پرش به محتوا

سینه‌پهلو

ویرایش پیوندها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از ذات الریه)

پنومونی
نام‌های دیگرپنومونیت
عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه از پنومونی ناشی از آنفلوآنزا و هموفیلوس آنفلوآنزا، با تجمعات تکه‌تکه، عمدتاً در لوب فوقانی راست (فلش)
طرز تلفظ
تخصصریه، عفونی
نشانه‌هاسرفه، تنگی‌نفس، درد قفسه سینه، تب[۱]
دورهٔ بیماریچند هفته[۲]
علتباکتری، ویروس، آسپیراسیون[۳][۴]
عوامل خطرفیبروز کیستیک، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، بیماری سلول داسی‌شکل، آسم، دیابت، نارسایی قلبی، سابقه سیگار کشیدن، سن بسیار پایین، سن بالاتر[۵][۶][۷]
روش تشخیصبراساس نشانه‌های بیمار، اشعه ایکس از قفسه سینه[۸]
تشخیص افتراقیبیماری مزمن انسدادی ریه، آسم، ادم ریوی، آمبولی ریوی[۹]
پیشگیریواکسیناسیون، شستن دست‌ها، سیگار نکشید[۱۰]
داروآنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدویروس، اکسیژن‌درمانی[۱۱][۱۲]
فراوانی۴۵۰ میلیون در سال (۷ درصد)[۱۲][۱۳]
مرگ‌ها۴ میلیون در سال[۱۲][۱۳]
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
پیشنت پلاسپنومونی

پنومونی (pneumonia) یک وضعیت التهابی ریه است که در درجه اول کیسه‌های هوایی کوچک معروف به آلوئول‌ها را درگیر می‌کند.[۳][۱۴] نشانه‌های آن معمولاً شامل ترکیبی از سرفه همراه با خلط یا سرفه خشک، درد قفسه سینه، تب و مشکل در تنفس است.[۱۵] شدت این بیماری متغیر است.[۱۵]

پنومونی معمولاً در اثر عفونت با ویروس‌ها یا باکتری‌ها و در موارد کمتری توسط دیگر میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌شود.[الف] شناسایی پاتوژن‌ها می‌تواند دشوار باشد. تشخیص این بیماری اغلب بر اساس نشانه‌ها و معاینه فیزیکی صورت می‌گیرد.[۸] عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه، تست خون و کشت خلط می‌تواند به تأیید تشخیص کمک کند.[۸] این بیماری ممکن است بر اساس محل ابتلا، مانند پنومونی اکتسابی از جامعه یا بیمارستان یا مرتبط با مراقبت سلامت طبقه‌بندی شود.[۱۸]

عوامل خطر ابتلا به پنومونی شامل فیبروز سیستیک (cystic fibrosis)، بیماری مزمن انسدادی ریه (chronic obstructive pulmonary disease; COPD)، بیماری سلول داسی‌شکل (sickle cell disease)، آسم، دیابت، نارسایی قلبی، سابقه سیگار کشیدن، توانایی ضعیف در سرفه کردن (برای مثال به دنبال سکته مغزی) و نقص سیستم ایمنی است.[۵][۷]

واکسن‌هایی برای پیشگیری از انواع خاصی از پنومونی (مانند انواع ناشی از باکتری استرپتوکوک پنومونیه (Streptococcus pneumoniae)، ویروس‌های آنفلوآنزا یا SARS-CoV-2) در دسترس هستند.[۱۰] دیگر روش‌های پیشگیری شامل شستن دست‌ها برای پیشگیری از عفونت، درمان سریع نشانه‌های تنفسی رو به وخامت، و عدم استعمال دخانیات است.[۱۰][۱۹]

درمان به علت زمینه‌ای بیماری بستگی دارد.[۲۰] پنومونی که گمان می‌رود ناشی از باکتری باشد، با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود.[۱۱] اگر پنومونی شدید باشد، فرد مبتلا معمولاً در بیمارستان بستری می‌شود.[۲۰] در صورت پائین بودن سطح اکسیژن، ممکن است از اکسیژن‌درمانی استفاده شود.[۱۱]

هر ساله، پنومونی حدود ۴۵۰ میلیون نفر (۷٪ از جمعیت) را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به مرگ‌ومیر حدود ۴ میلیون نفر می‌شود.[۱۲][۱۳] با معرفی آنتی‌بیوتیک‌ها و واکسن‌ها در قرن ۲۰ام، میزان بقا (survival) به میزان قابل توجهی بهبود یافته است.[۱۲] با این وجود، پنومونی هم‌چنان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در کشورهای در حال توسعه و هم‌چنین میان افراد بسیار مسن، بسیار جوان و بیماران مزمن است.[۱۲][۲۱] پنومونی اغلب دوره رنج کسانی را که در حال حاضر نزدیک به مرگ هستند، کوتاه می‌کند و به همین دلیل «دوست پیرمرد» نیز نامیده شده است.[۲۲]

خلاصه ویدیو ( فیلمنامه)

علائم و نشانه‌ها

[ویرایش]
A diagram of the human body outlining the key symptoms of pneumonia
نشانه‌های اصلی پنومونی عفونی

افراد مبتلا به پنومونی عفونی اغلب دارای سرفه‌های خلط‌دار، تب همراه با لرز، تنگی نفس، درد شدید یا تیرکشنده قفسه سینه هنگام نفس‌های عمیق و افزایش سرعت تنفس هستند.[۹] در افراد مسن، گیجی ممکن است برجسته‌ترین علامت باشد.[۹]

علائم و نشانه‌های تیپیکال در کودکان زیر پنج سال شامل تب، سرفه و تنفس سریع یا دشوار است.[۲۳] تب خیلی خاص نیست، زیرا در بسیاری از بیماری‌های شایع دیگر نیز رخ می‌دهد و ممکن است در افراد مبتلا به بیماری شدید، سوءتغذیه یا در سالمندان وجود نداشته باشد. علاوه‌بر این، سرفه اغلب در نوزادان کمتر از ۲ ماه وجود ندارد.[۲۳] علائم و نشانه‌های شدیدتر در کودکان ممکن است شامل پوست مایل به آبی، عدم تمایل به نوشیدن، تشنج، استفراغ مداوم، تب شدید بدن یا کاهش سطح هوشیاری باشد.[۲۳][۲۴]

موارد باکتریایی و ویروسی پنومونی معمولاً منجر به نشانه‌های مشابهی می‌شوند.[۲۵] برخی از علل با ویژگی‌های بالینی کلاسیک، اما غیراختصاصی، مرتبط هستند. پنومونی ناشی از لژیونلا (Legionella) ممکن است با درد شکم، اسهال یا گیجی همراه باشد.[۲۶] پنومونی ناشی از استرپتوکوک پنومونیه با خلط به رنگ قهوه‌ای سوخته همراه است.[۲۷] پنومونی ناشی از کلبسیلا (Klebsiella) ممکن است دارای خلط خونی باشد که اغلب به «ژله کشمشی» (currant jelly) تشبیه می‌شود.[۲۸] خلط خونی (که به آن هموپتزی (hemoptysis) گفته می‌شود) هم‌چنین ممکن است با سل، پنومونی گرم منفی (Gram-negative)، آبسه‌های ریه و معمولاً برونشیت حاد رخ دهد.[۲۴] پنومونی ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه (Mycoplasma pneumoniae) ممکن است همراه با تورم غدد لنفاوی گردن، درد مفاصل یا عفونت گوش میانی باشد.[۲۴] پنومونی ویروسی بیشتر از پنومونی باکتریایی با خس‌خس سینه بروز می‌کند.[۲۵] پنومونی در گذشته بر اساس این باور که تظاهرات آن علت اصلی را پیش‌بینی می‌کند، به دو دسته «تیپیکال» و «آتیپیکال» تقسیم می‌شد.[۲۹] بااین‌حال، شواهد از این تمایز پشتیبانی نکرده‌اند، بنابراین دیگر بر آن تأکید نمی‌شود.[۲۹]

فراوانی علائم[۲۸]
نشانه فروانی (درصد)
سرفه ۷۹–۹۱٪
خستگی ۹۰٪
تب ۷۱–۷۵٪
تنگی‌نفس ۶۷–۷۵٪
خلط ۶۰–۶۵٪
درد قفسه سینه ۳۹–۴۹٪

علت

[ویرایش]
Three lone round objects in a black background
باکتری استرپتوکوک پنومونیه، یکی از علل شایع پنومونی، که توسط میکروسکوپ الکترونی تصویربرداری شده است

]]

پنومونی ناشی از عفونت‌هایی است که عمدتاً توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها و به میزان کمتری توسط قارچ‌ها و انگل‌ها ایجاد می‌شوند. اگرچه بیش از ۱۰۰ گونه از عوامل عفونی شناسایی شده‌اند، اما تنها تعداد کمی از آنها مسئول اکثر موارد هستند. عفونت‌های ترکیبی با ویروس‌ها و باکتری‌ها ممکن است تقریباً در ۴۵٪ از عفونت‌ها در کودکان و ۱۵٪ از عفونت‌ها در بزرگسالان رخ دهد.[۱۲] با وجود تست‌های دقیق، عامل بیماری‌زا ممکن است در حدود نیمی از موارد شناسایی نشود.[۲۲] در یک نظارت فعال مبتنی بر جمعیت برای پنومونی اکتسابی از جامعه که نیازمند بستری در بیمارستان بود، در پنج بیمارستان در شیکاگو و نشویل از ژانویه ۲۰۱۰ تا جون ۲۰۱۲، تعداد ۲۲۵۹ بیمار شناسایی شدند که شواهد رادیوگرافی از پنومونی داشتند و نمونه‌های آنها برای تست پاتوژن مسئول موجود بود.[۳۰] در بیشتر بیماران (۶۲٪) هیچ پاتوژنی در نمونه آنها شناسایی نشد و به‌طور غیرمنتظره‌ای، ویروس‌های تنفسی بیشتر از باکتری‌ها کشف شدند.[۳۰] به‌طور مشخص، ۲۳٪ آنها به یک یا چند ویروس، ۱۱٪ به یک یا چند باکتری، ۳٪ به هر دو پاتوژن باکتریایی و ویروسی، و ۱٪ به عفونت قارچی یا مایکوباکتریایی مبتلا بودند. «شایع‌ترین پاتوژن‌ها عبارت بود از رینوویروس انسانی (در ۹٪ از بیماران)، ویروس آنفلوآنزا (در ۶٪) و استرپتوکوک پنومونیه (در ۵٪).»[۳۰]

اصطلاح پنومونی گاهی اوقات به‌طور گسترده‌تری برای هر شرایطی که منجر به التهاب ریه‌ها می‌شود (برای مثال ناشی از بیماری‌های خودایمنی، سوختگی‌های شیمیایی یا واکنش‌های دارویی) به کار می‌رود؛ بااین‌حال، این التهاب به‌طور دقیق‌تر به‌عنوان پنومونیت (pneumonitis) شناخته می‌شود.[۱۶][۱۷]

عواملی که زمینه‌ساز پنومونی هستند، عبارتند از: سیگار کشیدن، نقص سیستم ایمنی، الکلیسم (alcoholism)، بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری سلول داسی‌شکل (sickle cell disease; SCD)، آسم، بیماری مزمن کلیه، بیماری کبد و پیری بیولوژیکی.[۲۴][۳۱][۷] خطرات دیگر در کودکان شامل عدم تغذیه با شیر مادر، قرار گرفتن در معرض دود سیگار و دیگر آلاینده‌های هوا، سوءتغذیه و فقر است.[۳۲] استفاده از داروهای سرکوب‌کننده اسید - مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون یا مسدودکننده‌های H2 - با افزایش خطر پنومونی همراه است.[۳۳] تقریباً ۱۰٪ از افرادی که به تهویه مکانیکی نیاز دارند، به پنومونی مرتبط با ونتیلاتور مبتلا می‌شوند،[۳۴] و افرادی که لوله تغذیه معده دارند، با افزایش خطر ابتلا به پنومونی ناشی از آسپیراسیون روبرو هستند.[۳۵] علاوه‌بر این، قرارگیری نادرست لوله تغذیه می‌تواند منجر به پنومونی آسپیراسیون گردد. حدود ۲۸٪ از موارد قرارگیری نادرست لوله منجر به پنومونی می‌شود.[۳۶][۳۷] همانند سیستم قرارگیری لوله تغذیه Avanos Medical، دستگاه CORTRAK* 2 EAS که در ماه می ۲۰۲۲ توسط FDA به دلیل عوارض جانبی گزارش‌شده، از جمله پنومونی، فراخوانده شد، طبق اعلام FDA، در مجموع باعث ۶۰ مورد آسیب و مرگ‌ومیر ۲۳ بیمار شد.[۳۸][۳۹][۴۰] برای افرادی که گونه‌های خاصی از ژن FER را دارند، خطر مرگ‌ومیر در سپسیس ناشی از پنومونی کاهش می‌یابد. بااین‌حال، برای افرادی که انواع TLR6 را دارند، خطر ابتلا به بیماری لژیونر (Legionnaires) افزایش می‌یابد.[۴۱]

باکتری‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: ذات‌الریه باکتریایی
پنومونی حفره‌ای ناشی از MRSA همان‌طور که در سی‌تی‌اسکن مشاهده می‌شود

باکتری‌ها شایع‌ترین علت پنومونی اکتسابی از جامعه (community-acquired pneumonia; CAP) هستند که در نزدیک به ۵۰٪ موارد، استرپتوکوک پنومونیه جداسازی می‌شود.[۴۲][۴۳] دیگر باکتری‌های شایع جداسازی‌شده عبارتند از هموفیلوس آنفلوآنزا در ۲۰٪، کلامیدوفیلا پنومونیه در ۱۳٪ و مایکوپلاسما پنومونیه در ۳٪ موارد؛[۴۲] استافیلوکوک اورئوس (Staphylococcus aureus)؛ موراکسلا کاتارالیس (Moraxella catarrhalis)؛ و لژیونلا پنوموفیلا.[۲۲] تعدادی از نسخه‌های مقاوم به دارو از عفونت‌های فوق، از جمله استرپتوکوک پنومونیه مقاوم به دارو (drug-resistant Streptococcus pneumoniae; DRSP) و استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (methicillin-resistant Staphylococcus aureus; MRSA) در حال رایج‌تر شدن هستند.[۲۴]

عوامل خطر خاصی انتشار ارگانیسم‌ها را تسهیل می‌کنند.[۲۲] الکلیسم با استرپتوکوک پنومونیه، ارگانیسم‌های بی‌هوازی و مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) مرتبط است؛ سیگار کشیدن تأثیرات استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوآنزا، موراکسلا کاتارالیس و لژیونلا پنوموفیلا را تسهیل می‌کند. قرار گرفتن در معرض پرندگان با کلامیدیا پسیتاسی (Chlamydia psittaci)؛ حیوانات مزرعه با کوکسیلا بورنتی (Coxiella burnetti)؛ آسپیراسیون محتویات معده با ارگانیسم‌های بی‌هوازی؛ و فیبروز سیستیک با سودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa) و استافیلوکوک اورئوس مرتبط است. استرپتوکوک پنومونیه در زمستان شایع‌تر است،[۲۲] و باید در افرادی که تعداد زیادی ارگانیسم بی‌هوازی را استنشاق می‌کنند، به آن مشکوک شد.[۲۴]

ویروس‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: سینه‌پهلوی ویروسی
عکس قفسه سینه از بیماری که به دلیل ابتلا به SARS دچار پنومونی شدید ویروسی شده است.

در بزرگسالان، ویروس‌ها حدود یک‌سوم موارد پنومونی را تشکیل می‌دهند،[۱۲] و در کودکان مسئول حدود ۱۵٪ از آنها را می‌باشند.[۴۴] عوامل شایع دخیل شامل رینوویروس‌ها (rhinoviruses)، ویروس کرونا، ویروس آنفلوآنزا، ویروس تنفسی سین‌سیشیال (respiratory syncytial virus; RSV)، آدنوویروس (adenovirus) و پاراآنفلوآنزا (parainfluenza) هستند.[۱۲][۴۵] ویروس هرپس سیمپلکس (Herpes simplex) به ندرت باعث پنومونی می‌شود، مگر در گروه‌هایی مانند نوزادان، افراد مبتلا به سرطان، دریافت‌کنندگان پیوند عضو و افراد دارای سوختگی‌های قابل توجه.[۴۶] پس‌از پیوند عضو یا در افراد دارای نقص سیستم ایمنی دیگر، میزان بالایی از پنومونی سیتومگالوویروس مشاهده می‌شود.[۴۴][۴۶] افراد مبتلا به عفونت‌های ویروسی ممکن است به‌صورت ثانویه به باکتری‌های استرپتوکوک پنومونیه، استافیلوکوک اورئوس یا هموفیلوس آنفلوآنزا آلوده شوند، به‌ویژه هنگامی که مشکلات دیگر مربوط به سلامت نیز وجود داشته باشد.[۲۴][۴۴] ویروس‌های مختلف در زمان‌های گوناگون سال شایع می‌شوند؛ برای مثال، در فصل آنفلوآنزا، این ویروس ممکن است مسئول بیش از نیمی از کل موارد عفونت‌های ویروسی باشد.[۴۴] هم‌چنین شیوع ویروس‌های دیگر گاهی اوقات رخ می‌دهد، از جمله هانتاویروس‌ها (hantaviruses) و ویروس کرونا.[۴۴] سندرم حاد تنفسی شدید ویروس کرونا-2 (SARS-CoV-۲) هم‌چنین می‌تواند منجر به پنومونی شود.[۴۷]

قارچ‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: سینه‌پهلوی قارچی

پنومونی قارچی شایع نیست، اما بیشتر در افرادی رخ می‌دهد که به دلیل AIDS، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی یا دیگر مشکلات پزشکی، سیستم ایمنی ضعیفی دارند.[۲۲][۴۸] این بیماری اغلب توسط هیستوپلاسما کپسولاتوم (Histoplasma capsulatum), بلاستومایسس (Blastomyces)، کریپتوکوکوس نئوفورمنس (Cryptococcus neoformans)، پنوموسیستیس جیرووسی (Pneumocystis jiroveci) (پنومونی پنوموسیستیس یا PCP) و کوکسیدیوئیدس ایمیتیس (Coccidioides immitis) ایجاد می‌شود. هیستوپلاسموز (histoplasmosis) در حوزه رودخانه می‌سی‌سی‌پی و کوکسیدیوئیدومایکوز (coccidioidomycosis) در جنوب غربی ایالات متحده شایع‌تر است.[۲۲] تعداد موارد پنومونی قارچی در نیمه دوم قرن ۲۰ام، به دلیل افزایش سفر و میزان سرکوب سیستم ایمنی در جمعیت رو به افزایش بوده است.[۴۸] برای افراد آلوده به HIV/AIDS، عفونت PCP یک عفونت فرصت‌طلب شایع است.[۴۹]

انگل‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: پنومونی انگلی

انواع مختلفی از انگل‌ها می‌توانند ریه‌ها را تحت تأثیر قرار دهند، از جمله توکسوپلاسما گوندی (Toxoplasma gondii), استرونژیلوئید استرکورالیس (Strongyloides stercoralis)، آسکاریس لومبریکوئیدس (Ascaris lumbricoides) و پلاسمودیوم مالاریا (Plasmodium malariae).[۵۰] این ارگانیسم‌ها معمولاً از طریق تماس مستقیم با پوست، بلع یا از طریق یک حشره ناقل وارد بدن می‌شوند.[۵۰] به جز پاراگونیموس وسترمانی (Paragonimus westermani)، اکثر انگل‌ها به‌طور خاص ریه‌ها را درگیر نمی‌کنند، بلکه ریه‌ها را به‌صورت ثانویه و به دنبال تأثیرگذاری بر دیگر نقاط بدن، درگیر می‌شوند.[۵۰] برخی از انگل‌ها، به‌ویژه انگل‌های متعلق به جنس‌های آسکاریس و استرونژیلوئیدس، واکنش ائوزینوفیلیکی شدیدی را تحریک می‌کنند که ممکن است منجر به پنومونی ائوزینوفیلیک (eosinophilic pneumonia) شود.[۵۰] در دیگر عفونت‌ها، مانند مالاریا، درگیری ریه در درجه اول به دلیل التهاب سیستمیک ناشی از سیتوکین است.[۵۰] در کشورهای توسعه‌یافته، این عفونت‌ها در افرادی که از سفر برمی‌گردند یا در مهاجران شایع‌تر هستند.[۵۰] در سراسر جهان، پنومونی انگلی بیشتر در افراد دارای نقص سیستم ایمنی شایع است.[۵۱]

غیرعفونی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: ذات‌الریه بینابینی ایدیوپاتیک

پنومونی بینابینی ایدیوپاتیک یا پنومونی غیرعفونی[۵۲] دسته‌ای از بیماری‌های منتشر ریه هستند. آسیب آلوئولی منتشر، پنومونی سازماندهی‌شده، پنومونی بینابینی غیراختصاصی، پنومونی بینابینی لنفوسیتی، پنومونی بینابینی دسکواماتیو (desquamative)، بیماری ریوی بینابینی برونشیولیت تنفسی، و پنومونی بینابینی معمول از جمله آنها هستند.[۵۳] پنومونی لیپوئیدی یکی دیگر از علل نادر است که به دلیل ورود لیپیدها به ریه رخ می‌دهد.[۵۴] این لیپیدها می‌توانند استنشاق شوند یا از جاهای دیگر بدن به ریه‌ها سرایت کنند.[۵۴]

مکانیسم‌ها

[ویرایش]
A schematic diagram of the human lungs with an empty circle on the left representing a normal alveolus and one on the right showing an alveolus full of fluid as in pneumonia
پنومونی، آلوئول‌های ریه را با مایع پر می‌کند و مانع اکسیژن‌رسانی می‌شود. آلوئول سمت چپ طبیعی است، در حالی که آلوئول سمت راست پر از مایع ناشی از پنومونی است.

پنومونی اغلب به‌عنوان یک عفونت دستگاه تنفسی فوقانی آغاز می‌شود که به دستگاه تنفسی تحتانی نیز سرایت می‌کند.[۵۵] این بیماری نوعی پنومونیت (التهاب ریه) است.[۵۶] فلور طبیعی راه‌های هوایی فوقانی با رقابت با پاتوژن‌ها برای مواد مغذی، محافظت ایجاد می‌کند. در راه‌های هوایی تحتانی، رفلکس‌های گلوت (glottis)، عملکرد پروتئین‌های کمپلمان و ایمونوگلوبولین‌ها برای محافظت مهم هستند. میکروآسپیراسیون (microaspiration) ترشحات آلوده می‌تواند راه‌های هوایی تحتانی را آلوده کرده و باعث پنومونی شود. پیشرفت پنومونی توسط سه عامل تعیین می‌شود: حدت ارگانیسم؛ مقدار ارگانیسم مورد نیاز برای شروع عفونت؛ و پاسخ ایمنی بدن در برابر عفونت.[۴۱]

باکتریایی

[ویرایش]

بیشتر باکتری‌ها از طریق آسپیراسیون‌های کوچک ارگانیسم‌های ساکن در گلو یا بینی وارد ریه‌ها می‌شوند.[۲۴] نیمی از افراد عادی این آسپیراسیون‌ها را در طول خواب دارند.[۲۹] در حالی که گلو همیشه حاوی باکتری است، باکتری‌های بالقوه عفونی فقط در زمان‌های خاص و تحت شرایط خاص در آنجا ساکن می‌شوند.[۲۹] تعداد کمی از انواع باکتری‌ها مانند مایکوباکتریوم توبرکلوزیس و لژیونلا پنوموفیلا از طریق قطرات آلوده معلق در هوا به ریه‌ها می‌رسند.[۲۴] باکتری‌ها هم‌چنین می‌توانند از طریق خون پخش شوند.[۲۵] پس‌از ورود به ریه‌ها، باکتری‌ها ممکن است به فضای میان سلول‌ها و میان آلوئول‌ها حمله کنند، جایی که ماکروفاژها و نوتروفیل‌ها (گلبول‌های سفید دفاعی خون) سعی در غیرفعال کردن باکتری‌ها دارند.[۵۷] نوتروفیل‌ها هم‌چنین سیتوکین‌ها را آزاد می‌کنند که باعث فعال شدن عمومی سیستم ایمنی می‌شود.[۵۸] این امر منجر به تب، لرز و خستگی می‌شود که در پنومونی باکتریایی شایع است.[۵۸] نوتروفیل‌ها، باکتری‌ها و مایعات حاصل از رگ‌های خونی اطراف، آلوئول‌ها را پر می‌کنند و در نتیجه باعث کانسولیداسیون (consolidation) می‌شوند که در عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه دیده می‌شود.[۵۹]

ویروسی

[ویرایش]

ویروس‌ها ممکن است از طریق مسیرهای مختلفی به ریه برسند. ویروس تنفسی سین‌سیشیال معمولاً زمانی منتقل می‌شود که افراد به اشیاء آلوده دست زده و سپس چشم یا بینی خود را لمس کنند.[۴۴] دیگر عفونت‌های ویروسی زمانی رخ می‌دهند که قطرات آلوده موجود در هوا از طریق بینی یا دهان استنشاق شوند.[۲۴] ویروس‌ها پس‌از ورود به راه‌های هوایی فوقانی، ممکن است به ریه‌ها راه پیدا کنند و در آنجا به سلول‌های پوشاننده مجاری هوایی، آلوئول‌ها یا پارانشیم ریه حمله کنند.[۴۴] برخی از ویروس‌ها مانند سرخک و هرپس سیمپلکس ممکن است از طریق خون به ریه‌ها برسند.[۶۰] حمله به ریه‌ها ممکن است منجر به درجات مختلفی از مرگ‌ومیر سلولی شود.[۴۴] هنگامی که سیستم ایمنی به عفونت پاسخ می‌دهد، آسیب بیشتری به ریه‌ها وارد می‌شود.[۴۴] در درجه اول گلبول‌های سفید خون، عمدتاً سلول‌های تک‌هسته‌ای، باعث ایجاد التهاب می‌شوند.[۶۰] بسیاری از ویروس‌ها، علاوه بر آسیب رساندن به ریه‌ها، به‌طور همزمان بر دیگر اندام‌ها نیز تأثیر می‌گذارند و در نتیجه عملکرد دیگر بخش‌های بدن را مختل می‌کنند. ویروس‌ها هم‌چنین بدن را مستعد ابتلا به عفونت‌های باکتریایی می‌کنند؛ به این ترتیب، پنومونی باکتریایی می‌تواند همزمان با پنومونی ویروسی رخ دهد.[۴۵]

تشخیص

[ویرایش]
Crackles
صدای کراکل در ریه‌های فرد مبتلا به پنومونی با استفاده از گوشی پزشکی شنیده می‌شود..
آیا در اجرای این پرونده مشکلی دارید؟ راهنمای رسانه را ببینید.

تشخیص پنومونی معمولاً بر اساس ترکیبی از علائم فیزیکی و اغلب با عکس‌برداری اشعه ایکس از قفسه سینه صورت می‌گیرد.[۶۱] بااین‌حال، در سال‌های اخیر، نقش اولتراسونوگرافی ریه برجسته شده است، و شواهد قابل توجهی نشان می‌دهد که در دستان متخصصان، صحت (accuracy) آن از رادیوگرافی پیشی می‌گیرد.[۶۲] در بزرگسالانی که علائم حیاتی طبیعی و معاینه ریه طبیعی دارند، تشخیص این بیماری بعید است.[۶۳] بااین‌حال، تأیید علت اصلی دشوار است، زیرا هیچ تست قطعی وجود ندارد که بتواند میان علت باکتریایی و غیرباکتریایی تمایز قائل شود.[۱۲][۶۱] برداشت کلی پزشک حداقل به اندازه قوانین تصمیم‌گیری برای تشخیص یا رد بیماری، معتبر به نظر می‌رسد.[۶۴]

تشخیص در کودکان

[ویرایش]

سازمان جهانی بهداشت، پنومونی در کودکان را بر اساس سرفه یا دشواری در تنفس، به همراه نرخ تنفس سریع، فرورفتگی قفسه سینه یا کاهش سطح هوشیاری، به‌صورت بالینی تعریف کرده است.[۶۵] نرخ تنفس سریع به‌صورت تنفس بیش از ۶۰ دم در دقیقه در کودکان زیر ۲ ماه، بیش از ۵۰ دم در دقیقه در کودکان ۲ ماه تا ۱ سال، یا بیش از ۴۰ دم در دقیقه در کودکان ۱ تا ۵ سال تعریف می‌شود.[۶۵]

در کودکان، سطوح پائین اکسیژن و فرورفتگی بخش تحتانی قفسه سینه، حساسیت بیشتری نسبت به شنیدن صدای کراکل (crackles) در قفسه سینه با گوشی پزشکی یا افزایش سرعت تنفس دارد.[۶۶] خرخر کردن (grunting) و باز شدن پره‌های بینی ممکن است از دیگر علائم مفید در کودکان زیر پنج سال باشد.[۶۷]

عدم وجود خس‌خس سینه، شاخصی از وجود مایکوپلاسما پنومونیه در کودکان مبتلا به پنومونی است، اما به‌عنوان یک شاخص، برای تصمیم‌گیری در خصوص استفاده یا عدم استفاده از درمان ماکرولید به اندازه کافی دقیق نیست.[۶۸] وجود درد قفسه سینه در کودکان مبتلا به پنومونی، احتمال وجود مایکوپلاسما پنومونیه را دو برابر می‌کند.[۶۸]

تشخیص در بزرگسالان

[ویرایش]

به‌طور کلی، در بزرگسالان، در موارد خفیف نیازی به بررسی نیست.[۶۹] اگر تمام علائم حیاتی و آسکولتاسیون (auscultation) طبیعی باشد، خطر ابتلا به پنومونی بسیار کم است.[۷۰] پروتئین واکنشی-C (به اختصار CRP) ممکن است به تأیید تشخیص کمک کند.[۷۱] برای کسانی که CRP کمتر از ۲۰ میلی‌گرم/لیتر دارند اما شواهد قانع‌کننده‌ای از پنومونی در آنها مشاهده نمی‌شود، مصرف آنتی‌بیوتیک توصیه نمی‌گردد.[۴۱]

پروکلسی‌تونین (procalcitonin) ممکن است به تعیین علت و حمایت از تصمیم‌گیری در مورد اینکه چه کسی باید آنتی‌بیوتیک دریافت کند، کمک نماید.[۷۲] اگر سطح پروکلسی‌تونین به ۰٫۲۵ میکروگرم/لیتر برسد، تجویز آنتی‌بیوتیک توصیه می‌شود، اگر به ۰٫۵ میکروگرم/لیتر برسد، تجویز آنتی‌بیوتیک قویا توصیه می‌شود و اگر سطح آن کمتر از ۰٫۱۰ میکروگرم/لیتر باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک به شدت منع می‌شود.[۴۱] در افرادی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، پالس اکسیمتری، رادیوگرافی قفسه سینه و تست خون - از جمله شمارش کامل خون، الکترولیت‌های سرم، سطح پروتئین واکنشی-C و احتمالاً تست‌های عملکرد کبد - توصیه می‌شود.[۶۹]

تشخیص بیماری شبه-آنفلوآنزا می‌تواند بر اساس علائم و نشانه‌ها انجام شود؛ بااین‌حال، تأیید عفونت آنفلوآنزا نیاز به تست دارد.[۷۳] بنابراین، درمان اغلب بر اساس وجود آنفلوآنزا در جامعه یا تست سریع آنفلوآنزا صورت می‌گیرد.[۷۳]

بزرگسالان ۶۵ سال یا بالاتر، و هم‌چنین افراد سیگاری و افرادی که وضعیت‌های پزشکی و بیماری‌های زمینه‌ای دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پنومونی هستند.[۷۴]

معاینه فیزیکی

[ویرایش]

معاینه فیزیکی گاهی اوقات ممکن است فشار خون پائین، ضربان قلب بالا یا اشباع اکسیژن پائین را نشان دهد.[۲۴] نرخ تنفس ممکن است سریع‌تر از حد معمول باشد و این حالت ممکن است یک یا دو روز پیش‌از دیگر علائم رخ دهد.[۲۴][۲۹] معاینه قفسه سینه ممکن است طبیعی باشد، اما احتمالاً کاهش اتساع در سمت آسیب‌دیده را نشان دهد. صداهای تنفسی تند و سریع از راه‌های هوایی بزرگ‌تر که از طریق ریه ملتهب منتقل می‌شوند، تنفس برونشی نامیده می‌شوند و با گوش دادن به ریه با گوشی پزشکی شنیده می‌شوند.[۲۴] ممکن است در طول دم، صدای کراکل (rales) در ناحیه آسیب‌دیده شنیده شود.[۲۴] پرکاشن (percussion) ممکن است در ریه آسیب‌دیده کُند باشد و افزایش رزونانس صوتی، به جای کاهش آن، پنومونی را از افیوژن پلورال متمایز می‌کند.[۹]

تصویربرداری

[ویرایش]
عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه که نشان‌دهنده یک ناحیه گوه‌ای‌شکل بسیار برجسته از تجمع فضای هوایی در ریه راست است که مشخصه پنومونی لوبار باکتریایی حاد است.
A black-and-white image shows the internal organs in cross-section as generated by CT. Where one would expect black on the left, one sees a whiter area with black sticks through it.
سی‌تی‌اسکن قفسه سینه که پنومونی سمت راست را نشان می‌دهد (سمت چپ تصویر))

برای تشخیص اغلب از رادیوگرافی قفسه سینه استفاده می‌شود.[۲۳] در افراد مبتلا به بیماری خفیف، تصویربرداری تنها در صورت وجود عوارض احتمالی، عدم بهبود با درمان، یا نامشخص بودن علت، مورد نیاز است.[۲۳][۶۹] اگر فرد به اندازه‌ای بیمار باشد که نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد، رادیوگرافی قفسه سینه توصیه می‌شود.[۶۹] یافته‌ها همیشه با شدت بیماری مطابقت ندارند و به‌طور قابل اعتمادی عفونت‌های باکتریایی و ویروسی را از هم جدا نمی‌کنند.[۲۳]

تصاویر اشعه ایکس از پنومونی را می‌توان به پنومونی لوبار، برونکوپنومونی، پنومونی لوبولار و پنومونی بینابینی طبقه‌بندی کرد.[۷۵] پنومونی باکتریایی اکتسابی از جامعه به‌طور کلاسیک، کانسولیداسیون ریه در یک لوب سیگمنتال ریه را نشان می‌دهد که به‌عنوان پنومونی لوبار شناخته می‌شود.[۴۲] بااین‌حال، یافته‌ها ممکن است متفاوت باشند و الگوهای دیگری در انواع دیگر پنومونی شایع هستند.[۴۲] پنومونی آسپیراسیون ممکن است با کدورت‌های دوطرفه، عمدتاً در قاعده ریه‌ها و در سمت راست، خود را نشان دهد.[۴۲] تصاویر رادیوگرافی پنومونی ویروسی ممکن است طبیعی و بیش از حد متورم به نظر برسند، دارای نواحی تکه‌تکه دو طرفه باشند، یا مشابه پنومونی باکتریایی با کانسولیداسیون لوبار باشند.[۴۲] یافته‌های رادیولوژیک ممکن است در مراحل اولیه بیماری، به‌ویژه در صورت وجود کم‌آبی بدن، دیده نشوند، یا تفسیر آنها در افراد چاق یا افرادی که سابقه بیماری ریوی دارند، دشوار باشد.[۲۴] هم‌چنین عوارضی مانند افیوژن پلورال ممکن است در رادیوگرافی قفسه سینه یافت شود. رادیوگرافی قفسه سینه جانبی-جانبی می‌تواند صحت تشخیصی کانسولیداسیون ریه و افیوژن پلورال را افزایش دهد.[۴۱]

CT-اسکن می‌تواند در موارد نامشخص اطلاعات بیشتری ارائه دهد[۴۲] و در مواردی که رادیوگرافی قفسه سینه واضح نیست (برای مثال پنومونی پنهان در بیماری مزمن انسدادی ریه) جزئیات بیشتری را نشان دهد. از آنها می‌توان برای رد آمبولی ریوی و پنومونی قارچی و تشخیص آبسه‌های ریه در افرادی که به درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، استفاده کرد.[۴۱] بااین‌حال، CT-اسکن گران‌تر است، دوز رادیاسیون بالاتری دارد و نمی‌توان آن را در کنار تخت بیمار انجام داد.[۴۱]

هم‌چنین سونوگرافی ریه ممکن است در کمک به تشخیص مفید باشد.[۷۶] سونوگرافی بدون رادیاسیون است و می‌توان آن را در کنار تخت بیمار انجام داد. بااین‌حال، سونوگرافی به مهارت‌های خاصی برای کار با دستگاه و تفسیر یافته‌ها نیاز دارد.[۴۱] این روش ممکن است دقیق‌تر از عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه باشد.[۷۷]

  • پنومونی مشاهده شده توسط سونوگرافی[۷۸]
  • پنومونی مشاهده شده توسط سونوگرافی[۷۸]
  • پنومونی مشاهده شده توسط سونوگرافی[۷۸]
    پنومونی مشاهده شده توسط سونوگرافی[۷۸]
  • پنومونی لوب میانی راست در یک کودک که در عکس ساده با اشعه ایکس دیده می‌شود
    پنومونی لوب میانی راست در یک کودک که در عکس ساده با اشعه ایکس دیده می‌شود

میکروبیولوژی

[ویرایش]

در مورد افرادی که در جامعه درمان می‌شوند، تعیین عامل بیماری‌زا مقرون‌به‌صرفه نیست و معمولاً تغییری در روند مدیریت بیماری ایجاد نمی‌کند.[۲۳] برای افرادی که به درمان پاسخ نمی‌دهند، کشت خلط باید در نظر گرفته شود، و در افرادی که سرفه مزمن خلط‌دار دارند، کشت مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باید انجام شود.[۶۹] ارزیابی میکروبیولوژیکی هم‌چنین در پنومونی شدید، الکلیسم، آسپلنی (asplenia)، سرکوب سیستم ایمنی، عفونت HIV و افرادی که به‌صورت تجربی برای MRSA در سودوموناس تحت درمان قرار می‌گیرند، ضروری است.[۴۱][۷۹] اگرچه کشت خون مثبت و کشت مایع پلورال به‌طور قطعی نوع میکروارگانیسم درگیر را مشخص می‌کند، اما کشت خلط مثبت باید با احتیاط و با در نظر گرفتن احتمال کلونیزاسیون در دستگاه تنفسی تفسیر شود.[۴۱] ممکن است به دلایل سلامت عمومی در طول شیوع بیماری، انجام تست برای دیگر ارگانیسم‌های خاص توصیه شود.[۶۹] در افرادی که به دلیل بیماری شدید بستری شده‌اند، کشت خلط و خون،[۶۹] و هم‌چنین تست ادرار برای بررسی آنتی‌ژن‌های لژیونلا و استرپتوکوک توصیه می‌شود.[۸۰] عفونت‌های ویروسی را می‌توان از طریق تشخیص ویروس یا آنتی‌ژن‌های آن با استفاده از روش‌هایی مانند کشت یا واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (polymerase chain reaction; PCR) و تکنیک‌های دیگر تأیید کرد.[۱۲] هم‌چنین مایکوپلاسما، لژیونلا، استرپتوکوک و کلامیدیا را می‌توان با استفاده از تکنیک‌های PCR روی لاواژ برونکوآلوئولار و سواب نازوفارنکس تشخیص داد.[۴۱] عامل بیماری‌زا تنها در ۱۵٪ موارد با تست‌های روتین میکروبیولوژیکی تشخیص داده می‌شود.[۹]

طبقه‌بندی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: طبقه‌بندی پنومونی

پنومونییت به التهاب ریه اشاره دارد؛ پنومونی به پنومونییتی گفته می‌شود که معمولاً ناشی از عفونت است، اما گاهی اوقات غیرعفونی بوده و دارای ویژگی اضافی آن کانسولیداسیون ریه است.[۸۱] پنومونی معمولاً بر اساس محل یا نحوه ابتلا به آن طبقه‌بندی می‌شود: اکتسابی از جامعه، آسپیراسیون، مرتبط با مراقبت سلامت، اکتسابی از بیمارستان و پنومونی مرتبط با ونتیلاتور.[۴۲] هم‌چنین ممکن است بر اساس ناحیه درگیر در ریه طبقه‌بندی شود: لوبار، پنومونی برونشی و پنومونی حاد بینابینی؛[۴۲] یا بر اساس ارگانیسم ایجادکننده آن.[۸۲] علاوه‌بر این، پنومونی در کودکان ممکن است بر اساس علائم و نشانه‌ها به‌صورت غیرشدید، شدید یا بسیار شدید طبقه‌بندی شود.[۸۳]

شرایطی که در آن پنومونی ایجاد می‌شود، برای درمان مهم است،[۸۴][۸۵] زیرا با پاتوژن‌های احتمالی مشکوک،[۸۴] مکانیسم‌های احتمالی، احتمال مؤثر بودن یا نبودن آنتی‌بیوتیک‌ها،[۸۴] و عوارض مورد انتظار بر اساس وضعیت سلامت فرد، مرتبط است.

جامعه

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: سینه‌پهلوی اکتسابی از جامعه

پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP) در جامعه،[۸۴][۸۵] و خارج از مراکز سلامت، کسب می‌شود. در مقایسه با پنومونی مرتبط با مراکز مراقبت سلامت، احتمال درگیری باکتری‌های مقاوم به چند دارو در آن کمتر است. اگرچه این نوع باکتری‌ها دیگر در CAP نادر نیستند،[۸۴] اما هم‌چنان احتمال کمتری دارند. سابقه بستری در مراکز مراقبت سلامت مانند بیمارستان‌ها، خانه‌های سالمندان یا مراکز همودیالیز یا سابقه دریافت مراقبت در منزل می‌تواند خطر ابتلا به CAP ناشی از باکتری‌های مقاوم به چند دارو را در بیماران افزایش دهد.[۸۶]

مراقبت سلامت

[ویرایش]

پنومونی مرتبط با مراکز مراقبت سلامت (health care–associated pneumonia; HCAP) عفونتی است که با مواجهه اخیر با سیستم مراقبت سلامت،[۸۴] از جمله بیمارستان‌ها، کلینیک‌های سرپایی، خانه‌های سالمندان، مراکز دیالیز، شیمی‌درمانی یا مراقبت در منزل، مرتبط است.[۸۵] HCAP گاهی اوقات MCAP (پنومونی مرتبط با مراقبت‌های پزشکی) نامیده می‌شود.

افراد ممکن است در بیمارستان به پنومونی مبتلا شوند؛ این وضعیت به‌عنوان پنومونی‌ای تعریف می‌شود که در زمان پذیرش وجود نداشته است (نشانه‌ها باید حداقل ۴۸ ساعت پس‌از پذیرش آغاز شوند).[۸۵][۸۴] این نوع پنومونی، احتمالاً شامل عفونت‌های اکتسابی از بیمارستان، با خطر بالاتر ابتلا به پاتوژن‌های مقاوم به چند دارو است. افراد بستری در بیمارستان اغلب بیماری‌های دیگری نیز دارند که ممکن است آنها را در بیمارستان، مستعد ابتلا به پاتوژن‌ها کند.

پنومونی مرتبط با ونتیلاتور در افرادی رخ می‌دهد که با کمک تهویه مکانیکی نفس می‌کشند.[۸۴][۳۴] این نوع پنومونی به‌طور خاص به‌عنوان پنومونی تعریف می‌شود که بیش از ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس‌از لوله‌گذاری داخل تراشه (endotracheal intubation) ایجاد می‌شود.[۸۵]

تشخیص افتراقی

[ویرایش]

چندین بیماری می‌توانند علائم و نشانه‌های مشابهی با پنومونی داشته باشند، از جمله: بیماری مزمن انسدادی ریه، آسم، ادم ریوی، برونشکتازی، سرطان ریه و آمبولی ریوی.[۹] برخلاف پنومونی، آسم و COPD معمولاً با خس‌خس سینه همراه هستند، ادم ریوی با نوار قلب غیرطبیعی بروز می‌یابد، سرطان و برونشکتازی با سرفه طولانی‌تر، و آمبولی ریوی با درد حاد و شدید قفسه سینه و تنگی نفس بروز می‌کنند[۹] پنومونی خفیف باید از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی (upper respiratory tract infection; URTI) متمایز شود. پنومونی شدید باید از نارسایی قلبی حاد متمایز گردد. اینفیلتراسیون ریوی که پس‌از تهویه مکانیکی برطرف شده‌اند، باید به جای پنومونی، نشان‌دهنده نارسایی قلبی و آتلکتازی (atelectasis) باشد. برای پنومونی راجعه، باید به سرطان ریه زمینه‌ای، متاستاز، سل، اجسام خارجی، سرکوب سیستم ایمنی و حساسیت بیش از حد مشکوک شد.[۴۱]

پیشگیری

[ویرایش]

پیشگیری شامل واکسیناسیون، اقدامات محیطی و درمان مناسب برای مشکلات مرتبط با سلامت است.[۲۳] این باور وجود دارد که اگر اقدامات پیشگیرانه مناسب در سطح جهانی اجرا شود، میزان مورتالیتی بین کودکان می‌تواند تا ۴۰۰٬۰۰۰ نفر کاهش یابد؛ و اگر درمان مناسب به‌طور جهانی در دسترس قرار گیرد، مرگ‌ومیر در دوران کودکی می‌تواند تا ۶۰۰٬۰۰۰ نفر دیگر کاهش پیدا کند.[۲۵]

واکسیناسیون

[ویرایش]

واکسیناسیون از ابتلا به برخی از پنومونی‌های باکتریایی و ویروسی در کودکان و بزرگسالان پیشگیری می‌کند. واکسن‌های آنفلوآنزا در پیشگیری از نشانه‌های آنفلوآنزا به مقدار نسبتاً کمی مؤثر هستند،[۱۲][۸۷] مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) واکسیناسیون سالانه آنفلوآنزا را برای هر فرد ۶ ماهه و بالاتر توصیه می‌کند.[۸۸] ایمن‌سازی کارکنان بخش مراقبت سلامت، خطر ابتلا به پنومونی ویروسی را بین بیماران آنها کاهش می‌دهد.[۸۰]

شواهد خوبی برای تأیید استفاده از واکسیناسیون علیه هموفیلوس آنفلوآنزا و استرپتوکوک پنومونیه وجود دارد.[۵۵] شواهد محکمی برای واکسیناسیون کودکان زیر ۲ سال در برابر استرپتوکوک پنومونیه (واکسن کونژوگه پنوموکوک) وجود دارد.[۸۹][۹۰][۹۱] واکسیناسیون کودکان در برابر استرپتوکوک پنومونیه منجر به کاهش میزان این عفونت‌ها در بزرگسالان شده است، زیرا بسیاری از بزرگسالان این عفونت‌ها را از کودکان می‌گیرند. واکسن استرپتوکوک پنومونیه برای بزرگسالان در دسترس است و مشخص شده که خطر ابتلا به بیماری پنوموکوکی تهاجمی را تا ۷۴٪ کاهش می‌دهد، اما شواهد کافی برای تأیید استفاده از واکسن پنوموکوکی برای پیشگیری از پنومونی یا مرگ‌ومیر در جمعیت عمومی بزرگسالان وجود ندارد.[۹۲] مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند که کودکان خردسال و بزرگسالان ۵۰ سال یا بالاتر، و هم‌چنین کودکان بزرگ‌تر یا بزرگسالان جوان‌تری که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری پنوموکوکی هستند، واکسن پنوموکوکی دریافت کنند.[۹۱] در اکتبر ۲۰۲۴، CDC، سن واکسیناسیون پنوموکوکی در بزرگسالان را از ۶۵ سال به ۵۰ سال کاهش داد تا به بزرگسالان بیشتری این فرصت را بدهد که در سنی که خطر عفونت به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد، خود را از بیماری پنوموکوکی محافظت کنند.[۹۳] ثابت شده که واکسن پنوموکوکی خطر ابتلا به پنومونی اکتسابی از جامعه را در افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه کاهش می‌دهد، اما مورتالیتی یا خطر بستری شدن در بیمارستان را برای افراد مبتلا به این بیماری کاهش نمی‌دهد.[۹۴] طبق تعدادی از دستورالعمل‌های بالینی، به افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، تزریق واکسن پنوموکوک توصیه می‌شود.[۹۴] واکسن‌های دیگری که اثر محافظتی آنها در برابر پنومونی مورد تأیید است، عبارتند از سیاه‌سرفه، آبله‌مرغان و سرخک.[۹۵]

داروها

[ویرایش]

هنگام شیوع آنفلوآنزا، داروهایی مانند آمانتادین (amantadine) یا ریمانتادین (rimantadine) ممکن است به پیشگیری از این بیماری کمک کنند، اما این داروها با عوارض جانبی همراه هستند.[۹۶] زانامیویر (zanamivir) یا اوسلتامیویر (oseltamivir) احتمال بروز نشانه‌های بیماری را در افرادی که در معرض ویروس قرار گرفته‌اند، کاهش می‌دهند؛ بااین‌حال، توصیه می‌شود عوارض جانبی بالقوه در نظر گرفته شوند.[۹۷]

دیگر موارد

[ویرایش]

ترک سیگار[۶۹] و کاهش آلودگی هوای داخل خانه، مانند آلودگی ناشی از پخت‌وپز در داخل خانه با چوب، بقایای محصولات کشاورزی یا کود، هر دو توصیه می‌شوند.[۲۳][۲۵] به نظر می‌رسد سیگار کشیدن بزرگ‌ترین عامل خطر برای پنومونی پنوموکوکی در بزرگسالان سالم باشد.[۸۰] هم‌چنین رعایت بهداشت دست و سرفه کردن در آستین می‌تواند اقدامات پیشگیرانه مؤثری باشند.[۹۵] هم‌چنین استفاده از ماسک‌های جراحی توسط بیماران ممکن است از بیماری پیشگیری کند.[۸۰]

درمان مناسب بیماری‌های زمینه‌ای (مانند HIV/AIDS، دیابت شیرین و سوءتغذیه) می‌تواند خطر ابتلا به پنومونی را کاهش دهد.[۲۵][۹۵][۹۸] در کودکان کمتر از ۶ ماه، تغذیه انحصاری با شیر مادر هم خطر و هم شدت بیماری را کاهش می‌دهد.[۲۵] در افراد مبتلا به HIV/AIDS که تعداد CD4 آنها کمتر از ۲۰۰ سلول/میکرولیتر است، آنتی‌بیوتیک تری‌متوپریم (trimethoprim)/سولفامتوکسازول (sulfamethoxazole) خطر ابتلا به پنومونی پنوموسیستیس را کاهش می‌دهد[۹۹] و هم‌چنین برای پیشگیری در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند اما HIV ندارند، مفید است.[۱۰۰]

تست زنان باردار برای تشخیص استرپتوکوک گروه B و کلامیدیا تراکوماتیس (Chlamydia trachomatis) و در صورت لزوم تجویز درمان آنتی‌بیوتیکی، میزان پنومونی را در نوزادان کاهش می‌دهد؛[۱۰۱][۱۰۲] هم‌چنین اقدامات پیشگیرانه برای انتقال HIV از مادر به کودک می‌تواند مؤثر باشد.[۱۰۳] ساکشن دهان و گلوی نوزادانی که مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم دارند، میزان پنومونی ناشی از آسپیراسیون را کاهش نمی‌دهد و ممکن است باعث آسیب بالقوه شود،[۱۰۴] بنابراین این عمل در اکثر موارد توصیه نمی‌شود.[۱۰۴] در سالمندان ضعیف، مراقبت‌های خوب سلامت دهان و دندان ممکن است خطر پنومونی ناشی از آسپیراسیون را کاهش دهد،[۱۰۵] هرچند هیچ شواهد خوبی مبنی بر برتری یک رویکرد مراقبت از دهان نسبت به روش‌های دیگر در پیشگیری از پنومونی اکتسابی از خانه سالمندان وجود ندارد.[۱۰۶]به نظر می‌رسد مصرف مکمل روی (zinc) در کودکان سنین ۲ ماه تا پنج سال، میزان ابتلا به پنومونی را کاهش می‌دهد.[۱۰۷]

برای افرادی که سطح ویتامین C در رژیم غذایی یا خونشان پائین است، مصرف مکمل‌های ویتامین C ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به پنومونی پیشنهاد شود، اگرچه هیچ شواهد محکمی مبنی بر مزیت آن وجود ندارد.[۱۰۸] Tشواهد کافی برای توصیه به مصرف ویتامین C توسط عموم مردم برای پیشگیری یا درمان پنومونی وجود ندارد.[۱۰۸]

برای بزرگسالان و کودکان بستری در بیمارستان که به رسپیراتور (respirator) نیاز دارند، هیچ شواهد محکمی مبنی بر تفاوت میان مبدل‌های گرما و رطوبت و مرطوب‌کننده‌های گرم برای پیشگیری از پنومونی وجود ندارد.[۱۰۹] شواهد تجربی وجود دارد که نشان می‌دهد دراز کشیدن به پشت در مقایسه با وضعیت نیمه‌نشسته، خطر ابتلا به پنومونی را در افرادی که لوله‌گذاری شده‌اند، افزایش می‌دهد.[۱۱۰]

مدیریت

[ویرایش]
CURB-65
نشانه امتیاز
گیجی ۱
اوره بیشتر از ۷ میلی‌مول/لیتر ۱
تعداد تنفس بیشتر از ۳۰ ۱
فشار سیستولیک کمتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه، فشار دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه ۱
سن ۶۵ سال و بالاتر ۱

برای بهبودی کامل معمولاً آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، استراحت، داروهای ضددرد ساده و مصرف مایعات کافی است.[۶۹] درمان آنتی‌بیوتیکی برای کودکان ۲ تا ۵۹ ماهه مبتلا به پنومونی غیرشدید همراه با خس‌خس سینه ممکن است شکست درمان را تا ۲۰٪ کاهش دهد، بااین‌حال، تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در بهبود بالینی، تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عود بیماری و آسیب‌های درمان ایجاد می‌کند.[۱۱۱] بااین‌حال، افراد مبتلا به دیگر بیماری‌ها، سالمندان یا افرادی که مشکل تنفسی قابل توجهی دارند، ممکن است به مراقبت‌های پیشرفته‌تری نیاز داشته باشند. اگر نشانه‌های بیماری بدتر شوند، پنومونی با درمان خانگی بهبود نیابد یا عوارضی رخ دهد، ممکن است بستری شدن در بیمارستان ضروری باشد.[۶۹] در سراسر جهان، تقریباً ۷ تا ۱۳ درصد از موارد در کودکان منجر به بستری شدن در بیمارستان می‌شود،[۲۳] در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته میان ۲۲ تا ۴۲ درصد از بزرگسالان مبتلا به پنومونی اکتسابی از جامعه در بیمارستان بستری می‌شوند.[۶۹] نمره CURB-65 برای تعیین نیاز به بستری شدن در بزرگسالان مفید است.[۶۹] اگر نمره ۰ یا ۱ باشد، معمولاً می‌توان افراد را در خانه مدیریت کرد؛ اگر ۲ باشد، بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان یا پیگیری دقیق لازم است؛ اگر ۳ تا ۵ باشد، بستری شدن در بیمارستان توصیه می‌شود.[۶۹] در کودکانی که دچار دیسترس تنفسی یا اشباع اکسیژن کمتر از ۹۰٪ هستند، باید در بیمارستان بستری شوند.[۱۱۲] تاکنون سودمندی فیزیوتراپی قفسه سینه در درمان پنومونی اثبات نشده است.[۱۱۳][۱۱۴] مؤثر بودن داروهای سرفه بدون نسخه،[۱۱۵] و هم‌چنین استفاده از مکمل روی در کودکان تأیید نشده است.[۱۱۶] شواهد کافی برای استفاده از موکولیتیک‌ها (mucolytics) وجود ندارد.[۱۱۵] هیچ شواهد قوی مبنی بر توصیه به مصرف مکمل‌های ویتامین A برای کودکانی که مبتلا به پنومونی غیرمرتبط با سرخک هستند، وجود ندارد.[۱۱۷] مزیت ویتامین D، تا سال ۲۰۲۳، برای کودکان نامشخص است.[۱۱۸] تجویز ویتامین C در پنومونی نیاز به پژوهش‌های بیشتری دارد، اگرچه مصرف آن در بیمارانی با سطح پائین ویتامین C در پلاسما می‌تواند مفید باشد؛ زیرا ارزان و کم‌خطر است و در بیماران بسیار بدحال کاهش مورتالیتی و کاهش شدت بیماری را نشان داده است.[۱۱۹][۱۰۸]

پنومونی می‌تواند به روش‌های مختلفی باعث بیماری شدید شود و پنومونی همراه با شواهدی از اختلال عملکرد اندام‌ها، ممکن است نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه برای مشاهده و درمان خاص داشته باشد.[۱۲۰] تأثیر اصلی آن بر روی سیستم تنفسی و گردش خون است. نارسایی تنفسی که به اکسیژن درمانی معمولی پاسخ نمی‌دهد، ممکن است نیاز به درمان با جریان بالای اکسیژن گرم و مرطوب از طریق کانولای بینی،[۱۲۰] تهویه غیرتهاجمی،[۱۲۱] یا در موارد شدید تهویه مکانیکی از طریق لوله داخل تراشه داشته باشد.[۱۲۰] در رابطه با مشکلات گردش خون به‌عنوان بخشی از سپسیس، شواهد مربوط به جریان خون ضعیف یا فشار خون پائین، ابتدا با تزریق داخل وریدی ۳۰ میلی‌لیتر/کیلوگرم مایع کریستالوئید درمان می‌شود.[۴۱] در شرایطی که مایعات به تنهایی بی‌اثر باشند، ممکن است به داروهای وازوپرسور (vasopressor) نیاز باشد.[۱۲۰]

برای بزرگسالان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد (acute respiratory distress syndrome; ARDS) متوسط یا شدید که تحت تهویه مکانیکی قرار می‌گیرند، دراز کشیدن به شکم برای حداقل ۱۲ ساعت در روز، میزان مورتالیتی را کاهش می‌دهد. بااین‌حال، این امر خطر انسداد لوله تراشه و زخم‌های فشاری را افزایش می‌دهد.[۱۲۲]

باکتریایی

[ویرایش]

مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در افراد مبتلا به پنومونی باکتریایی، پیامدها را بهبود می‌بخشند.[۱۳] اولین دوز آنتی‌بیوتیک باید تا جایی که امکان‌پذیر است، در اسرع وقت تجویز شود.[۴۱] Iبااین‌حال، افزایش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است منجر به ایجاد گونه‌های باکتریایی مقاوم به آنتی‌بیوتیک شود.[۱۲۳] انتخاب آنتی‌بیوتیک در ابتدا به ویژگی‌های فرد مبتلا، مانند سن، وضعیت سلامت زمینه‌ای و محل ابتلا به عفونت بستگی دارد. هم‌چنین مصرف آنتی‌بیوتیک با عوارض جانبی مانند تهوع، اسهال، سرگیجه، اختلال در چشایی یا سردرد همراه است.[۱۲۳] در بریتانیا، درمان با آموکسی‌سیلین (amoxicillin) پیش‌از دریافت نتایج کشت به‌عنوان خط اول درمان برای پنومونی اکتسابی از جامعه توصیه می‌شود، در حالی که داکسی‌سیکلین (doxycycline) یا کلاریترومایسین (clarithromycin) به‌عنوان جایگزین پیشنهاد می‌شوند.[۶۹] در آمریکای شمالی، آموکسی‌سیلین، داکسی‌سیکلین و در برخی مناطق یک ماکرولید (مانند آزیترومایسین (azithromycin) یا اریترومایسین (erythromycin)) خط اول درمان سرپایی در بزرگسالان است.[۴۳][۱۲۴][۷۹] در کودکانی که نشانه‌های خفیف یا متوسط دارند، آموکسی‌سیلین خوراکی خط اول درمان است.[۱۱۲][۱۲۵][۱۲۶] استفاده از فلوروکینولون‌ها (fluoroquinolones) در موارد بدون عارضه توصیه نمی‌شود، زیرا نگرانی‌هایی در مورد تأثیرات جانبی و ایجاد مقاومت وجود دارد، در حالی که مزیت بیشتری نسبت به درمان‌های دیگر ندارند.[۴۳][۱۲۷]

برای کسانی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند و در جامعه به پنومونی مبتلا شده‌اند، استفاده از یک بتالاکتام مانند سفازولین (cephazolin) به همراه یک ماکرولید مانند آزیترومایسین توصیه می‌شود.[۱۲۸][۷۹] یک فلوروکینولون ممکن است جایگزین آزیترومایسین شود اما کمتر ترجیح داده می‌شود.[۷۹] به نظر می‌رسد آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی و تزریقی در کودکان مبتلا به پنومونی شدید به یک اندازه مؤثر هستند.[۱۲۹]

به‌طور سنتی، طول دوره درمان هفت تا ده روز بوده است، اما شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که دوره‌های کوتاه‌تر (۳ تا ۵ روز) ممکن است برای انواع خاصی از پنومونی مؤثر باشد و خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی را کاهش دهد.[۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲][۱۳۳] پژوهش بر روی کودکان نشان داد که یک دوره کوتاه‌تر ۳ روزه آموکسی‌سیلین به اندازه یک دوره طولانی‌تر ۷ روزه برای درمان پنومونی در این جمعیت مؤثر است.[۱۳۴][۱۳۵] برای پنومونی مرتبط با ونتیلاتور که توسط باسیل‌های گرم منفی غیرتخمیری (non-fermenting Gram-negative bacilli; NF-GNB) ایجاد شده، یک دوره کوتاه‌تر آنتی‌بیوتیک‌ها خطر بازگشت بیماری را افزایش می‌دهد.[۱۳۲] توصیه‌ها برای پنومونی اکتسابی از بیمارستان شامل سفالوسپورین‌های نسل سوم و چهارم، کارباپنم‌ها، فلوروکینولون‌ها، آمینوگلیکوزیدها (aminoglycoside) و ونکومایسین است.[۸۵] این آنتی‌بیوتیک‌ها اغلب به‌صورت داخل وریدی و ترکیبی تجویز می‌شوند.[۸۵] در افرادی که در بیمارستان درمان می‌شوند، بیش از ۹۰٪ با آنتی‌بیوتیک‌های اولیه بهبود می‌یابند.[۲۹] برای افراد مبتلا به پنومونی اکتسابی از ونتیلاتور، انتخاب درمان آنتی‌بیوتیکی به خطر ابتلای فرد به سویه‌ای از باکتری که به چند دارو مقاوم است، بستگی دارد.[۳۴] پس‌از تثبیت وضعیت بالینی، آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی باید به آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تغییر یابند.[۴۱] برای افرادی که به عفونت‌های استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) یا لژیونلا مبتلا هستند، مصرف طولانی‌تر آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است مفید باشد.[۴۱]

به نظر می‌رسد افزودن کورتیکواستروئیدها به درمان استاندارد آنتی‌بیوتیکی، پیامدها را بهبود می‌بخشد، مرگ‌ومیر و موربیدیتی را در بزرگسالان مبتلا به پنومونی شدید اکتسابی از جامعه کاهش می‌دهد، هم‌چنین میزان مرگ‌ومیر را در بزرگسالان و کودکان مبتلا به پنومونی غیرشدید اکتسابی از جامعه کاهش می‌دهد.[۱۳۶][۱۳۷] بنابراین، یک مرور در سال ۲۰۱۷، استفاده از آنها را در بزرگسالان مبتلا به پنومونی شدید اکتسابی از جامعه توصیه کرد.[۱۳۶] بااین‌حال، یک دستورالعمل بالینی در سال ۲۰۱۹، استفاده عمومی از آنها را، به جز در موارد شوک مقاوم به درمان، توصیه نکرد.[۷۹] عوارض جانبی مرتبط با استفاده از کورتیکواستروئیدها شامل قند خون بالا است.[۱۳۶] شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افزودن کورتیکواستروئیدها به درمان استاندارد پنومونی PCP ممکن است برای افرادی که به HIV مبتلا هستند، مفید باشد.[۴۹]

استفاده از فاکتور محرک کلونی گرانولوسیت (granulocyte colony stimulating factor; G-CSF) همراه با آنتی‌بیوتیک‌ها، ظاهراً میزان مورتالیتی را کاهش نمی‌دهد و استفاده روتین از آن برای درمان پنومونی توسط شواهد علمی پشتیبانی نمی‌شود.[۱۳۸]

ویروسی

[ویرایش]

مهارکننده‌های نورآمینیداز (neuraminidase inhibitors) ممکن است برای درمان پنومونی ویروسی ناشی از ویروس‌های آنفلوآنزا (آنفلوآنزای A و آنفلوآنزای B) استفاده شوند.[۱۲] هیچ داروی ضدویروسی خاصی برای دیگر انواع پنومونی ویروسی اکتسابی از جامعه از جمله ویروس کرونای SARS، آدنوویروس، هانتاویروس و ویروس پاراآنفلوآنزا توصیه نمی‌شود.[۱۲] آنفلوآنزای A را می‌توان با ریمانتادین یا آمانتادین درمان کرد، در حالی که آنفلوآنزای A یا B را می‌توان با اوسلتامیویر، زانامیویر یا پرامیویر (peramivir) درمان کرد.[۱۲] این داروها در صورتی که طی ۴۸ ساعت پس‌از شروع نشانه‌ها آغاز شوند، بیشترین مزیت را دارند.[۱۲] بسیاری از گونه‌های H5N1 آنفلوآنزای A که هم‌چنین به آنفلوآنزای پرندگان یا «آنفلوآنزای مرغی» معروف هستند، در برابر ریمانتادین و آمانتادین مقاومت نشان داده‌اند.[۱۲] برخی از متخصصان، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها را در مدیریت پنومونی ویروسی توصیه می‌کنند، زیرا منتفی دانستن عفونت باکتریایی پیچیده غیرممکن است.[۱۲] انجمن قفسه سینه بریتانیا توصیه می‌کند که در افراد مبتلا به بیماری خفیف، از تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری شود.[۱۲] استفاده از کورتیکواستروئیدها نیز بحث‌برانگیز است.[۱۲]

آسپیراسیون

[ویرایش]

به‌طور کلی، پنومونیت ناشی از آسپیراسیون به‌صورت محافظه‌کارانه و با آنتی‌بیوتیک‌هایی درمان می‌شود که فقط برای پنومونی ناشی از آسپیراسیون تجویز می‌شوند.[۱۳۹] انتخاب آنتی‌بیوتیک به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله ارگانیسم بیماری‌زای مشکوک، و اینکه پنومونی اکتسابی از جامعه بوده است یا اکتسابی از بیمارستان. گزینه‌های شایع شامل کلیندامایسین (clindamycin)، ترکیبی از یک آنتی‌بیوتیک بتا-لاکتام و مترونیدازول (metronidazole)، یا یک آمینوگلیکوزید است.[۱۴۰] کورتیکواستروئیدها گاهی اوقات در پنومونی ناشی از آسپیراسیون استفاده می‌شوند، اما شواهد محدودی برای تأیید اثربخشی آنها وجود دارد.[۱۳۹]

پیگیری

[ویرایش]

انجمن قفسه سینه بریتانیا توصیه می‌کند که در افراد دارای نشانه‌های مداوم، سیگاری‌ها و افراد بالای ۵۰ سال، رادیوگرافی قفسه سینه پیگیری انجام شود.[۶۹] دستورالعمل‌های بالینی آمریکایی متفاوت است، از توصیه کلی برای رادیوگرافی قفسه سینه پیگیری[۱۴۱] گرفته تا عدم اشاره به هیچ‌گونه پیگیری.[۸۰]

پیش‌آگهی

[ویرایش]

با درمان، اکثر انواع پنومونی باکتریایی طی ۳ تا ۶ روز بهبود می‌یابند.[۲] اغلب چند هفته طول می‌کشد تا اکثر نشانه‌ها برطرف شوند.[۲] یافته‌های اشعه ایکس معمولاً طی چهار هفته برطرف می‌شوند و میزان مورتالیتی پائین است (کمتر از1%).[۲۴][۱۴۲] در سالمندان یا افراد مبتلا به دیگر مشکلات ریوی، بهبودی ممکن است بیش از ۱۲ هفته طول بکشد. در افرادی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، میزان مورتالیتی ممکن است به ۱۰٪، و در افرادی که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند، به ۳۰٪ تا ۵۰٪ برسد.[۲۴] پنومونی شایع‌ترین عفونت اکتسابی از بیمارستان است که باعث مرگ‌ومیر می‌شود.[۲۹] پیش‌از کشف آنتی‌بیوتیک‌ها، میزان مورتالیتی در افرادی که بستری می‌شدند، معمولاً ۳۰٪ بود.[۲۲] بااین‌حال، برای کسانی که وضعیت ریه آنها طی ۷۲ ساعت رو به وخامت می‌گذارد، مشکل معمولاً به دلیل سپسیس است.[۴۱] اگر وضعیت پنومونی پس‌از ۷۲ ساعت بدتر شود، می‌تواند به دلیل عفونت بیمارستانی یا تشدید دیگر بیماری‌های زمینه‌ای باشد.[۴۱] حدود ۱۰٪ از افرادی که از بیمارستان مرخص می‌شوند، به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی، ریوی یا اختلالات عصبی، یا به دلیل ابتلای مجدد به پنومونی دوباره بستری می‌شوند.[۴۱]

عوارض ممکن است به‌ویژه در افراد مسن و افرادی که مشکلات زمینه‌ای مربوط به سلامت دارند، رخ دهد.[۱۴۲] این عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد: امپیم (empyema)، آبسه ریه، برونشیولیت انسدادی، سندرم دیسترس تنفسی حاد، سپسیس و بدتر شدن مشکلات زمینه‌ای مربوط به سلامت.[۱۴۲]

قوانین پیش‌بینی بالینی

[ویرایش]

قوانین پیش‌بینی بالینی برای پیش‌بینی عینی‌تر پیامدهای پنومونی تدوین شده‌اند.[۲۹] این قوانین اغلب برای تصمیم‌گیری در مورد بستری کردن فرد در بیمارستان استفاده می‌شوند.[۲۹]

افیوژن پلورال، امپیم و آبسه

[ویرایش]
An X-ray showing a chest lying horizontally. The lower black area, which is the right lung, is smaller with a whiter area below it of a pulmonary effusion. Red arrows indicate size.
پلورال افیوژن: همان‌طور که در عکس قفسه سینه دیده می‌شود. فلش A نشان‌دهنده لایه‌بندی مایع در قفسه سینه راست است. فلش B نشان‌دهنده عرض ریه راست است. حجم ریه به دلیل جمع شدن مایع در اطراف ریه کاهش یافته است

در پنومونی، ممکن است مایعی در فضای اطراف ریه جمع شود.[۱۴۴] گاهی اوقات، میکروارگانیسم‌ها این مایع را آلوده می‌کنند و باعث تشکیل امپیم می‌شوند.[۱۴۴] برای تشخیص امپیم از افیوژن پاراپنومونیک ساده که شایع‌تر است، می‌توان مایع را با سوزن (توراسنتز (thoracentesis)) جمع‌آوری و بررسی کرد.[۱۴۴] اگر این بررسی، شواهدی از امپیم را نشان دهد، درناژ کامل مایع ضروری است که اغلب نیاز به کاتتر درناژ دارد.[۱۴۴] در موارد شدید امپیم، ممکن است به جراحی نیاز باشد.[۱۴۴] اگر مایع آلوده تخلیه نشود، عفونت ممکن است ادامه یابد، زیرا آنتی‌بیوتیک‌ها به خوبی به حفره پلورال نفوذ نمی‌کنند. اگر مایع استریل باشد، فقط در صورتی که نشانه‌ای ایجاد می‌کند یا برطرف نمی‌شود، باید تخلیه گردد.[۱۴۴]

در موارد نادر، باکتری‌های موجود در ریه، توده‌ای از مایع عفونی به نام آبسه ریه تشکیل می‌دهند.[۱۴۴] آبسه‌های ریه معمولاً با عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه قابل مشاهده هستند، اما اغلب برای تأیید تشخیص به CT-اسکن قفسه سینه نیاز دارند.[۱۴۴] آبسه‌ها معمولاً در پنومونی ناشی از آسپیراسیون رخ می‌دهند و اغلب حاوی چندین نوع باکتری هستند. آنتی‌بیوتیک‌های طولانی‌مدت معمولاً برای درمان آبسه ریه کافی هستند، اما گاهی اوقات آبسه باید توسط جراح یا رادیولوژیست تخلیه شود.[۱۴۴]

نارسایی تنفسی و گردش خون

[ویرایش]

پنومونی می‌تواند با ایجاد سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) که ناشی از ترکیبی از عفونت و پاسخ التهابی است، باعث نارسایی تنفسی شود. ریه‌ها به سرعت پر از مایع شده و سفت می‌شوند. این سفتی، همراه با مشکلات شدید در استخراج اکسیژن به دلیل مایع آلوئولی، ممکن است برای بقا (survival) به دوره‌های طولانی تهویه مکانیکی نیاز داشته باشد.[۴۴] دیگر علل نارسایی گردش خون عبارتند از هیپوکسمی، التهاب و افزایش انعقادپذیری.[۴۱]

سپسیس یک عارضه بالقوه پنومونی است، اما معمولاً در افرادی که ایمنی ضعیفی دارند یا دچار کم‌کاری طحال هستند، رخ می‌دهد. ارگانیسم‌هایی که بیشتر درگیر می‌شوند، عبارتند از استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوآنزا و کلبسیلا پنومونیه. دیگر علل این نشانه‌ها باید در نظر گرفته شوند، مانند انفارکتوس میوکارد یا آمبولی ریوی.[۱۴۵]

اپیدمیولوژی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: اپیدمیولوژی پنومونی
مرگ‌ومیر ناشی از عفونت‌های تنفسی تحتانی به ازای هر میلیون نفر در سال ۰۱۲
  24–120
  121–151
  152–200
  201–241
  242–345
  346–436
  437–673
  674–864
  865–1,209
  1,210–2,085
سال زندگی تعدیل‌شده با ناتوانی برای عفونت‌های تنفسی تحتانی به ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت در سال ۲۰۰۴[۱۴۶]
  no data
  less than 100
  100–700
  700–1,400
  1,400–2,100
  2,100–2,800
  2,800–3,500
  3,500–4,200
  4,200–4,900
  4,900–5,600
  5,600–6,300
  6,300–7,000
  more than 7,000

پنومونی یک بیماری شایع است که سالانه تقریباً ۴۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد.[۱۲] این بیماری یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر بین تمام گروه‌های سنی است که سالانه منجر به مرگ‌ومیر ۴ میلیون نفر (۷٪ از کل مرگ‌ومیرهای جهان) می‌شود.[۱۲][۱۳] شیوع آن در کودکان زیر پنج سال و بزرگسالان بالای ۷۵ سال بیشترین میزان را دارد.[۱۲] این بیماری در کشورهای در حال توسعه حدود پنج برابر بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته رخ می‌دهد.[۱۲] پنومونی ویروسی مسئول حدود ۲۰۰ میلیون مورد ابتلا است.[۱۲] در ایالات متحده، از سال ۲۰۰۹، پنومونی ۸امین علت اصلی مرگ‌ومیر محسوب می‌شود.[۲۴]

کودکان

[ویرایش]

در سال ۲۰۰۸، پنومونی تقریباً در ۱۵۶ میلیون کودک (۱۵۱ میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه و ۵ میلیون نفر در کشورهای توسعه‌یافته) رخ داد.[۱۲] در سال ۲۰۱۰، این بیماری منجر به ۱٫۳ میلیون مورد مرگ‌ومیر یا ۱۸٪ از کل مرگ‌ومیرها در افراد زیر پنج سال شد که ۹۵٪ آنها در کشورهای در حال توسعه رخ داده است.[۱۲][۲۳][۱۴۷] کشورهایی که بیشترین بار (burden) بیماری را دارند، عبارتند از هند (۴۳ میلیون نفر)، چین (۲۱ میلیون نفر) و پاکستان (۱۰ میلیون نفر).[۱۴۸] این بیماری، علت اصلی مرگ‌ومیر میان کودکان در کشورهای با سطح درآمد پائین است.[۱۲][۱۳] بسیاری از این مرگ‌ومیرها در دوره نوزادی رخ می‌دهد. سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که یک‌سوم از مرگ‌ومیر نوزادان، به دلیل پنومونی است.[۱۴۹] تقریباً نیمی از این مرگ‌ومیرها قابل پیشگیری هستند، زیرا علت آنها باکتری‌هایی هستند که واکسن مؤثری برایشان موجود است.[۱۵۰] IDSA، توصیه کرده است که کودکان و نوزادانی که نشانه‌های CAP دارند، باید در بیمارستان بستری شوند تا به مراقبت‌های پرستاری کودکان دسترسی داشته باشند.[۱۵۱] در سال ۲۰۱۱، پنومونی شایع‌ترین دلیل پذیرش نوزادان و کودکان در بیمارستان پس‌از مراجعه به بخش اورژانس در ایالات متحده بود.[۱۵۲]

تاریخچه

[ویرایش]
A poster with a shark in the middle of it, which reads "Pneumonia Strikes Like a Man-Eating Shark Led by its Pilot Fish the Common Cold"
WPA پوستر، ۱۹۳۶/۱۹۳۷

پنومونی یک بیماری شایع در طول تاریخ بشر بوده است.[۱۵۳] این کلمه از واژه یونانی πνεύμων (pneúmōn) به معنی «ریه» گرفته شده است.[۱۵۴] نشانه‌های آن توسط بقراط چنین توصیف شده است (حدود ۴۶۰–۳۷۰ پیش‌از میلاد):[۱۵۳]«علائم پری‌پنومونی و التهاب پلورتیک باید به این صورت مشاهده شوند: اگر تب حاد باشد، و درد در یک یا هر دو طرف وجود داشته باشد، و اگر بازدم همراه با سرفه باشد، و خلط خارج‌شده به رنگ کدر یا کبود باشد، یا رقیق، کف‌آلود و قرمز روشن باشد، یا هر ویژگی دیگری متفاوت از حالت معمول و شایع داشته باشد… وقتی پنومونی در اوج خود است، اگر بیمار پاک‌سازی نشود، وضعیت غیرقابل درمان می‌شود و اگر تنگی نفس و ادرار رقیق و تند داشته باشد، و تعریق در اطراف گردن و سر ظاهر گردد، وضعیت وخیم است، زیرا چنین عرق‌هایی بد بوده و ناشی از خفگی، خس‌خس سینه و شدت بیماری است که در حال غلبه می‌باشد.»[۱۵۵] بااین‌حال، بقراط از پنومونی به‌عنوان بیماری‌ای که «گذشتگان به آن اشاره کرده‌اند» یاد کرد». او هم‌چنین نتایج مربوط به درناژ امپیم از طریق جراحی را گزارش کرد. Maimonides (سال ۱۲۰۴–۱۱۳۵ میلادی) مشاهده کرد: «نشانه‌های اساسی که در پنومونی رخ می‌دهند و هرگز از بین نمی‌روند، به شرح زیر است: تب حاد، درد پلورتیک چسبنده در پهلو، تنفس‌های کوتاه و سریع، نبض دندانه‌دار و سرفه.»[۱۵۶] این توصیف بالینی کاملاً مشابه مواردی است که در کتاب‌های درسی مدرن یافت می‌شود و منعکس‌کننده گستره دانش پزشکی از قرون وسطی تا قرن ۱۹ام است.

ادوین کلبس (Edwin Klebs) اولین کسی بود که در سال ۱۸۷۵ باکتری‌ها را در راه‌های هوایی افرادی که بر اثر پنومونی فوت کرده بودند، مشاهده کرد.[۱۵۷] کارهای اولیه برای شناسایی دو عامل باکتریایی شایع، یعنی استرپتوکوک پنومونیه و کلبسیلا پنومونیه، به ترتیب توسط کارل فریدلندر (Carl Friedländer)[۱۵۸] و آلبرت فرانکل (Albert Fraenkel)[۱۵۹] در سال‌های ۱۸۸۲ و ۱۸۸۴ انجام شد. کار اولیه فریدلندر، مطرح کردن رنگ‌آمیزی گرم (Gram stain) بود، یک تست آزمایشگاهی اساسی که هنوز هم برای شناسایی و طبقه‌بندی باکتری‌ها استفاده می‌شود. مقاله کریستین گرام (Christian Gram) که این روش را در سال ۱۸۸۴ شرح داد، به تفکیک این دو باکتری کمک کرد و نشان داد که پنومونی می‌تواند توسط بیش از یک میکروارگانیسم ایجاد شود.[۱۶۰] در سال ۱۸۸۷، ژاکوند (Jaccond) نشان داد که پنومونی ممکن است توسط باکتری‌های فرصت‌طلبی که همیشه در ریه وجود دارند، ایجاد شود.[۱۶۱]

سر ویلیام اوسلر (Sir William Osler)، که به‌عنوان «پدر طب مدرن» شناخته می‌شود، مرگ‌ومیر و ناتوانی ناشی از پنومونی را درک می‌کرد و در سال ۱۹۱۸ آن را «کاپیتان مرگ‌ومیر مردان» نامید، زیرا در آن زمان به‌عنوان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر، از بیماری سل پیشی گرفته بود. این عبارت در ابتدا توسط جان بانیان (John Bunyan) در اشاره به «سل» (tuberculosis) ابداع شد.[۱۶۲][۱۶۳] اوسلر هم‌چنین پنومونی را «دوست پیرمرد» توصیف کرد، زیرا در حالی که راه‌های بسیار کُندتر و دردناک‌تری برای مردن وجود داشت، مرگ‌ومیر اغلب سریع و بدون درد بود.[۲۲]

پنومونی ویروسی اولین‌بار توسط هوبارت ریمن (Hobart Reimann) در سال ۱۹۳۸ توصیف شد. ریمن، رئیس بخش پزشکی کالج پزشکی جفرسون، روشی را برای تعیین تیپ‌بندی روتین ارگانیسم پنوموکوکی در مواردی که پنومونی بروز می‌کرد، ابداع کرده بود. از دل این کار، تمایز میان گونه‌های ویروسی و باکتریایی مورد توجه قرار گرفت.[۱۶۴]

چندین پیشرفت در دهه ۱۹۰۰، پیامد درمان افراد مبتلا به پنومونی را بهبود بخشید. با ظهور پنی‌سیلین و دیگر آنتی‌بیوتیک‌ها، تکنیک‌های جراحی مدرن و مراقبت‌های ویژه در قرن ۲۰ام، مورتالیتی ناشی از پنومونی که به ۳۰٪ نزدیک شده بود، در کشورهای توسعه‌یافته به شدت کاهش یافت. واکسیناسیون نوزادان در برابر هموفیلوس آنفلوآنزای نوع B در سال ۱۹۸۸ آغاز شد و اندکی پس‌از آن منجر به کاهش چشمگیر موارد ابتلا گردید.[۱۶۵] واکسیناسیون علیه استرپتوکوک پنومونیه در بزرگسالان در سال ۱۹۷۷ و در کودکان در سال ۲۰۰۰ آغاز شد که به کاهش مشابهی انجامید.[۱۶۶]

جامعه و فرهنگ

[ویرایش]

آگاهی

[ویرایش]

با توجه به آگاهی نسبتاً کم از این بیماری، ۱۲ نوامبر سال ۲۰۰۹ به‌عنوان روز جهانی پنومونی نام‌گذاری شد، روزی برای اقدام شهروندان و سیاست‌گذاران مسئول در برابر این بیماری.[۱۶۷][۱۶۸]

هزینه‌ها

[ویرایش]

هزینه اقتصادی جهانی پنومونی اکتسابی از جامعه سالانه ۱۷ میلیارد دلار تخمین زده شده است.[۲۴] دیگر تخمین‌ها به‌طور قابل توجهی بالاتر هستند. در سال ۲۰۱۲، هزینه‌های کل تخمینی برای درمان پنومونی در ایالات متحده ۲۰ میلیارد دلار بود؛[۱۶۹] میانه (median) هزینه بستری شدن در بیمارستان به دلیل پنومونی بیش از ۱۵٬۰۰۰ دلار است.[۱۷۰] طبق داده‌های منتشرشده توسط مراکز خدمات درمانی مدیکر و مدیکید (Medicare and Medicaid)، میانگین هزینه‌های بیمارستانی در سال ۲۰۱۲ برای درمان بیماران بستری‌شده با پنومونی بدون عارضه در ایالات متحده ۲۴٬۵۴۹ دلار بوده و تا ۱۲۴٬۰۰۰ دلار نیز می‌رسید. میانگین هزینه یک مشاوره اورژانسی برای پنومونی ۹۴۳ دلار و میانگین هزینه داروها، ۶۶ دلار بود.[۱۷۱] مجموع هزینه‌های سالانه درمان پنومونی در اروپا ۱۰ میلیارد یورو تخمین زده شده است.[۱۷۲]

منابع

[ویرایش]

پاورقی‌ها

  1. ↑ اصطلاح پنومونی گاهی به‌طور گسترده‌تری برای هر بیماری که منجر به التهاب ریه‌ها می‌شود (مثلاً ناشی از بیماری‌های خودایمنی، سوختگی‌های شیمیایی یا داروهای خاص) به کار می‌رود،[۳][۴] اما این التهاب به‌طور دقیق‌تر به عنوان پنومونیت شناخته می‌شود.[۱۶][۱۷]

نقل قول‌ها

  1. ↑ "Pneumonia – Symptoms | NHLBI, NIH". nhlbi.nih.gov (به انگلیسی). 24 مارس 2022. Retrieved 1 October 2022.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Behera D (2010). Textbook of pulmonary medicine (2nd ed.). New Delhi: Jaypee Brothers Medical Pub. pp. 296–97. ISBN 978-81-8448-749-7.[پیوند مرده]
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ McLuckie A, ed. (2009). Respiratory disease and its management. New York: Springer. p. 51. ISBN 978-1-84882-094-4.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Pommerville, Jeffrey C. (2010). Alcamo's Fundamentals of Microbiology (9th ed.). Sudbury, MA: Jones & Bartlett. p. 323. ISBN 978-0-7637-6258-2.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Pneumonia – Causes and Risk Factors | NHLBI, NIH". nhlbi.nih.gov (به انگلیسی). 24 مارس 2022. Retrieved 1 October 2022.
  6. ↑ Caldeira D, Alarcão J, Vaz-Carneiro A, Costa J (ژوئیه 2012). "Risk of pneumonia associated with use of angiotensin converting enzyme inhibitors and angiotensin receptor blockers: systematic review and meta-analysis". BMJ. 345 (jul11 1). doi:10.1136/bmj.e4260. PMC 3394697. PMID 22786934. Susceptibility is higher among elderly people (≥65 years) {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ "Complications and Treatments of Sickle Cell Disease | CDC". Centers for Disease Control and Prevention (به انگلیسی). 12 ژوئن 2019. Retrieved 6 May 2020.[پیوند مرده]
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ "How Is Pneumonia Diagnosed?". NHLBI. 1 مارس 2011. Archived from the original on 7 March 2016. Retrieved 3 March 2016.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ Hoare Z, Lim WS (مه 2006). "Pneumonia: update on diagnosis and management". BMJ. 332 (7549): 1077–79. doi:10.1136/bmj.332.7549.1077. PMC 1458569. PMID 16675815.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ "How Can Pneumonia Be Prevented?". NHLBI. 1 مارس 2011. Archived from the original on 7 March 2016. Retrieved 3 March 2016.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ "How Is Pneumonia Treated?". NHLBI. 1 مارس 2011. Archived from the original on 6 March 2016. Retrieved 3 March 2016.
  12. ↑ ۱۲٫۰۰ ۱۲٫۰۱ ۱۲٫۰۲ ۱۲٫۰۳ ۱۲٫۰۴ ۱۲٫۰۵ ۱۲٫۰۶ ۱۲٫۰۷ ۱۲٫۰۸ ۱۲٫۰۹ ۱۲٫۱۰ ۱۲٫۱۱ ۱۲٫۱۲ ۱۲٫۱۳ ۱۲٫۱۴ ۱۲٫۱۵ ۱۲٫۱۶ ۱۲٫۱۷ ۱۲٫۱۸ ۱۲٫۱۹ ۱۲٫۲۰ ۱۲٫۲۱ ۱۲٫۲۲ ۱۲٫۲۳ ۱۲٫۲۴ ۱۲٫۲۵ ۱۲٫۲۶ ۱۲٫۲۷ Ruuskanen O, Lahti E, Jennings LC, Murdoch DR (آوریل 2011). "Viral pneumonia". Lancet. 377 (9773): 1264–75. doi:10.1016/S0140-6736(10)61459-6. PMC 7138033. PMID 21435708.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ ۱۳٫۵ Lodha R, Kabra SK, Pandey RM (ژوئن 2013). "Antibiotics for community-acquired pneumonia in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6 (6). doi:10.1002/14651858.CD004874.pub4. PMC 7017636. PMID 23733365. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  14. ↑ Leach, Richard E. (2009). Acute and Critical Care Medicine at a Glance (2nd ed.). Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-6139-8.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Ashby, Bonnie; Turkington, Carol (2007). The encyclopedia of infectious diseases (3rd ed.). New York: Facts on File. p. 242. ISBN 978-0-8160-6397-0. Retrieved 21 April 2011.
  16. ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Lowe JF, Stevens A (2000). Pathology (2nd ed.). St. Louis: Mosby. p. 197. ISBN 978-0-7234-3200-5.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ Bowden, Raleigh A.; Ljungman, Per; Snydman, David R., eds. (2010). Transplant infections. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1-58255-820-2.
  18. ↑ "Types of Pneumonia". NHLBI. 1 مارس 2011. Archived from the original on 5 February 2016. Retrieved 2 March 2016.
  19. ↑ Lim, Wei Shen (2022). "Pneumonia—Overview". Encyclopedia of Respiratory Medicine. Elsevier. pp. 185–197. doi:10.1016/b978-0-12-801238-3.11636-8. ISBN 978-0-08-102724-0. PMC 7241411.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ "What Is Pneumonia?". NHLBI. 1 مارس 2011. Archived from the original on 29 February 2016. Retrieved 2 March 2016.
  21. ↑ George, Ronald B. (2005). Chest medicine: essentials of pulmonary and critical care medicine (5th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. p. 353. ISBN 978-0-7817-5273-2.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ ۲۲٫۳ ۲۲٫۴ ۲۲٫۵ ۲۲٫۶ ۲۲٫۷ ۲۲٫۸ Eddy, Orin (دسامبر 2005). "Community-Acquired Pneumonia: From Common Pathogens To Emerging Resistance". Emergency Medicine Practice. 7 (12).
  23. ↑ ۲۳٫۰۰ ۲۳٫۰۱ ۲۳٫۰۲ ۲۳٫۰۳ ۲۳٫۰۴ ۲۳٫۰۵ ۲۳٫۰۶ ۲۳٫۰۷ ۲۳٫۰۸ ۲۳٫۰۹ ۲۳٫۱۰ Singh V, Aneja S (مارس 2011). "Pneumonia – management in the developing world". Paediatric Respiratory Reviews. 12 (1): 52–59. doi:10.1016/j.prrv.2010.09.011. PMID 21172676.
  24. ↑ ۲۴٫۰۰ ۲۴٫۰۱ ۲۴٫۰۲ ۲۴٫۰۳ ۲۴٫۰۴ ۲۴٫۰۵ ۲۴٫۰۶ ۲۴٫۰۷ ۲۴٫۰۸ ۲۴٫۰۹ ۲۴٫۱۰ ۲۴٫۱۱ ۲۴٫۱۲ ۲۴٫۱۳ ۲۴٫۱۴ ۲۴٫۱۵ ۲۴٫۱۶ ۲۴٫۱۷ ۲۴٫۱۸ Nair GB, Niederman MS (نوامبر 2011). "Community-acquired pneumonia: an unfinished battle". The Medical Clinics of North America. 95 (6): 1143–61. doi:10.1016/j.mcna.2011.08.007. PMC 7127066. PMID 22032432.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ ۲۵٫۴ ۲۵٫۵ ۲۵٫۶ "Pneumonia (Fact sheet N°331)". World Health Organization. اوت 2012. Archived from the original on 30 August 2012.
  26. ↑ Darby J, Buising K (اکتبر 2008). "Could it be Legionella?". Australian Family Physician. 37 (10): 812–15. PMID 19002299.
  27. ↑ Ortqvist A, Hedlund J, Kalin M (دسامبر 2005). "Streptococcus pneumoniae: epidemiology, risk factors, and clinical features". Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine. 26 (6): 563–74. doi:10.1055/s-2005-925523. PMID 16388428. S2CID 260320485.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. p. 480. ISBN 978-0-07-148480-0.
  29. ↑ ۲۹٫۰۰ ۲۹٫۰۱ ۲۹٫۰۲ ۲۹٫۰۳ ۲۹٫۰۴ ۲۹٫۰۵ ۲۹٫۰۶ ۲۹٫۰۷ ۲۹٫۰۸ ۲۹٫۰۹ Murray and Nadel (2010). Chapter 32.
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ Jain S, Self WH, Wunderink RG, Fakhran S, Balk R, Bramley AM, Reed C, Grijalva CG, Anderson EJ, Courtney DM, Chappell JD, Qi C, Hart EM, Carroll F, Trabue C, Donnelly HK, Williams DJ, Zhu Y, Arnold SR, Ampofo K, Waterer GW, Levine M, Lindstrom S, Winchell JM, Katz JM, Erdman D, Schneider E, Hicks LA, McCullers JA, Pavia AT, Edwards KM, Finelli L (ژوئیه 2015). "Community-Acquired Pneumonia Requiring Hospitalization among U.S. Adults". The New England Journal of Medicine. 373 (5): 415–27. doi:10.1056/NEJMoa1500245. PMC 4728150. PMID 26172429.
  31. ↑ Marrie, Thomas J., ed. (2002). Community-acquired pneumonia. New York: Kluwer Academic Publishers. p. 20. ISBN 978-0-306-46834-6.
  32. ↑ Nguyen TK, Tran TH, Roberts CL, Fox GJ, Graham SM, Marais BJ (ژانویه 2017). "Risk factors for child pneumonia – focus on the Western Pacific Region". Paediatric Respiratory Reviews. 21: 95–101. doi:10.1016/j.prrv.2016.07.002. PMID 27515732.
  33. ↑ Eom CS, Jeon CY, Lim JW, Cho EG, Park SM, Lee KS (فوریه 2011). "Use of acid-suppressive drugs and risk of pneumonia: a systematic review and meta-analysis". CMAJ. 183 (3): 310–19. doi:10.1503/cmaj.092129. PMC 3042441. PMID 21173070.
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ Arthur LE, Kizor RS, Selim AG, van Driel ML, Seoane L (اکتبر 2016). "Antibiotics for ventilator-associated pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (10). doi:10.1002/14651858.CD004267.pub4. PMC 6461148. PMID 27763732. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  35. ↑ Alkhawaja S, Martin C, Butler RJ, Gwadry-Sridhar F (اوت 2015). "Post-pyloric versus gastric tube feeding for preventing pneumonia and improving nutritional outcomes in critically ill adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (8). doi:10.1002/14651858.CD008875.pub2. PMC 6516803. PMID 26241698. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  36. ↑ "Interprofessional Task force Uses a collaborative approach for internal feeding tube management". News and Views (به انگلیسی). 5 مارس 2013. p. 10. Archived from the original on 16 January 2023. Retrieved 16 January 2023.
  37. ↑ "ASPEN Safe Practices for Enteral Nutrition Therapy" (PDF). Journal of Parenteral and Enteral Nutrition. XX (X). 17 نوامبر 2016. Archived from the original (PDF) on 16 January 2023. Retrieved 16 January 2023.
  38. ↑ "Urgent: Field Correction Cortrak* 2 Enteral Access System (EAS)" (PDF). Avanos: 1–2. 21 مارس 2022.
  39. ↑ Park, Andrea (16 مه 2022). "Avanos Medical faces Class I recall for feeding tube system linked to 23 deaths since 2015". Fierce Biotech (به انگلیسی). Retrieved 16 January 2023.
  40. ↑ Health, Center for Devices and Radiological (16 مه 2022). "Avanos Medical Recalls Cortrak*2 Enteral Access System for Risk of Misplaced Enteral Tubes Could Cause Patient Harm". FDA (به انگلیسی). Archived from the original on 13 May 2022.
  41. ↑ ۴۱٫۰۰ ۴۱٫۰۱ ۴۱٫۰۲ ۴۱٫۰۳ ۴۱٫۰۴ ۴۱٫۰۵ ۴۱٫۰۶ ۴۱٫۰۷ ۴۱٫۰۸ ۴۱٫۰۹ ۴۱٫۱۰ ۴۱٫۱۱ ۴۱٫۱۲ ۴۱٫۱۳ ۴۱٫۱۴ ۴۱٫۱۵ ۴۱٫۱۶ ۴۱٫۱۷ ۴۱٫۱۸ ۴۱٫۱۹ Prina E, Ranzani OT, Torres A (سپتامبر 2015). "Community-acquired pneumonia". Lancet. 386 (9998): 1097–108. doi:10.1016/S0140-6736(15)60733-4. PMC 7173092. PMID 26277247.
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ ۴۲٫۳ ۴۲٫۴ ۴۲٫۵ ۴۲٫۶ ۴۲٫۷ ۴۲٫۸ Sharma S, Maycher B, Eschun G (مه 2007). "Radiological imaging in pneumonia: recent innovations". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 13 (3): 159–69. doi:10.1097/MCP.0b013e3280f3bff4. PMID 17414122. S2CID 39554602.
  43. ↑ ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ ۴۳٫۲ Anevlavis S, Bouros D (فوریه 2010). "Community acquired bacterial pneumonia". Expert Opinion on Pharmacotherapy. 11 (3): 361–74. doi:10.1517/14656560903508770. PMID 20085502. S2CID 24376187.
  44. ↑ ۴۴٫۰۰ ۴۴٫۰۱ ۴۴٫۰۲ ۴۴٫۰۳ ۴۴٫۰۴ ۴۴٫۰۵ ۴۴٫۰۶ ۴۴٫۰۷ ۴۴٫۰۸ ۴۴٫۰۹ Murray and Nadel (2010). Chapter 31.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ Figueiredo LT (سپتامبر 2009). "Viral pneumonia: epidemiological, clinical, pathophysiological and therapeutic aspects". Jornal Brasileiro de Pneumologia. 35 (9): 899–906. doi:10.1590/S1806-37132009000900012. PMID 19820817.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Behera D (2010). Textbook of pulmonary medicine (2nd ed.). New Delhi: Jaypee Brothers Medical Pub. pp. 391–94. ISBN 978-81-8448-749-7.[پیوند مرده]
  47. ↑ Lai CC, Shih TP, Ko WC, Tang HJ, Hsueh PR (مارس 2020). "Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges". International Journal of Antimicrobial Agents. 55 (3). doi:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924. PMC 7127800. PMID 32081636. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ Maskell, Nick; Millar, Ann (2009). Oxford Desk Reference: Respiratory Medicine. Oxford: Oxford University Press. p. 196. ISBN 978-0-19-923912-2.
  49. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ Ewald H, Raatz H, Boscacci R, Furrer H, Bucher HC, Briel M (آوریل 2015). "Adjunctive corticosteroids for Pneumocystis jiroveci pneumonia in patients with HIV infection". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (4). doi:10.1002/14651858.CD006150.pub2. PMC 6472444. PMID 25835432. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  50. ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ ۵۰٫۲ ۵۰٫۳ ۵۰٫۴ ۵۰٫۵ Murray and Nadel (2010). Chapter 37.
  51. ↑ Vijayan VK (مه 2009). "Parasitic lung infections". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 15 (3): 274–82. doi:10.1097/MCP.0b013e328326f3f8. PMID 19276810. S2CID 2631717.
  52. ↑ Root, Richard K., ed. (1999). Clinical infectious diseases: a practical approach. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. p. 833. ISBN 978-0-19-508103-9.
  53. ↑ Costabel U, ed. (2007). Diffuse parenchymal lung disease: 47 tables ([Online-Ausg.] ed.). Basel: Karger. p. 4. ISBN 978-3-8055-8153-0.
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ Hadda V, Khilnani GC (دسامبر 2010). "Lipoid pneumonia: an overview". Expert Review of Respiratory Medicine. 4 (6): 799–807. doi:10.1586/ers.10.74. OCLC 262559133. PMID 21128754. S2CID 44309610.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ Ranganathan SC, Sonnappa S (فوریه 2009). "Pneumonia and other respiratory infections". Pediatric Clinics of North America. 56 (1): 135–56, xi. doi:10.1016/j.pcl.2008.10.005. PMC 7111724. PMID 19135585.
  56. ↑ Anderson, Douglas M. (2000). Dorland's illustrated medical dictionary (29 ed.). Philadelphia [u.a.]: Saunders. p. 1414. ISBN 978-0-7216-8261-7.
  57. ↑ Hammer, Gary D.; McPhee, Stephen J., eds. (2010). Pathophysiology of disease: an introduction to clinical medicine (6th ed.). New York: McGraw-Hill Medical. p. Chapter 4. ISBN 978-0-07-162167-0.
  58. ↑ ۵۸٫۰ ۵۸٫۱ Fein, Alan (2006). Diagnosis and management of pneumonia and other respiratory infections (2nd ed.). Caddo, OK: Professional Communications. pp. 28–29. ISBN 978-1-884735-63-9.
  59. ↑ Kumar, Vinay (2010). Robbins and Cotran pathologic basis of disease (8th ed.). Philadelphia: Saunders/Elsevier. p. Chapter 15. ISBN 978-1-4160-3121-5.
  60. ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ Fleisher, Gary R.; Ludwig, Stephen, eds. (2010). Textbook of pediatric emergency medicine (6th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins Health. p. 914. ISBN 978-1-60547-159-4.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ Lynch T, Bialy L, Kellner JD, Osmond MH, Klassen TP, Durec T, Leicht R, Johnson DW (اوت 2010). Huicho L (ed.). "A systematic review on the diagnosis of pediatric bacterial pneumonia: when gold is bronze". PLOS ONE. 5 (8). Bibcode:2010PLoSO...511989L. doi:10.1371/journal.pone.0011989. PMC 2917358. PMID 20700510. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  62. ↑ Di Bella, Stefano; Sisto, Ugo Giulio; Mearelli, Filippo (9 ژانویه 2025). "Community-Acquired Pneumonia". JAMA (به انگلیسی). 333 (6): 535–536. doi:10.1001/jama.2024.24962. ISSN 0098-7484. PMID 39786767. {{cite journal}}: Check |pmid= value (help)
  63. ↑ Marchello CS, Ebell MH, Dale AP, Harvill ET, Shen Y, Whalen CC (2019). "Signs and Symptoms That Rule out Community-Acquired Pneumonia in Outpatient Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis". Journal of the American Board of Family Medicine. 32 (2): 234–47. doi:10.3122/jabfm.2019.02.180219. PMC 7422644. PMID 30850460.
  64. ↑ Dale AP, Marchello C, Ebell MH (ژوئیه 2019). "Clinical gestalt to diagnose pneumonia, sinusitis, and pharyngitis: a meta-analysis". The British Journal of General Practice. 69 (684): e444–e453. doi:10.3399/bjgp19X704297. PMC 6582453. PMID 31208974.
  65. ↑ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ Ezzati, Majid; Lopez, Alan D.; Rodgers, Anthony; Murray, Christopher J.L. (2004). Comparative quantification of health risks. Genève: World Health Organization. p. 70. ISBN 978-92-4-158031-1.
  66. ↑ Shah SN, Bachur RG, Simel DL, Neuman MI (اوت 2017). "Does This Child Have Pneumonia?: The Rational Clinical Examination Systematic Review". JAMA. 318 (5): 462–71. doi:10.1001/jama.2017.9039. PMID 28763554. S2CID 44974175.
  67. ↑ Rambaud-Althaus C, Althaus F, Genton B, D'Acremont V (آوریل 2015). "Clinical features for diagnosis of pneumonia in children younger than 5 years: a systematic review and meta-analysis". The Lancet. Infectious Diseases. 15 (4): 439–50. doi:10.1016/s1473-3099(15)70017-4. PMID 25769269.
  68. ↑ ۶۸٫۰ ۶۸٫۱ Wang K, Gill P, Perera R, Thomson A, Mant D, Harnden A (اکتبر 2012). "Clinical symptoms and signs for the diagnosis of Mycoplasma pneumoniae in children and adolescents with community-acquired pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012 (10). doi:10.1002/14651858.CD009175.pub2. PMC 7117561. PMID 23076954. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  69. ↑ ۶۹٫۰۰ ۶۹٫۰۱ ۶۹٫۰۲ ۶۹٫۰۳ ۶۹٫۰۴ ۶۹٫۰۵ ۶۹٫۰۶ ۶۹٫۰۷ ۶۹٫۰۸ ۶۹٫۰۹ ۶۹٫۱۰ ۶۹٫۱۱ ۶۹٫۱۲ ۶۹٫۱۳ ۶۹٫۱۴ Lim WS, Baudouin SV, George RC, Hill AT, Jamieson C, Le Jeune I, Macfarlane JT, Read RC, Roberts HJ, Levy ML, Wani M, Woodhead MA (اکتبر 2009). "BTS guidelines for the management of community acquired pneumonia in adults: update 2009". Thorax. 64 (Suppl 3): iii, 1–55. doi:10.1136/thx.2009.121434. PMID 19783532.
  70. ↑ Saldías F, Méndez JI, Ramírez D, Díaz O (آوریل 2007). "[Predictive value of history and physical examination for the diagnosis of community-acquired pneumonia in adults: a literature review]". Revista Médica de Chile. 135 (4): 517–28. doi:10.4067/s0034-98872007000400016. PMID 17554463.
  71. ↑ Ebell MH, Bentivegna M, Cai X, Hulme C, Kearney M (مارس 2020). "Accuracy of Biomarkers for the Diagnosis of Adult Community-acquired Pneumonia: A Meta-analysis". Academic Emergency Medicine. 27 (3): 195–206. doi:10.1111/acem.13889. PMID 32100377. S2CID 211523779.
  72. ↑ Schuetz P, Wirz Y, Sager R, Christ-Crain M, Stolz D, Tamm M, Bouadma L, Luyt CE, Wolff M, Chastre J, Tubach F, Kristoffersen KB, Burkhardt O, Welte T, Schroeder S, Nobre V, Wei L, Bucher HC, Annane D, Reinhart K, Falsey AR, Branche A, Damas P, Nijsten M, de Lange DW, Deliberato RO, Oliveira CF, Maravić-Stojković V, Verduri A, Beghé B, Cao B, Shehabi Y, Jensen JS, Corti C, van Oers JA, Beishuizen A, Girbes AR, de Jong E, Briel M, Mueller B (ژانویه 2018). "Effect of procalcitonin-guided antibiotic treatment on mortality in acute respiratory infections: a patient level meta-analysis". The Lancet. Infectious Diseases. 18 (1): 95–107. doi:10.1016/S1473-3099(17)30592-3. hdl:1843/42632. PMID 29037960.
  73. ↑ ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ Call SA, Vollenweider MA, Hornung CA, Simel DL, McKinney WP (فوریه 2005). "Does this patient have influenza?". JAMA. 293 (8): 987–97. doi:10.1001/jama.293.8.987. PMID 15728170.
  74. ↑ "Risk Factors for Pneumonia". CDC (به انگلیسی). 30 سپتامبر 2022. Retrieved 16 January 2023.
  75. ↑ Helms, Clyde A.; Brant, William E., eds. (20 مارس 2012). Fundamentals of diagnostic radiology (4th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. p. 435. ISBN 978-1-60831-911-4.
  76. ↑ Llamas-Álvarez AM, Tenza-Lozano EM, Latour-Pérez J (فوریه 2017). "Accuracy of Lung Ultrasonography in the Diagnosis of Pneumonia in Adults: Systematic Review and Meta-Analysis". Chest. 151 (2): 374–82. doi:10.1016/j.chest.2016.10.039. PMID 27818332. S2CID 24399240.
  77. ↑ Ye X, Xiao H, Chen B, Zhang S (2015). "Accuracy of Lung Ultrasonography versus Chest Radiography for the Diagnosis of Adult Community-Acquired Pneumonia: Review of the Literature and Meta-Analysis". PLOS ONE. 10 (6). Bibcode:2015PLoSO..1030066Y. doi:10.1371/journal.pone.0130066. PMC 4479467. PMID 26107512. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  78. ↑ ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ ۷۸٫۲ "UOTW No. 34 – Ultrasound of the Week". Ultrasound of the Week. 20 ژانویه 2015. Archived from the original on 9 May 2017. Retrieved 27 May 2017.
  79. ↑ ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ ۷۹٫۲ ۷۹٫۳ ۷۹٫۴ Metlay JP, Waterer GW, Long AC, Anzueto A, Brozek J, Crothers K, Cooley LA, Dean NC, Fine MJ, Flanders SA, Griffin MR, Metersky ML, Musher DM, Restrepo MI, Whitney CG (اکتبر 2019). "Diagnosis and Treatment of Adults with Community-acquired Pneumonia. An Official Clinical Practice Guideline of the American Thoracic Society and Infectious Diseases Society of America". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 200 (7): e45–e67. doi:10.1164/rccm.201908-1581ST. PMC 6812437. PMID 31573350.
  80. ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ ۸۰٫۲ ۸۰٫۳ ۸۰٫۴ Mandell LA, Wunderink RG, Anzueto A, Bartlett JG, Campbell GD, Dean NC, Dowell SF, File TM, Musher DM, Niederman MS, Torres A, Whitney CG (مارس 2007). "Infectious Diseases Society of America/American Thoracic Society consensus guidelines on the management of community-acquired pneumonia in adults". Clinical Infectious Diseases. 44 (Suppl 2): S27–72. doi:10.1086/511159. PMC 7107997. PMID 17278083.
  81. ↑ Stedman's medical dictionary (28th ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2006. ISBN 978-0-7817-6450-6.
  82. ↑ Dunn L (29 ژوئن – 5 ژوئیه 2005). "Pneumonia: classification, diagnosis and nursing management". Nursing Standard. 19 (42): 50–54. doi:10.7748/ns2005.06.19.42.50.c3901. PMID 16013205.
  83. ↑ Pocket Book of Hospital Care for Children: Guidelines for the Management of Common Illnesses with Limited Resources. Geneva: World Health Organization. 2005. p. 72. ISBN 978-92-4-154670-6.
  84. ↑ ۸۴٫۰ ۸۴٫۱ ۸۴٫۲ ۸۴٫۳ ۸۴٫۴ ۸۴٫۵ ۸۴٫۶ ۸۴٫۷ Anand N, Kollef MH (فوریه 2009). "The alphabet soup of pneumonia: CAP, HAP, HCAP, NHAP, and VAP". Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine. 30 (1): 3–9. doi:10.1055/s-0028-1119803. PMID 19199181. S2CID 260320494.
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ ۸۵٫۲ ۸۵٫۳ ۸۵٫۴ ۸۵٫۵ ۸۵٫۶ American Thoracic Society; Infectious Diseases Society of America (فوریه 2005). "Guidelines for the management of adults with hospital-acquired, ventilator-associated, and healthcare-associated pneumonia". American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 171 (4): 388–416. doi:10.1164/rccm.200405-644ST. PMID 15699079.
  86. ↑ Falcone, Marco; Russo, Alessandro; Giannella, Maddalena; Cangemi, Roberto; Scarpellini, Maria Gabriella; Bertazzoni, Giuliano; Alarcón, José Martínez; Taliani, Gloria; Palange, Paolo; Farcomeni, Alessio; Vestri, Annarita; Bouza, Emilio; Violi, Francesco; Venditti, Mario (10 آوریل 2015). Salluh, Jorge IF (ed.). "Individualizing Risk of Multidrug-Resistant Pathogens in Community-Onset Pneumonia". PLOS ONE (به انگلیسی). 10 (4). Bibcode:2015PLoSO..1019528F. doi:10.1371/journal.pone.0119528. ISSN 1932-6203. PMC 4393134. PMID 25860142. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  87. ↑ Demicheli V, Jefferson T, Ferroni E, Rivetti A, Di Pietrantonj C (فوریه 2018). "Vaccines for preventing influenza in healthy adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (2). doi:10.1002/14651858.CD001269.pub6. PMC 6491184. PMID 29388196. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  88. ↑ "Seasonal Influenza (Flu)". Centers for Disease Control and Prevention. Archived from the original on 29 June 2011. Retrieved 29 June 2011.
  89. ↑ Lucero MG, Dulalia VE, Nillos LT, Williams G, Parreño RA, Nohynek H, Riley ID, Makela H (اکتبر 2009). "Pneumococcal conjugate vaccines for preventing vaccine-type invasive pneumococcal disease and X-ray defined pneumonia in children less than two years of age". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2009 (4). doi:10.1002/14651858.CD004977.pub2. PMC 6464899. PMID 19821336. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  90. ↑ "WHO | Pneumococcal conjugate vaccines". who.int. Archived from the original on 28 April 2008. Retrieved 16 January 2018.
  91. ↑ ۹۱٫۰ ۹۱٫۱ "Pneumococcal Vaccine Recommendations". cdc.gov (به انگلیسی). Centers for Disease Control and Prevention. 26 اکتبر 2024. Retrieved 7 February 2025.
  92. ↑ Moberley S, Holden J, Tatham DP, Andrews RM (ژانویه 2013). "Vaccines for preventing pneumococcal infection in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1). doi:10.1002/14651858.CD000422.pub3. PMC 7045867. PMID 23440780. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  93. ↑ "CDC Recommends Lowering the Age for Pneumococcal Vaccination from 65 to 50 Years Old". cdc.gov (به انگلیسی). Centers for Disease Control and Prevention. 23 اکتبر 2024. Retrieved 7 February 2025.
  94. ↑ ۹۴٫۰ ۹۴٫۱ Walters JA, Tang JN, Poole P, Wood-Baker R (ژانویه 2017). "Pneumococcal vaccines for preventing pneumonia in chronic obstructive pulmonary disease". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (3). doi:10.1002/14651858.CD001390.pub4. PMC 6422320. PMID 28116747. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  95. ↑ ۹۵٫۰ ۹۵٫۱ ۹۵٫۲ "Pneumonia Can Be Prevented – Vaccines Can Help". Centers for Disease Control and Prevention. Archived from the original on 23 October 2012. Retrieved 22 October 2012.
  96. ↑ Jefferson T, Demicheli V, Di Pietrantonj C, Rivetti D (آوریل 2006). "Amantadine and rimantadine for influenza A in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2006 (2). doi:10.1002/14651858.CD001169.pub3. PMC 7068158. PMID 16625539. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  97. ↑ Jefferson T, Jones MA, Doshi P, Del Mar CB, Hama R, Thompson MJ, Spencer EA, Onakpoya I, Mahtani KR, Nunan D, Howick J, Heneghan CJ (آوریل 2014). "Neuraminidase inhibitors for preventing and treating influenza in healthy adults and children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (4). doi:10.1002/14651858.CD008965.pub4. PMC 6464969. PMID 24718923. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  98. ↑ Gray DM, Zar HJ (مه 2010). "Community-acquired pneumonia in HIV-infected children: a global perspective". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 16 (3): 208–16. doi:10.1097/MCP.0b013e3283387984. PMID 20375782. S2CID 23778903.
  99. ↑ Huang L, Cattamanchi A, Davis JL, den Boon S, Kovacs J, Meshnick S, Miller RF, Walzer PD, Worodria W, Masur H (ژوئن 2011). "HIV-associated Pneumocystis pneumonia". Proceedings of the American Thoracic Society. 8 (3): 294–300. doi:10.1513/pats.201009-062WR. PMC 3132788. PMID 21653531.
  100. ↑ Stern A, Green H, Paul M, Vidal L, Leibovici L (اکتبر 2014). "Prophylaxis for Pneumocystis pneumonia (PCP) in non-HIV immunocompromised patients". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 10 (10). doi:10.1002/14651858.CD005590.pub3. PMC 6457644. PMID 25269391. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  101. ↑ Taminato M, Fram D, Torloni MR, Belasco AG, Saconato H, Barbosa DA (نوامبر–دسامبر 2011). "Screening for group B Streptococcus in pregnant women: a systematic review and meta-analysis". Revista Latino-Americana de Enfermagem. 19 (6): 1470–78. doi:10.1590/s0104-11692011000600026. PMID 22249684.
  102. ↑ Darville T (اکتبر 2005). "Chlamydia trachomatis infections in neonates and young children". Seminars in Pediatric Infectious Diseases. 16 (4): 235–44. doi:10.1053/j.spid.2005.06.004. PMID 16210104.
  103. ↑ Global Action Plan for Prevention and Control of Pneumonia (GAPP) (PDF). World Health Organization. 2009. Archived (PDF) from the original on 17 October 2013.
  104. ↑ ۱۰۴٫۰ ۱۰۴٫۱ Roggensack A, Jefferies AL, Farine D (آوریل 2009). "Management of meconium at birth". Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 31 (4): 353–54. doi:10.1016/s1701-2163(16)34153-6. PMID 19497156.
  105. ↑ van der Maarel-Wierink CD, Vanobbergen JN, Bronkhorst EM, Schols JM, de Baat C (مارس 2013). "Oral health care and aspiration pneumonia in frail older people: a systematic literature review". Gerodontology. 30 (1): 3–9. doi:10.1111/j.1741-2358.2012.00637.x. PMID 22390255.
  106. ↑ Cao Y, Liu C, Lin J, Ng L, Needleman I, Walsh T, Li C (سپتامبر 2018). "Oral care measures for preventing nursing home-acquired pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (11). doi:10.1002/14651858.CD012416.pub3. PMC 9668328. PMID 36383760. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  107. ↑ Lassi ZS, Moin A, Bhutta ZA (دسامبر 2016). "Zinc supplementation for the prevention of pneumonia in children aged 2 months to 59 months". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12). doi:10.1002/14651858.CD005978.pub3. PMC 6463931. PMID 27915460. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  108. ↑ ۱۰۸٫۰ ۱۰۸٫۱ ۱۰۸٫۲ Padhani ZA, Moazzam Z, Ashraf A, Bilal H, Salam RA, Das JK, Bhutta ZA (18 نوامبر 2021). "Vitamin C supplementation for prevention and treatment of pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 4 (11). doi:10.1002/14651858.CD013134.pub3. PMC 8599445. PMID 34791642. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  109. ↑ Gillies D, Todd DA, Foster JP, Batuwitage BT (سپتامبر 2017). "Heat and moisture exchangers versus heated humidifiers for mechanically ventilated adults and children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (12). doi:10.1002/14651858.CD004711.pub3. PMC 6483749. PMID 28905374. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  110. ↑ Wang L, Li X, Yang Z, Tang X, Yuan Q, Deng L, Sun X (ژانویه 2016). "Semi-recumbent position versus supine position for the prevention of ventilator-associated pneumonia in adults requiring mechanical ventilation". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (1). doi:10.1002/14651858.CD009946.pub2. PMC 7016937. PMID 26743945. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  111. ↑ Lassi, Zohra S; Padhani, Zahra Ali; Das, Jai K; Salam, Rehana A; Bhutta, Zulfiqar A (20 ژانویه 2021). Cochrane Acute Respiratory Infections Group (ed.). "Antibiotic therapy versus no antibiotic therapy for children aged 2 to 59 months with WHO-defined non-severe pneumonia and wheeze". Cochrane Database of Systematic Reviews (به انگلیسی). 2021 (1). doi:10.1002/14651858.CD009576.pub3. PMC 8092454. PMID 33469915. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  112. ↑ ۱۱۲٫۰ ۱۱۲٫۱ Bradley JS, Byington CL, Shah SS, Alverson B, Carter ER, Harrison C, Kaplan SL, Mace SE, McCracken GH, Moore MR, St Peter SD, Stockwell JA, Swanson JT (اکتبر 2011). "The management of community-acquired pneumonia in infants and children older than 3 months of age: clinical practice guidelines by the Pediatric Infectious Diseases Society and the Infectious Diseases Society of America". Clinical Infectious Diseases. 53 (7): e25–76. doi:10.1093/cid/cir531. PMC 7107838. PMID 21880587.
  113. ↑ Chaves GS, Freitas DA, Santino TA, Nogueira PA, Fregonezi GA, Mendonça KM (ژانویه 2019). "Chest physiotherapy for pneumonia in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (9). doi:10.1002/14651858.CD010277.pub3. PMC 6353233. PMID 30601584. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  114. ↑ Chen, Xiaomei; Jiang, Jiaojiao; Wang, Renjie; Fu, Hongbo; Lu, Jing; Yang, Ming (6 سپتامبر 2022). "Chest physiotherapy for pneumonia in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (9). doi:10.1002/14651858.CD006338.pub4. ISSN 1469-493X. PMC 9447368. PMID 36066373. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  115. ↑ ۱۱۵٫۰ ۱۱۵٫۱ Chang CC, Cheng AC, Chang AB (مارس 2014). "Over-the-counter (OTC) medications to reduce cough as an adjunct to antibiotics for acute pneumonia in children and adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (3). doi:10.1002/14651858.CD006088.pub4. PMC 11023600. PMID 24615334. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  116. ↑ Haider BA, Lassi ZS, Ahmed A, Bhutta ZA (اکتبر 2011). "Zinc supplementation as an adjunct to antibiotics in the treatment of pneumonia in children 2 to 59 months of age". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (10). doi:10.1002/14651858.CD007368.pub2. PMC 7000651. PMID 21975768. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  117. ↑ Ni J, Wei J, Wu T (ژوئیه 2005). "Vitamin A for non-measles pneumonia in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2005 (3). doi:10.1002/14651858.CD003700.pub2. PMC 6991929. PMID 16034908. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  118. ↑ Das, Rashmi R.; Singh, Meenu; Naik, Sushree S. (12 ژانویه 2023). "Vitamin D as an adjunct to antibiotics for the treatment of acute childhood pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 1 (1). doi:10.1002/14651858.CD011597.pub3. ISSN 1469-493X. PMC 9835443. PMID 36633175. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  119. ↑ Hemilä, Harri; Louhiala, Pekka (8 اوت 2013). Cochrane Acute Respiratory Infections Group (ed.). "Vitamin C for preventing and treating pneumonia". Cochrane Database of Systematic Reviews (به انگلیسی). 2013 (8). doi:10.1002/14651858.CD005532.pub3. hdl:10138/225862. PMID 23925826.
  120. ↑ ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ ۱۲۰٫۲ ۱۲۰٫۳ Phua J, Dean NC, Guo Q, Kuan WS, Lim HF, Lim TK (اوت 2016). "Severe community-acquired pneumonia: timely management measures in the first 24 hours". Critical Care. 20 (1): 237. doi:10.1186/s13054-016-1414-2. PMC 5002335. PMID 27567896.
  121. ↑ Zhang Y, Fang C, Dong BR, Wu T, Deng JL (مارس 2012). Dong BR (ed.). "Oxygen therapy for pneumonia in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2012 (3). doi:10.1002/14651858.CD006607.pub4. PMC 12042648. PMID 22419316. {{cite journal}}: Check |pmc= value (help); Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  122. ↑ Munshi L, Del Sorbo L, Adhikari NK, Hodgson CL, Wunsch H, Meade MO, Uleryk E, Mancebo J, Pesenti A, Ranieri VM, Fan E (اکتبر 2017). "Prone Position for Acute Respiratory Distress Syndrome. A Systematic Review and Meta-Analysis". Annals of the American Thoracic Society. 14 (Supplement_4): S280–S288. doi:10.1513/AnnalsATS.201704-343OT. hdl:2434/531962. PMID 29068269. S2CID 43367332.
  123. ↑ ۱۲۳٫۰ ۱۲۳٫۱ Pakhale S, Mulpuru S, Verheij TJ, Kochen MM, Rohde GG, Bjerre LM (اکتبر 2014). "Antibiotics for community-acquired pneumonia in adult outpatients". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (10). doi:10.1002/14651858.CD002109.pub4. PMC 7078574. PMID 25300166. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  124. ↑ Lutfiyya MN, Henley E, Chang LF, Reyburn SW (فوریه 2006). "Diagnosis and treatment of community-acquired pneumonia" (PDF). American Family Physician. 73 (3): 442–50. PMID 16477891. Archived (PDF) from the original on 9 April 2012.
  125. ↑ "Pneumonia Fact Sheet". World Health Organization (به انگلیسی). سپتامبر 2016. Retrieved 14 January 2018.
  126. ↑ Lodha R, Kabra SK, Pandey RM (ژوئن 2013). "Antibiotics for community-acquired pneumonia in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (6). doi:10.1002/14651858.CD004874.pub4. PMC 7017636. PMID 23733365. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  127. ↑ Eliakim-Raz N, Robenshtok E, Shefet D, Gafter-Gvili A, Vidal L, Paul M, Leibovici L (سپتامبر 2012). Eliakim-Raz N (ed.). "Empiric antibiotic coverage of atypical pathogens for community-acquired pneumonia in hospitalized adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 9 (9). doi:10.1002/14651858.CD004418.pub4. PMC 7017099. PMID 22972070. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  128. ↑ Lee JS, Giesler DL, Gellad WF, Fine MJ (فوریه 2016). "Antibiotic Therapy for Adults Hospitalized With Community-Acquired Pneumonia: A Systematic Review". JAMA. 315 (6): 593–602. doi:10.1001/jama.2016.0115. PMID 26864413.
  129. ↑ Rojas MX, Granados C (آوریل 2006). "Oral antibiotics versus parenteral antibiotics for severe pneumonia in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2006 (2). doi:10.1002/14651858.CD004979.pub2. PMC 6885030. PMID 16625618. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  130. ↑ Tansarli GS, Mylonakis E (سپتامبر 2018). "Systematic Review and Meta-analysis of the Efficacy of Short-Course Antibiotic Treatments for Community-Acquired Pneumonia in Adults". Antimicrobial Agents and Chemotherapy. 62 (9). doi:10.1128/AAC.00635-18. PMC 6125522. PMID 29987137.
  131. ↑ Scalera NM, File TM (آوریل 2007). "How long should we treat community-acquired pneumonia?". Current Opinion in Infectious Diseases. 20 (2): 177–81. doi:10.1097/QCO.0b013e3280555072. PMID 17496577. S2CID 21502165.
  132. ↑ ۱۳۲٫۰ ۱۳۲٫۱ Pugh R, Grant C, Cooke RP, Dempsey G (اوت 2015). "Short-course versus prolonged-course antibiotic therapy for hospital-acquired pneumonia in critically ill adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (8). doi:10.1002/14651858.CD007577.pub3. PMC 7025798. PMID 26301604. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  133. ↑ Haider BA, Saeed MA, Bhutta ZA (آوریل 2008). "Short-course versus long-course antibiotic therapy for non-severe community-acquired pneumonia in children aged 2 months to 59 months". The Cochrane Database of Systematic Reviews (2). doi:10.1002/14651858.CD005976.pub2. PMID 18425930. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  134. ↑ "3 days' antibiotic is effective in childhood pneumonia". NIHR Evidence (به انگلیسی). 27 مه 2022. doi:10.3310/nihrevidence_50885. S2CID 249937345. Retrieved 8 June 2022.
  135. ↑ Barratt, Sam; Bielicki, Julia A.; Dunn, David; Faust, Saul N.; Finn, Adam; Harper, Lynda; Jackson, Pauline; Lyttle, Mark D.; Powell, Colin VE; Rogers, Louise; Roland, Damian (4 نوامبر 2021). "Amoxicillin duration and dose for community-acquired pneumonia in children: the CAP-IT factorial non-inferiority RCT". Health Technology Assessment (به انگلیسی). 25 (60): 1–72. doi:10.3310/hta25600. ISSN 2046-4924. PMID 34738518. S2CID 243762087.
  136. ↑ ۱۳۶٫۰ ۱۳۶٫۱ ۱۳۶٫۲ Stern A, Skalsky K, Avni T, Carrara E, Leibovici L, Paul M (دسامبر 2017). "Corticosteroids for pneumonia". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017 (12). doi:10.1002/14651858.CD007720.pub3. PMC 6486210. PMID 29236286. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  137. ↑ Wu WF, Fang Q, He GJ (فوریه 2018). "Efficacy of corticosteroid treatment for severe community-acquired pneumonia: A meta-analysis". The American Journal of Emergency Medicine. 36 (2): 179–84. doi:10.1016/j.ajem.2017.07.050. PMID 28756034. S2CID 3274763.
  138. ↑ Cheng AC, Stephens DP, Currie BJ (آوریل 2007). "Granulocyte-colony stimulating factor (G-CSF) as an adjunct to antibiotics in the treatment of pneumonia in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews (2). doi:10.1002/14651858.CD004400.pub3. PMID 17443546. {{cite journal}}: Unknown parameter |article-number= ignored (help)
  139. ↑ ۱۳۹٫۰ ۱۳۹٫۱ Marik PE (مه 2011). "Pulmonary aspiration syndromes". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 17 (3): 148–54. doi:10.1097/MCP.0b013e32834397d6. PMID 21311332. S2CID 31735383.
  140. ↑ O'Connor S (2003). "Aspiration pneumonia and pneumonitis". Australian Prescriber. 26 (1): 14–17. doi:10.18773/austprescr.2003.009.
  141. ↑ Ramsdell J, Narsavage GL, Fink JB (مه 2005). "Management of community-acquired pneumonia in the home: an American College of Chest Physicians clinical position statement". Chest. 127 (5): 1752–63. doi:10.1378/chest.127.5.1752. PMID 15888856.
  142. ↑ ۱۴۲٫۰ ۱۴۲٫۱ ۱۴۲٫۲ Cunha (2010). pp. 6–18.
  143. ↑ Rello J (2008). "Demographics, guidelines, and clinical experience in severe community-acquired pneumonia". Critical Care. 12 (Suppl 6): S2. doi:10.1186/cc7025. PMC 2607112. PMID 19105795.
  144. ↑ ۱۴۴٫۰ ۱۴۴٫۱ ۱۴۴٫۲ ۱۴۴٫۳ ۱۴۴٫۴ ۱۴۴٫۵ ۱۴۴٫۶ ۱۴۴٫۷ ۱۴۴٫۸ Yu H (مارس 2011). "Management of pleural effusion, empyema, and lung abscess". Seminars in Interventional Radiology. 28 (1): 75–86. doi:10.1055/s-0031-1273942. PMC 3140254. PMID 22379278.
  145. ↑ Cunha (2010). pp. 250–51.
  146. ↑ "Mortality and Burden of Disease Estimates for WHO Member States in 2002" (xls). World Health Organization. 2002. Archived from the original on 16 January 2013.
  147. ↑ Liu L, Johnson HL, Cousens S, Perin J, Scott S, Lawn JE, Rudan I, Campbell H, Cibulskis R, Li M, Mathers C, Black RE (ژوئن 2012). "Global, regional, and national causes of child mortality: an updated systematic analysis for 2010 with time trends since 2000". Lancet. 379 (9832): 2151–61. doi:10.1016/S0140-6736(12)60560-1. PMID 22579125. S2CID 43866899.
  148. ↑ Rudan I, Boschi-Pinto C, Biloglav Z, Mulholland K, Campbell H (مه 2008). "Epidemiology and etiology of childhood pneumonia". Bulletin of the World Health Organization. 86 (5): 408–16. doi:10.2471/BLT.07.048769. PMC 2647437. PMID 18545744.
  149. ↑ Garenne M, Ronsmans C, Campbell H (1992). "The magnitude of mortality from acute respiratory infections in children under 5 years in developing countries". World Health Statistics Quarterly. 45 (2–3): 180–91. PMID 1462653.
  150. ↑ "Pneumococcal vaccines. WHO position paper". Relevé Épidémiologique Hebdomadaire. 74 (23): 177–83. ژوئن 1999. PMID 10437429.
  151. ↑ "Community-Acquired Pneumonia in Infants and Children". www.idsociety.org (به انگلیسی). Retrieved 16 January 2023.
  152. ↑ Weiss AJ, Wier LM, Stocks C, Blanchard J (ژوئن 2014). "Overview of Emergency Department Visits in the United States, 2011". HCUP Statistical Brief No. 174. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. PMID 25144109. Archived from the original on 3 August 2014.
  153. ↑ ۱۵۳٫۰ ۱۵۳٫۱ Feigin, Ralph (2004). Textbook of Pediatric Infectious Diseases (5th ed.). Philadelphia: W. B. Saunders. p. 299. ISBN 978-0-7216-9329-3.
  154. ↑ Stevenson, Angus (2010). Oxford Dictionary of English (به انگلیسی). OUP Oxford. p. 1369. ISBN 978-0-19-957112-3.
  155. ↑ Hippocrates. On acute diseases.
  156. ↑ Maimonides, Fusul Musa ("Pirkei Moshe").
  157. ↑ Klebs E (10 دسامبر 1875). "Beiträge zur Kenntniss der pathogenen Schistomyceten. VII Die Monadinen" [Signs for Recognition of the Pathogen Schistomyceten]. Arch. Exp. Pathol. Pharmakol. 4 (5/6): 40–88.
  158. ↑ Friedländer C (4 فوریه 1882). "Über die Schizomyceten bei der acuten fibrösen Pneumonie". Archiv für Pathologische Anatomie und Physiologie und für Klinische Medicin. 87 (2): 319–24. doi:10.1007/BF01880516. S2CID 28324193.
  159. ↑ Fraenkel A (21 آوریل 1884). "Über die genuine Pneumonie, Verhandlungen des Congress für innere Medicin". Dritter Congress. 3: 17–31.
  160. ↑ Gram C (15 مارس 1884). "Über die isolierte Färbung der Schizomyceten in Schnitt- und Trocken-präparaten". Fortschr. Med. 2 (6): 185–89.
  161. ↑ Scientific American (به انگلیسی). Munn & Company. 24 سپتامبر 1887. p. 196.
  162. ↑ Tomashefski Jr JF, ed. (2008). Dail and Hammar's pulmonary pathology (3rd ed.). New York: Springer. p. 228. ISBN 978-0-387-98395-0.
  163. ↑ Osler, William; McCrae, Thomas (1920). The principles and practice of medicine: designed for the use of practitioners and students of medicine (9th ed.). D. Appleton. p. 78. One of the most widespread and fatal of all acute diseases, pneumonia has become the "Captain of the Men of Death", to use the phrase applied by John Bunyan to consumption.
  164. ↑ Hodges, John H (1989). Wagner, Frederick B (ed.). "Thomas Jefferson University: Tradition and Heritage". Jefferson Digital Commons. Part III, Chapter 9: Department of Medicine. p. 253.
  165. ↑ Adams WG, Deaver KA, Cochi SL, Plikaytis BD, Zell ER, Broome CV, Wenger JD (ژانویه 1993). "Decline of childhood Haemophilus influenzae type b (Hib) disease in the Hib vaccine era". JAMA. 269 (2): 221–26. doi:10.1001/jama.1993.03500020055031. PMID 8417239.
  166. ↑ Whitney CG, Farley MM, Hadler J, Harrison LH, Bennett NM, Lynfield R, Reingold A, Cieslak PR, Pilishvili T, Jackson D, Facklam RR, Jorgensen JH, Schuchat A, et al. (Active Bacterial Core Surveillance of the Emerging Infections Program Network) (مه 2003). "Decline in invasive pneumococcal disease after the introduction of protein-polysaccharide conjugate vaccine". The New England Journal of Medicine. 348 (18): 1737–46. doi:10.1056/NEJMoa022823. PMID 12724479.
  167. ↑ "World Pneumonia Day Official Website". Fiinex. Archived from the original on 2 September 2011. Retrieved 13 August 2011.
  168. ↑ Hajjeh R, Whitney CG (نوامبر 2012). "Call to action on world pneumonia day". Emerging Infectious Diseases. 18 (11): 1898–99. doi:10.3201/eid1811.121217. PMC 3559175. PMID 23092708.
  169. ↑ "Household Component Summary Data Tables". Archived from the original on 20 February 2017.
  170. ↑ "Household Component Summary Data Tables". Archived from the original on 20 February 2017.
  171. ↑ "One hospital charges $8,000 – another, $38,000". The Washington Post.
  172. ↑ Welte T, Torres A, Nathwani D (ژانویه 2012). "Clinical and economic burden of community-acquired pneumonia among adults in Europe". Thorax. 67 (1): 71–79. doi:10.1136/thx.2009.129502. PMID 20729232.

کتابشناسی

[ویرایش]

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سینه‌پهلو موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سینه‌پهلو&oldid=43018345»