شمشیر

فولاد اولیه برای تهیه شمشیر، قبل از آتش‌کاری، کار استاد علی قلندر لیل‌آبادی

یک شمشیر زرین تزئینی ایرانی مربوط به عهد ساسانیان

شَمشیر یک سلاح سرد است که از یک تیغه بلند و لبه‌تیز و یک دسته تشکیل شده‌است.این سلاح انواع و شکل های متفاوتی داشته که در هر کشور بسته به نوع مبارزه ان را تغییر می دادند.همچنین معنی واژه شمشیری در لغتنامه به صورت کلی به معنای خفاش یاد می‌شود.

پیرامون واژه

شمشیر برگرفته از واژگان پهلوی "شَم" (به معنای ناخن و انحنا)‌+"شیر" است تلویحا به معنای ناخن شیر.

شمشیر در دیگر زبان های هندو-اروپایی به صورت انگلیسی sword، در روسی сабля (ترانویسی: sabla).

شمشیر در فارسی میانهٔ هم به همین صورت (با یای مجهول) بوده‌است.

واژهٔ schimitar انگلیسی (و معادل‌هایش در زبان‌های اروپایی) نیز برگرفته از این واژه و به معنی نوعی شمشیر خمیده‌اند.

جنس شمشیر

در خاور قدیم برای ساخت شمشیر از سه نوع فلز به نام‌های نرم‌آهن (آهن نرم)، شاپورگان (آهن سخت) و پولاد آمیخته بهره می‌گرفتند. پولاد گوهردار که برای شمشیرسازی نیز استفاده می‌شد روهینا نام داشت. به ابزار ساخته‌شده از روهینا، روهنی می‌گویند.

نمونه شعر از مسعود سعد سلمان:

نعل اسبان شد آنچه نرم‌آهن

تیغ شاهان شد آنچه روهیناست

انواع شمشیر

شمشیرهای خاورمیانه قدیم

• شمشیر ایرانی
• شمشیر خراسانی
• شمشیر سلمانی
• شمشیر عراقی
• شمشیر هندی
• شمشیر منصوران
• شمشیر یمنی
• شمشیر سلیمانی
• شمشیر دمشقی

ژاپن:

• کاتانا
• شمشیر سوئدی
• شمشیر بریتانیایی
• شمشیر چینی

شمشیر ایرانیان

ایران باستان

داریوش بزرگ، درحالی یک شمشیر آکیناکه دارد.

ارتش بزرگ ایرانیان در زمان امپرطوری هخامنشی از آکیناکه استفاده می‌کرد؛ این شمشیر که اندازه‌ای قابل حمل نیز داشته، دولبه بوده و قابل فروکردن نیز بوده‌است. این نوع شمشیر برای حملات سریع و ناگهانی کاربرد عالی و خوبی داشت. در پایان دسته شمشیر، برآمدگی بزرگی وجود دارد که به‌نظر می‌رسد کاربرد خاصی داشته باشد. همچنین مدارکی وجود دارد مبنی بر اینکه پادشاهان ایرانی نیز از این سلاح استفاده می‌کردند. این نوع شمشیر در دو نوع بلند و کوتاه ساخته می‌شده‌است.

یک درازشمشیر سوئیسی مربوط به سده ۱۵ یا ۱۶ میلادی

شمشیرهای معروف

• ذوالفقار
• کاتانا
• شمشیر داموکلس

کاتانا سده ۱۶ یا ۱۷اُمی با سایا

جستارهای بیشتر

شمشیر ایرانی

منابع

• مکنزی، دیوید نیل. فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ۱۳۷۹.

پیوند به بیرون

دربارهٔ شمشیر ایرانی (به انگلیسی)