بوکان: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۳۶°۱۸′۴۳″شمالی ۴۶°۰۷′۳۰″شرقی / ۳۶٫۳۱۱۹°شمالی ۴۶٫۱۲۵۰°شرقی / 36.3119; 46.1250
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
(نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی)
[نسخهٔ بررسی‌نشده][نسخهٔ بررسی‌نشده]
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خنثی‌سازی ویرایش 6127834 توسط Poiplos (بحث)
Poiplos (بحث | مشارکت‌ها)
۲۳۶ ویرایش‌ها
manabe'e moarrafie in sahhr be vozooh amade ast
خط ۳۶: خط ۳۶:


'''بوکان''' (کردی: بۆکان، Bokan) مرکز [[شهرستان بوکان]] در استان [[آذربایجان غربی]] [[ایران]] است.
'''بوکان''' (کردی: بۆکان، Bokan) مرکز [[شهرستان بوکان]] در استان [[آذربایجان غربی]] [[ایران]] است.
زبان مردم این شهر [[کردی سورانی]] است. جمعیت شهر بوکان براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، ۱۴۹٬۳۴۰ نفر بوده‌است.<ref name="آمار"/>براساس سرشماری سال(۱۳۸۵) بوکان پس از [[ارومیه]] و [[خوی]]، سومین شهر پرجمعیت استان [[آذربایجان غربی]] به شمار می‌آید.<ref>[http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1pnn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=1pnn World Gazetteer Iran Citys]</ref>. همچنین جمعیت شهربوکان درسال ۲۰۰۶ بالغ بر ۱۹۰٬۰۰۰ نفربرآوردشده است ،شهربوکان ۱۹۶۰امین شهر پرجمعیت جهان است.<ref>[http://www.mongabay.com/igapo\2005_world_city_populations\iran.htm جمعیت های تخمینی سال 2005 و 2006]</ref> شهر بوکان در ۳۶ درجه و ۳۱ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۳۷۰متر می‌باشد.<ref>[http://www.bookan-ag.ir مختصات ارتفاع, سطح دریا]</ref>
زبان مردم این شهر [[کردی سورانی]] است. جمعیت شهر بوکان در سرشماری سال ۱۳۸۵، ۱۴۹٬۳۴۰ نفر بوده‌است.<ref name="آمار"/> بوکان پس از [[ارومیه]] و [[خوی]]، سومین شهر پرجمعیت استان [[آذربایجان غربی]] به شمار می‌آید.<ref>[http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1pnn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=1pnn World Gazetteer Iran Citys]</ref>.همچنین این شهر پس از کرمانشاه و سنندج و ایلام چهارمین شهر پرجمعیت کردنشین ایران, 51 امین شهر پرجمعیت [[ایران]]<ref>http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1npn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=x&srt=1npn</ref> و 2438 امین شهر پرجعیت جهان است.<ref>http://www.mongabay.com/cities_urban_03.htm</ref> شهر بوکان در ۳۶ درجه و ۳۱ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۳۷۰متر می‌باشد.<ref>[http://www.bookan-ag.ir مختصات ارتفاع, سطح دریا]</ref>


== وجه تسمیه ==
== وجه تسمیه ==
خط ۶۶: خط ۶۶:
* سفر ژاگ دمورگان و [[خاطرات جهانگردان به بوکان]]
* سفر ژاگ دمورگان و [[خاطرات جهانگردان به بوکان]]
[[پرونده: بوکان_قله_سردار_1300.jpg|340px|farme|thumb|left| شهربوکان - قلعه سردار مربوط به سال ۱۳۰۰ و همچنین مقر سردارعزیزخان]]
[[پرونده: بوکان_قله_سردار_1300.jpg|340px|farme|thumb|left| شهربوکان - قلعه سردار مربوط به سال ۱۳۰۰ و همچنین مقر سردارعزیزخان]]
[[پرونده: Sardar Azizkhan-ghajar.jpg|240px|farme|thumb|left| سردار عزیزخان مکری]]

<ref>
<ref>
BASHASH, R. ۱۹۹۶. Decipherment of Bukan Inscription, in Shiraz (ed.) The proceedings of the first symposium of inscriptions and ancient texts: ۲۵-۳۹. Tehran: Iranian Cultural Heritage Organization Press (in Farsi).
BASHASH, R. ۱۹۹۶. Decipherment of Bukan Inscription, in Shiraz (ed.) The proceedings of the first symposium of inscriptions and ancient texts: ۲۵-۳۹. Tehran: Iranian Cultural Heritage Organization Press (in Farsi).
خط ۱۰۰: خط ۹۸:


== ابنیه تاریخی ==
== ابنیه تاریخی ==
⚫
* تپه باستانی

⚫
=== مقبره سردار ===
⚫
مقبره تاریخی سردار که مربوط به دوره قارجه‌است که امروزه در [[پارک عمومی ملت]] شهر[[بوکان]] قرارگرفته‌است. این مقبره در انتهای پارک قراردارد.[[مقبره]] در سطح ۱۹۸ [[متر]] مربع و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و دو دهلیز در طرفین است. مصالح به کار رفته در پی بنا از سنگ لاشه به صورت، دیوارها، گنبد و طاق‌ها از آجر چهار گوش است. در ضلع جنوبی – ورودی بنا – ایوانی با دو ستون سنگی قرار دارد. این مقبره محل دفن خانواده «[[ عزیز خان مکری]]» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه بوده‌است. مقبره سردار به عنوان یکی امکان‌های مهم تاریخی شهر ثبت شده‌است و نزد مردم از محبوبیت خاصی برخوداراست.<ref> [http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=84016 مقبره بزرگان آذربایجان غربی]</ref>

⚫
* تپه باستانی قلایچی
[[پرونده: Mozeh-japan-boukan.jpg|240px|farme|thumb|left|یکی از آجرهای لعابدار کشف شده در قلایچی در موزه ژاپن]]
[[پرونده: Mozeh-japan-boukan.jpg|240px|farme|thumb|left|یکی از آجرهای لعابدار کشف شده در قلایچی در موزه ژاپن]]
بوکان هویت تاریخی خود را از (قلعه باستانی قلایچی) در مجاورت روستای قلایچی در هشت کیلومتری شمال شرقی بوکان می‌گیرد؛ که بازمانده یکی از مراکز بسیار مهم تمدن (ماناها) در هزاره اول پیش از میلاد مسیح در حوزه شمال غرب ایران که برخوردار از تمدن و قانون بودند؛ است.
بوکان هویت تاریخی خود را از (قلعه باستانی قلایچی) در مجاورت روستای قلایچی در هشت کیلومتری شمال شرقی بوکان می‌گیرد؛ که بازمانده یکی از مراکز بسیار مهم تمدن (ماناها) در هزاره اول پیش از میلاد مسیح در حوزه شمال غرب ایران که برخوردار از تمدن و قانون بودند؛ است.
خط ۱۱۶: خط ۱۱۰:
ازآن سال ببعد تیمهایی وارد این غار شده و هرکدام مقداری از آن را بازدید کردند تا بالاخره تیمی از باشگاه سنگنوردان بوکان موفق به پیشروی بیشتر و نقشه برداری حدود ۴۰۰ متر ازاین غار برای اولین بار شدند.
ازآن سال ببعد تیمهایی وارد این غار شده و هرکدام مقداری از آن را بازدید کردند تا بالاخره تیمی از باشگاه سنگنوردان بوکان موفق به پیشروی بیشتر و نقشه برداری حدود ۴۰۰ متر ازاین غار برای اولین بار شدند.


⚫
=== مقبره سردار ===
⚫
مقبره تاریخی سردار که مربوط به دوره قارجه‌است که امروزه در [[پارک عمومی ملت]] شهر[[بوکان]] قرارگرفته‌است. این مقبره در انتهای پارک قراردارد.[[مقبره]] در سطح ۱۹۸ [[متر]] مربع و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و دو دهلیز در طرفین است. مصالح به کار رفته در پی بنا از سنگ لاشه به صورت، دیوارها، گنبد و طاق‌ها از آجر چهار گوش است. در ضلع جنوبی – ورودی بنا – ایوانی با دو ستون سنگی قرار دارد. این مقبره محل دفن خانواده «[[سردار عزیز خان مکری]]» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه بوده‌است. مقبره سردار به عنوان یکی امکان‌های مهم تاریخی شهر ثبت شده‌است و نزد مردم از محبوبیت خاصی برخوداراست.<ref> [http://www.tebyan.net/index.aspx?pid=84016 مقبره بزرگان آذربایجان غربی]</ref>


=== تپه‌های باستانی ===
=== تپه‌های باستانی ===
در این شهرستان علاوه بر موارد فوق دارای برخی از تپه‌های تاریخی ذیل نیز هم می‌باشد.
در این شهرستان علاوه بر موارد فوق برخی از تپه‌های تاریخی ذیل نیز قابل اشاره می‌باشد.

عبارتند از:
# تپه باستانی ساری قامیش،
# تپه باستانی ساری قامیش،
# تپه عربلو،
# تپه عربلو،
خط ۲۱۰: خط ۲۰۶:


=== میش مرغ ===
=== میش مرغ ===
پرندهٔ نادری بنام [[میش‌مرغ]] در دشت‌های سوتا و سه‌کانیان و در این منطقه زیست می‌کند و در تمام فصول سال دیده می‌شود و مرحله حساس تخم‌گذاری را نیز در این منطقه می‌گذرانند و تعداد قابل توجهی از آن حدود ۱۵۰قطعه در این شهرستان هستند که با توجه به موقعیت منطقه و افزایش جمعیت در چند سال اخیر قابل ملاحظه می‌باشد و از طرف محیط‌زیست کاملاً تحت‌حفاظت قرار دارد. پرندگان شکاری و لاشخورها و انواع پرندگان سبک‌بال، کبک‌معمولی و چیل در سطح شهرستان زیست می‌نمایند ولی تعداد جمعیت وتنوع گونه‌ای پرندگان آبزی با مقایسه با پرندگان خشک‌زی کمتر بوده و پرندگان آبزی فقط در مسیر رودخانه سیمینه‌رود و زرینه‌رود در محدوده این شهرستان دیده می‌شود. از عمده‌ترین زیستگاه‌های چیرگ در [[ایران]] می‌توان به دشت‌های اطراف بوکان (دشت سوتاو حمامیان، دشت اینگیجه و آلبلاغ، دشت قازلیان و دشت سه‌کانیان) اشاره کرد که بیشترین جمعیت تولید مثل‌ کننده و زمستان گذران میش‌مرغ در ایران را در خود جای داده‌اند. بوکان آخرین پناهگاه این گونه با ارزش در ایران می‌باشد و میش مرغ یکی از مهمترین آثار طبیعی ملی در شهرستان بوکان بشمار می رود. <ref>[http://anthropology.ir/node/4545 انسان شناسی و فرهنگ]</ref>
پرندهٔ نادری بنام [[میش‌مرغ]] در دشت‌های سوتا و سه‌کانیان و در این منطقه زیست می‌کند و در تمام فصول سال دیده می‌شود و مرحله حساس تخم‌گذاری را نیز در این منطقه می‌گذرانند و تعداد قابل توجهی از آن حدود ۱۵۰قطعه در این شهرستان هستند که با توجه به موقعیت منطقه و افزایش جمعیت در چند سال اخیر قابل ملاحظه می‌باشد و از طرف محیط‌زیست کاملاً تحت‌حفاظت قرار دارد. پرندگان شکاری و لاشخورها و انواع پرندگان سبک‌بال، کبک‌معمولی و چیل در سطح شهرستان زیست می‌نمایند ولی تعداد جمعیت وتنوع گونه‌ای پرندگان آبزی با مقایسه با پرندگان خشک‌زی کمتر بوده و پرندگان آبزی فقط در مسیر رودخانه سیمینه‌رود و زرینه‌رود در محدوده این شهرستان دیده می‌شود.


[[پرونده: گل_گندم.jpg|340px|farme|thumb|left| گل گندم]]
[[پرونده: گل_گندم.jpg|340px|farme|thumb|left| گل گندم]]
خط ۳۴۹: خط ۳۴۵:
== سرشناسان ==
== سرشناسان ==
=== تاریخ ===
=== تاریخ ===
* سردار [[عزیز خان مکری]] وزیر جنگ آقا ناصر الدین شاه [[قاجار]]
* سردار [[عزیز خان مکری]] وزیر جنگ آقا ناصر الدین شاه [[قاجار]]
* حاج محمد امین آقا ایلخانی زاده (آقای بوکان)
* حاج محمد امین آقا ایلخانی زاده (آقای بوکان)

نسخهٔ ‏۱۲ ژانویهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۲۱:۱۶


بوکان
بۆکان
کشور ایران
استانآذربایجان غربی
شهرستانبوکان
بخشمرکزی
سال شهرشدن۱۳۲۷[۱]
مردم
جمعیت۱۴۹٬۳۴۰ نفر[۲]
رشد جمعیت۱۴ درصد[نیازمند منبع]
جغرافیای طبیعی
مساحتطول: ۱۰کیلومتر، عرض: ۵٬۶۰۰ متر
ارتفاع۱۳۷۰ متر
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه۵۰۰ میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردارمهندس رشید میر حسامی
ره‌آوردفرش بوکان
پیش‌شمارهٔ تلفن۶۲–۰۴۸۲
بوکان بر ایران واقع شده‌است
بوکان
روی نقشه ایران
۳۶°۱۸′۴۳″شمالی ۴۶°۰۷′۳۰″شرقی / ۳۶٫۳۱۱۹°شمالی ۴۶٫۱۲۵۰°شرقی / 36.3119; 46.1250{{#coordinates:}}: نمی‌توان بیش از یک برچسب اصلی در صفحه داشت

بوکان (کردی: بۆکان، Bokan) مرکز شهرستان بوکان در استان آذربایجان غربی ایران است. زبان مردم این شهر کردی سورانی است. جمعیت شهر بوکان در سرشماری سال ۱۳۸۵، ۱۴۹٬۳۴۰ نفر بوده‌است.[۲] بوکان پس از ارومیه و خوی، سومین شهر پرجمعیت استان آذربایجان غربی به شمار می‌آید.[۳].همچنین این شهر پس از کرمانشاه و سنندج و ایلام چهارمین شهر پرجمعیت کردنشین ایران, 51 امین شهر پرجمعیت ایران[۴] و 2438 امین شهر پرجعیت جهان است.[۵] شهر بوکان در ۳۶ درجه و ۳۱ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۳۷۰متر می‌باشد.[۶]

وجه تسمیه

روایات زیادی در مورد ریشه نام این شهر وجود دارد. اختلاف نظر در مورد نام بوکان در میان نویسندگان و روایت‌گران از آنجا پدید آمده که بوکان با وجود قدمت فراوان، تاریخ مدونی ندارد. کشفیات هیئت باستان‌شناسی در سال ۱۳۵۰ و مطالعات پس از آن نشان داده منطقه بوکان از قدیم پادگان اشکانیان و ساسانیان بوده‌است. آثار باستانی زیادی که در این منطقه به دست آمده مؤید همین نظریه‌است.[۷]

  • یکی از روایات در مورد ریشه نام بوکان این است که «بو» به معنی سرزمین و «کان» به معنای معدن بوده و بوکان به معنی سرزمین معادن است. [۸]

اما این نظریه تنها در صورتی درست است که ما این اسم را با لهجه فارسی تلفظ کنیم یعنی «بوکان Bookan»، در حالی که ساکنین این شهر و اکثر مردم کرد زبان آن را بصورت «بوکان Bokan» ادا می‌کنند.

  • از دیگر روایات مشهور این است که بوکان از دو کلمه «بوک» به معنی عروس و «آن» که علامت جمع است تشکیل شده و معنی عروسان یا عروس‌ها را می‌دهد. گویا بوکان در مسیر چند راه قرار داشته و اغلب روستائیانی که هنگام عروسی، عروسشان را از یک ناحیه به ناحیه دیگر می‌برده‌اند، از این روستا عبور می‌کردند و در پیرامون چشمه آب بزرگ و مشهور این شهر که کردها آن را «حه‌وزه گه‌وره» (Hewze Gewre) به معنی «آبگیر بزرگ» می‌نامند، به رقص و پایکوبی می‌پرداختند و از این رو این شهر به بوکان معروف شده‌است.
  • نظریهٔ دیگری وجود دارد که نام شهر را برگرفته از کلمهٔ «بک» به معنی خدا می‌داند. با اضافه شدن ا و ن در آخرِ نام می‌توان گفت بوکان به معنی «سرزمین خدایان» است. این نظریه بسیار کهن است (مربوط به تمدن ماننایان. ایزیرتو) و به دلیل شرایط سیاسی و منطقه‌ای تاکنون ناگفته مانده‌است. [۹]
  • نظریه دیگر در مورد وجه تسمیه شهر چنین است: شهر بوکان به دور چشمه بزرگ حه‌وزه گه‌وره‌ شکل گرفته‌است. به چنین چشمه‌هایی در زبان کُردی «کانی Kani» گفته می‌شود. واژه «بو Bo» در زبان کردی کاربردهای مختلفی دارد که اغلب در شکل ترکیبی به کار برده می‌شود؛ مانند بو کوی؟(کجا؟)

اما چگونگی ترکیب این کلمات و شکل‌گیری واژه بوکان بر اساس این نظریه از این قرار است که: در زمان‌های قدیم هنگامی که زنان قصد شستن وسایل خانه را داشتند آنها را با خود برداشته و به سمت رود یا چشمه‌ای که در نزدیکی محل اقامتشان بوده می‌بردند. ساکنان اطراف بوکان نیز به همین ترتیب، برای شستن ظروف و وسایل خود به این کانی یا حوض می‌رفتند و هنگامی که کسی سراغ نفری را که جهت انجام این امور به «کانی» رفته بود، می‌گرفت، نزدیکان وی در پاسخ می‌گفتند: «او به کانی رفته‌است» و به زبان کردی «چوه بوکانی» یعنی به «چشمه» رفته‌است. بدین ترتیب واژه «بوکانی» به افرادی گفته می‌شد که رفت و آمد زیادی به «کانی» مزبور انجام داشتند و سپس کم کم در آنجا ساکن شدند.

امروز حوض گوره (حه‌وزه گه‌وره)، در مرکز شهر واقع است و با آب گوارا و بی پایان خود آب امیرآباد (بوکان) را تأمین می‌کند. این چشمه که چشمه‌ای جوشان است و آب آن از سفره‌های زیرزمینی تأمین می‌شود نزد اهالی شهر از نوعی دلبستگی و جایگاه خاصی برخوردار است.[۱۰]

پیشینه تاریخی

قبل از اسلام

این شهرستان در حدود ۳۰۰۰ سال قبل تحت نام ایزیرتو پایتخت تمدن مانناییان بوده‌است. به دلیل نبودن موزه و امکانات کافی در این شهرستان آثار این تمدن به کوچکی دیده و بیان می‌شود نمونه‌های از آثار به تاراج رفته اش در موزه‌های جهان از قبیل موزه توکیو و موزه ارومیه دیده می‌شود. این تمدن در مناطق کردنشین شمالغربی ایران سکنی داشته‌اند. وجه بارز هنر ماننایی ظرافت و زیبایی وصف ناپذیر آن است که در تمدنهای معاصر آنها کم نظیر است. هنر معروف آنها ساخت آجرهای لعابدار بوده‌است. آجرهای با طرحهای رنگین که طرح آنها پس از گذشت حدود ۳۰۰۰ سال تقریباً سالم باقی مانده‌اند. نمونه بسیار زیبایی از این آجرها در موزه شرق کهن توکیو یافت می‌شود.

قاجاریه

بوکان در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار روستایی کوچک بود که دارای کمتر از ۱۴ خانوار و جمعیت آن حدود ۱۰۰ نفر بوده. این روستا جزو یکی ایل‌های قدیمی بنام خالکی یا دراصلاح دیگر خاکی بوده‌است. ایل خالکی که بر روستاهای مانند بوکان و سردشت در آن زمان حکمرانی می‌کرد. بزرگان بوکان در آن دوران از این روستا کوچک به مهاباد کوچ کردند. روستای علی آباد که قبل از حکومت سردارهای نامی چاوان نام داشت. به محبوبیت فرزند ارشد سردارکل علی خان مکری درآمد و تحت حکمرانی پدرش درمنظقه نشست. سردار سیف الدین خان در اطراف چشمهٔ خروشانی که در آبادی کوچک بوکان در سمت شمالی قرارداشت. در نزدیکی آن قلعه‌ای برروی تپه نزدیک به چشمه که همان حوض بزرگ امروزی بوکان است بناد کرد. این قلعه جلوه و شکوه خاصی به منطقه(بوکان, سردشت, مهاباد) سردار سیف الدین خان مکری می‌بخشید و از آن دوران به عنوان نمادی در شعر شاعران و سخن وران این منطقه بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است. که امروزه درکمال سهل نگاری مسولان شهری بوکان این قلعه بجز خرابهٔ از آن چیزی دیگر باقی نمانده‌است.[۱۱]

جنگ جهانی اول

بوکان در جنگ جهانی اول هم در امان نماند پیشروی روس‌ها و عثمانیها به منتطقه بوکان سبب ویران شدن این منطقه گردید. سپس بعد از عقب نشینی عثمانی‌ها و روس‌ها سبب شد که منطقه به تاراج برود. نیروهای ایرانی نیز به علت بوجود آمدن این اوضاع نابسمان دست به غارت اموال مردم زدند و تجاوز این غارتگران ارمغانی جز قطحی و گرانی و بیساری از مشکلات آن زمان برای مردم درپی نداشت.[۱۲]

اقدامات مهم تاریخی

  • نخستین درمانگاه بوکان در سال ۱۳۲۶ با پزشکی دکتر»فریدریش آلمانی«جراح و دستیاری همسرش آغاز به کار کرد.
  • اولین روزنامه هم بنام هلاله در اسفند ماه ۱۳۲۴ از چاپخانه بوکان منتشر شد و اولین گروه‌های کوهنوردی به شیوه نوین در سالهای ۱۳۴۷ الی۱۳۵۰ توسط دبیرانی که از مرکز و شهرها به این شهر آمده بودند برپا شد.
  • جمعیت بوکان در زمان ناصرالدین شاه قاجار هنگام تملک سردار»عزیزخان مکری«داماد امیر کبیر بخش کوچکی بوده و بیشتر از صد خانوار در آن نبوده‌اند. اولین مدرسه ابتدایی به شیوهٔ نوین در سال ۱۳۰۷ دایر گردید
  • سفر ژاگ دمورگان و خاطرات جهانگردان به بوکان
شهربوکان - قلعه سردار مربوط به سال ۱۳۰۰ و همچنین مقر سردارعزیزخان

[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

جمعيت و تقسیمات سیاسی

جمعیت این شهرستان طبق آمار تخمین زده شده و محاسبه شده در سال ۱۳۹۰ به ۳۰۰٬۰۰۰ نفر می‌رسد اما بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت شهرستان بوکان برابر با ۲۰۴،۳۰۸ نفر بوده‌است، که از این تعداد ۱۰۲،۴۸۸ نفر آنان مرد و ۱۰۱،۸۲۰ نفر آنان زن بوده‌اند. همچنین شهرستان بوکان دارای ۲ بخش به نامهای مرکزی و سیمینه‌است و ۷ دهستان دارد.

بخش مرکزی دهستان‌های آختاچی، ایل تیمور، ایل گورک و بهی فیض اله بیگی و بخش سیمینه دهستان‌های آختاچی شرقی ـ آختاچی محلی و بهی دهبکری را شامل می‌شود. [۲].

ابنیه تاریخی

  • تپه باستانی
پرونده:Mozeh-japan-boukan.jpg
یکی از آجرهای لعابدار کشف شده در قلایچی در موزه ژاپن

بوکان هویت تاریخی خود را از (قلعه باستانی قلایچی) در مجاورت روستای قلایچی در هشت کیلومتری شمال شرقی بوکان می‌گیرد؛ که بازمانده یکی از مراکز بسیار مهم تمدن (ماناها) در هزاره اول پیش از میلاد مسیح در حوزه شمال غرب ایران که برخوردار از تمدن و قانون بودند؛ است. حاکمان قلعه تاریخی قلایچی معبد این قوم متمدن بودند که نزدیک به سه هزار سال پیش مدت زمانی در این ناحیه سکونت و حکم رانی کرده‌اند وآنچه از اجزای معماری این تمدن کهن در این قلعه باستانی به دست آمده با تمدن‌های مشابه و هم زمان خود از جمله (حسنلو) در نقده و (زیویه) در سقز که از نظر جغرافیایی با قلعه (قلایچی) هم حوزه‌است، قابل مقایسه و برابر دانست به گونه‌ای که آثار معماری مکشوفه از نظر مشخصات و نقشه بیش از هر چیز بیانگر یک معبد بزرگ است.

محدوده بیرونی غار زیرزمینی قلایچی
  • غار عمیق قلایچی

این غار عظیم با دهانه‌ای بزرگ به قطر ۸ متر، سالها با داستانهای فراوان پر رمزو رازترین مکان نامشکوف بوکان بود تا اینکه در سال ۱۳۸۱ نخستین تیم منتخب از کوهنوردان بوکان با جسارت و از جان گذشته گی زیاد موفق به فرود از چاه نخست این غار به طول ۱۱۰ متر شده و توانستند حس کنجکاوی اهالی را تا حدودی ارضا نمایند، سپس در سال ۱۳۸۴ تیم مجهزتری به سرپرستی زنده یاد مقبل هنرپژو کوهنوردی عضو تیم ملی توانست سه تالار عظیم این غار را بعد از چاه مورد شناسایی و طول مسیر پیمایش شده این غار را به حدود ۳۰۰ متر برساند. ازآن سال ببعد تیمهایی وارد این غار شده و هرکدام مقداری از آن را بازدید کردند تا بالاخره تیمی از باشگاه سنگنوردان بوکان موفق به پیشروی بیشتر و نقشه برداری حدود ۴۰۰ متر ازاین غار برای اولین بار شدند.

مقبره سردار

مقبره تاریخی سردار که مربوط به دوره قارجه‌است که امروزه در پارک عمومی ملت شهربوکان قرارگرفته‌است. این مقبره در انتهای پارک قراردارد.مقبره در سطح ۱۹۸ متر مربع و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و دو دهلیز در طرفین است. مصالح به کار رفته در پی بنا از سنگ لاشه به صورت، دیوارها، گنبد و طاق‌ها از آجر چهار گوش است. در ضلع جنوبی – ورودی بنا – ایوانی با دو ستون سنگی قرار دارد. این مقبره محل دفن خانواده «سردار عزیز خان مکری» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه بوده‌است. مقبره سردار به عنوان یکی امکان‌های مهم تاریخی شهر ثبت شده‌است و نزد مردم از محبوبیت خاصی برخوداراست.[۲۵]

تپه‌های باستانی

در این شهرستان علاوه بر موارد فوق برخی از تپه‌های تاریخی ذیل نیز قابل اشاره می‌باشد.

  1. تپه باستانی ساری قامیش،
  2. تپه عربلو،
  3. تپه اسکی بغداد،
  4. تپه قلای سمبه،
  5. تپه قلای درویشان،
  6. تپه کلک آبی،
  7. تپه شیخان کوچک،
  8. تپه شیخان بزرگ،
  9. تپه موجه، کول تپه،
  10. کلک تپه،
  11. گردشین رحیم‌خان،
  12. برده کونته کانی رش،
  13. تپه اوینه چی،
  14. تپه جوانمرد،
  15. تپه و گورستان خراسانه،
  16. تپه‌های ترکمن کندی،
  17. تپه ینگیجه،
  18. تپه کانی سیران،
  19. تپه‌های سردارآباد،
  20. تپه اسکندر،
  21. تپه تکان تپه،
  22. تپه قلای کانی رش،
  23. تپه قلعه قره‌کند،
  24. تپه اوزون قشلاق،
  25. تپه ناچیت،
  26. تپه آسیاب کهنه،
  27. تپه قالایچی،[۲۶]

بناهای تاریخی

قلعه داش کند، آسیاب کهنه، قلعه قره کند، کور خانه، قبرستان قدیمی قاجر (هزاره اول و دوم قبل از میلاد)، قلعه عباس آباد (ساسانی)، قلعه اوغلام، قلعه سماقان، قلعه چاورچین، سد قدیمی (قورمیش)، دخمه علی کند (صفویه)، قلعه بوغه، قلعه امیرآباد، قبرستان کانی شیشه، گنبد سردار، قبرستان خراسانه، قبرستان شیخلو، قبرستان داش، قبرستان کافی موزه، مسجد جامع بوکان و...

ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی

وسعت

شهرستان بوکان با وسعت ۲۵۴۱٫۳۰۶ کیلومترمربع، حدود ۶٫۵۰ درصد از سطح استان را به خود اختصاص می‌دهد. این شهرستان در ارتفاعی حدود ۱۰۰۰ تا بیش از ۲۰۰۰ متر از سطح دریا بوده و شیب متوسط وزنی آن ۸ درصد محاسبه گردیده‌است. از سطح شهرستان ۳۰٫۳۱ درصد اراضی کوهستانی، ۲۹٫۷۳ درصد تپه‌ها و ۳۹٫۹۶ درصد بقیه را اراضی دشتی، سیلابی و... تشکیل می‌دهند. از نظر مختصات جغرافیایی در ۳۶ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۱۳ دقیقه طول شرقی واقع گردیده‌است.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان بوکان در منطقه تقریباً کوهستانی و معتدل قرار گرفته که از جهت شمال به شهرستان میاندوآب و از جنوب به شهرستان سقز و از شرق به شهرستان شاهین‌دژ و از غرب با شهرستان مهاباد همسایه‌است. مرکز این شهرستان شهر بوکان است. [۲۷]

بناب میاندوآب نقده
شاهین دژ شمال مهاباد، پیرانشهر
شرق   بوکان    غرب
جنوب
تکاب، بیجار سقز، بانه، سنندج سردشت


مسافت شهر تا مراکز استانی

نام شهر مسافت (کلیومتر)
تهران ۶۱۰
تبریز ۲۲۰
سنندج ۲۲۸
شیراز ۱۵۱۸
قم ۷۳۵
کرمانشاه ۳۹۱
ارومیه ۱۸۳
رشت ۴۷۰
زنجان ۲۷۴
بندر عباس ۱۲۰۵

[۲۸]

گونه‌های جانوری موجود

مهمترین جانوران مهره‌دار شهرستان بوکان دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهیان و پستانداران هستند. گونه‌های دوزیستان و خزندگان و ماهیان در بخش‌های مربوطه اشاره شده‌است ولی گونه‌های پستانداران شامل: قوچ‌ومیش، خرس، گرگ، روباه، شغال، رودک، سمور، زرد بر و انواع جوندگان هستند.

  • انواع پرندگان تیز شامل:

کبک، کبک‌چیل، عقابها، شاهین، بحری، بالابان، لیل، دلیجه، انواع‌جغد، کرکس‌مصری، دال، حواصیل‌ها، لک‌لک سفید، غازخاکستری، اردک‌سرسبز، خوتکا، فیلوش، اردک‌ارده‌ای، آنقوت، غازپیشانی‌سفید، قره‌غاز، کشیم‌ها، اکراس، کاکاتی‌ها، انواع پرستوهای دریایی، سار، انواع دارکوب، چنگر، سبکبالان و میش‌مرغ می‌باشد.

پرونده:میش مرغ در بوکان.jpg
پرنده نادر میش مرغ

میش مرغ

پرندهٔ نادری بنام میش‌مرغ در دشت‌های سوتا و سه‌کانیان و در این منطقه زیست می‌کند و در تمام فصول سال دیده می‌شود و مرحله حساس تخم‌گذاری را نیز در این منطقه می‌گذرانند و تعداد قابل توجهی از آن حدود ۱۵۰قطعه در این شهرستان هستند که با توجه به موقعیت منطقه و افزایش جمعیت در چند سال اخیر قابل ملاحظه می‌باشد و از طرف محیط‌زیست کاملاً تحت‌حفاظت قرار دارد. پرندگان شکاری و لاشخورها و انواع پرندگان سبک‌بال، کبک‌معمولی و چیل در سطح شهرستان زیست می‌نمایند ولی تعداد جمعیت وتنوع گونه‌ای پرندگان آبزی با مقایسه با پرندگان خشک‌زی کمتر بوده و پرندگان آبزی فقط در مسیر رودخانه سیمینه‌رود و زرینه‌رود در محدوده این شهرستان دیده می‌شود.

گل گندم

گونه‌های گیاهی

  • شهرستان بوکان بدلیل موقعیت مناسب آب و هوای خوب و منحصرد به فرد خود تواسنته بخشی از گونه‌های گیاهی و جانوری را درخود پرورش و جذب کند درشکارگاها و سطح شهرستان. برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری موجود دراین شهرستان عبارتند از:

بادام کوهی، نسترن وحشی، زالزالک، گلابی وحشی، انواع بلوط غرب، داغداغان، گز، پسته وحشی (بنه)، انواع‌گون‌ها، انواع‌گنگر، انواع‌سلمه‌تره، ختمی، فرفیون، شیرین‌بیان، گزنه، پونه، کاکوتی، بداغ‌اوتی، کلاه‌میرحسن، بومادران، گل‌گندم، غازآیاقی، آویشن، ریواس، کلاه‌میرحسن، شویدوحشی، ترشک، لاله، جگن، نی، سرخس، تربچه‌وحشی، بارهنگ، مرغ و.... [ [۲۹]



برخی ازروستاهای شهرستان

داشاغل٫ اربنوس ٫ اسکی‌بغداد ٫ اشکوتان ٫ اورته کند ٫ اینگیجه ٫ باغچه ٫ بردزرد ٫ پاشبلاغ ٫ تیکان‌تپه ٫ ثمبه ٫ جمبوغه ٫ جوانمرد ٫ چهاردیوار ٫ چورکانی ٫ حاجی آبادتاتاهوو٫ حصار ٫ حصاربلاغ ٫ حمامیان ٫ حمزه‌آباد ٫ داشبند ٫ درویشان ٫ دولت‌آباد٫ رحیم‌خان ٫ رحیم‌مامه ٫ زیراندول ٫ ساریقامیش ٫ سرباغچه ٫ سلامت٫ سیدآباد ٫ شهری‌کند ٫ شیخلر ٫ قاضی اخوای(کنار روستای جوانمرد) ٫ قالیو ٫ قره‌داغ ٫ قره‌قاج ٫ قره‌کند ٫ قره‌گویز ٫ قروچا ٫ قزل‌گنبد٫ قوره‌براز ٫ کانیش قاقان ٫ کاولان ٫ کهریزان کهریزه ٫ کوسه ٫ کوکه ٫ گامیشان ٫ گرد قبران(انبار) ٫ گل‌تپه ٫ گلولان ٫ گندمان ٫ گوکجلی ٫ لاسه گلان٫ لگز ٫ محمودآباد (روستا)٫ ملالر (روستا) ٫ میرآباد ٫ ناچیت ٫ نوبهار ٫ هرمیله ٫ یکشوه ٫ تپی ٫ قاجر ٫ قرالی ٫ عیش آباد٫ قازلیان٫ قاطانقور٫ کانی رش٫ [۳۰]

محلات

محله‌ها و معابر اصلی شهر بوکان
میدان فرمانداری، سه‌راه سنگینی، بیمارستان سابق، خیابان مولوی شرقی، مسجد نبی، کل‌تپه، شهرک فرهنگیان، فلکه اسکندری، عشایر، کوی محمدیه، کوی اندیشه، کوی آفتاب، کوی فرهنگیان، جاده حصار، خیابان ورزش، چهاراه لندن، کمربندی، ساحلی، ابوذر، باغ قاضی، دادگاه، قله، شهرک بهداری، کلهرآباد، حاجی شاخه، شهرک نساجی، علی‌آباد، اسلام‌آباد، امیرآباد، کهریزه امیرآباد، و سیدشکره [۳۱]

جغرافیایی انسانی شهر

ساختار سنی و جنسی

در دوره مورد مطالعه ساختار سنی جمعیت شهرستان به سوی تعادل گرایش دارد در سال ۱۳۷۵ سهم جمعیت کمتر از ۱۵ سال شهرستان به ۴۲درصد کاهش یافته‌است در حالیکه سهم جمعیت ۶۴-۱۵ ساله با افزایش روبرو بوده و به رقم ۰۰/۵۴ درصد رسیده‌است. این امر در گروه سنی ۶۵ سال به بالا نیز اتفاق افتاده‌است. مسلماً کاهش شدت جوانی جمعیت شهرستان به عنوان یک تحول مثبت تلقی می‌شود. در آبان ۱۳۷۵، از ۱۷۵۵۴۱ نفر جمعیت شهرستان، ۸۸۹۳۰ نفر مرد و ۸۶۶۱۱ نفر زن بوده‌اند که در نتیجه، نسبت جنسی برابر ۱۰۳ به دست می‌آید. به عبارت دیگر، در این شهرستان در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن، ۱۰۳ نفر مرد وجود داشته‌است. این نسبت برای اطفال کمتر از یکساله ۱۰۳ و برای بزرگسالان (۶۵ ساله و بیشتر) ۱۴۳ بوده‌است. نسبتهای مذکور در نقاط شهری به ترتیب، ۱۰۴ و ۱۲۳ و در نقاط روستایی ۱۰۳ و ۱۹۳ بوده‌است. از جمعیت این شهرستان ۰۰/۴۲ درصد در گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله، ۰۰/۵۴ درصد در گروه سنی ۶۴-۱۵ ساله و ۰۰/۴ درصد در گروه سنی ۶۵ ساله و بیشتر قرار داشته‌اند. میانگین سنی جمعیت شهرستان در سال ۱۳۷۵ حدود ۷۳/۲۲ و میانه سنی معادل ۱۲/۱۸ محاسبه گردیده که به شاخصهای مربوط به استان نزدیک می‌باشد

الگوی سکونت

این شهرستان طی بیست سال از میزان شهرنشینی نسبتاً بالایی برخوردار بوده‌است. به طوری که میزان شهرنشینی از ۹۹/۴۵ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۳۷/۶۸ درصد در سال ۱۳۷۵ رسیده‌است. یعنی طی بیست سال ۳۸/۲۲ درصد بر میزان شهرنشینی افزوده شده‌است. در آبان ۱۳۷۵ در این شهرستان از ۲۹۱۵۲ خانوار معمولی ساکن ۱۰۰ درصد در واحد مسکونی معمولی زندگی می‌کردند.تعدادخانوارهاي شهرستان بوكان درسال1390 بالغ بر56170خانواراست.

دین و مذهب

در آبان ۱۳۷۵، از جمعیت شهرستان ۹۴ درصد را مسلمانان تشکیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری ۹۲ درصد و در نقاط روستایی ۹۸ درصد بوده‌است. مذهب مردم بوکان در اکثریت سنی و در اقلیت شیعه می‌باشد.

مهاجرت

در فاصله سالهای ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۵، ۲۸۹۱۶ نفر به شهرستان وارد و یا در داخل این شهرستان جا به جا شده‌اند. محل اقامت قبلی ۷۶/۳۱ درصد مهاجران، سایر استانها، ۱۸/۲۴ درصد شهرستانهای دیگر استان محل سرشماری و ۱۹/۴۲ درصد شهر یا آبادی دیگری در همین شهرستان بوده‌است. محل اقامت قبلی بقیه افراد، خارج از کشور یا اظهار نشده بوده‌است. مهاجران وارد شده طی ۱۰ سال قبل از سرشماری آبان ۱۳۷۵ برحسب آخرین محل اقامت قبلی به تفکیک نقاط شهری و روستایی و جنس.

سواد

در آبان ۱۳۷۵، از ۱۴۹۲۲۴ نفر جمعیت ۶ ساله و بیشتر شهرستان، ۳۰ درصد باسواد بوده‌اند. نسبت باسوادی در گروه سنی ۶الی۱۵ ساله ۴۲/۸۷ درصد و در گروه سنی ۱۵ ساله و بیشتر ۴۳ درصد بوده‌است. در بین افراد لازم التعلیم (الی۱۵ ساله)، نسبت باسوادی در نقاط شهری ۹۵ درصد و در نقاط روستایی ۹۰ درصد بوده‌است. درصد باسوادان در جمعیت ۶ ساله و بیشتر بر حسب گروههای عمده سنی به تفکیک ساکن و جنس در این شهرستان، نسبت باسوادی در بین مردان ۹۶ درصد و در بین زنان ۱۵ درصد بوده‌است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب ۲۷ درصد و ۵۶ درصد و در نقاط روستایی ۶۳ درصد و ۷۸ درصد بوده‌است. [۳۲]

اماکن دیدنی

صنایع دستی بوکان

  • قالی بافی
  • سجاده بافی
  • پارچه بافی
  • حصیربافی
  • خراطی وپولک دوزی, گل دوزی و منجوق دوزی[۳۳]


سرشناسان

تاریخ

  • سردار عزیز خان مکری وزیر جنگ آقا ناصر الدین شاه قاجار
  • حاج محمد امین آقا ایلخانی زاده (آقای بوکان)


ورزش

اجتماع

  • ادیب حسامی (داروساز )وی برای اولین بار درجهان دارو بسیار موٍثر برای ترمیم سوختگی بدن ساخت و کشف کرد[۳۴]
  • دکتر قسیم عثمانی استاد حسابداری دانشگاه بهشتی تهران و نمایندهٔ فعلی بوکان

هنر

  • استادحسن زیرک (خوانند بزرگ تاریخ کردستان)
  • قادر عبدالله‌زاده (معروف به قاله مه ره)نوازنده مشهورشمشال (نوعی نی سنتی)در کردستان
  • محمد و یاسین قریشی کاریکاتوریستان و نویسندگان معروف بوکان [نیازمند منبع]
  • عثمان رحمان زاده«پدر ژپتوی ایران» (مجسمه ساز وطراح عروسکهای چوبی)[۳۵]
  • ماموستا عباس حقیقی (شاعر نامی کورد- آثار وی دیوان، کولکه زیرینه، شه ونم، و برخی آثار چاپ نشده)[۳۶]


نگارخانه

منابع

  1. ↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری-جستجوی شهر». وب‌گاه رسمی وزارت کشور. دریافت‌شده در مهر ۱۳۹۰. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی بر حسب سواد». وب‌گاه رسمی مرکز آمار ایران. دریافت‌شده در دی ۱۳۸۷. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک) خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «آمار» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  3. ↑ World Gazetteer Iran Citys
  4. ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1npn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=x&srt=1npn
  5. ↑ http://www.mongabay.com/cities_urban_03.htm
  6. ↑ مختصات ارتفاع, سطح دریا
  7. ↑ پژوهش در نام شهرهای ایران «ایرج افشار سیستانی
  8. ↑ سایت رسمی فرمانداری بوکان
  9. ↑ مطالعات علمی درباره وجه تسمیه بوکان
  10. ↑ وجه تسیمه شهرستان بوکان
  11. ↑ وبگاه رسمی سرای تاریخ ایران زمین
  12. ↑ مختصری برزندگی خانواده سردارمکری
  13. ↑ BASHASH, R. ۱۹۹۶. Decipherment of Bukan Inscription, in Shiraz (ed.) The proceedings of the first symposium of inscriptions and ancient texts: ۲۵-۳۹. Tehran: Iranian Cultural Heritage Organization Press (in Farsi).
  14. ↑ BOEHMER, R.M. ۱۹۶۴. Volkstum und städte der Mannäer. Baghdader Mitteilungen III: ۱-۲۴.
  15. ↑ EPHCAL, I. ۱۹۹۹. The Bukan Aramaic Inscription: Historical considerations. Israel Exploration Journal ۴۹: ۱۱۶-۱۲۱.
  16. ↑ FALES, F.M. ۲۰۰۳. Evidence for West-East Contacts: The Bukan Stela and the Shigaraki Beaker. Paper given at Continuity of Empire: Assyria, Media, Persia, in the Intellectual Heritage of Assyria and Babylonia in east and west, Padova, ۲۶-۲۸ April 2001.
  17. ↑ GODARD, A. ۱۹۴۹. Izirtu(Bukan), La capitale du pays des Manneens, Zibie et Armaid. Comptes de Academie des Inscriptions et Belles-Lettres: ۳۱۲-۳۱۳.
  18. ↑ KARGAR, B. ۲۰۰۴. Qalaichi: zirtu: Center of Manna, Period Ib, in M. Azarnoush (ed.) Proceedings of the International Symposium on Iranian Archaeology; Northwestern Region: ۲۲۹-۲۴۵. Tehran: Iranian Center for Archaeological Research (in Farsi).
  19. ↑ ۱۹۹۸. L'inscription araméenne de Bukân et son intérét historique. Comptes rendus L Academie des Inscriptions & Belles-Lettres: ۲۹۳-۳۰۱
  20. ↑ ۱۹۹۹ La stèle araméenne de Bukân: mise au point épigraphique. Nouvelles Assyriologiues Breves et utilitaires LVII: ۵۷-۵۸.
  21. ↑ LEVINE, L.D. ۱۹۷۷. Izirtu. Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie. Bd, V, life.۳/۴: ۲۲۶.
  22. ↑ SOKOLOFF, M. ۱۹۹۹. The old Aramaic Inscription from Bukan, A revised interpretation. Israel Exploration Journal ۴۹: ۱۰۵-۱۱۵.
  23. ↑ TEIXIDOR, J. ۱۹۹۹. L'inscription araméenna de Bukân, relecture. Semitica ۴۹: ۱۱۷-۱۲۱.
  24. ↑ YAGHMAEE, E. ۱۹۸۵. Discovery of a three thousand year old temple at Bukan. Keyhan newspaper Thursday, 12th March, p.6.
  25. ↑ مقبره بزرگان آذربایجان غربی
  26. ↑ گزارشات سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی
  27. ↑ [جغرافیای شهر]
  28. ↑ مسافت های بین شهری
  29. ↑ جغرافیای طبیعی شهر
  30. ↑ اطلاعات ایرانگردی استان آذربایجان غربی توسط حسن زنده دل
  31. ↑ اسامی محله‌ها و معابر
  32. ↑ جغرافیایی انسانی بوکان
  33. ↑ صنایع دستی
  34. ↑ برنده جایزه بین المللی اختراعات آلمان
  35. ↑ استاد عثمان رحمان زاده
  36. ↑ سایت سوران کردستانی (فهرست شاعران و خوانندگان کرد)

پیوند به بیرون

  1. آذربایجان غربی دارای بیشترین تعداد پرنده در خطر انقراض میش مرغ در کشور است
  2. شهید کاظمی بوکان
  3. قالی بافی
  4. غار قلایچی, عمیق ترین غار زیرزمینی ایران
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بوکان&oldid=6128682»