سیراف: تفاوت میان نسخه‌ها

سیراف
سیراف
نام	سیراف
کشور	ایران
استان	بوشهر
شهرستان	کنگان

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی

→ تفاوت قدیمی‌تر تفاوت جدیدتر ←

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

دیداریویکی‌متن

درخط

نسخهٔ ‏۳۰ مهٔ ۲۰۱۳، ساعت ۰۱:۵۷

برای شهر سیراف امروزی بندر سیراف را ببینید.

سیراف (صورت قدیمتر: سیراب) در بعضی نوشته‌ها صیراف نیز نوشته شده‌است. شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.
سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور می‌باشد^{^{[نیازمند منبع]}}، بندری که در آن زمان بیش از سیصدهزار نفر جمعیت داشته و به دلیل آزادمنشی دینی در این بندر بین‌المللی پیروان مذاهب گوناگونی همچون: زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون: رومیان، یونانیان و چینی ها در این بندر زندگی می کرده‌اند. ^[۱] گورستان های بازمانده از پیروان دین های گوناگون در این شهر باستان نشانگر این آزادی دینی این بندر ایرانی ست.^[۲]

سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا و ماداگاسکار در آفریقا تا کانتون چین در آسیا^[۳] در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت. سفال های بازمانده با نقش های گوناگون، پارچه ها و زیورآلات، معماری های گچی و اتاق های آذین شده به آثار هنری و ساختمان های دو سه طبقه بخشی از میراث بجامانده از آن تمدن است. اما زمین لرزه مرگبار هفت روزه سال سیصد و شصت و هفت هجری قمری مدفون شدن کامل این بندر را در پی داشت. از این روست که سیراف پمپئی ایران نامیده شده است.

بازمانده‌های تاریخی سیراف

بازمانده‌های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می‌شود. سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و خاورمیانه و محل پهلوگیری کشتی‌های بزرگ بود. بازرگانان سیرافی به دوردست‌های آسیا و آفریقا سفر دریایی می‌کردند. آنچه از سیراف بازمانده، حفره‌های سنگی کنده شده بر شیب تبه‌های سنگی است که گویا بعد از اسلام به‌عنوان قبر نیز استفاده شده‌اند. همینطور سنگچین‌ها، چاه‌ها، سنگ‌فرش‌ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه‌ها بجا مانده‌است. غلامرضا معصومی، محمد حسین سمسار، رضا طاهری و سید قاسم یاحسینی تاریخ نگارانی بوده‌اند که به صورتی مبسوط سیراف را در حوزه‌های باستان‌شناسی و بناهای تاریخی، وضعیت اجتماعی، موقعیت جغرافیای تاریخی و اجتماعی و مشاهیر آن شرح داده‌اند. در کتاب سکه‌های سیراف مرتضی قاسم بگلو ناگفته های بسیاری از تاریخ این شهر بیان و نکات مهمی از ارتباطات تجاری بین‌المللی آن آشکار گردیده‌است.

دخمه های باستانی سیراف

دخمه های باستانی در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوه های شمالی سیراف قرار دارند، محققان از آن بعنوان حوضچههای نگهداری و استعمال آب باران و یا به عنوان قبور سنگی یاد می‌کنند.

حوضچه‌های آب باران

آنچه که امروزه در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوههای شمالی سیراف می‌بینیم، و اندیشمندان و محققان از آن به عنوان قبور سنگی یاد می‌کنند، در ابتدا به منظور ایجاد قبر و مدفن مردگان خلق نشده‌اند بلکه حوضچه‌های استحصال آب باران بوده‌اند که بر روی کوههای مشرف به دریا و شهر برای استفاده از آب باران و نیز تزریق به درون زمین و پیوستن به سطح سفره‌های آب زیرزمینی جهت تقویت آبخوانهای آن منطقه و به منظور برداشت در پائین دست از طریق چاههای حفره شده در طبقات سنگی بوده‌اند.

به منظور تأمین آب شرب از طریق باران، که تنهاترین، مهم‌ترین و مؤثرترین روش در استحصال آب باران به شمار می‌آید جمع آوری مستقیم آب بر روی سطوح نازله می‌باشد. به منظور بهره وری از آبهای نازله و جلوگیری از هدر رفتن آنها و نیز تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی چاههای مذکور پیشینیان سیراف به این نتیجه می‌رسند که هر آنچه آب نازله را بر سطح کوه مذکور در بالادست چاههای حفر شده، استحصال و ذخیره نمایند و بدین طریق به آبهای جمع آوری شده فرصت بیشتری جهت نفوذ به درون زمین دهند. در حال حاضر از نواحی نزدیک به خط الرأس کوه با ایجاد مخازن با مقطع چهارگوش به ابعاد متفاوت حوضچه‌هایی را در سرتاسر یال جنوبی کوه تعبیه نموده‌اند که قادر به جمع آوری مجموعه آبهای نازله بر سطح اراضی مذکور باشد. چاههای حفر شده درون طبقات سنگی نیز درست در پائین دست هر مجموعه مخازن ذخیره آب تعبیه شده به طوریکه با نفوذ آب و رسیدن به سطح ایستابی منطقه بلافاصله سطح آب چاههای مذکور را مورد تأثیر قرار می‌دهد.

ابعاد حوضچه‌ها عموماً به صورت مقطع مستطیلی (چهارگوش) بوده و طول این مخازن در جهت شیب واقع است. برخی از این حوضچه‌ها دارای سرریز بوده بطوریکه پس از پرشدن آن، آب مستقیماً درون حوضچه پائین دست هدایت می‌شده‌است. همچنین در بخش انتهائی برخی از این مجموعه حوضچه‌های دامنه‌ای، سرریز آخرین حوضچه به یک کانال دست ساز (که می‌توانسته مسیر طبیعی جریان آب باشد) ختم می‌شود که احتمالاً از این کانال آب به عنوان سرریز نهائی یا حقابه پائین دست و یا شاید آبیاری مزارع به مکانهای مورد نظر هدایت می‌شده‌است. لزوم استفاده بهینه از آبهای نازله جهت تقویت سفره‌های آب زیرزمینی به حدی بوده‌است که حتی در دامنه پائین کوه نیز امکان حفر گودال وجود داشته و شاهد حضور حوضچه‌هایی با جهت عمود یا مایل نسبت به دیگر حوضچه‌ها هستیم. کوچکی ابعاد این گودالها به حدی است که به تنها چیزی که نمی‌توان آنان را نسبت داد، قبر می‌باشد.

قبرهای سنگی

به احتمال زیاد می‌توان گفت که گودالهای حفر شده بر پهنه کوهستان سیراف در ابتدا به منظور جمع آوری و استحصال آب ایجاد شده‌اند و آنچه که بعدها توسط افرادی (احتمالاً متنفذ و متمول و نیز شاید توسط عموم و بدلیل رخداد حوادث غیر مترقبه همچون زلزله و یا بیماری طاعون و نیاز به دفن سریع مردگان) مورد استفاده به عنوان گورهای فردی یا خانوادگی شده در روزگارانی زیاد پس از احداث اولیه اینان صورت گرفته‌است. پیدا شدن استخوان و آثار مردگان درون برخی از این حوضچه‌ها نه تنها منکر سیستم استحصال و ذخیره آب نمی‌باشد بلکه با دقت بر گورهای یافته شده و وجود لایه‌ای از قشر نفوذ ناپذیر ساروج درون حوضچه‌های استفاده شده به عنوان قبر، به نکاتی موید روش تأمین آب در شهر باستانی سیراف پی برده می‌شود.

منابع

↑ «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
↑ «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
↑ «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

حاتم، محمد، بن غریب، «تاریخ عرب الهولة»، چاپ سوم، قاهره (مصر): دارالعرب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۹۹۷ میلادی به (عربی).
صدیق، محمد، عبدالرزاق، «صهوة الفارس فی تاریخ عرب فارس»، چاپ دوم، : مطبعة المعارف، انتشار سال ۱۹۹۳ میلادی به (عربی).
دکتر: رازی، عبدالله، (ازسلسلهٔ ماد تا انقراض سلسلهٔ قاجاریه) چاپ ششم، چاپخانهٔ: اقبال، انتشار سال ۱۳۶۳.
قاسم بگلو، مرتضی، سکه‌های سیراف ، چاپ اول، موسسه مطالعات تاریخ معاصر و بنیاد ایرانشناسی بوشهر، تهران، انتشار سال ۱۳۸۵ خورشیدی.
جعفری، سید محی الدین. (دانش بومی منحصربه‌فرد اندیشمندان سیراف در استحصال آب و کشاورزی)
کنگره بین‌المللی سیراف، بوشهر: نشر شروع، ۱۳۸۴.مجمع دانش آموختگان استان بوشهر
اقتداری، احمد. (آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج دریای عمان) . انجمن آثار مفاخر فرهنگی، تهران:۱۳۴۸
معصومی، غلامرضا. سیراف (بندر طاهری)) ، چاپ سوم، : انجمن آثار مفاخر فرهنگی، تهران: انتشار سال ۱۳۸۳ خورشیدی.
رضا طاهری، از مروارید تا نفت، چاپ اول، انتشارات داستانسرا

این یک مقالهٔ خرد یکی از آثار باستانی ایران است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

این یک مقالهٔ خرد استان بوشهر است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[1] «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

[2] «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

[3] «تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی». VOA. ۱۳۹۱/۵/۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 '''سیراف''' (صورت قدیمتر: '''سیراب''') در بعضی نوشته‌ها ''' صیراف ''' نیز نوشته شده‌است. شهری باستانی واقع در [[بخش مرکزی شهرستان کنگان]] در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از [[نقاط دیدنی استان بوشهر]] در جنوب [[ایران]] است.{{سخ}}
-سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای [[ماسوله]] در شمال کشور می‌باشد{{مدرک|نیازمند ذکر منبع}}، بندری که در آن زمان بیش از سیصدهزار نفر جمعیت داشته و به دلیل آزادمنشی دینی در این بندر بین المللی پیروان مذاهب گوناگونی همچون: زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون: رومیان، یونانیان و چینی ها در این بندر زندگی می کرده اند. <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref> گورستان های بازمانده از پیروان دین های گوناگون در این شهر باستان نشانگر این آزادی دینی این بندر ایرانی ست.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref>
+سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده‌است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می‌باشد که بسیار شبیه به روستای [[ماسوله]] در شمال کشور می‌باشد{{مدرک|نیازمند ذکر منبع}}، بندری که در آن زمان بیش از سیصدهزار نفر جمعیت داشته و به دلیل آزادمنشی دینی در این بندر بین‌المللی پیروان مذاهب گوناگونی همچون: زرتشتیان، مسیحیان، مانویان، یهودیان، بوداییان و اقوامی همچون: رومیان، یونانیان و چینی ها در این بندر زندگی می کرده‌اند. <ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref> گورستان های بازمانده از پیروان دین های گوناگون در این شهر باستان نشانگر این آزادی دینی این بندر ایرانی ست.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref>
-سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا و ماداگاسکار در آفریقا تا کانتون چین در آسیا<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref> در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت. سفال های بازمانده با  نقش های گوناگون، پارچه ها و زیورآلات، معماری های گچی و اتاق های آذین شده به آثار هنری و ساختمان های دو سه طبقه بخشی از میراث بجامانده از آن تمدن است. اما زمین لرزه مرگبار هفت روزه سال سیصد و شصت و هفت هجری قمری مدفون شدن کامل این بندر را در پی داشت. از این روست که سیراف [[پمپئی]] ایران نامیده شده است.
+سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با روم و یونان در اروپا و ماداگاسکار در آفریقا تا کانتون چین در آسیا<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= |عنوان=تمدن سیراف، پمپئی ایران اسیر دیوارکشی | ناشر =VOA |تاریخ = ۱۳۹۱/۵/۳۱|تاریخ بازبینی= ۱۳۹۱/۵/۳۱}}</ref> در دوره‌های ساسانی و اسلامی داشت. سفال های بازمانده با نقش های گوناگون، پارچه ها و زیورآلات، معماری های گچی و اتاق های آذین شده به آثار هنری و ساختمان های دو سه طبقه بخشی از میراث بجامانده از آن تمدن است. اما زمین لرزه مرگبار هفت روزه سال سیصد و شصت و هفت هجری قمری مدفون شدن کامل این بندر را در پی داشت. از این روست که سیراف [[پمپئی]] ایران نامیده شده است.
 == بازمانده‌های تاریخی سیراف ==
@@ خط ۲۵: / خط ۲۵: @@
 بازمانده‌های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می‌شود.
 سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و [[خاورمیانه]] و محل پهلوگیری [[کشتی|کشتی‌های]] بزرگ بود. بازرگانان سیرافی به دوردست‌های [[آسیا]] و [[آفریقا]] سفر دریایی می‌کردند. آنچه از '''سیراف''' بازمانده، حفره‌های سنگی کنده شده بر شیب [[تپه|تبه‌های]] سنگی است که گویا بعد از [[اسلام]] به‌عنوان قبر نیز استفاده شده‌اند. همینطور سنگچین‌ها، چاه‌ها، سنگ‌فرش‌ها و [[غار|غارهایی]] شبیه آتشگاه در دل کوه‌ها بجا مانده‌است.
-غلامرضا معصومی، محمد حسین سمسار، [[رضا طاهری]] و سید قاسم یاحسینی تاریخ نگارانی بوده‌اند که به صورتی مبسوط سیراف را در حوزه‌های باستان‌شناسی و بناهای تاریخی، وضعیت اجتماعی، موقعیت جغرافیای تاریخی و اجتماعی و مشاهیر آن شرح داده‌اند. در کتاب سکه‌های سیراف مرتضی قاسم بگلو ناگفته های بسیاری از تاریخ این شهر بیان و نکات مهمی از ارتباطات تجاری بین المللی آن آشکار گردیده‌است.
+غلامرضا معصومی، محمد حسین سمسار، [[رضا طاهری]] و سید قاسم یاحسینی تاریخ نگارانی بوده‌اند که به صورتی مبسوط سیراف را در حوزه‌های باستان‌شناسی و بناهای تاریخی، وضعیت اجتماعی، موقعیت جغرافیای تاریخی و اجتماعی و مشاهیر آن شرح داده‌اند. در کتاب سکه‌های سیراف مرتضی قاسم بگلو ناگفته های بسیاری از تاریخ این شهر بیان و نکات مهمی از ارتباطات تجاری بین‌المللی آن آشکار گردیده‌است.
-===دخمه های باستانی سیراف===
+=== دخمه های باستانی سیراف ===
 [[پرونده:QANRESTAN SIRAAF.jpg|بندانگشتی|چپ| 250px| دخمه های باستانی سیراف]]
-دخمه های باستانی در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوه های شمالی سیراف قرار دارند، محققان از آن بعنوان '''حوضچه‌'''های نگهداری و استعمال [[آب]] [[باران]] و یا به عنوان '''قبور سنگی''' یاد می‌کنند.
+دخمه های باستانی در ارتفاعات مشرف بر دامنه کوه های شمالی سیراف قرار دارند، محققان از آن بعنوان '''حوضچه'''های نگهداری و استعمال [[آب]] [[باران]] و یا به عنوان '''قبور سنگی''' یاد می‌کنند.
 ==== حوضچه‌های آب باران ====
@@ خط ۳۶: / خط ۳۶: @@
 به منظور تأمین آب شرب از طریق باران، که تنهاترین، مهم‌ترین و مؤثرترین روش در استحصال آب باران به شمار می‌آید جمع آوری مستقیم آب بر روی سطوح نازله می‌باشد. به منظور بهره وری از آبهای نازله و جلوگیری از هدر رفتن آنها و نیز تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی چاههای مذکور [[پیشینیان]] '''سیراف''' به این نتیجه می‌رسند که هر آنچه آب نازله را بر سطح [[کوه]] مذکور در بالادست چاههای حفر شده، استحصال و ذخیره نمایند و بدین طریق به آبهای جمع آوری شده فرصت بیشتری جهت نفوذ به درون زمین دهند. در حال حاضر از نواحی نزدیک به خط الرأس کوه با ایجاد مخازن با مقطع چهارگوش به ابعاد متفاوت حوضچه‌هایی را در سرتاسر یال جنوبی کوه تعبیه نموده‌اند که قادر به جمع آوری مجموعه آبهای نازله بر سطح اراضی مذکور باشد. چاههای حفر شده درون طبقات سنگی نیز درست در پائین دست هر مجموعه مخازن ذخیره آب تعبیه شده به طوریکه با نفوذ آب و رسیدن به سطح ایستابی منطقه بلافاصله سطح آب چاههای مذکور را مورد تأثیر قرار می‌دهد.
-ابعاد حوضچه‌ها عموماً به صورت مقطع مستطیلی (چهارگوش) بوده و طول این مخازن در جهت شیب واقع است. برخی از این حوضچه‌ها دارای سرریز بوده بطوریکه پس از پرشدن آن، آب مستقیما درون حوضچه پائین دست هدایت می‌شده‌است.
+ابعاد حوضچه‌ها عموماً به صورت مقطع مستطیلی (چهارگوش) بوده و طول این مخازن در جهت شیب واقع است. برخی از این حوضچه‌ها دارای سرریز بوده بطوریکه پس از پرشدن آن، آب مستقیماً درون حوضچه پائین دست هدایت می‌شده‌است.
 همچنین در بخش انتهائی برخی از این مجموعه حوضچه‌های دامنه‌ای، سرریز آخرین حوضچه به یک کانال دست ساز (که می‌توانسته مسیر طبیعی جریان آب باشد) ختم می‌شود که احتمالاً از این کانال آب به عنوان سرریز نهائی یا حقابه پائین دست و یا شاید آبیاری مزارع به مکانهای مورد نظر هدایت می‌شده‌است.
 لزوم استفاده بهینه از آبهای نازله جهت تقویت سفره‌های آب زیرزمینی به حدی بوده‌است که حتی در دامنه پائین کوه نیز امکان حفر گودال وجود داشته و شاهد حضور حوضچه‌هایی با جهت عمود یا مایل نسبت به دیگر حوضچه‌ها هستیم. کوچکی ابعاد این گودالها به حدی است که به تنها چیزی که نمی‌توان آنان را نسبت داد، قبر می‌باشد.
@@ خط ۴۹: / خط ۴۹: @@
 * دکتر: رازی، عبدالله، '' (ازسلسلهٔ ماد تا انقراض سلسلهٔ قاجاریه) '' چاپ ششم، چاپخانهٔ: اقبال، انتشار سال ۱۳۶۳.
 * قاسم بگلو، مرتضی، ''سکه‌های سیراف ''، چاپ اول، موسسه مطالعات تاریخ معاصر و بنیاد ایرانشناسی بوشهر، تهران، انتشار سال ۱۳۸۵ خورشیدی.
-* جعفری، سید محی الدین. '' (دانش بومی منحصر بفرد اندیشمندان سیراف در استحصال آب و کشاورزی) ''
+* جعفری، سید محی الدین. '' (دانش بومی منحصربه‌فرد اندیشمندان سیراف در استحصال آب و کشاورزی) ''
 * کنگره بین‌المللی سیراف، بوشهر: نشر شروع، ۱۳۸۴.[http://www.boushehr.org/ArticleDetails.aspx?Id=157 مجمع دانش آموختگان استان بوشهر]
 * اقتداری، احمد. '' (آثار شهرهای باستانی سواحل و جزایر خلیج دریای عمان) ''. انجمن آثار مفاخر فرهنگی، تهران:۱۳۴۸
@@ خط ۵۷: / خط ۵۷: @@
 {{استان بوشهر}}
 {{شهرهای باستانی ایران}}
 {{آثار باستانی ایران-خرد}}
 {{استان بوشهر-خرد}}
-[[رده:شهرهای بندری ایران]]
-[[رده:مناطق مسکونی ساحلی در ایران]]
 [[رده:تاریخ ایران باستان]]
 [[رده:جغرافیای تاریخی فارس]]
@@ خط ۶۸: / خط ۶۷: @@
 [[رده:شهرهای باستانی استان بوشهر]]
 [[رده:شهرهای باستانی ایران]]
+[[رده:شهرهای بندری ایران]]
+[[رده:شهرهای بندری خلیج فارس]]
 [[رده:گوردخمه‌های ایران]]
+[[رده:مناطق مسکونی ساحلی در ایران]]

ن ب و استان بوشهر
مرکز	بوشهر	موقعیت استان بوشهر در ایران بوشهر
شهرستان‌ها	بوشهر تنگستان جَم دشتستان دشتی دَیِّر دَیلَم عسلویه کَنگان گِناوه
شهرها	آباد آب‌پخش آبدان امام حسن انارستان اَهرم بادوله برازجان بُردخون بَردستان بوشهر بندر دَیِّر بندر دیلم بندر ریگ بندر سیراف بندر کنگان بندر گناوه بنک بوشکان تنگ ارم جَم چُغادَک خارگ خورموج دالکی دِلوار دوراهک ریز سعدآباد شبانکاره شُنبه عالی‌شهر بندر عسلویه کاکی کلمه نخل تقی وحدتیه
جاذبه‌های گردشگری	آب‌انبار قوام آتشکده کوه مند دژ برازجان سیراف شهر باستانی ریشهر غار چهل‌خانه کاخ چرخاب کاخ بردک‌سیاه کاخ سنگ سیاه کوشک اردشیر گور دختر مدرسه سعادت مظفری موزه رئیسعلی دلواری موزه مردم‌شناسی بوشهر موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس مناطق حفاظت‌شده محیط زیست بیشتر ...
فهرست شهرهای استان بوشهر