پرچم ایران: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
== تاریخچه == |
== تاریخچه == |
||
=== دوران باستان === |
=== دوران باستان === |
||
[[پرونده:Achaemenid plaque from Persepolis.JPG|framepx|بندانگشتی|چپ|150px|پلاک یافتشده در تخت جمشید که |
[[پرونده:Achaemenid plaque from Persepolis.JPG|framepx|بندانگشتی|چپ|150px|پلاک یافتشده در تخت جمشید که درفش شهباز نام دارد و نماد شاهنشاهی [[هخامنشیان]] بوده است.<ref>{{پک | ذکاء | 1341 | ک=یکی دیگر از رازهای تخت جمشید (کشف شکل و چگونگی درفش شاهنشاهان هخامنشی) | زبان=fa | ص=12–21}}</ref>]] |
||
[[پرونده:Standard of Cyrus the Great ( |
[[پرونده:Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg|framepx|بندانگشتی|چپ|150px|بازسازی پلاک یافتشده در تخت جمشید]] |
||
[[پرونده:Derafsh Kaviani flag of the late Sassanid Empire.svg|framepx|بندانگشتی|چپ|200px|[[درفش کاویانی]]، مهمترین پرچم تاریخ ایران است که به مدت ۹۸۸ سال، پرچم رسمی [[فرترکه|فَرَتَرَکهها]]، [[اشکانیان]] و [[ساسانیان]] بود.]] |
|||
در [[اوستا]] به درفشی به شکل گاو بالدار (درفشا) اشاره شدهاست. [[پرچم]] دوران [[هخامنشی]] به احتمال زیاد عقابی با بالهای گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر [[عقاب]] ([[شهباز]])<ref name="EI ّDERAFŠ" /> بودهاست. در زمان [[اشکانیان]] پرچمی استفاده میشد که به [[خورشید]] مزین بودهاست. دستههای هزار تایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی [[ابریشم|ابریشمی]] مزین به [[اژدها]] بودند. در[[کتیبه]]های سنگی دوران [[ساسانیان|ساسانی]] نقش چهار پرچم را میتوان یافت. یکی در [[سنگنبشته بیستون|بیستون]] مربوط به [[شاپور دوم]]است که پرچم ترسیم شده گشوده نمیباشد. سه پرچم دیگر نیز در [[نقش رستم]] حک شدهاست. یکی متعلق به [[هرمز دوم]] منقش به [[صلیب|چلیپای]] ([[صلیب]]) افقی که دارای سه دنباله آویزان است. در نقش مربوط به [[بهرام دوم]] بر بالای سر نیزه بهرام حلقهای دیده میشود که دو پارچه از آن آویزان است که دارای خطوطی عرضی میباشند و منگولههایی نیز به آنها متصل میباشند. در نقش [[شاپور دوم]] در [[نقش رستم]]، پرچم دارای یک [[صلیب|چلیپا]] و منگولههایی آویزان سه گوی راه راه مشابه گوی موجود در[[تاج]][[پادشاهان ساسانی]] میباشند.<ref name="EI ّDERAFŠ ">{{یادکرد |
در [[اوستا]] به درفشی به شکل گاو بالدار (درفشا) اشاره شدهاست. [[پرچم]] دوران [[هخامنشی]] به احتمال زیاد عقابی با بالهای گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر [[عقاب]] ([[شهباز]])<ref name="EI ّDERAFŠ" /> بودهاست. در زمان [[اشکانیان]] پرچمی استفاده میشد که به [[خورشید]] مزین بودهاست. دستههای هزار تایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی [[ابریشم|ابریشمی]] مزین به [[اژدها]] بودند. در[[کتیبه]]های سنگی دوران [[ساسانیان|ساسانی]] نقش چهار پرچم را میتوان یافت. یکی در [[سنگنبشته بیستون|بیستون]] مربوط به [[شاپور دوم]]است که پرچم ترسیم شده گشوده نمیباشد. سه پرچم دیگر نیز در [[نقش رستم]] حک شدهاست. یکی متعلق به [[هرمز دوم]] منقش به [[صلیب|چلیپای]] ([[صلیب]]) افقی که دارای سه دنباله آویزان است. در نقش مربوط به [[بهرام دوم]] بر بالای سر نیزه بهرام حلقهای دیده میشود که دو پارچه از آن آویزان است که دارای خطوطی عرضی میباشند و منگولههایی نیز به آنها متصل میباشند. در نقش [[شاپور دوم]] در [[نقش رستم]]، پرچم دارای یک [[صلیب|چلیپا]] و منگولههایی آویزان سه گوی راه راه مشابه گوی موجود در[[تاج]][[پادشاهان ساسانی]] میباشند.<ref name="EI ّDERAFŠ ">{{یادکرد |
||
|فصل= DERAFŠ |
|فصل= DERAFŠ |
نسخهٔ ۲۶ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۰۸
![]() | |
نام | پرچم سهرنگ |
---|---|
کاربرد | پرچم زمینی و دریایی ملی ![]() |
تناسب | ۴:۷ |
پذیرفتهشده | ۱۵ تیر ۱۳۵۹ |
طرح | برای اولین بار در دورهٔ صدارت امیرکبیر دورهٔ ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۸۴۹ پرچم سهرنگ سبز و سفید و قرمز با نشان شیر و خورشید بر سفارت ایران در لندن برافراشته شد.[۱] پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران برای اولین بار از لاالهالاالله در وسط و اللهاکبر در نوار پرچم استفاده شد. |
طراح | حمید ندیمی |
پرچم ایران از دورهٔ ناصرالدینشاه قاجار دارای سه رنگ شامل رنگهای سبز، سفید و سرخ است. نشان کنونی در پرچم ایران، نشان جمهوری اسلامی نام دارد که شرح و تفسیر رسمی آن در اصل ۱۸ قانون اساسی آمدهاست؛ اما بهطور خلاصه این نشان بیانگر واژهٔ «الله» و شعار اسلامی «لا اله الا الله» است که روی رنگ سفید پرچم قرار گرفتهاست. همچنین ۲۲ «الله اکبر» به رنگ سفید و به نشانهٔ پیروزی انقلاب در روز ۲۲ بهمن در حاشیهٔ پایین رنگ سبز و حاشیهٔ بالای رنگ سرخ نوشته شدهاست.
بحثهایی مبنی بر شباهت آرم و نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران در پرچم جمهوری اسلامی ایران با آرم و نشان سیکهای هندی مطرح است.[۲]
پرچم مردمان ایرانی در طول دورههای گوناگون دستخوش تغییرات بسیاری گشته است. پرچم دوران هخامنشی به احتمال زیاد عقابی با بالهای گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر عقاب بودهاست و در زمان اشکانیان پرچمی استفاده میشد که به خورشید مزین بودهاست. منبع عمدهٔ ما از نشانههای اشراف دورهٔ ساسانی و درفشهای روزگار ساسانی، کتاب شاهنامهٔ فردوسی و منابع اسلامی است. همچنین، تعداد هجده مُهر مربوط به دورهٔ ساسانی که در اطراف دریاچه خوارزم پیدا شده و سنگنوشتههای ساسانی و پارهای اشارات موجود در منابع رومی آگاهیهایی در این زمینه به ما میدهند. در سدههای آغازین پس از اسلام، رنگ سیاه رنگ خلفای عباسی و پیروان و طرفداران آنها بوده و رنگهای سبز و سفید نیز رنگ موردعلاقه در پرچمهای مخالفان عباسیان، مانند علویان،علویان، فاطمیان مصر و شورشیان ایرانی بودهاست. از حدود سدهٔ نهم هجری (پانزدهم میلادی) نشان شیر و خورشید نشان محبوبی در پرچمهای ایران بودهاست. این نشان در دورههای مختلف و نزد سلسلههای شاهیِ مختلف به صورتهای متفاوتی تعبیر شدهاست. این نشان در ابتدا تنها نماد ستارهبینی بود نه نشانهٔ پادشاهی، ولی بعدها تعبیری اسلامی-شیعی پیدا کرد.
تعبیرهای ملیگرایانه و سلطنتی از این نشان بعدها در دورانهای قاجار و پهلوی به این نشان داده شد. در زمان فتحعلیشاه قاجار شمشیری به دست شیر داده میشود و استفاده از این نشان تا انقلاب ۱۳۵۷ ادامه پیدا میکند. نشان شیر و خورشید بعد از انقلاب ۱۳۵۷ با نشان جمهوری اسلامی جایگزین شد.
تاریخچه
دوران باستان
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Standard_of_Cyrus_the_Great.svg/150px-Standard_of_Cyrus_the_Great.svg.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/200px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png)
در اوستا به درفشی به شکل گاو بالدار (درفشا) اشاره شدهاست. پرچم دوران هخامنشی به احتمال زیاد عقابی با بالهای گشوده با قرص خورشیدی در پشت سر عقاب (شهباز)[۴] بودهاست. در زمان اشکانیان پرچمی استفاده میشد که به خورشید مزین بودهاست. دستههای هزار تایی ارتش اشکانی نیز دارای پرچمی ابریشمی مزین به اژدها بودند. درکتیبههای سنگی دوران ساسانی نقش چهار پرچم را میتوان یافت. یکی در بیستون مربوط به شاپور دوماست که پرچم ترسیم شده گشوده نمیباشد. سه پرچم دیگر نیز در نقش رستم حک شدهاست. یکی متعلق به هرمز دوم منقش به چلیپای (صلیب) افقی که دارای سه دنباله آویزان است. در نقش مربوط به بهرام دوم بر بالای سر نیزه بهرام حلقهای دیده میشود که دو پارچه از آن آویزان است که دارای خطوطی عرضی میباشند و منگولههایی نیز به آنها متصل میباشند. در نقش شاپور دوم در نقش رستم، پرچم دارای یک چلیپا و منگولههایی آویزان سه گوی راه راه مشابه گوی موجود درتاجپادشاهان ساسانی میباشند.[۴] بنا به گفته کاوه فرخ منبع عمده ما از نشانهای اشراف دورهٔ ساسانی و درفشهای دورهٔ ساسانی هجده مهر مربوط به دورهٔ ساسانی است که در اطراف دریاچه آرال پیدا شدهاست و همچنین کتیبههای ساسانی و پارهای اشارات منابع رومی اطلاعاتی در این زمینه به ما میدهند.[۵]
درفش کاویان
اشاره به درفش کاویانی در اساطیر ایران، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژیدهاک (ضحاک) برمیگردد. در آن هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند، پیشبند چرمی خود را بر سر چوبی کرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شوند. سپس کاخ فرمانروای خونخوار را در هم کوبید و فریدون را بر تخت شاهی نشانید.
فریدون نیز پس از آنکه فرمان داد تا پاره چرم پیشبند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش آراستند و در و گوهر به آن افزودند، آن را درفش شاهی خواند و بدین سان درفش کاویانی پدید آمد. بعدها نیز هر پادشاهی بدان گوهری به آن میافزود بگونهای که در شب نیز درفش کاویان میدرخشید. درفش کاویان نشان جمشید و نشان فریدون نیز نامیده میشد.[۶][۷]
تاریخ
از نظر تاریخی در متون اوستایی و هیچیک از نوشتههای بجا مانده از دوران هخامنشی، سلوکی و اشکانی اشاره مستقیمی به درفش کاویانی نشدهاست. پژوهشگران امروزی در مورد اینکه آیا درفش کاویانی جدا از روایتهای اسطورهای یک واقعیت تاریخی بودهاست محتاطانه برخورد میکنند.[۷] بیشتر دانش ما در مورد درفش کاویانی به منابع اسلامی بر میگردد. محمد بن جریر طبری در کتاب خود به نام تاریخ الامم و الملوک مینویسد: درفش کاویان از پوست پلنگ درست شده، به درازای دوازده اَرش که اگر هر اَرش را که فاصله بین نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است، ۶۰ سانتیمتر به حساب آوریم، تقریباً پنج متر عرض و هفت متر طول میشود. ابوالحسن مسعودی نیز به همین موضوع اشاره میکند. ابن خلدون گزارش میکند که درفش کاویانی دارای ستارهای بود و چنین اعتقادی وجود داشت که تا زمانی که کسی این درفش را حمل میکند شکست ناپذیر است.[۷] کاوه فرخ بیان میکند که بالاترین نشان دورهٔ ساسانی درفش کاویانی میباشد و تصویری بازسازی شدهای از درفش کاویان بر اساس شاهنامه ارائه میدهد.[۵]
به هنگام حمله عربها به ایران، در جنگ قادسیه درفش کاویان به دست آنان افتاد و چون آن را نزد عمر بن خطاب، خلیفه مسلمانان، بردند، وی از بسیاری گوهرها، درها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود، دچار شگفتی شد و به نوشته تاریخ بلعمی عمر خلیفه مسلمین دستور داد تا گوهرهای آن را بردارند و آن را بسوزانند.[۷]
پرچم ایران پس از تسخیر ایران توسط عربها تا زمان صفویه
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Flag_Ghaznavid1.jpg/120px-Flag_Ghaznavid1.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Flag_Ghaznavud2.jpg/120px-Flag_Ghaznavud2.jpg)
پرچم امویان بر طبق گفتهٔ طبری سفید بودهاست هرچند تاریخ بلعمی این پرچم را سبز رنگ توصیف کردهاست. طبری نقل میکند که ابومسلم خراسانی دو پرچم میافراشت یکی سیاه رنگ و دیگری پرچمی سفید رنگ مزین به یک آیه قرآنی. نشان عباسیان نیز سیاه رنگ بود که به عبارت محمد رسولالله مزین بود. مخالفین عباسیون نیز به نشانه اعتراض از رنگهایی دیگر استفاده میکردند. بطور مثال فاطمیون مصر از پرچمی به رنگ سبز و علویان و بسیاری از شورشیان ایرانی از پرچمهای سفید رنگ استفاده میکردند.[۸] تصاویر پرچم بر روی اشیاء باستانی بدست آمده از کشورهای اسلامی (و خصوصاً بر روی مینیاتورها) یافت میشود. از جمله قدیمیترین آنها بشقاب براق ایرانی متعلق به قرن دهم میلادی است.[۹][۱۰] در زمان مأمون خلیفه عباسی رنگ سبز رنگ شیعه بودهاست.[۱۱] هنگامی که امام رضا به ولایت عهدی رسید بر خلاف سنت عباسیان رنگ سبز را به عنوان رنگ خود برگزید و در نتیجه به پیروی به سنتهای ایران پیش از اسلام متهم شد. گفته میشود او پس از این اعتراضات رنگ سیاه عباسیان را پذیرفت.[۸]
بر طبق تصویری در کتاب تاریخ رشید الدین پرچم غزنویان معمولاً قرمز و غزنویان اغلب از طرح شطرنجی به عنوان نشان استفاده میکردند. هر چند بعضی نوشتههای موجود مربوط به آن زمان چنین مینمایاند که آنان پرچمی مزین به همای طلایی یا شیر طلایی حمل میکردند. قزوینی در قرن ششم هجری چنین نقل میکند در آن زمان پادشاهان شیعی پرچمهایی به رنگهای سبز و سفید و سایر پادشاهان کماکان به رسم عباسیان پرچمی سیاه رنگ داشتند.[۸]
به نوشته بیهقی سران قبایل سلجوقی علامتها یا بیرقهای مخصوص داشتهاند. دربارهٔ نقش این پرچمها سندی موجود نیست. پس از آن که سلسله سلجوقی در خراسان پدید آمد و خلافت عباسی عملاً تابع طغرل بیگ شد، سلجوقیان از آداب عباسی- غزنوی -سامانی تقلید کردند و مظاهر حکومتیشان رنگ اسلامی گرفت. باوجود این، برخی سنتهای قبیلهای را حفظ کردند، از جمله این که طغرل به عنوان مهراز نقش چماق استفاده میکردهاست. لیکن از زمان الب ارسلان، مهرها شکل اسلامی یافت.[۱۲]
سلجوقیان از زمان طغرل پرچم سیاه را همراه با سایر نشانهای قدرت از خلفای عباسی گرفتند. ازرقی در قصیدهای در رسای طغانشاه، پرچم سپاه او را قرمز خواندهاست. با این حال رنگ پرچم رسمی سلجوقیان معلوم نیست و به احتمال زیاد، همان رنگ رسمی عباسیان و غزنویان، یعنی سیاه بودهاست.[۱۲] از اشعار شاعران آن دوره، چون انوری و ظهیر فاریابی، برمی آید که پرچمها نقشهایی از قبیل ماه، اژدها، شیر، پلنگ و هما داشتهاند، اما معلوم نیست که این نقشها بر روی پرچمها ترسیم گردیده یا بر بالای چوب پرچم نصب شده بودهاند و احتمالاً به هر دو صورت وجود داشتهاست. «امیرِ علَم» (بیرقدار) در تشکیلات سلجوقیان مقام مهمی داشتهاست.[۱۲] پرچم خوارزمشاهیان در نگارهای ایرانی که بخارا را در محاصره مغولها نشان میدهد، به رنگ زرد نشان داده شدهاست، ولی چون این نقاشی در عصر خوارزمشاهیان ترسیم نشدهاست، نمیتوان آن را (قاطعانه) مطابق با واقع دانست. اما بنابر پارهای شواهد میتوان سیاه بودن پرچم را نیز در این دوره محتمل دانست.[۱۲]
افزوده شدن نقش شیر و خورشید
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Earliest_example_of_a_banner_bearing_the_lion_and_sun.jpg/150px-Earliest_example_of_a_banner_bearing_the_lion_and_sun.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Lion-and-sun-coin.jpg/150px-Lion-and-sun-coin.jpg)
حجم عظیم شواهد تاریخی و متون ادبی و باستانشناسی که احمد کسروی، مجتبی مینوی و سعید نفیسی گردآوری و بررسی کردهاند، نشان میدهد که خورشید در صورت فلکیِ اسد در منطقةالبروج از قرن هفتم هجری نقشی نمادین و رایج شد. تحقیقات مینوی، نفیسی و کسروی نشان میدهد که این نشان از ستاره بینی وارد فرهنگ عام، نشانها و نقوش هنری شدهاست و از آنجا به تدریج و در حدود قرن نهم هجری معادل قرن پانزده میلادی به نقوش پرچمها وارد میشود. بگفته شاپور شهبازی در ایرانیکا «این نماد تلفیقی از سنن کهن ایران و عرب و ترک و مغول بود.»[۸]
قدیمیترین پرچم شیر و خورشید دار شناخته شده به سال ۸۲۶ هجری قمری (حدود ۱۴۲۳ میلادی) همزمان با دورهٔ تیموریان بر میگردد. این پرچم در مینیاتوری از شاهنامه شمس الدین کاشانی (یک منظومه از جهانگشایی مغولان) به تصویر کشیده شدهاست. این مینیاتور که حمله مغولان به حصار شهر نیشابور را نشان میدهد. سربازان (مغول؟) را نشان میدهد که پرچمی مزین به نشان شیر و خورشید در کنار پرچمی دیگر مزین به هلال ماه حمل میکنند.[۸]
فؤاد کوپریلی در نوشتاری که در مورد پرچم قبایل ترک دارد، در مورد پرچمهای دورهٔ ایلخانان و تیموریان مینویسد: «در نقاشیهای برخی از نسخههای فارسی راجع به تاریخ مغول، پرچمی با زمینه آبی و تصویر گرگ و سایر نقوش مشاهده میشود که اثبات مطابقت آنها با واقعیات تاریخی نیاز به تحقیق دارد. به نوشته حافظ ابرو، امیراحمد خلج پرچم سرخ داشتهاست. در سپاه از پرچمهایی به رنگهای زرد و قرمز نیز استفاده میشده و روی آنها تصاویر گوناگونی از قبیل اژدها، شیر، قره قوش (نوعی عقاب) و شیر و خورشید منقوش بودهاست. احتمال زیاد میرود که تمغاهای خصوصی نیز روی پرچمها به کار میرفتهاست. در این دوره، به مقامات بلندپایه پرچم و طبل و علَم نظامی (به مغولی: توغ و کورْگه) داده میشدهاست. ایلخانیان از سویی تحت تأثیر آداب و رسوم کهن مغول ـ ترک و از سوی دیگر تحت تأثیر غزنویان و سلجوقیان بودند و به ویژه در مظاهر حقوقی و علامات حکومتی از تمدن سلجوقیان متأثر بودند. بر نوک پرچمها، هلال («ماهچة عَلَم») فلزی نصب میشد.» راهبی اسپانیایی که در قرن هشتم در کتابش تصویری از پرچم ایران با زمینه زرد و تمگای (تمغا) چهارگوش قرمز در وسط ارائه میکند که به احتمال زیاد به دورهٔ ایلخانیان تعلق دارد. در نسخهای از شاهنامه نوشته شده در قرن نهم (زمان مغولها) نگارهای بچشم میخورد که پرچمی را با تصویر شیر و خورشید در وسط نمایش میدهد. این پرچم به احتمال زیاد متعلق به ایلخانیان است، زیرا این نقش، نقشی رایج روی سکههای ایلخانان بودهاست.[۱۲]
فؤاد کوپریلی همچنین میگوید:
«تصویر شیر و خورشید در سکههای برخی از فرمانروایان این سلسله [آق قویونلوها] و بعضی سلسلههای دیگر ترک فقط نقشی نجومی است نه مظهر حکومت. با وجود این، میتوان حدس زد که به منزلهٔ نقش نیز در بعضی پرچمها به کار رفته باشد.»
با توجه به این پرچم و نمونههای مشابه آن در قرن نهم هجری قمری (پانزده میلادی)، بسیاری از مراجع معتبر مانند دانشنامه بریتانیکا و دانشنامه ایرانیکا زمان اولین مدارک موجود از استفاده شیر و خورشید در پرچمهای ایران را این دوران میدانند.[۱۲][۱۳]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Nadir_Shah-seal-lion_and_sun.jpg/200px-Nadir_Shah-seal-lion_and_sun.jpg)
پرچم در دوران صفویان و افشار
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Safavids%27_Flag_1715_AD.jpg/200px-Safavids%27_Flag_1715_AD.jpg)
در میان شاهان سلسله صفویان که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند، شاه اسماعیل اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت.[۸] شاه تهماسب صفوی دستور داد تا تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را بر روی پرچمها و هم بر سکهها ترسیم کنند چون تهماسب زاده ماه فروردین (برج حمل) بود.[۱۴] شاه اسماعیل دوم برای نخستین بار نماد شیر و خورشید را به رنگ طلایی بر روی پرچم ایران سوزن دوزی کرد. این پرچم تا آخر دورهٔ صفوی نیز درفش رسمی ایران بود.[۱۵] هر چند صفویان از علمها و پرچمهای متفاوتی استفاده مینمودند، چنین مینماید که تا زمان شاه عباس کبیر پرچم شیر و خورشید پرچم اصلی صفوی میشود. در این زمان اروپاییانی که از ایران بازدید کردهاند پرچمهای ایران را سه گوش، مزین به نقشهای شیر و خورشید، ذوالفقار یا آیات قرآنی توصیف کردهاند. در این زمان این نشان تفسیری شیعی پیدا میکند. آنگونه که پیدا است نزد صفویان شیر موجود در شیر و خورشید، مظهر امام علی و خورشید، مظهر فر دین یا عظمت خداوندی بود که همان تغییر شکل یافته فر ایزدی است میباشد.[۸] بگفته افسانه نجمآبادی، استاد دانشگاه هاروارد، شیر و خورشید مظهر دوپایه ایران آن زمان بود. مذهب و حکومت.[۱۶]
از چپ به راست:
«یکی از پرچمهای شناخته شده شاه اسماعیل اول»
«درفش سه رنگ نادرشاه افشار»
«درفش چهار رنگ نادرشاه افشار»در درفش شاهی یا بیرق سلطنتی نادرشاه افشار از رنگ سبز دوران صفوی که در آن زمان نشان تشیع بود، استفاده نمیشدهاست. نادر شاه از دو استاندارد سلطنتی استفاده میکرد. درفشی سه رنگ با رنگهای قرمز، آبی و سفید و دیگری درفشهایی که دارای رنگهای قرمز، آبی، سفید و زرد بود که بدون تزئینی بودند. اما مهر نادر نشان شیر و خورشید با عبارت «المُلکُ لِله» بودهاست.[۸]
پرچم ایران از دورهٔ قاجار تا پایان سلسلهٔ پهلوی
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Triangular_silk_flag_of_Qajar_Dynasty_Iran.jpg/250px-Triangular_silk_flag_of_Qajar_Dynasty_Iran.jpg)
پرچم شیر و خورشید با شیر شمشیردار
این نقش در اوایل دورهٔ قاجار به شکلی کاملاً ناهمسان روی سکهها، نشانها و پرچمها ظاهر شد. فتحعلی شاه قاجار به تقلید از نشان لژیون دونور فرانسه، نشان شیر و خورشید ایرانی را در ۱۲۲۲–۱۲۲۵ پدید آورد تا به دیپلماتها و مقامات اروپایی اعطا کند. به این ترتیب ایران دارای پرچمی رسمی با نشان شیر و خورشید شد. بدین سان است که یک قرن بعد نویسندهای اروپایی مینویسد: «ایران امروزه به سرزمین شیر و خورشید معروف است».[۸]
گاسپار دروویل که در ۱۸۱۲–۱۸۱۳م در ارتش ایران خدمت کرده بود، گزارش میدهد که پرچمها و نشانهای ایرانیان دارای نشان زرهی کشور، یعنی یک شیر خوابیده و خورشید در حال طلوع همراه با عبارت سلطان بن سلطان فتحعلی شاه قاجار است. پرچمها قرمز رنگ اند و در تارک آنها یک دست نقرهای به نشانه دست علی به چشم میخورد. لویی دوبو میگوید که محمدشاه قاجار (جانشین فتحعلی شاه) دو پرچم داشتهاست: «یکی با نقش شمشیر علی، که دو لبهاست» و دیگری «با نقش یک شیر خوابیده و خورشیدی که از پشت آن طلوع میکند». پرچم دوم پرچم اصلی کشور بود.[۸] دروویل تصاویر جالبی از پرچم ایران آوردهاست. در یکی از این تصاویر شیر با شمشیری در دست تصویر شدهاست. این نخستین باری است که با ظهور شیر شمشیر در دست روبه رو میشویم؛ نمادی که از عصر محمدشاه قاجار به بعد به نشان متعارف ملی ایران تبدیل شد. گویا از اواخر دوران فتحعلی شاه به تدریج دو پرچم شیر و خورشید و ذوالفقار علی با هم تلفیق میشود و شیر که مظهر علی بودهاست شمشیر دریافت میکند.[۸]
افسانه نجمآبادی تغییراتی که در عرصه اجتماعی سیاسی ایران از زمان فتحعلی شاه شروع میشود را عامل تغییرات اعمال شده بر نشان شیر و خورشید میداند. افسانه نجمآبادی مینویسد که از زمان فتحعلی شاه به تدریج جنبه مذهبی حکومت و شاهان ایران کمرنگ میشود و به دنبال آن تفسیر شیعی شیر و خورشید جایش را به تفسیری ملی گرایانه میدهد. نوشتههای بازمانده از آن زمان از جمله شعری به قلم خود شاه ایران نشان میدهد که خورشید در آن زمان استعاره از شاه ایران است و اشاره به جمشید، شاه اسطورهای ایران در شاهنامه فردوسی داشت. در این نوشتارهای برجامانده از آن زمان به شیر نیز استعارهای برگرفته از اسطورههای شاهنامه نسبت دادهاند. شیر در آن زمان اشاره به رستم داشت که شیر نشان او بود و نشانگر پهلوانان و دلاوران ایرانی داشت که آماده برای پاسداری از ایران بودند.[۱۶] شهبازی با نقل فرمانی از زمان محمد شاه نشان میدهد که چگونه در اثر مراودات ایرانیان با اروپاییان و آشنایی مجدد شاهان ایران با عظمت ایران باستان نشان شیر و خورشید تعبیری ملی گرایانه پیدا میکند. گویا محمدشاه در سال ۱۲۵۲ فرمانی رسمی صادر کرد که شکل و کارکرد انواع نشانهای شیر و خورشید را تعیین و تعبیری ملی گرایانه از این نشان ارائه میدهد. برای نخستین بار از زمان محمدشاه قاجار است که در بسیاری از سکهها و نشانها تاجی بر بالای خورشید قرار داده شد.[۸]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Battle_Between_Persians_and_Russians_-_State_Hermitage_Museum.jpg/250px-Battle_Between_Persians_and_Russians_-_State_Hermitage_Museum.jpg)
پرچم سه رنگ ایران
برای اولین بار در دوران صدارت امیرکبیر به سال ۱۸۴۹ در سفارت ایران در لندن پرچم شیر و خورشید ایران برافراشته شد.[۱]
یحیی ذکاء تصویر دو پرچم از مهمترین پرچمهای رایج در روزگار قاجار مربوط به سال ۱۳۰۶ هجری قمری، ۱۸۸۶ میلادی را آوردهاست. اولین پرچم مربع شکل است که نوار بالایی آن سبز و پایینی قرمز است، زمینه پرچم سفید رنگ است و در مرکز آن یک شیر و خورشید قرار دارد. از این پرچم برای ساختمانهای دولتی و یادمانهای سلطنتی، قلعهها و بنادر و هرآنچه به دولت و سلطنت مربوط بود استفاده میکردند. پرچم دیگر نیز سه رنگ است با این تفاوت که پهنای نوارها مساوی است. شیر و خورشید چنان در میان این پرچم جای گرفته که هر سه رنگ را دربر میگیرد. این پرچم را میتوان نخستین پرچم «سه رنگ» ایران دانست، ولی سالها طول میکشد تا این پرچمها کاملاً جا بیفتد.
اینکه این سه رنگ با چه تعبیری در آن زمان انتخاب شدهاست محل اختلاف نظر است؛ ولی انتخاب رنگهای سبز و سفید بیارتباط با سنتهای شیعی و اسلامی نبوده و سرخ نشان دهنده قدرت نظامی بودهاست.[۸] بعدها نشان پرچم تعبیری منطقی بدین صورت یافت که رنگ سبز به عنوان نشان اسلام، رنگ سفید نشان صلح و سرخ نشان رشادت و دلاوری تفسیر شد.[۸]
این ترسیم پرچم تا زمان انقلاب مشروطیت ادامه پیدا میکند. هرچند در ابتدای مشروطیت عدهای قصد داشتند که پرچمی سرخ رنگ با نشان شیر و خورشید را جایگزین پرچم سهرنگ کنند؛ ولی سرانجام اصل پنجم متمم قانون اساسی مشروطه مصوب مهر ۱۲۸۶ پرچم سهرنگ سبز و سفید و سرخ بصورتی که اکنون میشناسیم همراه با شیر و خورشید را پرچم رسمی ایران اعلام کرد.
پرچم دورهٔ پهلوی
در زمان رضا شاه پهلوی پرچم مشروطه حفظ شد با این تفاوت که شیر با چهرهٔ واقعیتری ترسیم میشد و دیگر خورشید به صورت زنانه ترسیم نمیگردید و خورشید تنها دارای انواری بود. در این زمان در بسیاری از موقعیتها نظیر استفادههای نظامی پرچم دارای تاج پهلوی نیز بودهاست.
در همین زمان واژههای مصطلح در زبان فارسی شامل درفش (فارسی)، علم (عربی) و بیرق (ترکی)[۸] با واژه پرچم جایگزین شدند.[۱۹] این واژه به مرور زمان، به حکم اطلاق جزء بر کل، بر خود درفش نیز اطلاق شده و نخستین فرهنگستان ایران کاربرد آن را به همین معنی و به جای علم و بیرق تأیید کردهاست.[۲۰] این اقدام اعتراض نافرجام بعضی فرهیختگان از جمله ابراهیم پورداوود را دربرداشت.
دوران سهپرچمی
پیش از انقلاب اسلامی، ایران دارای سه پرچم بود:[۲۱][۲۲][۲۳]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/State_flag_of_Iran_1964-1980.svg/200px-State_flag_of_Iran_1964-1980.svg.png)
![پرچمهای زمینی و دریایی مدنی و دولتی](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/FIAV_110110.svg/20px-FIAV_110110.svg.png)
![این طرح در گذشته به کار میرفته، ولی اکنون منسوخ شده است](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/FIAV_historical.svg/20px-FIAV_historical.svg.png)
- پرچم با علامت شیر و خورشید: از سه رنگ برابر سبز و سفید و سرخ تشکیل میشد به نحوی که سبز در بالا، سفید در میان و سرخ در پایین قرار میگرفت. علامت شیر و خورشید در وسط پرچم و روی بخش سفید جای داشت. این پرچم برای مدتی «پرچم دولتی» خوانده میشد که مورد اعتراض برخی از پژوهشگران همچون یحیی ذکاء قرار داشت. در مقررههای هیئت دولت منوچهر اقبال در سالهای ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ نیز نامی از پرچم دولتی نیامده است.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Civil_flag_of_Iran_%281964%E2%80%931980%29.svg/200px-Civil_flag_of_Iran_%281964%E2%80%931980%29.svg.png)
![پرچم زمینی و دریایی مدنی](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/FIAV_100100.svg/20px-FIAV_100100.svg.png)
![این طرح در گذشته به کار میرفته، ولی اکنون منسوخ شده است](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/FIAV_historical.svg/20px-FIAV_historical.svg.png)
- پرچم بدون علامت شیر و خورشید: از سه رنگ برابر سبز و سفید و سرخ تشکیل میشد به نحوی که سبز در بالا، سفید در میان و سرخ در پایین قرار میگرفت. این پرچم فاقد علامت شیر و خورشید بود. این پرچم برای مدتی «پرچم ملی» خوانده میشد که مورد اعتراض برخی از پژوهشگران همچون یحیی ذکاء قرار داشت. در مقررههای هیئت دولت منوچهر اقبال در سالهای ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ نیز نامی از پرچم ملی نیامده است.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Naval_flag_of_Iran_1933-1980.svg/200px-Naval_flag_of_Iran_1933-1980.svg.png)
![پرچم زمینی و دریایی نظامی](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/FIAV_001001.svg/20px-FIAV_001001.svg.png)
![این طرح در گذشته به کار میرفته، ولی اکنون منسوخ شده است](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/FIAV_historical.svg/20px-FIAV_historical.svg.png)
- پرچم نظامی: از سه رنگ برابر سبز و سفید و سرخ تشکیل میشد به نحوی که سبز در بالا، سفید در میان و سرخ در پایین قرار میگرفت. علامت آن به این صورت بود که یک تاج پهلوی در بالای شیر و خورشید نقش میبست و گرداگرد شیر و خورشید، یک شاخهٔ بلوط و یک شاخهٔ زیتون قرار داشت بهطوریکه از پایین به شکل پاپیون زده شروع و به سمت بالا باز میشد. در مقررهٔ هیئت دولت منوچهر اقبال به اشتباه سخن از برگِ خرما (پالم) رفته بود. یحیی ذکاء به این اشتباه اشاره کردهاست.
استانداردسازی پرچمهای وقت ایران
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/State_flag_of_the_Imperial_State_of_Iran_%28with_standardized_lion_and_sun%29.svg/200px-State_flag_of_the_Imperial_State_of_Iran_%28with_standardized_lion_and_sun%29.svg.png)
![پرچمهای زمینی و دریایی مدنی و دولتی](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/FIAV_110110.svg/20px-FIAV_110110.svg.png)
![این طرح در گذشته به کار میرفته، ولی اکنون منسوخ شده است](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/FIAV_historical.svg/20px-FIAV_historical.svg.png)
پس از انقلاب مشروطه کوششهایی در جهت استانداردسازی پرچم ایران صورت پذیرفت.
استانداردسازی شیر و خورشید: در مقررهای به تاریخ ۱۲ شهریور ۱۲۸۹ ه.خ جزئیات علامت شیر و خورشید شامل نحوهٔ رسم دم شیر (مانند حرف S ایتالیک)، محل و اندازهٔ شیر، شمشیر و خورشید توصیف شد.[۲۴] در مقررهای به تاریخ ۱۴ دی ۱۳۳۶ چنین آمدهاست:[۲۵] «نقش شیر و خورشید به رنگ زرد طلایی در وسط پرچم روی قسمت سفید و به قسمی رسم میشود که سر شیر به طرف چوب پرچم و شمشیر بهطور عمودی در دست شیر قرار گرفته و پای شیر به طرف رنگ قرمز باشد. در یک روی پرچم که سر شیر به طرف چپ بیننده است، شمشیر در دست راست شیر است و نگاه شیر متمایل به چپ و دم شیر به شکل حرف S ایتالیک [است] و یک خم به طرف بالا دارد. در روی دیگر پرچم عکس این وضع خواهد بود؛ یعنی شمشیر در دست چپ شیر است و نگاه شیر متمایل به راست و دم شیر وارونهٔ حرف S ایتالیک است و شیر و خورشید دو روی پرچم باید برهم منطبق باشد. زیر پای شیر از امتداد شمشیر تا نقطهٔ تقاطع عمود فرضی که از آخرین نقطهٔ دم شیر فرود آید متناسب با ابعاد تصویر، خط مستقیمی رسم میشود.» در مقررهای دیگر به تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۳۷ شیر و خورشید به جای خط افقی بر روبانی تاخورده جای داده میشود. به گفتهٔ یحیی ذکاء در ۱۳۴۴ کمیسیونی در «مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» تشکیل شد که برای پرچم ایران استانداردهایی را تدوین نماید. بار دیگر در این استاندارد، تکیهگاه شیر، یک خط (به جای روبان تاخورده) توصیف شد.[۲۶] سرانجام نیز در دههٔ ۱۳۵۰، طراحیای گرافیکی از شیر و خورشید رسمیت یافت و بر اسناد دولتی و پرچمها نقش بست.[۲۷]
تناسب پهنا به درازای پرچم: در مقررهای به تاریخ ۱۳۱۴ قطع (تناسب پهنا به درازای) پرچمهای دولتی، ملی و نظامی بر زمین ۲ به ۳ و بر کشتیها ۱ به ۳ تعیین گردید.[۲۸] در مقررههای دیگری به تاریخ ۱۴ دی و ۸ بهمن ۱۳۳۶ تناسب پهنا به درازای پرچمهای ایران بر زمین و بر کشتیها ۱ به ۱٫۷۵ (یا همان ۴ به ۷) تعیین شد که این تناسب در پرچم کنونی ایران نیز رعایت میشود.[۲۹][۳۰]
پرچم جمهوری اسلامی ایران
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Sabaghian_Bazargan_Arafat_Sahabi.jpg/320px-Sabaghian_Bazargan_Arafat_Sahabi.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Banisadr_and_the_early_flag_of_Iran.jpg/320px-Banisadr_and_the_early_flag_of_Iran.jpg)
در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب، دولت موقت از پرچم شیروخورشیدنشان استفاده میکرد. برای نمونه در تصاویر دیدار یاسر عرفات با سران دولت موقت، پرچم شیروخورشیدنشان دیده میشود. اندکی بعد، در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷، آیتالله خمینی خواستار برچیده شدن نشان شیر و خورشید شد.[۳۱] پس از این سخنرانی، دولت موقت مسابقهای عمومی برای طراحی نشان جمهوری اسلامی برگزار کرد. اگرچه نشان کنونی جمهوری اسلامی نیز به این مسابقه ارسال شد، ولی نشان دیگری پذیرفته شد. این نشان که شامل ستاره و مشت گرهکرده بود، بر روی اسکناسهای اول انقلاب چاپ شد.[۳۲] با این حال نشان شیر و خورشید تا سال ۱۳۵۹ بر روی برخی اسناد دولتی به کار میرفت که اعتراض آیتالله خمینی را در ۶ تیر ۱۳۵۹ برانگیخت.[۳۳] وی در ۷ تیر ۱۳۵۹ برای تغییر نشانها و آرمهای شاهنشاهی مهلتی ۱۰ روزه تعیین کرد.[۳۴]
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/220px-Flag_of_Iran.svg.png)
پرچم کنونی جمهوری اسلامی در ۱۵ تیر ۱۳۵۹ از سوی شورای انقلاب تصویب شد.[۳۵]
این پرچم، بیانگر اسلامی بودن حکومت است.[۳۶] در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) در مورد پرچم رسمی کشور گفته شدهاست که پرچم رسمی کشور از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل میشود و نشان جمهوری اسلامی (تشکیل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد.[۳۷]
ویژگیهای پرچم رسمی ایران
هر یک از ویژگیهای پرچم نشانگر یکی از ارزشهایی است که انقلاب اسلامی ایران، مبتنی بر آنها به پیروزی رسیدهاست.[۳۶]
شورای انقلاب، در تاریخ ۱۳۵۹/۰۴/۱۵ با ابلاغ ویژگیهای کلی پرچم، اعلام کرد که مشخصات هندسی و فنی پرچم با رعایت استانداردهای ابلاغی مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشد.[۳۸] این مؤسسه در ۱۳۹۵ به «سازمان ملی استاندارد ایران» تحول یافت.[۳۹] نخستین استاندارد پرچم در ۱۳۵۹ تدوین شد که دو بار در سالهای ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵ بازنگریسته شد.[۴۰][۴۱]
در نهایت ویژگیهای فعلی پرچم رسمی کشور، ابلاغی از سوی سازمان ملی استاندارد ایران، به شکل زیر میباشد (ابلاغی ۱۳۵۹، بازنگریستهٔ ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵):[۳۶]
- پرچم به ترتیب عمودی از سه رنگ مساوی سبز، سفید و سرخ تشکیل شدهاست.
- علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران، به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار میگیرد.
- شعار اللّه اکبر، به نشانهٔ ۲۲ بهمن (روز بیست و دوم از ماه یازدهم سال)، یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سبز با رنگ سفید و یازده بار به صورت نواره در مرز رنگ سرخ با رنگ سفید (در مجموع ۲۲ بار) و به خطّ بنّایی (یعنی همان خطی که شعار اللّه اکبر بر بالای منارههای مساجد با آن نوشته میشود) تکرار میگردد.
- حرف الف «الله اکبر» در نوارهٔ بالا در زیر کلمه و در نوارهٔ پایین در بالای کلمه بهطور افقی و در مرز رنگ سفید با سرخ و سبز قرار میگیرد.
- لابهلای حروف الله اکبرهای فوقانی، به رنگ سبز، و الله اکبرهای تحتانی، به رنگ سرخ پر میشود.
- نسبت طول به عرض پرچم، هفت به چهار است.
- میلهٔ پرچم، به رنگ اکلیل نقره و قطر آن دو تا چهار سانتیمتر و درازای آن، سه برابر عرض پرچم میباشد. در بالای میله و بلافاصله بعد از پرچم، یک قبّه (گوی) قرار داده میشود که نسبت قطرِ گوی به قطرِ میله، برابر سه به دو میباشد. طناب مورد استفاده برای پرچم، باید از جنس نایلون و حداقل قطر یک سانتیمتر باشد. اگر پرچم در میدانها نصب شود، اندازهٔ میله نسبت به اندازهٔ میدان متغیر است.[۳۶]
نشان الله سرخ رنگ که در مرکز پرچم جمهوری اسلامی ایران درج میگردد، عبارت لاالهالاالله میباشد.[۴۲][۴۳][منبع نامعتبر؟]
در آخرین اصلاح استاندارد پرچم ایران آمدهاست که رنگها، علامت مخصوص و شعار الله اکبر با تمام مشخصات آن باید در هر دو روی پارچهٔ پرچم مشخص شود؛ ولی در صورت یکلایه بودن پرچم، برعکس بودن نوشتهها در طرف دیگر پرچم مانعی ندارد.[۴۴] متأسفانه مشخص نشدهاست که روی پرچم آن سویی است که میله در سمت چپ آن قرار میگیرد یا آن سویی که میله در سمت راست آن جای دارد.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Emblem_of_Iran_means.jpg/220px-Emblem_of_Iran_means.jpg)
برخی از ویژگیهای فنی پرچم
- پارچهٔ پرچم باید سادهٔ تاری و پودی و از جنس نخ پنبه ایِ خالصِ سفید و مرسریزه شده یا ترکیبی از پنبه، پلی استر، ویسکوز - پلی استر (با نسبت ۳۵–۶۵ درصد) بافته شود. پارچهٔ پرچم را میتوان از ابریشم یا پشم نیز بافت ولی نباید از ویسکوز خالص بافته شود.
- همهٔ پرچمها به جز پرچمهای رومیزی و تشریفاتی باید یک لایه باشند.
- تمامی پرچمها باید یک تکه باشند، به استثنای پرچمهایی که طولی بیش از ۱٫۴ متر دارند؛ که در این صورت نیز درز نباید روی نشان رسمی و نوشته قرار گیرد.[۳۶]
رنگهای پرچم ایران
استاندارد رنگهای پرچم ایران در تارنمای تخصصی «پرچمهای جهان»:
- قرمز: Pantone 186 c یا CMYK (%) C 0 - M90 - Y 80 - K 5
- سبز: Pantone 355 c یا CMYK (%) C 100 - M 0 - Y 95 - K 5
طراحان پرچم
طراح اصلی پرچم جمهوری اسلامی ایران، دکتر حمید ندیمی است؛ لکن یک کمیسیون نوزده نفره با اعضای زیر ویژگیهای پرچم را تعیین کردهاند:[۳۶]
ردیف | نام | نام خانوادگی | سمت |
---|---|---|---|
۱ | حمید | ندیمی | طراح پرچم - رئیس کمیسیون |
۲ | محمد | حقیقت کش | دکترای نساجی - نایب رئیس کمیسیون |
۳ | جهانگیر | آزادگان | نمایندهٔ چیتسازی تهران |
۴ | محمد | ابوذری | نمایندهٔ صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران |
۵ | مجید | بهرامی | نمایندهٔ وزارت کشور |
۶ | فیروز | تقوی | کارشناس مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران |
۷ | حسن | جعفر زادهٔ قاضی | نمایندهٔ وزارت صنایع و معادن |
۸ | محمدعلی | سپاه منصور | نمایندهٔ کارخانهٔ فخر ایران |
۹ | پرویز | سبحانی | سرگرد ارتش - فرماندهی لجستیکی - مدیریت یکنواختسازی ارتش جمهوری اسلامی ایران |
۱۰ | کامبیز | کیهانی | سرهنگ ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران |
۱۱ | یعقوب | حاج آخوندی | سروان انتظامی - معاونت لجستیکی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران |
۱۲ | شیرین | صور اسرافیل | کارشناس مسئول مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران |
۱۳ | رضا | کرباسیان | کارشناس مسئول مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران |
۱۴ | محمدمهدی | نجفی | نمایندهٔ مؤسسهٔ ایران اسکرین |
۱۵ | مسعود | هانی | مدیر برنامهریزی نساجی مازندران |
۱۶ | مسعود | هندی | نمایندهٔ شرکت ایران هوخست |
۱۷ | عباس | وکیل | روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
۱۸ | فخری | طالبی رجبی | دبیر کمیسیون - کارشناس مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران[۳۶] |
احترام به پرچم
در سال ۱۳۱۶ مقررهٔ خاصی تصویب شد که تمام مردم را موظف به ادای احترام به پرچم رسمی کشور میکرد. مثلاً تصریح میکرد که اگر فردی به هشت قدمی پرچم برسد، باید با احترام حرکت کند و سپس به صورت صاف بایستد و با برداشتن کلاه، به پرچم ادای احترام کند؛ ویا افرادی که لباس رسمی به تن دارند، سلام نظامی دهند. ویا اگر پرچم از مقابل فرد نشستهای حرکت داده میشود، آن فرد باید به احترام پرچم بایستد. این مقرره هنوز هم وجود دارد و معتبر است.[۴۵]
مقررات خاص دیگری برای احترام به پرچم و حفظ شدن آن در کشور وجود دارند:
- در کلیه مصاحبههای تصویری مقامات، در داخل یا خارج از کشور، باید پرچم رسمی ایران وجود داشته و در معرض دید باشد.
- پرچم با بهترین کیفیت و در مناسبترین مکان کلیه ادارات و مؤسسات نصب شود.
- در مراسم صبح گاهی مدارس، پرچم به اهتزاز درآید.
- در کلیه مراسم مشهور، مثل ۲۲ بهمن، پرچم در مکانهای مناسب نصب شود.
- شکل پرچم و سرود ملی به دانش آموزان آموزش داده شود.[۴۶]
نیمه افراشته کردن پرچم
در سال ۱۳۶۹، معاون اول رئیسجمهور دستور داد که در هفتهٔ عزای عمومی که به مناسب اولین سالگرد ارتحال روحالله موسوی خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، برگزار شده بود، پرچم رسمی کشور به صورت نیمه افراشته در آید.[۴۷][۴۸]
بعدها، طبق دستور معاون اول رئیسجمهور، نظر به اینکه پرچم ایران، متضمن عبارت «اللّه» و «لا اله الّا اللّه» و «اللّه اکبر» است؛ و با توجه به قداست کلمهٔ الله هیچکس حق نیمه افراشته کردن پرچم رسمی کشور را در ایام سوگواری و عزاداری ندارد.[۴۲] از نظر مسلمانان، کلمهٔ «اللّه» بالاتر از هرچیزی در جهان است.[۴۹]
در صورت لزوم، میتوان پرچم سیاه در کنار پرچم رسمی کشور به اهتزاز درآورد.[۴۲]
با این حال در مراسم پارالمپیک ۲۰۱۶ ریودوژانیرو، در پی مرگ دلخراش بهمن گلبارنژاد دوچرخهسوار ایرانی، پرچم ایران نیمهافراشته گردید[۵۰] و رسماً هم در ۶ بهمن ۱۳۹۵، طی بخشنامهٔ معاون اول رئیسجمهور، ممنوعیت نیمهافراشتن پرچم ایران لغو شد.[۵۱]
نگارخانه
-
پرچمهای ایران به عنوان المان شهری
-
پرچم ایران بر سردرِ مدرسهای
-
پرچمِ بزرگ ایران، خیابان آزادی، تهران
-
پرچم-نقشهٔ ایران
جستارهای وابسته
- استاندارد ملی پرچم ایران [۴]
- ایران
- سرود ملی ایران
- سرود شاهنشاهی ایران
- سرود پرچم شیر و خورشید ایران
- شیر و خورشید
- درفش کاویان
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ گردآورنده:علی آل داوود. نامههای امیر کبیر به انضمام رساله نوادر الامیر. چاپ اول. تهران: نشر تاریخ ایران، ۱۳۷۱.
- ↑ http://www.parsine.com/fa/news/35315/آرم-جمهوری-اسلامی-را-چه-کسی-طراحی-کرد-چرا-طراح-آرم-نمیخواهد-نام-و-عکس-او-منتشر-شود
- ↑ ذکاء، یکی دیگر از رازهای تخت جمشید (کشف شکل و چگونگی درفش شاهنشاهان هخامنشی)، ۱۲–۲۱.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Shahbazi, A. Shapur. (۲۰۰۱)، «DERAFŠ»، پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Kaveh Farrokh, Angus McBride. (۲۰۰۵)، پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه فردوسی [۱]
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ KHALEGHI-MOTLAGH, DJALAL. (۲۰۰۷)، پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ ۸٫۰۰ ۸٫۰۱ ۸٫۰۲ ۸٫۰۳ ۸٫۰۴ ۸٫۰۵ ۸٫۰۶ ۸٫۰۷ ۸٫۰۸ ۸٫۰۹ ۸٫۱۰ ۸٫۱۱ ۸٫۱۲ ۸٫۱۳ ۸٫۱۴ ۸٫۱۵ Shahbazi, A. Shapur (2001). "Flags". دانشنامهٔ ایرانیکا
- ↑ David-Weill, J. (۲۰۰۹)، پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ تصویر این بشقاب در صفحه 577 کتاب Phyllis Ackerman, in A. U. Pope, Survey of Persian Art , iii, 2766-82 یافت میشود.
- ↑ Frick, F. A. (۱۹۹۳)، «Possible source for some motifs of decoration on islamicceramics»، ص. ۱۰, p٫ ۲۳۱-۲۴۰ پارامتر
|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ ۱۲٫۵ فؤاد کوپریلی، «تاریخچه پرچم در جهان اسلام»، دانشنامهٔ بزرگ اسلامی[۲]
- ↑ Flag of Iran. (2008). In Encyclopædia Britannica. Retrieved November 22, 2008, from Encyclopædia Britannica Online: [۳]
- ↑ «تاریخچه شیر و خورشید؛ نوشته: احمد کسروی». چاپ رشدیه. 1356. بایگانیشده از اصلی در ۰۹ مه ۲۰۱۲. دریافتشده در مهر ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=،|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ "Flag after Ismail II (1576-1732)" (به انگلیسی). jstor.org. Archived from the original on 4 November 2013. Retrieved 4 November 2013.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Najmabadi, Afsaneh (2005), "II", Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity (به انگلیسی), University of California Press, p. 68-88 pages
{{citation}}
: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - ↑ (Barker ۱۹۹۵، ص. 137)
- ↑ State Hermitage Museum (به انگلیسی)
{{citation}}
:|مقاله=
ignored (help); External link in
(help); Missing or empty|مقاله=
|title=
(help) Retrieved on 2009-09-19. - ↑ فرهنگ فارسی معین
- ↑ نجفی، ابوالحسن. غلط ننویسیم (فرهنگ دشواریهای زبان فارسی). - تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ هفتم، ۱۳۷۴. ص ۹۰ شابک ۹۶۴−۰۱−۰۵۵۹−۷
- ↑ بختورتاش، نصرتالله (۱۳۸۳). تاریخ پرچم ایران درفش ایران از باستان تا امروز. تهران: انتشارات بهجت. ص. صص ۴۳۰ تا ۴۴۵. شابک ۹۶۴-۶۶۷۱-۴۸-۹.
- ↑ ذکاء، یحیی (۱۳۴۴). «تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سدهٔ سیزدهم هجری قمری تا امروز». هنر و مردم (۳۸): ۲۱–۳۰. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۴-۱۹.
- ↑ "مقرره 64940 :تعیین قطع پرچمهای ملی و دولتی و نظامی جنگی". سامانهٔ ملّی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با مرورگر فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ Najmabadi, Afsaneh (2005), Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties of Iranian Modernity, University of California Press, p. 86
- ↑ "مقرره 83072 تصویبنامه راجع به پرچم ایران". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ ذکاء، یحیی (۱۳۴۴). «تاریخچه تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سدهٔ سیزدهم هجری قمری تا امروز». هنر و مردم (۳۸): ۲۱–۳۰. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۴-۱۹.
- ↑ معتضد، خسرو (۱۸ اردبهشت ۱۳۹۳). «هلال احمر، علامت بهداری دولت عثمانی بود». سایت تحلیلی خبری عصر ایران. بایگانیشده از اصلی در ۳۰ فروردین ۱۳۹۳ (۱۹ آوریل ۲۰۱۷). دریافتشده در ۳۰ فروردین ۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=،|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - ↑ "مقرره 64940 :تعیین قطع پرچمهای ملی و دولتی و نظامی جنگی". سامانهٔ ملّی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با مرورگر فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ "مقرره 83072: تصویبنامه راجع به پرچم ایران". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ "مقرره 48871: تصویبنامه راجع به پرچم ایران". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «مبارزه با فساد و محو آثار طاغوت»، صحیفهٔ امام خمینی، جلد ۶، ص ۲۷۵
- ↑ ماهنامهٔ سپیدهٔ دانایی، «گفتگو با دکتر حمید ندیمی، داستان این پرچم مقدس»، اسفند ۱۳۸۶
- ↑ «اخطار پیرامون محو آثار طاغوت»، صحیفهٔ امام خمینی، جلد ۱۲، ص ۴۷۷
- ↑ «مهلت دهروزه برای ایجاد تغییرات در کشور»، صحیفهٔ امام خمینی، جلد ۱۲، ص ۴۸۶
- ↑ مصوبهٔ ۶۹۳۰ شورای انقلاب
- ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ ۳۶٫۲ ۳۶٫۳ ۳۶٫۴ ۳۶٫۵ ۳۶٫۶ "استاندارد ویژگیهای پرچم جمهوری اسلامی ایران". پرتال سازمان ملی استاندارد ایران. سازمان ملی استاندارد ایران.
- ↑ متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - اصل هجدهم فصل دوم: «پرچم رسمی ایران به رنگهای سبز و سفید و سرخ» یا علامت مخصوص جمهوری اسلامی شعار «الله اکبر» است."قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران". دیوان عدالت اداری. قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران - دیوان عدالت اداری.
- ↑ شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۳۵۹/۰۴/۱۵ تصویب نمودند که پرچم رسمی ایران طبق اصل هیجدهم قانون اساسی به رنگهای سبز و سفید و سرخ با علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران و شعار «اللهاکبر» و با مشخصات زیر باشد: ـ علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار میگیرد. ـ شعار الله اکبر به رنگ سفید و با خط کوفی بنّایی (یعنی همان خطی که شعار اللهاکبر را بر منارههای مساجد اسلامی نقش میکند) تکرار میشود. ـ شعار «اللهاکبر» به نشانه بیست و دوم بهمن روز پیروزی انقلاب، بیست و دوبار به صورت حاشیه در مرز رنگ سبز و سفید و سرخ و سفید تکرار میگردد (یازده بار در رنگ سبز و یازده بار در رنگ سرخ). "مشخصات پرچم رسمی جمهوری اسلامی ایران". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «مؤسسهٔ استاندارد سازمان ملی میشود». خبرگزاری مهر. ۲۱ آذر ۱۳۹۵. بایگانیشده از اصلی در ۲۳ فوریهٔ ۲۰۱۸.
- ↑ «دفترچهٔ استاندارد پرچم مصوب ۱۳۸۳». مؤسسهٔ استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. شرکت ایران اسکرین. ۱۳۸۳. بایگانیشده از اصلی در ۲۳ فوریهٔ ۲۰۱۸.
- ↑ «پرچم جمهوری اسلامی ایران - ویژگیها و روشهای آزمون». سازمان ملی استاندارد ایران. سازمان ملی استاندارد ایران. ۱۳۹۵.
- ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ ۴۲٫۲ "مقرره 34473: تکلیف کلیه دستگاههای اجرایی نسبت به خودداری نمودن از نیم افراشته کردن پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران در ایام عزاداری و سوگواری". سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.بخشنامه به کلیه وزارتخانهها، سازمانها و مؤسسات: نظر به اینکه مطابق اصل هیجدهم قانون اساسی، پرچم رسمی جمهوری اسلامی ایران متضمن عبارت «لا اله الا الله» و «الله اکبر» میباشد، مقتضی است کلیه دستگاههای یاد شده و واحدهای تابعه و وابسته برای حفظ حرمت و قداست لفظ جلاله «الله» در ایام عزاداری و سوگواری از نیم افراشته کردن پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران خودداری نموده و در صورت لزوم نسبت به افراشتن پرچم سیاه در کنار آن اقدام نمایند. پرویز داودی - معاون اول رئیسجمهور
- ↑ "نحوه طراحی پرچم ایران". ویستا.
- ↑ «پرچم جمهوری اسلامی ایران - ویژگیها و روشهای آزمون». سازمان ملی استاندارد ایران. سازمان ملی استاندارد ایران. ۱۳۹۵.
- ↑ اطلاعات پایه مقرره:آخرین وضعیت: معتبر؛ تاریخ تصویب:1316/12/09 مقرراتی که راجع به طرز احترامات از طرف اشخاص غیرنظامی در موقع تلاقی با پرچمهای ارتش شاهنشاهی وضع شده ذیلاً خاطرنشان میشود: ۱ـ پرچمی که باید از طرف عموم مورد احترام واقع گردد عبارت است از پرچم واحدهای ارتش در صورتیکه از جلد خارج و پرده آن باز باشد (پرچم افراشته) این پرچم در جلو واحدهای مسلح نظامی حرکت و در طرفین آن دو نفر افسر بحالت شمشیرکش حرکت مینمایند. ۲ـ اشخاصی که دارای لباس رسمی ملیله دوزی هستند در موقع تلاقی با پرچم رو بسمتی که پرچم حرکت میکند بحالت خبردار ایستاده و با سلام نظامی اداری احترام مینمایند. ۳ـ سایر اشخاصی که لباس رسمی غیرملیله دوزی دارند از قبیل قضات عدلیه- استادان دانشگاه و همچنین مأمورین شهرداری با سایر ادارات که دارای لباس مخصوص متحدالشکل هستند و سایر مردم در موقع تلاقی با پرچم باید روبطرفی که پرچم حرکت میکند بحالت احترام ایستاده کلاه را از سر بردارند. ۴ـ در صورتیکه اشخاصی سوار اسب باشند اسب را بسمتی که پرچم حرکت میکند نگاهداشته با برداشتن کلاه ادای احترام مینمایند. ۵ ـ اشخاصی که سوار سایر وسائط نقلیه باشند از قبیل اتومبیل و درشکه پیاده شده و ادای احترام مینمایند (رانندگان وسائط نقلیه در محل خود بحالت نشسته کلاه را برداشته و سر را بطرف پرچم برمیگردانند و باین ترتیب ادای احترام مینمایند). ۶ ـ در صورتیکه اشخاصی در محلی نشسته باشند و پرچم از مقابل آنها عبور نماید بمحض دیدن پرچم و در تمام مدتی که پرچم از مقابل آنها میگذرد برخواسته و با برداشتن کلاه ادای احترام مینمایند. ۷ـ مدت احترام شانزده قدم خواهد بود که از هشت قدم مانده بپرچم و تا هشت قدم بعد از عبور پرچم اشخاص ایستاده و احترام خواهند گذاشت در مدت احترام صحبت کردن سیکار [سیگار] کشیدن تکان خوردن ممنوع و باید بپرچم نگاه کنند. ۸ ـ بانوان در موقع تلاقی با پرچم فقط رو بسمتی که پرچم حرکت میکند خواهند ایستاد و باین طریق ادای احترام خواهند نمود. در موقع تلاقی با پرچمهای ارتش شاهنشاهی مخصوصاً در روز سوم اسفند که پرچمهای مزبور با شرایطی که در نظامنامه قید شده در معابر و سان و رژه دیده میشوند احترامات لازم را به عمل آورده و اجراء مقررات را در نظر گیرند. "بخشنامه راجع به احترام پرچم ارتش شاهنشاهی از طرف اشخاص غیرنظامی". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ "موظف نمودن کلیه دستگاههای اجرایی نسبت به ضرورت رعایت آداب ملی و اولویت دادن به جایگاه متعالی پرچم جمهوری اسلامی ایران". سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ "لیست قوانین مرتبط با پرچم، صفحه اول (فقط با فایرفاکس باز شود)". سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ پیرو اطلاعیه مورخ ۸ / ۳ / ۶۹ مبنی بر اعلام یک هفته عزای عمومی از تاریخ ۱۱/ ۳ / ۶۹ بمناسبت اولین سالگرد رحلت امام خمینی قدس سره مقتضی است بهمین مناسبت پرچم کشور در هفته مذکور بحالت نیم افراشته در آید. حسن حبیبی معاون اول رئیسجمهور"تکلیف کلیه وزارتخانهها به نیمه افراشته درآوردن پرچم کشور در هفته عزای عمومی از تاریخ 1369/3/11 بمناسبت اولین سالگرد رحلت امام خمینی". سامانهٔ ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران (فقط با فایرفاکس باز شود). معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات - معاونت حقوقی ریاست جمهوری اسلامی ایرن.
- ↑ "مباحث و آیات تنزیهی در قرآن". دائرهٔ المعارف اسلامی طهور. مؤسسهٔ فرهنگی هنری جام طهور.
- ↑ «پایان پارالمپیک ریو با ادای احترام به بهمن گلبارنژاد». وبگاه بیبیسی فارسی. بیبیسی فارسی. ۲۰ شهریور ۱۳۹۵. بایگانیشده از اصلی در ۲۱ تیر ۱۳۹۶. دریافتشده در ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
- ↑ «لغو ممنوعیت نیمه افراشته کردن پرچم جمهوری اسلامی ایران در مواقع بروز حوادث ناگوار و در جهت هماهنگی با رویههای بینالمللی (بخشنامه شماره ١٣٨٢٢۶/٣٧٧٧٧ مورخ ۶/١١/١٣٩۵ معاون اول رئیسجمهور)». وبگاه شناسنامهٔ قانون. ۹ بهمن ۱۳۹۵. بایگانیشده از اصلی در ۹ آذر ۱۳۹۶. دریافتشده در ۹ آذر ۱۳۹۶.
منابع
- ذکاء، یحیی (۱۳۴۱). «یکی دیگر از رازهای تخت جمشید (کشف شکل و چگونگی درفش شاهنشاهان هخامنشی)». هنر و مردم (۲): ۱۲–۲۱. دریافتشده در ۲۰۱۷-۰۳-۲۶.
- ذکاء، یحیی (۱۳۴۴). ««تاریخچة تغییرات و تحوّلات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سدة سیزدهم هجری قمری تا امروز»، هنر و مردم، ش ۳۱ (اردیبهشت ۱۳۴۴)، ش ۳۲–۳۳ (خرداد و تیر ۱۳۴۴)، ش ۳۴ (مرداد ۱۳۴۴)، ش ۳۵ (شهریور ۱۳۴۴)، ش ۳۶ (مهر ۱۳۴۴)، ش ۳۸ (آذر ۱۳۴۴)؛». وبگاه رسمی مرکز اسناد ومدارک میراث فرهنگی. بایگانیشده از اصلی در ۰۹ مه ۲۰۱۲. دریافتشده در خرداد ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=،|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - شکیباپور، عنایتالله، اطلاعات عمومی، کتابفروشی اشراقی، ص. ۲۹۷
- حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه فردوسی
- کسروی، احمد (۱۳۵۶). «تاریخچه شیر و خورشید». چاپ رشدیه. بایگانیشده از اصلی در ۰۹ مه ۲۰۱۲. دریافتشده در مهر ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=،|تاریخ بایگانی=
را بررسی کنید (کمک) - کوپریلی، فؤاد، «تاریخچه پرچم در جهان اسلام»، دانشنامهٔ جهان اسلام پیوند خارجی در
|فصل=
وجود دارد (کمک) - یکصد و چهل و هفتمین کمیته ملی استاندارد پوشاک و فراوردههای نساجی (۱۳۸۳)، پرچم جمهوری اسلامی ایران - ویژگیها (ویراست تجدیدنظر اول)، سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران پیوند خارجی در
|title=
وجود دارد (کمک) - «گفتگو با دکتر حمید ندیمی؛ داستان این پرچم مقدس٫»، ماهنامهٔ سپیده دانایی، اسفند ۱۳۸۶ پیوند خارجی در
|فصل=
وجود دارد (کمک) - پرچم جمهوری اسلامی ایران مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، اسفند ماه ۱۳۷۱
- خمینی، روحالله (۱۳۷۸). صحیفهٔ امام خمینی. ج. ۶. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س). ص. ۲۷۵. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۳۵۲-۴. دریافتشده در ۷ اسفند ۱۳۹۵.
- خمینی، روحالله (۱۳۷۸). صحیفهٔ امام خمینی. ج. ۱۲. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س). ص. ۴۷۷. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۳۵۲-۴. دریافتشده در ۷ اسفند ۱۳۹۵.
- خمینی، روحالله (۱۳۷۸). صحیفهٔ امام خمینی. ج. ۱۲. تهران: مؤسسهٔ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س). ص. ۴۸۶. شابک ۹۶۴-۳۳۵-۳۵۲-۴. دریافتشده در ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
- مصوبهٔ شمارهٔ ۶۹۳۰ شورای انقلاب به تاریخ ۱۵ تیر ۱۳۵۹
- Najmabadi, Afsaneh (2005), "II", Gender and sexual anxieties of Iranian Modernity (به انگلیسی), University of California Press, p. 68-88 pages
{{citation}}
: نگهداری یادکرد:نامهای متعدد:فهرست نویسندگان (link) - Barker, Patricia L. (1995), Islamic Textiles, British Museum Press, p. 137, ISBN 0-7141-2522-9
- Flag of Iran. (2008). In Encyclopædia Britannica. Retrieved November 22, 2008, from Encyclopædia Britannica Online
- State Hermitage Museum (به انگلیسی)
{{citation}}
:|مقاله=
ignored (help); External link in
(help); Missing or empty|مقاله=
|title=
(help) Retrieved on 2009-09-19. - Khaleghi-Motlagh, Djalal. (۲۰۰۷)، «DERAFŠ-EKĀVĪĀN, the legendary royal standard of the Sasanian kings٫»، Encyclopædia Iranica (ویراست ۱st Edition)
- David-Weill, J، Encyclopaedia of Islam
- Frick, F. A. (۱۹۹۳)، «Possible source for some motifs of decoration on islamic ceramics»، Muqarnas، Osprey Publishing، ص. ۱۰, p٫ ۲۳۱–۲۴۰
- Shahbazi, A. Shapur. (۲۰۰۱)، «DERAFŠ»، Encyclopædia Iranica (ویراست ۱st Edition)، Osprey Publishing
- Shahbazi, A. Shapur. (۲۰۰۱)، «Flags»، Encyclopædia Iranica (ویراست ۱st Edition)، Osprey Publishing
- Kaveh Farrokh, Angus McBride. (۲۰۰۵)، Sassanian Elite Cavalry AD 224-642 (ویراست ۱st Edition)، Osprey Publishing، شابک [[ویژه:منابع کتاب/ISBN 1-84176-713-1, 9781841767130|[[شماره استاندارد بینالمللی کتاب|ISBN]] [[ویژه:منابع کتاب/۱-۸۴۱۷۶-۷۱۳-۱|۱-۸۴۱۷۶-۷۱۳-۱]], ۹۷۸۱۸۴۱۷۶۷۱۳۰]] مقدار
|شابک=
را بررسی کنید: invalid character (کمک)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png)