‌های کلیدی|گونه کلیدی]] اصلی [[بوم‌سازگان|اکوسیستم]] در [[اقیانوس منجمد جنوبی|اقیانوس جنوبی]] است که یک گونه ی غذایی مهم برای [[نهنگ|نهنگ‌ها]]، [[فک (جانور)|فک‌ها]]، [[فک پلنگی|فک‌های پلنگی]] ، [[فک خزپوش|فک‌های خزدار]]، [[ماهی مرکب]] ، [[یخ‌ماهی‌سانیان|یخ‌ماهی‌ها]] و بسیاری از گونه های [[پرنده|پرندگان]] مانند [[پنگوئن|پنگوئن‌ها]] و [[قادوس|آلباتروس]] است. {{Sfn|Trewby|2002}} برخی از گونه های جانوران دریایی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به [[فیتوپلانکتون|فیتوپلانکتون‌ها]] متکی هستند. زندگی دریایی جنوبگان شامل [[پنگوئن|پنگوئن‌ها]] ، [[نهنگ آبی|نهنگ‌های آبی]] ، [[نهنگ قاتل|اورکاها]] ، [[سرپاور عظیم]] و [[فک خزپوش|فک‌های خزدار]] است. <ref name="Anc">{{Cite journal|last=Ancel|first=André|last2=Beaulieu|first2=Michaël|last3=Gilbert|first3=Caroline|date=2013|title=The different breeding strategies of penguins: a review|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1631069113000097#!|journal=[[Comptes rendus de l'Académie des Sciences]]|volume=336|issue=1|pages=1{{ndash}}12|doi=10.1016/j.crvi.2013.02.002|issn=0001-4036|pmc=|pmid=23537764|access-date=12 October 2020|via=[[Elsevier Science Direct]]}}</ref> [[فک خزپوش جنوبگان]] در قرن 18 و 19 به‌شدت توسط [[شکار خوک آبی|شکارچیان فک]] از ایالات متحده و بریتانیا شکار شد. <ref>{{Harvard citation no brackets|Stromberg|1991}}</ref> فک‌های پلنگی [[شکارچی رأس هرم|شکارچیان رأس هرم]] در اکوسیستم جنوبگان هستند و در اقیانوس جنوبی در جست‌وجوی غذا مهاجرت می کنند. <ref>{{Cite journal|last=Staniland|first=Iain J.|last2=Ratcliffe|first2=Norman|last3=Trathan|first3=Philip N.|last4=Forcada|first4=Jaume|date=2018|title=Long term movements and activity patterns of an Antarctic marine apex predator: The leopard seal|journal=[[PLOS ONE]]|volume=13|issue=6|pages=e0197767|bibcode=2018PLoSO..1397767S|doi=10.1371/journal.pone.0197767|pmc=5988266|pmid=29870541|doi-access=free}}</ref>

تقریباً 40 گونه پرنده وجود دارد که در جنوبگان یا نزدیک به آن زاد و ولد می کنند، از جمله گونه های [[مرغ باران|پترل]] ، [[پنگوئن]] ، [[باکلان]] و [[کاکایی (پرنده)|مرغ دریایی]] . اقیانوس اطراف جنوبگان توسط گونه های مختلف پرندگان دیگر از جمله برخی از آن ها که معمولاً در قطب شمال زندگی می کنند، مورد بازدید قرار می گیرد. <ref>{{cite book|last1=Woods|first1=R.|last2=Jones|first2=H. I.|last3=Watts|first3=J.|last4=Miller|first4=G. D.|last5=Shellam|first5=G. R.|chapter=Diseases of Antarctic Seabirds|title=Health of Antarctic Wildlife: A Challenge for Science and Policy|date=2009|pages=35–55|doi=10.1007/978-3-540-93923-8_3|publisher=Springer|isbn=978-3-540-93922-1|language=en}}</ref> [[پنگوئن امپراتور]] تنها پنگوئنی است که در زمستان در جنوبگان تولید مثل می کند. این پنگوئن و [[پنگوئن آدلی]] در جنوبی تربن عرض های جغرافیایی نسبت به سایر پنگوئن ها تولید مثل می کنند.<ref name="Anc" />

=== قارچ‌ها ===
[[File:Islas_Yalour_7,_líquen.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Islas_Yalour_7,_l%C3%ADquen.jpg|جایگزین=lichen photographed in Antarctica|بندانگشتی|[[گلسنگ نارنجی]] ( ''Caloplaca'' ) در حال رشد در [[جزایر یالور]] ، [[مجمع‌الجزایر ویلهلم]]]]
حدود 1150 گونه [[قارچ]] در منطقه ی جنوبگان ثبت شده است که از این تعداد حدود 750 گونه غیر [[گلسنگ]] هستند. <ref name="basplants">{{Cite web|title=Plants of Antarctica|url=http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/plants/index.php|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110607115623/http://www.antarctica.ac.uk//about_antarctica/wildlife/plants/index.php|archivedate=7 June 2011|accessdate=12 July 2011|website=British Antarctic Survey|publisher=Natural Environment Research Council}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Bridge|first=Paul D.|last2=Spooner|first2=Brian M.|author-link2=Brian Spooner (mycologist)|last3=Roberts, Peter J.|date=2008|title=Non-lichenized fungi from the Antarctic region|url=http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/59575/0106/0485.htm|journal=Mycotaxon|volume=106|pages=485–490|archive-url=https://web.archive.org/web/20130811210358/http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/59575/0106/0485.htm|archive-date=11 August 2013|access-date=22 October 2011}}</ref> برخی از گونه‌ها که تحت شرایط شدید و نامساعد تکامل یافته‌اند، حفره‌های ساختاری را در سنگ‌های متخلخل ، اشغال کرده‌اند و در شکل‌دهی صخره‌های دره‌های خشک مک‌موردو (McMurdo) و پشته‌های کوهستانی اطراف آن نقش داشته‌اند. <ref name="Selbmann">{{Cite journal|last=Selbmann, L|last2=de Hoog, G S|last3=Mazzaglia, A|last4=Friedmann|first4=E. I.|author-link4=Imre Friedmann|last5=Onofri, S|year=2005|title=Fungi at the edge of life: cryptoendolithic black fungi from Antarctic desert|url=https://wi.knaw.nl/images/ResearchGroups/Publications/2005Selbmann0001.pdf|journal=Studies in Mycology|volume=51|pages=1–32}}</ref>

[[ریخت‌شناسی (زیست‌شناسی)|مورفولوژی]] ساده‌شده ی این‌گونه قارچ‌ها، همراه با [[سازه|ساختارهای بیولوژیکی]] مشابه، [[سوخت‌وساز|سیستم‌های متابولیسمی]] که می‌توانند در دماهای بسیار پایین، فعال باقی بمانند و چرخه‌های زیستی کاهش یافته، آن ها را برای چنین محیط‌هایی مناسب می‌سازد. [[یاخته|سلول‌های]] دارای [[دیواره سلول|دیواره]] ضخیم و [[ملانین|ملانینی‌شدهٔ]] نیرومند، آن‌ها را در برابر [[فرابنفش|پرتو فرابنفش]] مقاوم می کند. <ref name="Selbmann" />

همین ویژگی‌ها را می‌توان در [[جلبک|جلبک‌ها]] و [[سیانوباکتر|سیانوباکتری‌ها]] مشاهده کرد که نشان می‌دهد آن‌ها [[سازگاری (زیست‌شناسی)|سازگار]] با شرایط حاکم در جنوبگان هستند. این امر منجر به این گمانه‌زنی شده است که [[زندگی در مریخ|حیات در مریخ]] ممکن است شبیه گونه‌های قارچ‌های جنوبگان مانند ''[[کرایومایسس آنترکتیکوس]]'' و ''[[کرایومایسس مینتری]]'' باشد. <ref name="Selbmann" /> برخی از گونه‌های قارچ‌ها که ظاهراً [[بومزاد]] جنوبگان هستند، در فضولات پرندگان زندگی می‌کنند و تکامل یافته‌اند تا بتوانند در داخل مدفوع بسیار سرد رشد کنند، اما می‌توانند از [[روده|رودهٔ]] جانوران [[جانور خون‌گرم|خون‌گرم]] نیز عبور کنند. {{Sfn|de Hoog|2005}} <ref>{{Cite journal|last=Godinho|first=Valeria M.|date=July 2013|title=Diversity and bioprospecting of fungal communities associated with endemic and cold-adapted macroalgae in Antarctica|journal=[[The ISME Journal]]|publisher=[[Nature Publishing Group]]|volume=7|issue=7|pages=1434–1451|doi=10.1038/ismej.2013.77|pmc=3695302|pmid=23702515}}</ref>

=== گیاهان ===
جنوبگان در طول تاریخ خود شاهد تنوع گسترده‌ای از حیات [[گیاه|گیاهی]] بوده است. در [[کرتاسه|دوره کرتاسه]] ، اکوسیستم [[سرخس (گیاه)|سرخس]] و [[مخروطیان]] بر آن تسلط داشت که در پایان آن دوره، به یک [[جنگل بارانی|جنگل بارانی معتدل]] تبدیل شد. در طول دوره ی [[نئوژن]] سرد، یک اکوسیستم [[توندرا]] جایگزین جنگل های بارانی شد. [[اقلیم]] امروزی جنوبگان اجازه ی تشکیل پوشش گیاهی گسترده را نمی دهد. <ref>{{Cite journal|last=Rees-Owen|first=Rhian L.|last2=Gill|first2=Fiona L.|last3=Newton|first3=Robert J.|last4=Ivanović|first4=Ruza F.|last5=Francis|first5=Jane E.|last6=Riding|first6=James B.|last7=Vane|first7=Christopher H.|last8=Lopes dos Santos|first8=Raquel A.|date=2018|title=The last forests on Antarctica: Reconstructing flora and temperature from the Neogene Sirius Group, Transantarctic Mountains|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S014663801730219X|journal=Organic Geochemistry|language=en|volume=118|pages=4–14|doi=10.1016/j.orggeochem.2018.01.001|issn=0146-6380}}</ref> ترکیبی از دماهای یخبندان، کیفیت پایین [[خاک]] و کمبود رطوبت و نور خورشید مانع از رشد گیاه می شود و باعث [[تنوع گونه‌ای]] کم و توزیع محدود می شود. اکنون [[گیاگان|پوشش گیاهی]] در جنوبگان عمدتاً از [[خزه‌تباران]] (25 گونه [[جگرواش]] و 100 گونه [[خزه]] ) تشکیل شده است. سه [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] از [[گیاهان گل‌دار|گیاهان گلدار]] در جنوبگان یافت می شوند: [[علف مویی جنوبگان]]، [[صدفی‌سای جنوبگان]] و گونه ی غیر بومی [[علف آبی یک‌ساله]]. <ref>{{Cite journal|last=Chwedorzewska|first=K.J.|date=2015|title=''Poa annua'' L. in the maritime Antarctic: an overview|url=https://www.researchgate.net/publication/270217066|journal=Polar Record|volume=51|issue=6|pages=637–643|doi=10.1017/S0032247414000916}}</ref>

=== سایر جانداران ===
از 700 گونه [[جلبک]] در جنوبگان، حدود نیمی از آن‌ها فیتوپلانکتون‌های دریایی هستند. [[جلبک برفی|جلبک‌های برفی]] رنگارنگ به‌ویژه در فصل تابستان در مناطق ساحلی فراوان هستند. <ref>{{Cite web|title=Algae|url=https://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/plants/algae/|accessdate=2022-04-24|website=[[Australian Antarctic Program]]|publisher=[[Government of Australia]]|language=en}}</ref> [[باکتری|باکتری‌هایی]] تا عمق {{Convert|800|m|mi|abbr=on}} زیر یخ‌ها در جنوبگان پیدا شده است. <ref name="NYT-20130206">{{Cite news|last=Gorman|first=James|title=Bacteria Found Deep Under Antarctic Ice, Scientists Say|url=https://www.nytimes.com/2013/02/07/science/living-bacteria-found-deep-under-antarctic-ice-scientists-say.html|date=6 February 2013|work=[[The New York Times]]|accessdate=6 February 2013}}</ref> گمان می رود که یک جامعه ی باکتریایی بومی در پهنه ی آبی زیرزمینی [[دریاچه وستوک|دریاچهٔ وستوک]] وجود داشته باشد. <ref>{{Cite journal|last=Bulat|first=Sergey A.|date=28 January 2016|title=Microbiology of the subglacial Lake Vostok: first results of borehole-frozen lake water analysis and prospects for searching for lake inhabitants|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/full/10.1098/rsta.2014.0292|journal=Philosophical Transactions of the Royal Society|location=Abstract|publisher=[[The Royal Society]]|volume=374|issue=2059|bibcode=2016RSPTA.37440292B|doi=10.1098/rsta.2014.0292|pmid=26667905}}</ref> تصور می‌شود وجود حیات در آن‌جا استدلال احتمال وجود حیات در قمر [[اروپا (قمر)|اروپای]] سیاره ی [[مشتری (سیاره)|مشتری]] را تقویت می‌کند. این [[قمر]] ممکن است در زیر پوسته ی آب-یخ خود، آب داشته باشد. <ref>{{Cite journal|last=Raha|first=Bipasa|date=2013|title=The Search for Earth-Like Habitable Planet: Antarctica Lake Vostok May be Jupiter's Europa|url=https://www.researchgate.net/publication/260246127|journal=Science and Culture|issue=79|pages=120{{ndash}}122|issn=0036-8156}}</ref> جامعه‌ای از باکتری های [[شدیددوست]] در آب های بسیار [[قلیا|قلیایی]] [[دریاچه آنترسی]] وجود دارد. <ref>{{Cite journal|last=Weisleitner|first=Klemens|last2=Perras|first2=Alexandra|last3=Moissl-Eichinger|first3=Christine|last4=Andersen|first4=Dale T.|last5=Sattler|first5=Birgit|date=2019-05-10|title=Source Environments of the Microbiome in Perennially Ice-Covered Lake Untersee, Antarctica|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6524460/|journal=Frontiers in Microbiology|volume=10|pages=1019|doi=10.3389/fmicb.2019.01019|issn=1664-302X|pmc=6524460|pmid=31134036}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Hoover|first=Richard Brice|last2=Pikuta|first2=Elena V.|date=January 2010|title=Psychrophilic and Psychrotolerant Microbial Extremophiles in Polar Environments|url=https://ntrs.nasa.gov/api/citations/20100002095/downloads/20100002095.pdf|journal=National Space Science and Technology Center|location=Microbial Extremophiles from Lake Untersee|publisher=[[NASA]]|pages=25–26|access-date=January 30, 2022}}</ref> گستردگی موجوداتی با سازگاری بسیار بالا در چنین مناطق "غیرقابل‌پذیرایی" می‌تواند استدلال برای [[زیست فرازمینی]] در محیط‌های سرد و غنی از [[متان]] را بیشتر تقویت کند. <ref name="NASA-CloroxLake">{{Cite web|last=Coulter|first=Dana|title=Extremophile Hunt Begins|url=https://science.nasa.gov/headlines/y2008/07feb_cloroxlake.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100323002712/https://science.nasa.gov/headlines/y2008/07feb_cloroxlake.htm|archivedate=23 March 2010|accessdate=22 October 2011|website=Science News|publisher=NASA}}</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==

نسخهٔ ‏۲ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۲۸

این مقاله دربارهٔ سرزمین‌های قطبی جنوب و قاره آن است. برای عرض جغرافیایی ۹۰ درجه جنوبی، قطب جنوب را ببینید.
جنوبگان پرچم جنوبگان
مساحت۱۴٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۵٬۴۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)[۱]
جمعیت۴۰۰۰ نفر در تابستان
۱۰۰۰ نفر در زمستان
ترکم جمعیت۰/۰۰۰۰۸ تن در کیلومتر مربع
(۰/۰۰۰۲ تن در مایل مربع)
نام اهلیتجنوبگانی
کشورهاسرزمین یخی تانگرا

سرزمین ماری برد سرزمین ویکتوریا جزیره لیوینگستون جزیره اسنو هیل

شبه جزیره جنوبگانی
دامنه سطح‌بالای اینترنت.aq
بزرگ‌ترین شهرهاایستگاه‌های پژوهشی در جنوبگان

جنوبگان (به انگلیسی: Antarctica) قاره‌ای در قطب جنوب زمین است. این قاره سردترین جای زمین است و کمابیش همه سطح آن با یخ پوشیده شده‌است. جنوبگان پنجمین قاره بزرگ زمین پس از آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است؛ ولی با این وجود کمترین جمعیت انسانی را میان همه قاره‌ها دارد. همچنین بلندترین میانگین بلندی، کمترین میانگین رطوبت و پایین‌ترین میانگین دما در میان همه قاره‌های جهان به این قاره تعلق دارد. همچنین بالغ بر ۸۰٪ از ذخایر آب شیرین کره زمین در جنوبگان قرار دارد.[۲] در این قاره، نزدیک به ۳۰ کشور نزدیک به ۷۰ پایگاه پژوهشی دارند که ۴۰ پایگاه سالانه یا همیشگی و ۳۰ پایگاه تابستانی هستند.

استاندارد ایزو ۳۱۶۶–۱ آلفا-۲ بدون توجه به قلمرو ادعایی کشورها، به جنوبگان، دامنه اینترنتی .aq را داده‌است.[۳] در جنوبگان هر پایگاه بسته به وابستگی به کشور خود از پیش‌شماره تلفن و واحد پولی ویژه خود استفاده می‌کند. دلار جنوبگان سوغاتی است که در پایگاه‌های ایالات متحده آمریکا و کانادا فروخته می‌شود اما پشتیبانی قانونی ندارد.[۴]

کشف

باور به وجود سرزمینی جنوبگانی یعنی قاره‌ای بس بزرگ که در دورترین جای زمین قرار گرفته باشد تا بتواند توازن کره زمین را در برابر خشکی‌های بزرگ شمال آن حفظ کند از زمان بطلمیوس در سده ۱ (میلادی) وجود داشته‌است. نظریه وجود این سرزمین منسوب به ارسطو است و توسط بطلمیوس بسط یافته‌است. بطلمیوس معتقد بود مساحت زمین‌های شمالی و جنوبی زمین باید برابر باشد و به همین دلیل نتیجه می‌گرفت که سرزمینی ناشناخته در جنوب وجود دارد. ترسیم خشکی‌های بزرگی در جنوب زمین در نقشه‌های کهن، مانند نقشه‌های معروف پیری رئیس، دریاسالار امپراتوری عثمانی سده ۱۶ (میلادی) رایج بود.

دور زدن دماغه امید نیک و دماغه هورن در قرن‌های ۱۵ و ۱۶ میلادی احتمال وجود سرزمینی در جنوب را افزایش داد. در سال ۱۶۰۶ جزیره‌ای بزرگ در جنوب گینه نو توسط اروپاییان کشف شد که گمان می‌رفت بخشی از سرزمین ناشناخته جنوبی باشد و به همین دلیل استرالیا (به معنای «جنوبیه» در زبان لاتین) نام گرفت. به دنبال ایده برابری مساحت زمین‌های شمالی و جنوبی و کافی نبودن مساحت استرالیا برای تأمین این برابری، سفرهای اکتشافی متعددی در اقیانوس آرام و در مدارهای نزدیک به قطب جنوب انجام شد تا باقی‌مانده این سرزمین نیز کشف گردد.

در سال ۱۷۷۳، جیمز کوک و خدمه‌اش از مدار جنوبگان گذشتند، اما در فاصله ۲۴۰ کیلومتری جنوبگان به جزیره‌ای رسیدند و سپس بازگشتند. در سال ۱۸۲۰، یک کاروان دریایی روسیه به فرماندهی فابین گوتلیب فن بلینگسهاوزن و میخائیل لازارف، یک کاروان بریتانیایی به سرکردگی ادوارد برنسفیلد و یک ملوان آمریکایی به نام ناتانئیل پالمر مدعی شدند که یخ‌تاق‌های جنوبگان را مشاهده کرده‌اند. نخستین فرود بر سکوهای یخی جنوبگان احتمالاً یک سال بعد توسط دریانورد آمریکایی جان دیویس اتفاق افتاده‌است. دوران قهرمانانه اکتشاف جنوبگان با سفرهای جستجوگرانه بسیاری که در آغاز قرن بیستم انجام پذیرفتند، شکل گرفت. سرانجام در ۱۴ دسامبر ۱۹۱۱، روئال آمونسن نروژی توانست به جنوبگان برسد. رابرت فالکون اسکات انگلیسی در مدت زمان کوتاهی پس از وی به جنوبگان رسید اما دریافت که پیش از وی، کاروان دریایی نروژ به جنوبگان رسیده‌اند.

هیچ خرس قطبی در این قاره زندگی نمی‌کند.

محیط زیست و پژوهش

تصویر ماهواره‌ای که نمایان‌گر جنوبگان از فضای بیرونی است.

به دلیل تأثیر جنوبگان بر روی اقلیم زمین، موقعیت منحصر به فرد آن در قطب جنوب، منابع بسیار زیست‌محیطی و طبیعی و محیط زیست دست نخورده‌اش به کانون توجه جهانیان تبدیل شده‌است. به صورتی‌که می‌توان از آن به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی برای پژوهش علمی در بسیاری از شاخه‌های علوم بهره جست؛ زیرا این منطقه، ناحیه‌ای کلیدی و مهم برای فهم اکوسیستم زمین و محیط زیست آن است. ویژگی‌های منحصر به فرد جنوبگان، در طی ۵۰ سال گذشته، امکان پژوهش بر روی خاستگاه خشکی‌ها، آلودگی هوا، و تغییر اقلیم زمین را برای دانشمندان فراهم آورده‌است. هواشناسی جنوبگان شاخص‌های مورد نیاز جهت پیش‌بینی مدل‌های هواشناسی نیم‌کره جنوبی و الگوی چرخش سامانه‌های اقیانوسی در اختیار پژوهش‌گران قرار می‌دهد. مغزه‌های یخی بدست آمده از این قاره به عنوان یک مخزن ارزشمند اطلاعات در خصوص اقلیم گذشته و تاریخ محیطی زمین محسوب می‌شوند.[۵]

کوه‌های تانگرا

اقتصاد

جنوبگان منطقه‌ای مهم اقتصادی و راهبردی است. اهمیت اقتصادی آن به دلیل وجود منابع طبیعی و نفت خام است. اهمیت راهبردی آن به خاطر مسیر دماغه هورن است که در زمان جنگ سرد، اهمیتی حیاتی برای آمریکا داشت؛ زیرا ناوهای هواپیمابر آمریکایی نمی‌توانند از کانال پاناما عبور کنند.[۶] پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اهمیت اقتصادی جنوبگان به خاطر منابع نفتی بر اهمیت راهبردی آن برتری یافته‌است.[۷]

امروزه هیچ‌گونه کنش اقتصادی در جنوبگان وجود ندارد و تنها ماهی‌گیری در بیرون و گردشگری در اندازه کوچک در ساحل جنوبگان دیده می‌شوند.

اگرچه منابع زغال‌سنگ، هیدروکربن، سنگ آهن، پلاتین، مس، کروم، نیکل، طلا، و دیگر کانیها در جنوبگان یافت شده‌اند اما برای بهره‌برداری به اندازه کافی بزرگ نیستند.[۸] در ۱۹۹۱ (میلادی) تصویب پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان هرگونه تلاش برای بهره‌برداری از ذخایر معدنی را از میان برد. در ۱۹۹۸ (میلادی) با تصویب توافقی، هر گونه امکان معدنکاری از میان رفت. بازنگری در مفاد این توافق، تنها در سال ۲۰۴۸ (میلادی) ممکن است و در صورت بازنگری محدودیت‌های بیشتری بر توسعه اقتصادی و بهره‌برداری در نظر گرفته خواهد شد. مهم‌ترین کنش اقتصادی در جنوبگان ماهی‌گیری است. در سال‌های ۲۰۰۰–۲۰۰۱ گزارش شد که ۱۱۲٬۹۳۴ تن ماهی گرفته شد.[۹] از ۱ ژوئیه ۱۹۹۸ (میلادی) تا ۳۰ ژوئن ۱۹۹۹ (میلادی) ۱۱۹٬۸۹۸ تن ماهی به صورت قانونی گرفته شد.[۱۰]

گردشگری اکتشافی در اندازه کوچک از ۱۹۵۷ (میلادی) وجود داشته و امروزه در سیستم پیمان جنوبگان و پروتکل حفاظت از محیط زیست جنوبگان گنجانده شده‌است. اما بر پایه انجمن بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان به صورت خود تنظیم کار می‌کند. همه کشتی‌های گردشگری، عضو اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان نیستند اما اعضای این اتحادیه ۹۵٪ کنش‌های گردشگری در جنوبگان را انجام می‌دهند. بیشتر مسافرت‌ها با کشتی‌های کوچک یا متوسط اندازه و در چشم‌اندازهای زیبا و با جانوران بومی جنوبگان انجام می‌شوند. در تابستان سال‌های ۲۰۰۶–۲۰۰۷ نیم‌کره جنوبی، ۳۷٬۵۰۶ و در ۲۰۱۵–۲۰۱۶، ۳۸٬۴۷۸ گردشگر از جنوبگان دیدن کردند که بیشتر آنها سوار بر کشتی‌های تجاری بودند.[۱۱][۱۲][۱۳]

نگرانی‌هایی دربارهٔ تأثیر احتمالی گردشگران بر محیط زیست و اکوسیستم وجود دارد. برخی کنش‌گران محیط زیست و دانشمندان برای وضع محدودیت بیشتر بر قوانین سختگیرانه‌تر برای کشتی‌ها و سهمیه گردشگران، فراخوان دادند.[۱۴] مهم‌ترین واکنش‌های کشورهای عضو سیستم پیمان جنوبگان، گسترش دبیرخانه پیمان جنوبگان و عضویت در اتحادیه بین‌المللی گردانندگان گردشگری جنوبگان، راهنمای استفاده از سایت گردشگری، وضع محدودیت‌های جای کناره‌گیری کشتی و فرود هواپیما، و بستن یا کم کردن بازدید از جاهای پر بازدید بود. تا پیش از سقوط پرواز شماره ۹۰۱ ایر نیوزیلند در ۲۸ نوامبر ۱۹۷۹ (میلادی) استرالیا و نیوزیلند پروازهای گردشگری بدون فرود به جنوبگان داشتند. از میانه دهه ۱۹۹۰ (میلادی) شرکت کانتاس بار دیگر این پروازها را از سر گرفت.

نقشه جزیره لیوینگستون و جزیره گرینویچ

ادعاهای مالکیت

مقالهٔ اصلی: ادعاهای ارضی در جنوبگان
نقشه ادعاهای ارضی در جنوبگان با توجه به سیستم پیمان جنوبگان:[یادداشت ۱]
  بریتانیا
  نیوزیلند
  فرانسه
  استرالیا
  نروژ
  شیلی
  آرژانتین
  سرزمین ماری برد

بر پایه سیستم پیمان جنوبگان، سراسر این قاره تنها منطقه‌ای برای پژوهش علمی است و هر گونه کنش نظامی و ادعای مالکیت در آن ممنوع است.[۱۵]

پایگاه علمی ارهیدسکی در جزیره لیوینگستون در جزایر شتلند جنوبی

تا کنون ۷ کشور بر بیشتر نقاط جنوبگان ادعای مالکیت داشته‌اند. یک منطقه نیز مورد ادعا قرار نگرفته‌است.

نقشه مناطق مورد ادعای مالکیت
تاریخ

ادعا

نام کشور قلمرو مختصات قلمرو نقشه
۱۹۰۸  بریتانیا  قلمرو جنوبگان بریتانیا ۲۰ درجه باختری تا ۸۰ درجه باختری Antarctica,_United_Kingdom_territorial_claim.svg
۱۹۲۳  نیوزیلند نیوزیلند قلمرو وابسته راس ۱۵۰درجه باختری تا ۱۶۰ درجه خاوری Antarctica,_New_Zealand_territorial_claim.svg
۱۹۲۴  فرانسه سرزمین‌های جنوبی و جنوبگانی فرانسه سرزمین ادلی ۱۴۲ درجه و ۲ دقیقه خاوری

تا ۱۳۶ درجه و ۱۱ دقیقه خاوری

Antarctica,_France_territorial_claim.svg
۱۹۲۹  نروژ نروژ جزیره پتر یکم ۶۸°۵۰′ جنوبی ۹۰°۳۵′ غربی / ۶۸٫۸۳۳°جنوبی ۹۰٫۵۸۳°غربی / -68.833; -90.583 (Peter I Island) Antarctica_Peter_I_Island.png
۱۹۳۳  استرالیا استرالیا قلمرو جنوبگان استرالیا ۱۶۰درجه خاوری تا ۱۴۲ درجه و ۲ دقیقه خاوری

و ۱۳۶ درجه و ۱۱ دقیقه خاوری تا ۴۴ درجه

و ۳۸ دقیقه خاوری

Antarctica,_Australia_territorial_claim.svg
۱۹۳۹  نروژ نروژ سرزمین شهبانو ماود ۴۴°۳۸' خاوری تا ۲۰ درجه باختری
۱۹۴۰  شیلی استان جنوبگان شیلی قلمرو جنوبگان شیلی ۵۳ درجه باختری تا ۹۰ درجه باختری Antarctica,_Chile_territorial_claim.svg
۱۹۴۳  آرژانتین استان تیرا دل فوئگو، آرژانتین جنوبگان آرژانتین ۲۵ درجه باختری تا ۷۴ درجه باختری Antarctica,_Argentina_territorial_claim.svg
– بدون ادعای مالکیت منطقه بدون ادعای مالکیت

(سرزمین ماری برد)

۹۰درجه باختری تا ۱۵۰درجه باختری

(به غیر از جزیره پتر یکم)

Antarctica,_unclaimed.svg

استرالیا با ادعای مالکیت نزدیک به ۴۰٪ از جنوبگان، سرمایه‌گذاری چشمگیری روی پروژه‌های پژوهشی در این قاره انجام داده‌است. بر پایه برنامه راهبردی ۱۰ ساله پژوهشی این کشور در جنوبگان، استرالیا تمرکز ویژه‌ای بر پژوهش‌ها در این بخش دارد. یکی از دلایل اصلی این پژوهش‌ها، ارتباط تنگاتنگ اکوسیستم جنوبگان و استرالیا است. این کشور، چهار ایستگاه پژوهشی در جنوبگان دارد و به‌طور میانگین ۸۰ تا ۹۰ نفر از دو کشور استرالیا و نیوزیلند در آن‌ها زندگی می‌کنند.[۱۶]

ادعای مالکیت ایران بر جنوبگان

مقالهٔ اصلی: جنوبگان ایران
نقشه جنوبگان ایران

سازمان اقیانوس‌شناسی ایران در صدد ایجاد کلبه پژوهشی در جنوبگان است. در اسفند ۱۳۹۱ محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران گفت که ایران به دلیل امکان دسترسی از طریق دریای مکران به قطب جنوب و حائل نبودن هیچ سرزمینی در این میان می‌تواند «بر طبق قوانین بین‌المللی در بخشی از قطب جنوب ادعای حاکمیت کند.» منطقه مورد نظر حدفاصل مختصات ۵۹٫۵۰ تا ۶۳٫۱۴ شرقی از سواحل ایران (۳٫۶۴ درجه عرض جغرافیایی) یک قطاع به طول تقریبی ۳۰۰۰ کیلومتر و عرض ۴۰۵ کیلومتر و مساحت تقریبی ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع است که با قلمرو جنوبگان استرالیا هم پوشانی دارد.[۱۷] شرقی‌ترین نقطه ایران کوهک در استان سیستان و بلوچستان با مختصات جغرافیایی ۶۳٫۱۴ شرقی است. شرقی‌ترین نقطه عمان واقع در منطقه استان شرقیه جنوبی با مختصات ۵۹٫۵۰ شرقی قرار دارد.[۱۸][۱۹]

تنوع زیستی

جانوران

penguins with young
پنگوئن‌های امپراتور در جنوبگان

حیات بی‌مهرگان جنوبگان شامل گونه هایی از هیره‌های میکروسکوپی مانند Alaskozetes antarcticus ، شپش ، نماتد ، خرس آبی ، چرخان‌تباران ، کریل و دم‌فنری است. تعداد کمی از مهره‌داران زمینی به جزایر حاشیه ی جنوبگان محدود می شوند. [۲۰] مگس‌ریزه بدون پرواز Belgica antarctica، به طول ۶ میلی‌متر، بزرگ‌ترین جانور "کاملاً زمینی" جنوبگان است. [۲۱]

کریل‌های جنوبگان که در توده‌های بزرگ جمع می شوند، گونه کلیدی اصلی اکوسیستم در اقیانوس جنوبی است که یک گونه ی غذایی مهم برای نهنگ‌ها، فک‌ها، فک‌های پلنگی ، فک‌های خزدار، ماهی مرکب ، یخ‌ماهی‌ها و بسیاری از گونه های پرندگان مانند پنگوئن‌ها و آلباتروس است. [۲۲] برخی از گونه های جانوران دریایی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به فیتوپلانکتون‌ها متکی هستند. زندگی دریایی جنوبگان شامل پنگوئن‌ها ، نهنگ‌های آبی ، اورکاها ، سرپاور عظیم و فک‌های خزدار است. [۲۳] فک خزپوش جنوبگان در قرن 18 و 19 به‌شدت توسط شکارچیان فک از ایالات متحده و بریتانیا شکار شد. [۲۴] فک‌های پلنگی شکارچیان رأس هرم در اکوسیستم جنوبگان هستند و در اقیانوس جنوبی در جست‌وجوی غذا مهاجرت می کنند. [۲۵]

تقریباً 40 گونه پرنده وجود دارد که در جنوبگان یا نزدیک به آن زاد و ولد می کنند، از جمله گونه های پترل ، پنگوئن ، باکلان و مرغ دریایی . اقیانوس اطراف جنوبگان توسط گونه های مختلف پرندگان دیگر از جمله برخی از آن ها که معمولاً در قطب شمال زندگی می کنند، مورد بازدید قرار می گیرد. [۲۶] پنگوئن امپراتور تنها پنگوئنی است که در زمستان در جنوبگان تولید مثل می کند. این پنگوئن و پنگوئن آدلی در جنوبی تربن عرض های جغرافیایی نسبت به سایر پنگوئن ها تولید مثل می کنند.[۲۳]

قارچ‌ها

lichen photographed in Antarctica
گلسنگ نارنجی ( Caloplaca ) در حال رشد در جزایر یالور ، مجمع‌الجزایر ویلهلم

حدود 1150 گونه قارچ در منطقه ی جنوبگان ثبت شده است که از این تعداد حدود 750 گونه غیر گلسنگ هستند. [۲۷] [۲۸] برخی از گونه‌ها که تحت شرایط شدید و نامساعد تکامل یافته‌اند، حفره‌های ساختاری را در سنگ‌های متخلخل ، اشغال کرده‌اند و در شکل‌دهی صخره‌های دره‌های خشک مک‌موردو (McMurdo) و پشته‌های کوهستانی اطراف آن نقش داشته‌اند. [۲۹]

مورفولوژی ساده‌شده ی این‌گونه قارچ‌ها، همراه با ساختارهای بیولوژیکی مشابه، سیستم‌های متابولیسمی که می‌توانند در دماهای بسیار پایین، فعال باقی بمانند و چرخه‌های زیستی کاهش یافته، آن ها را برای چنین محیط‌هایی مناسب می‌سازد. سلول‌های دارای دیواره ضخیم و ملانینی‌شدهٔ نیرومند، آن‌ها را در برابر پرتو فرابنفش مقاوم می کند. [۲۹]

همین ویژگی‌ها را می‌توان در جلبک‌ها و سیانوباکتری‌ها مشاهده کرد که نشان می‌دهد آن‌ها سازگار با شرایط حاکم در جنوبگان هستند. این امر منجر به این گمانه‌زنی شده است که حیات در مریخ ممکن است شبیه گونه‌های قارچ‌های جنوبگان مانند کرایومایسس آنترکتیکوس و کرایومایسس مینتری باشد. [۲۹] برخی از گونه‌های قارچ‌ها که ظاهراً بومزاد جنوبگان هستند، در فضولات پرندگان زندگی می‌کنند و تکامل یافته‌اند تا بتوانند در داخل مدفوع بسیار سرد رشد کنند، اما می‌توانند از رودهٔ جانوران خون‌گرم نیز عبور کنند. [۳۰] [۳۱]

گیاهان

جنوبگان در طول تاریخ خود شاهد تنوع گسترده‌ای از حیات گیاهی بوده است. در دوره کرتاسه ، اکوسیستم سرخس و مخروطیان بر آن تسلط داشت که در پایان آن دوره، به یک جنگل بارانی معتدل تبدیل شد. در طول دوره ی نئوژن سرد، یک اکوسیستم توندرا جایگزین جنگل های بارانی شد. اقلیم امروزی جنوبگان اجازه ی تشکیل پوشش گیاهی گسترده را نمی دهد. [۳۲] ترکیبی از دماهای یخبندان، کیفیت پایین خاک و کمبود رطوبت و نور خورشید مانع از رشد گیاه می شود و باعث تنوع گونه‌ای کم و توزیع محدود می شود. اکنون پوشش گیاهی در جنوبگان عمدتاً از خزه‌تباران (25 گونه جگرواش و 100 گونه خزه ) تشکیل شده است. سه گونه از گیاهان گلدار در جنوبگان یافت می شوند: علف مویی جنوبگان، صدفی‌سای جنوبگان و گونه ی غیر بومی علف آبی یک‌ساله. [۳۳]

سایر جانداران

از 700 گونه جلبک در جنوبگان، حدود نیمی از آن‌ها فیتوپلانکتون‌های دریایی هستند. جلبک‌های برفی رنگارنگ به‌ویژه در فصل تابستان در مناطق ساحلی فراوان هستند. [۳۴] باکتری‌هایی تا عمق ۸۰۰ متر (۰٫۵۰ مایل) زیر یخ‌ها در جنوبگان پیدا شده است. [۳۵] گمان می رود که یک جامعه ی باکتریایی بومی در پهنه ی آبی زیرزمینی دریاچهٔ وستوک وجود داشته باشد. [۳۶] تصور می‌شود وجود حیات در آن‌جا استدلال احتمال وجود حیات در قمر اروپای سیاره ی مشتری را تقویت می‌کند. این قمر ممکن است در زیر پوسته ی آب-یخ خود، آب داشته باشد. [۳۷] جامعه‌ای از باکتری های شدیددوست در آب های بسیار قلیایی دریاچه آنترسی وجود دارد. [۳۸] [۳۹] گستردگی موجوداتی با سازگاری بسیار بالا در چنین مناطق "غیرقابل‌پذیرایی" می‌تواند استدلال برای زیست فرازمینی در محیط‌های سرد و غنی از متان را بیشتر تقویت کند. [۴۰]

جستارهای وابسته

یادداشت‌ها

  1. ↑ * ادعاهای شیلی، آرژانتین و انگلستان تقریباً همپوشانی دارند (همان‌طور که از رنگ‌های مخلوط بالا دیده می‌شود)
    • نروژ دو سرزمین را ادعا می‌کند. جزیره پتر یکم (جزیره‌ای کوچک در بالای سرزمین ماری برد) و سرزمین شهبانو ماود. نروژ به‌طور رسمی عرض جغرافیایی سرزمین شهبانو ماود تعیین نکرده‌است. به همین دلیل است که ادعای نروژ متفاوت از ادعاهای دیگر است. با این حال به‌طور کلی فرض می‌شود که ادعای نروژ به دنبال هنجارهای دیگر ادعاهای جنوبگان است.
    • جنوبگان برزیل (ادعای غیررسمی برزیل) و سواب نو (ادعای تاریخی آلمان نازی) ادعاهایی هستند که در تصویر رنگ نشده‌اند. (جنوبگان برزیل به صورت یک قطاع دایره است ولی سو اب نو مرز مشخصی ندارد)

منابع

  1. ↑ United States Central Intelligence Agency (2011). "Antarctica". The World Factbook. Government of the United States. Archived from the original on 12 April 2020. Retrieved 14 September 2017.
  2. ↑ Joyce, C. Alan (18 January 2007). "The World at a Glance: Surprising Facts". The World Almanac. Archived from the original on 4 March 2009. Retrieved 7 February 2009.
  3. ↑ see ISO 4217
  4. ↑ Symes, Peter (2002). "Private Issues – The Antarctica Issues and the NORFED Issues". Retrieved 22 November 2016.
  5. ↑ جوی، پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم. «مرکز ملی تحقیقات جنوبگان». پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی. www.inio.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۱۱-۰۴.
  6. ↑ Keegan, John; Andrew Wheatcroft (1986). Zones of Conflict: An Atlas of Future Wars. New York: Simon and Schuster. ISBN 0-671-60115-6.
  7. ↑ Bergin, Anthony (20 February 2007). "Six reasons Antarctica is crucial". Australian Financial Review. p. 63.
  8. ↑ "Natural Resources". The World Factbook. CIA. Archived from the original on 31 December 2016. Retrieved 30 October 2016.
  9. ↑ "Fisheries News". mecropress. 30 November 2003. Retrieved 30 October 2016.
  10. ↑ Guthridge, Guy (1999). "Antarctica in 1999". Britannica Book of the Year.
  11. ↑ "Final Report, 30th Antarctic Treaty Consultative Meeting". Antarctic Treaty Secretariat. Archived from the original (DOC) on 8 August 2007. Retrieved 2 August 2007.
  12. ↑ "Politics of Antarctica". Archived from the original on 14 February 2005. Retrieved 5 February 2006.
  13. ↑ "2015–2016 Tourists by Nationality Total". IAATO. Archived from the original on 10 November 2016. Retrieved 30 January 2017.
  14. ↑ Rowe, Mark (11 February 2006). "Tourism threatens Antarctic". London: Telegraph UK. Archived from the original on 26 January 2009. Retrieved 5 February 2006.
  15. ↑ «ATS.aq». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲ نوامبر ۲۰۱۶.
  16. ↑ علی عبیری-روزنامه‌نگار (۲۰ فروردین ۱۳۹۹). «تاثیر کرونا بر ایستگاه‌های پژوهشی قطب جنوب». بی‌بی‌سی فارسی.
  17. ↑ TABNAK، تابناک |. «توان ایران برای حاکمیت بخشی از قطب جنوب». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۲.
  18. ↑ «Where is Oman in the World?». worldpopulationreview.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۲.
  19. ↑ «How Iran Could Claim a Slice of Antarctica - Big Think». web.archive.org. ۲۰۲۰-۰۴-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۱-۰۲.
  20. ↑ "Land Animals of Antarctica". British Antarctic Survey. Natural Environment Research Council. Archived from the original on 7 October 2008. Retrieved 25 April 2017.
  21. ↑ Sandro, Luke; Constible, Juanita. "Antarctic Bestiary – Terrestrial Animals". Laboratory for Ecophysiological Cryobiology. Miami University. Retrieved 22 October 2011.
  22. ↑ Trewby 2002.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Ancel, André; Beaulieu, Michaël; Gilbert, Caroline (2013). "The different breeding strategies of penguins: a review". Comptes rendus de l'Académie des Sciences. 336 (1): 1–12. doi:10.1016/j.crvi.2013.02.002. ISSN 0001-4036. PMID 23537764. Retrieved 12 October 2020 – via Elsevier Science Direct.
  24. ↑ (Stromberg 1991)
  25. ↑ Staniland, Iain J.; Ratcliffe, Norman; Trathan, Philip N.; Forcada, Jaume (2018). "Long term movements and activity patterns of an Antarctic marine apex predator: The leopard seal". PLOS ONE. 13 (6): e0197767. Bibcode:2018PLoSO..1397767S. doi:10.1371/journal.pone.0197767. PMC 5988266. PMID 29870541.
  26. ↑ Woods, R.; Jones, H. I.; Watts, J.; Miller, G. D.; Shellam, G. R. (2009). "Diseases of Antarctic Seabirds". Health of Antarctic Wildlife: A Challenge for Science and Policy (به انگلیسی). Springer. pp. 35–55. doi:10.1007/978-3-540-93923-8_3. ISBN 978-3-540-93922-1.
  27. ↑ "Plants of Antarctica". British Antarctic Survey. Natural Environment Research Council. Archived from the original on 7 June 2011. Retrieved 12 July 2011.
  28. ↑ Bridge, Paul D.; Spooner, Brian M.; Roberts, Peter J. (2008). "Non-lichenized fungi from the Antarctic region". Mycotaxon. 106: 485–490. Archived from the original on 11 August 2013. Retrieved 22 October 2011.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ ۲۹٫۲ Selbmann, L; de Hoog, G S; Mazzaglia, A; Friedmann, E. I.; Onofri, S (2005). "Fungi at the edge of life: cryptoendolithic black fungi from Antarctic desert" (PDF). Studies in Mycology. 51: 1–32.
  30. ↑ de Hoog 2005.
  31. ↑ Godinho, Valeria M. (July 2013). "Diversity and bioprospecting of fungal communities associated with endemic and cold-adapted macroalgae in Antarctica". The ISME Journal. Nature Publishing Group. 7 (7): 1434–1451. doi:10.1038/ismej.2013.77. PMC 3695302. PMID 23702515.
  32. ↑ Rees-Owen, Rhian L.; Gill, Fiona L.; Newton, Robert J.; Ivanović, Ruza F.; Francis, Jane E.; Riding, James B.; Vane, Christopher H.; Lopes dos Santos, Raquel A. (2018). "The last forests on Antarctica: Reconstructing flora and temperature from the Neogene Sirius Group, Transantarctic Mountains". Organic Geochemistry (به انگلیسی). 118: 4–14. doi:10.1016/j.orggeochem.2018.01.001. ISSN 0146-6380.
  33. ↑ Chwedorzewska, K.J. (2015). "Poa annua L. in the maritime Antarctic: an overview". Polar Record. 51 (6): 637–643. doi:10.1017/S0032247414000916.
  34. ↑ "Algae". Australian Antarctic Program (به انگلیسی). Government of Australia. Retrieved 2022-04-24.
  35. ↑ Gorman, James (6 February 2013). "Bacteria Found Deep Under Antarctic Ice, Scientists Say". The New York Times. Retrieved 6 February 2013.
  36. ↑ Bulat, Sergey A. (28 January 2016). "Microbiology of the subglacial Lake Vostok: first results of borehole-frozen lake water analysis and prospects for searching for lake inhabitants". Philosophical Transactions of the Royal Society. Abstract: The Royal Society. 374 (2059). Bibcode:2016RSPTA.37440292B. doi:10.1098/rsta.2014.0292. PMID 26667905.
  37. ↑ Raha, Bipasa (2013). "The Search for Earth-Like Habitable Planet: Antarctica Lake Vostok May be Jupiter's Europa". Science and Culture (79): 120–122. ISSN 0036-8156.
  38. ↑ Weisleitner, Klemens; Perras, Alexandra; Moissl-Eichinger, Christine; Andersen, Dale T.; Sattler, Birgit (2019-05-10). "Source Environments of the Microbiome in Perennially Ice-Covered Lake Untersee, Antarctica". Frontiers in Microbiology. 10: 1019. doi:10.3389/fmicb.2019.01019. ISSN 1664-302X. PMC 6524460. PMID 31134036.
  39. ↑ Hoover, Richard Brice; Pikuta, Elena V. (January 2010). "Psychrophilic and Psychrotolerant Microbial Extremophiles in Polar Environments" (PDF). National Space Science and Technology Center. Microbial Extremophiles from Lake Untersee: NASA: 25–26. Retrieved January 30, 2022.
  40. ↑ Coulter, Dana. "Extremophile Hunt Begins". Science News. NASA. Archived from the original on 23 March 2010. Retrieved 22 October 2011.
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای جنوبگان دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جنوبگان موجود است.

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنوبگان&oldid=35862763»