دعای صباح

دعاهای شیعه

دعای	صباح
نقل از	«اختیار المصباح»؛ بحارالانوار و صلاه
منسوب به	علی بن ابیطالب (از سوی علی بن ابیطالب به تعلیم محمّد بن عبداللّه پیامبر اسلام)

دعای صباح دعایی است که توسط امام اولِ شیعیان، علی بن ابیطالب سفارش شده‌است که صبحگاهان خوانده شود. کتابتِ این دعا در روز ۱۱ ذی‌الحجه سال ۲۵ هجری قمری از سوی علی بن ابیطالب به تعلیم محمّد بن عبداللّه پیامبر اسلام می‌باشد. دعای صباح را محمدباقر مجلسی در کتابهای بحارالانوار و صلاه آورده‌است. در تألیفی در مورد این دعا، «یحیی بن قاسم علوی» مدعی شده که نسخه‌ای از آن به خط کوفی به وسیله خود علی بن ابیطالب مکتوب گردیده‌است. در مورد این دعا، قدیمی‌ترین سندیت مربوط است به کتاب «اختیار المصباح» (تألیف شده در سال ۶۵۳ قمری) که توسط «سید علی بن الحسین بن حسّان بن الباقی القرشی» نوشته شده‌است.

این دعا به نام دعای صباح امیرالمؤمنین نیز شناخته می‌شود، و بیشتر مطالبی که در دعای صباح وجود دارد، با آموزه‌های «قرآنی و روایی (اسلامی)» انطباق دارد و در ادعیه‌های دیگر نیز به آن اشاره گردیده‌است. «محمدباقر مجلسی» به خواندن این دعا پس از نماز صبح توصیه نموده؛ «سید بن باقی» نیز قرائت آنرا بعد از نافله صبح سفارش می‌کند.

متن

شروع دعای صباح به خط ام سلمه قاجار

متن دعای صباح، بدین شرح است:

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ	به نام خدای بخشنده مهربان
اَللّـهُمَّ یا مَنْ دَلَعَ لِسانَ الصَّباحِ بِنُطْقِ تَبَلُّجِهِ	خدایا ای کسی که بیرون کشید زبان صبح دم را به بیان تابناک آن
وَ سَرَّحَ قِطَعَ الّلَیْلِ الْمُظْلِمِ بِغَیاهِبِ تَلَجْلُجِهِ	و پراکنده‌ساخت پاره‌های شب تاریک را با آن توده‌های سیاه سرگردانی که داشت
وَ اَتْقَنَ صُنْعَ الْفَلَکِ الدَّوّارِ فی مَقادیرِ تَبَرُّجِهِ	و محکم ساخت ساختمان این چرخ گردون را در اندازه‌ها و گردش‌های زیبایش
وَ شَعْشَعَ ضِیاءَ الشَّمْسِ بِنُورِ تَاَجُّجِهِ	و پرتو افکن ساخت تابش خورشید را
یا مَنْ دَلَّ عَلی ذاتِهِ بِذاتِهِ	با نور فروزان و گرم آن ای که راهنمایی کرد بر خودش به خودش
وَ تَنَزَّهَ عَنْ مُجانَسَةِ مَخْلُوقاتِهِ	و منزه است از هم جنسی [و مشابهت با] مخلوقاتش
وَ جَلَّ عَنْ مُلاءَمَةِ کَیْفِیّاتِهِ	و برتر است از سنخیت یا چگونگی‌های عالم خلقت
یا مَنْ قَرُبَ مِنْ خَطَراتِ الظُّنُونِ	ای کسی که نزدیک است به گمانهایی که [درباره او] بر دل خطور کند
وَ بَعُدَ عَنْ لَحَظاتِ الْعُیُونِ	و دور است از چشم‌انداز دیدگان
وَ عَلِمَ بِما کانَ قَبْلَ اَنْ یَکُونَ	و می‌داند آنچه را می‌شود پیش از شدنش
یا مَنْ اَرْقَدَنی فی مِهادِ اَمْنِهِ وَ اَمانِهِ	ای کسی که مرا در گهواره آسایش و امنیت خود به خواب برد
وَ اَیْقَظَنی إلی ما مَنَحَنی بِهِ مِنْ مِنَنِهِ وَ اِحْسانِهِ	و برای استفاده از نعمت‌ها و بخشش‌های بی‌دریغش که به من ارزانی داشته بیدارم کرد
وَ کَفَّ اَکُفَّ السُّوءِ عَنّی بِیَدِهِ وَ سُلْطانِهِ	و پنجه‌های بدخواهان را به دست قدرت و سلطنت خویش از من بازداشته
صَلِّ اللّـهُمَّ عَلَی الدَّلیلِ اِلَیْکَ فِی اللَّیْلِ الأَلْیَلِ	درود فرست بر آن راهنمای به سوی تو در شب بسیار تار [جاهلیت]
وَ الْماسِکِ مِنْ اَسْبَابِکَ بِحَبْلِ الشَّرَفِ الأَطْوَلِ	و آن کس که در میان اسباب و وسائل تو بلندترین ریسمان شرف را گرفت
وَ النّاصِعِ الْحَسَبِ فی ذِرْوَةِ الْکاهِلِ الأَعْبَلِ	و آن کس که حسب پاک و خالصش بر بلندترین شانه‌های مردان عالم قرار داشت
وَ الثّابِتِ الْقَدَمِ عَلی زَحالیفِها فِی الزَّمَنِ الأَوَّلِ	و آن ثابت قدم بر روی لغزشگاه‌ها در آن زمان پیشین
وَ عَلی آلِهِ الأَخْیارِ الْمُصْطَفِیْنَ الأَبْرارِ	و بر خاندان نیکوکار برگزیده خوش کردارش
وَ افْتَحِ اللّـهُمَّ لَنا مَصاریعَ الصَّباحِ	و بگشا برای ما خدایا لنگه‌های در بامدادان را
بِمَفاتیحِ الرَّحْمَةِ وَ الْفَلاحِ	به کلیدهای رحمت و رستگاری
وَ اَلْبِسْنِی اللّـهُمَّ مِنْ اَفْضَلِ خِلَعِ الْهِدایَةِ وَ الصَّلاحِ	و بپوشانم خدایا از بهترین خلعت‌های هدایت و شایستگی
وَ اَغْرِسِ اللّـهُمَّ بِعَظَمَتِکَ فی شِرْبِ جَنانی یَنابیعَ الخُشُوعِ	و بجوشان خدایا به عظمت خویش در جویبار دلم چشمه‌های خشوع
وَ اَجْرِ اللّـهُمَّ لِهَیْبَتِکَ مِنْ آماقی زَفَراتِ الدُّمُوعِ	و جاری ساز خدایا برای هیبتت از گونه‌هایم مشک‌های اشک
وَ أَدِّبِ اللّـهُمَّ نَزَقَ الْخُرْقِ مِنّی بِاَزِمَّةِ الْقُنُوعِ	و ادب کن خدایا سبک‌مغزی و تندخویی مرا به مهارهای قناعت (یا خواری در سؤال)
اِلهی اِنْ لَمْ تَبْتَدِئنِی الرَّحْمَةُ مِنْکَ بِحُسْنِ التَّوْفیقِ	خدایا اگر در ابتدا رحمت تو از روی حسن توفیق به سراغ من نمی‌آمد
فَمَنِ السّالِکُ بی اِلَیْکَ فی واضِحِ الطَّریقِ	پس چه کسی بود که مرا در این راه روشن به سویت آرد
وَ اِنْ اَسْلَمَتْنی اَناتُکَ لِقائِدِ الأَمَلِ وَالْمُنی	و اگر حلم و بردباری تو مرا به دست آرزو و میل سرکش سپارد
فَمَنِ الْمُقیلُ عَثَراتی مِنْ کَبَواتِ الْهَوی	پس چه کسی لغزش‌های مرا از زمین‌خوردن‌های هوا و هوس نادیده بگیرد
وَ اِنْ خَذَلَنی نَصْرُکَ عِنْدَ مُحارَبَةِ النَّفْسِ وَ الشَّیْطانِ	و اگر در هنگام جنگ با نفس و شیطان یاری تو نباشد
فَقَدْ وَکَلَنی خِذْلانُکَ إلی حَیْثُ النَّصَبُ وَ الْحِرْمانُ	مسلماً همان یاری نکردنت مرا به دست رنج و حرمان سپارد
اِلهی اَتَرانی ما اَتَیْتُکَ إلاّ مِنْ حَیْثُ الآمالِ	خدایا تو به خوبی مرا می‌بینی که نزدت نیامدم جز از راه آرزوها (و آنها بود که مرا به درگاهت آورد)
عَلِقْتُ بِاَطْرافِ حِبالِکَ إلاّ حینَ باعَدَتْنی ذُنُوبی عَنْ دارِ الْوِصالِ	یا شده که به سررشته‌های فضل و کرمت چنگ زنم جز وقتی که گناهانم مرا از خانه وصال دور سازد
فَبِئْسَ الْمَطِیَّةُ الَّتی امْتَطَتْ نَفْسی مِنْ هَواها	پس چه بد مرکبی است این مرکب هوا و هوس که نفس من بر آن سوار شده
فَواهاً لَها لِما سَوَّلَتْ لَها ظُنُونُها وَ مُناها	پس وای بر این نفس که گمان‌های باطل و آرزوهای بی‌جایش در نزد او جلوه کرد
وَ تَبّاً لَها لِجُرْاَتِها عَلی سَیِّدِها وَ مَوْلاها	و نابود باد که بر آقا و مولای خویش دلیری کرد
اِلهی قَرَعْتُ بابَ رَحْمَتِکَ بِیَدِ رَجائی	خدایا من در رحمتت را به دست امیدم کوبیدم
وَ هَرَبْتُ اِلَیْکَ لاجِئاً مِنْ فَرْطِ اَهْوائی	و از فرط هواهای نفسانی به حال پناهندگی به سوی تو گریختم
وَ عَلَّقْتُ بِاَطْرافِ حِبالِکَ اَنامِلَ وَلائی	و بند کردم به سررشته‌های کرمت انگشتان دوستی‌ام را
فَاْصْفَحِ اللّـهُمَّ عَمّا کُنْتُ اَجْرَمْتُهُ مِنْ زَلَلی وَ خَطائی	پس درگذر خدایا از جرم‌هایی که من از روی لغزش و خطا کردم
وَ اَقِلْنی مِنْ صَرْعَةِ رِدائی	و نگاهم دار از حمله بیماریم [که دچار گشته‌ام]
فَاِنَّکَ سَیِّدی وَ مَوْلای وَ مُعْتَمَدی وَ رَجائی	زیرا که تویی آقا و مولایم و تکیه‌گاه و امیدم
وَ اَنْتَ غایَةُ مَطْلُوبی وَ مُنای فی مُنْقَلَبی وَ مَثْوایَ	و تویی منتهای خواسته و آرمانم در دنیا و عقبایم
اِلهی کَیْفَ تَطْرُدُ مِسْکیناً الْتَجَأَ اِلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ هارِباً	خدایا چگونه برانی از درگاهت بیچاره‌ای را که در حال فرار از گناهان به تو پناه آورده
اَمْ کَیْفَ تُخَیِّبُ مُسْتَرْشِداً قَصَدَ إلی جَنابِکَ ساعِیاً	یا چگونه نومید سازی راه جویی را که شتابان آهنگ حضرت تو را کرده
اَمْ کَیْفَ تَرُدُّ ظَمآناً وَرَدَ إلی حِیاضِکَ شارِباً	یا چگونه بازگردانی تشنه‌ای را که برای نوشیدن [آب] بر سر حوض‌های تو آمده
کَلاّ وَحِیاضُکَ مُتْرَعَةٌ فی ضَنْکِ الْمُحُولِ	نه هرگز چنین نخواهی کرد با اینکه حوض‌های [پر فیضت] در سخت‌ترین خشکسالی‌ها لبریز است
وَ بابُکَ مَفْتُوحٌ لِلطَّلَبِ وَ الْوُغُولِ	و در خانه‌ات برای خواستن و ورود در آن باز است
وَ اَنْتَ غایَةُ الْمَسْؤولِ وَ نِهایَةُ الْمَأمُولِ	و تویی انتهای خواسته [خواستاران] و منتهای آرزوی [آرزومندان]
اِلهی هذِهِ اَزِمَّةُ نَفْسی عَقَلْتُها بِعِقالِ مَشِیَّتِکَ	خدایا این مهارهای نفس من است که به پای بند مشیت تو آنها را بستم
وَ هذِهِ اَعْباءُ ذُنُوبی دَرَأتُها بِعَفْوِکَ وَ رَحْمَتِکَ	و این است بارهای سنگین گناهانم که به امید عفو و رحمتت بر زمین نهادم
وَ هذِهِ اَهْوائِی الْمُضِلَّةُ وَکَلْتُها إلی جَنابِ لُطْفِکَ وَ رَأفَتِکَ	و این است هوسهای گمراه کننده‌ام که به آستان لطف و مهرت سپردم
فَاجْعَلِ اللّـهُمَّ صَباحی هذا ناِزلاً عَلَی بِضِیاءِ الْهُدی	پس ای خدا این بامداد مرا چنان مقرر کن که با انوار هدایت
وَ بِالسَّلامَة فِی الدّینِ وَ الدُّنْیا	و سلامت در دین و دنیا بر من فرود آید
وَ مَسائی جُنَّةً مِنْ کَیْدِ الْعِدی	و شامم را سپری از نیرنگ خطرناک دشمنان
وَ وِقایَهً مِنْ مُرْدِیاتِ الْهَوی	و پناهگاهی از پرتگاه‌های هوا و هوس قرار ده
اِنَکَ قادِرٌ عَلی ما تَشاءُ	که تو بر هر چه بخواهی
تُؤتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ، وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ	توانایی ملک و سلطنت را به هر که خواهی می‌دهی و از هر که خواهی برگیری
وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ، وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ	و عزت دهی هر که را خواهی و خوار کنی هر که را خواهی
بِیَدِکَ الْخَیْرُ اِنَّـکَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ	همه خوبی‌ها بدست تو است و تو بر هر چیز توانایی
تُولِجُ اللَیْلَ فی النَّهارِ، وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ	شب را در روز فرو بری و روز را در شب درآوری
وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ، وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَی	زنده را از مرده بیرون آوری و مرده را از زنده برون آری
وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِساب	و به هر که خواهی بی‌حساب روزی دهی
لا اِلهَ إلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اللّـهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ	معبودی جز تو نیست منزهی تو خدایا و حمد تو را گویم
مَنْ ذا یَعْرِفُ قَدْرَکَ فَلا یَخافُکَ	کیست که قدر تو را بشناسد و از تو نترسد
وَ مَن ذا یَعْلَمُ ما اَنْتَ فَلا یَهابُکَ	و کیست که بداند تو کیستی و از تو نهراسد
اَلَّفْتَ بِقُدْرَتِکَ الْفِرَقَ	تو با قدرت خویش جداها را با هم جمع کردی
وَ فَلَقْتَ بِلُطْفِکَ الْفَلَقَ	و به لطف خویش سپیده دم را شکافتی
وَ اَنَرْتَ بِکَرَمِکَ دَیاجِی الْغَسَقِ	و به کرم خود تاریکی‌های شدید شب را روشن کردی
وَ اَنْهَرْتَ الْمِیاهَ مِنَ الصُّمِّ الصَّیاخیدِ عَذْباً وَ اُجاجاً	و روان کردی آبهای شیرین و شور را از دل سنگهای سخت و محکم
وَ اَنْزَلْتَ مِنَ الْمُعْصِراتِ ماءً ثَجّاجاً	و فرو ریختی از ابرهای فشرده آبی ریزان و فراوان
وَ جَعَلْتَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لِلْبَرِیَّةِ سِراجاً وَهّاجاً	و قرار دادی خورشید و ماه را برای مردمان چراغی فروزان
مِنْ غَیْرِ اَنْ تُمارِسَ فیما ابْتَدَأتَ بِهِ لُغُوباً وَ لا عِلاجاً	بدون آن که در آنچه بدان آغاز کردی (در آفرینش) دچار خستگی و تعب گردی یا به چاره‌جویی محتاج شوی
فَیا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْعِزِّ وَ الْبَقاءِ	ای آن که در عزت و بقاء یگانه است
قَهَرَ عِبادَهُ بِالْمَوْتِ وَ الْفَناءِ	و بندگانش را به وسیله مرگ و نابودی مقهور خویش کرده
صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ الاْتْقِیاءِ	درود فرست بر محمد و خاندان پرهیزکارش
وَ اسْمَعْ نِدائی، وَ اسْتَجِبْ دُعائی	و فریاد مرا بشنو و دعایم را به اجابت مقرون ساز
وَ حَقِّقْ بِفَضْلِکَ اَمَلی وَ رَجائی	و به فضل خویش آرزو و امید مرا تثبیت کن
یا خَیْرَ مَنْ دُعِی لِکَشْفِ الضُّرِّ	ای بهترین کسی که خوانده شدی برای برطرف ساختن گرفتاری
وَ الْمَأمُولِ لِکُلِّ عُسْر وَ یُسْر	و آرزو شده‌ای برای هر سختی و آسانی
بِکَ اَنْزَلْتُ حاجَتی فَلا تَرُدَّنی مِنْ سَنِیِّ مَواهِبِکَ خائِباً	فرود آوردم بار حاجتم را بدرگاهت پس مرا از عطایای عالی [و سنگین قیمت] خود ناامید باز مگردان
یا کَریمُ، یا کَریمُ، یا کَریمُ	ای کریم، ای کریم، ای کریم
بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ	به رحمت خود ای مهربان‌ترین مهربانان
وَ صَلَّی اللهُ عَلی خَیْرِ خَلْقِهِ مُحَمَّد وَ آلِهِ اَجْمَعینَ	و درود خدا بر بهترین آفریدگانش محمد و آل او همگی
ثمّ اسجد و قل: اِلهی قَلْبی مَحْجُوبٌ	پس به سجده برو و بگو: خدایا دلم در پرده است
وَ نَفْسی مَعْیُوبٌ	و نفسم معیوب
وَ عَقْلی مَغْلُوبٌ	و عقلم مغلوب است
وَ هَوائی غالِبٌ	و هوای نفس بر من چیره است
وَ طاعَتی قَلیلٌ	و طاعتم اندک
وَ مَعْصِیَتی کَثیرٌ	و گناهانم بسیار است
وَ لِسانی مُقِرٌّ بِالذُّنُوبِ	و زبانم به گناهان اقرار دارد
فَکَیْفَ حیلَتی یا سَتّارَ الْعُیُوبِ	پس چاره‌ام چیست ای پرده پوش عیب‌ها
وَ یا عَلاّمَ الْغُیُوبِ	و ای دانای نادیدنی‌ها
وَ یا کاشِفَ الْکُرُوبِ	و ای برطرف کننده اندوه‌ها
اِغْفِرْ ذُنُوبی کُلَّها بِحُرْمَةِ مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد	بیامرز همه گناهانم را به حرمت محمد و آل محمد
یا غَفّارُ، یا غَفّارُ، یا غَفّارُ	ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده، ای بسیار آمرزنده
بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ	به رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان

جستارهای وابسته

• دعای کمیل
• دعای توسل
• دعای ندبه
• دعای عهد
• دعای مجیر
• دعای ابوحمزه ثمالی
• دعای فرج (عظم البلاء)
• دعای عرفه
• دعای سحر

پیوند به بیرون

• دعای صباح حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) بخط ام سلمه دختر فتحعلی شاه قاجار
• دعای صباح امیرالمؤمنین با صدای محسن فرهمند، ترجمه فارسی و انگلیسی
• دعای صباح امیرالمؤمنین علیه السلام - آپارات