انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

انتخابات سیزدهمین دورهٔ ریاست‌جمهوری ایران

→ ۱۳۹۶ ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ هیئت دولت ۱۴۰۴ ←

نظرسنجی‌ها مشارکت ۳۲٬۳۳۵٬۴۰۵ رأی، ۵۴٬۵۲٪ (مطابق نتایج اولیه)   نامزد سید ابراهیم رئیسی محسن رضایی حزب جامعه روحانیت مبارز جبهه ایستادگی ایران اسلامی حامیان جبهه پایداری انقلاب اسلامی - رأی‌های مردمی ۱۹٬۲۳۶٬۴۰۶ ۳٬۸۹۵٬۴۵۶ درصد رأی ۵۹٫۴۹٪ ۱۲٫۰۵٪ درصد واجدان ۳۲٫۴۳٪ ۶٫۵۷٪ گرایش اصول‌گرا اصول‌گرا   نامزد عبدالناصر همتی سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی حزب کارگزاران سازندگی اسلامی قانون حامیان اعتماد ملی حزب اسلامی کار - رأی‌های مردمی ۲٬۹۸۵٬۹۸۵ ۱،۶۵۴،۳۴۵ درصد رأی ۹٫۲۳٪ ۵٫۱۲٪ درصد واجدان ۵٫۰۳٪ ۲٫۷۹٪ گرایش اعتدال‌گرا اصول‌گرا

رئیس‌جمهور پیش از انتخابات حسن روحانی اعتدال و توسعه رئیس‌جمهور برگزیده سید ابراهیم رئیسی روحانیت مبارز

انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۱۴۰۰ سیزدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران است که در ۲۸ و ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ برگزار و در آن سید ابراهیم رئیسی به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران با آراء مردم انتخاب شد. این انتخابات همزمان با شوراهای اسلامی شهر و روستا، میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و میان‌دوره‌ای دوم مجلس خبرگان رهبری برگزار می‌شود.

۵۹۲ داوطلب برای حضور در این انتخابات به عنوان نامزد ثبت نام کردند که شورای نگهبان صلاحیت تنها هفت نفر را برای نامزدی در انتخابات سیزدهم ریاست‌جمهوری تأیید کرد. محسن رضایی، سید ابراهیم رئیسی، سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، عبدالناصر همتی، محسن مهرعلیزاده، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی هفت داوطلبی بودند که تأیید صلاحیت شدند. در نهایت جلیلی و زاکانی به نفع رئیسی و مهرعلیزاده نیز به نفع همتی کناره‌گیری کردند و انتخابات با شرکت چهار نامزد برگزار گردید.

از جمله مسائل مهم پیرامون این انتخابات کاهش تمایل مردم به مشارکت در آن بود که در این مسئله عواملی چون ناامیدی معترضان از پیگیری مطالبات‌شان در چارچوب جمهوری اسلامی، فساد گستردهٔ مالی و اداری، زندانیان سیاسی، اعتراضات سراسری دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸، تحریم‌های آمریکا، بحران اقتصادی، نبود آزادی‌های سیاسی همچون آزادی بیان و نقض حقوق بشر، عدم شفافیت امور و پنهان‌کاری‌های گسترده از جمله در ماجرای شلیک به هواپیمای اوکراینی، عدم مقبولیت و مشروعیت گفتار حکومت، اصلاح‌ناپذیری ساختار سیاسی و انتخابات نمایشی و غیرآزاد، تداوم محدودیت‌های شدید سیاسی، اجتماعی و مذهبی، ناامیدی و بی‌اعتمادی مردم به هر دو جناح حاکمیت تأثیر گذاشتند.

پیش از انتخابات، بسیاری از پیش‌بینی‌ها حاکی از آن بود که ابراهیم رئیسی نامزد منتخب اصول‌گرایان پیروز انتخابات خواهد شد.

سامانه انتخاباتی

همچنین ببینید: انتخابات در ایران، رئیس‌جمهور ایران، و نظارت استصوابی

در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آراء عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس‌جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این‌ها، یا از راه همه‌پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.

— اصل ششم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

بنابر اصل یکصد و سیزدهم قانون اساسی کنونی، «پس از مقام رهبری، رئیس‌جمهور عالی‌ترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد.» وظایف رئیس‌جمهور مشابه وظایف سران دولت‌ها در دیگر کشورها است، با این تفاوت که نیروهای مسلح، رئیس قوهٔ قضائیه، تلویزیون دولتی و دیگر سازمان‌های مهم دولتی مانند شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام، همگی تحت کنترل رهبر هستند. بنابر اصل یکصد و ده قانون اساسی وظیفه «تعیین سیاست‌های کلی نظام» هم در اختیار رهبر است و رئیس‌جمهور به‌طور مستقیم در این کار دخالتی ندارد و تنها مجری آن‌ها است. همچنین به‌طور غیررسمی ذکرشده که برای انتخاب وزرای کابینه برای وزارتخانه‌های حساس، همچون امور خارجه، کشور، دفاع و اطلاعات؛ با رهبر هماهنگ می‌شود.

رهبر جمهوری اسلامی ایران می‌تواند هر یک از وزرا و معاونان رئیس‌جمهور را در هر زمان، بدون درنظرگرفتن تصمیم رئیس‌جمهور یا مجلس شورای اسلامی، عزل یا بازگرداند. به همین ترتیب، علی خامنه‌ای، رهبر دیرینهٔ کنونی، که بیش از سه دهه حکومت می‌کند، در حال صدور احکام و تصمیم‌گیری نهایی در مورد اقتصاد، آموزش، محیط‌زیست، سیاست خارجی، برنامه‌ریزی ملی از جمله در حوزه رشد جمعیت و هر چیز دیگری در ایران است. خامنه‌ای همچنین در مورد میزان شفافیت در انتخابات در ایران تصمیم‌های پایانی را اتخاذ می‌کند.

حسن روحانی رئیس‌جمهور کنونی به علت دو دوره پیاپی ریاست‌جمهوری نمی‌توانست دوباره نامزد شود، دوره ریاست‌جمهوری وی در ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ به‌پایان خواهد رسید.

قانون اساسی درمورد شرایط رئیس‌جمهور می‌گوید:

رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور (شیعه).

— اصل یکصد و پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

در ۲۴ مهر ۱۳۹۵، سید علی خامنه‌ای سیاست‌های کلی انتخابات را با مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین و به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ کرد. بر اساس جزء ۵ از بند ۱۰ این ابلاغیه، بنا شد تعاریف دقیق از «رجل سیاسی مذهبی» و «مدیر و مدبر بودن» توسط شورای نگهبان اعلام شود. شورای نگهبان پس از بررسی شرایط مذکور را در ۲۰ دی ۱۳۹۶ تصویب کرد، اما در آن زمان آن را ابلاغ نکرد. پس از حدود چهار سال، در جلسه‌ای مورخ ۱۴۰۰/۰۲/۰۸ این تعاریف کمی مورد اصلاح قرار گرفت و سه روز بعد، در ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۰ برای اجرا به وزارت کشور ابلاغ شد؛ اما با مخالفت معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری و دستور شخص رئیس‌جمهور، حسن روحانی این مصوبه رد شد و وزارت کشور اعلام کرد که قانون موجود انتخابات ملاک عمل وزارت کشور برای ثبت نام از داوطلبان خواهد بود. در واکنش به سخنان روحانی، عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد که «ثبت‌نام‌هایی که فاقد مدارک [گفته شده در مصوبه شورای نگهبان] باشد اعتباری ندارد و مورد بررسی قرار نمی‌گیرد».

هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری زیرنظر شورای نگهبان، نامزدهای ثبت‌شده را رد می‌کند و شمار اندکی را برای شرکت در انتخابات برمی‌گزیند. شورای نگهبان علل رد صلاحیت هر یک از نامزدها را به‌صورت عمومی اعلام نمی‌کند، اما به‌گفته اعضای شورای نگهبان، این دلایل در صورت تمایل به خود نامزدان ردصلاحیت‌شده توضیح داده می‌شود. تاکنون هیچ زنی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری تأیید صلاحیت نشده‌است.

بنابر مصوبه مجلس شورای اسلامی، از سال ۱۳۸۵ حداقل سن برای شرکت در تمامی انتخابات‌ها، ۱۸ سال تمام است.

روند برگزاری

ثبت‌نام اولیه

بر اساس اعلام وزارت کشور، زمان ثبت‌نام نامزدان، از ۲۱ تا ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ بوده‌است. داوطلبان ریاست‌جمهوری یا نمایندگان تام‌الاختیار آن‌ها که کتباً معرفی شده بودند باید ظرف پنج روز از تاریخ انتشار دستور آغاز انتخابات به وزارت کشور مراجعه نموده و ثبت‌نام می‌کردند.

تأیید صلاحیت و معرفی نامزدها

نظارت بر تأیید صلاحیت داوطلبان و انتخابات به عهدهٔ شورای نگهبان بود. شورای نگهبان از ۵ روز دوم مهلت قانونی خود نیز استفاده کرد و ظرف ۹ روز به صلاحیت داوطلبان رسیدگی کرد. این شورا در پایان، اسامی نامزدها را روز سه‌شنبه چهارم خرداد به وزارت کشور اعلام کرد.

رأی‌گیری و اعلام نتیجه

رأی‌گیری بنابر قانون جمهوری اسلامی ایران در یک روز جمعه برگزار خواهد شد و نامزدی که اکثریت مطلق آرا را کسب کند به‌عنوان رئیس‌جمهور برگزیده می‌شود. چنانچه در مرحلهٔ نخست برای هیچ‌یک از داوطلبان اکثریت مطلق حاصل نگردد، انتخابات دو مرحله‌ای خواهد شد. دو نامزدی که بیشترین آرا را در مرحلهٔ نخست داشته‌اند در انتخابات مرحلهٔ دوم شرکت می‌کنند. انتخابات مرحلهٔ دوم در جمعه هفته بعد انجام خواهد گرفت.

مشارکت عمومی

با توجه به عواملی همچون ناامیدی جامعه از پیگیری مطالبات‌شان در چارچوب امکانات جمهوری اسلامی، فساد گستردهٔ مالی و اداری، اعتراض‌های سراسری دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ و سرکوب آن به وسیله حکومت، نبود آزادی‌های سیاسی همچون آزادی بیان و نقض حقوق بشر، عدم مقبولیت و مشروعیت گفتار حکومت، اصلاح‌ناپذیری ساختار سیاسی و انتخابات نمایشی و غیرآزاد، محدودیت‌های شدید سیاسی، اجتماعی و مذهبی پیوسته، ناامیدی و بی‌اعتمادی مردم به هر دو جناح حاکمیت (اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان)، تحریم‌های آمریکا و درپی آن بحران اقتصادی؛ مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ با کاهش ۴۸ درصدی مواجه شد.

نارضایتی‌ها از عملکرد نظام جمهوری اسلامی و جناح‌های آن به اندازه‌ای گسترده‌است که به گفتهٔ رادیو فردا، تأثیر آن بر میزان مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰، مقامات نظام را نگران کرده‌است؛ برخی از مسئولان جمهوری اسلامی از جمله عبدالرضا رحمانی، حسام‌الدین آشنا، محمود صادقی و حسن غفوری‌فرد مشارکت ۲۰ درصدی در انتخابات ۱۴۰۰ را هم کافی دانسته‌اند. علی خامنه ای در سخنرانی تلویزیونی خود، دو روز پیش از انتخابات به تردید برخی از قشرهای ضعیف و محروم جامعه برای شرکت در انتخابات اشاره کرد. حسن روحانی از عدم مشارکت مردم ابراز نگرانی کرد و گفت که اگر مشارکت حداکثری صورت نگیرد، «به معنای پایان تمام حرکت‌ها و انقلاب‌ها در کشور است» و «ضربه بسیار بزرگی» به جمهوری اسلامی خواهد بود. عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور، با اشاره به مشارکت پایین مردم در انتخابات مجلس یازدهم گفت: «یکی از دغدغه‌های ما میزان مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری است.» با این حال عباسعلی کدخدایی با پیش‌بینی مشارکت کم مردمی در انتخابات پیش‌رو اعلام کرد: «از نظر حقوقی و قانونی مشارکت پایین مشکل حقوقی ایجاد نخواهد کرد.»

محمد خاتمی، پدر معنوی اصلاح‌طلبان، اعتراف کرد که «اگر «تکرار» هم کنم، دیگر مردم رأی نمی‌دهند» که بی‌بی‌سی فارسی آن را نشانهٔ جدایی آنان از سطح اجتماع می‌داند. ناتوانی اصلاح‌طلبان در همراهی با اعتراضات دی ۱۳۹۶ نقطه‌عطفی در ریزش پایگاه اجتماعی آنان بود، به‌گونه‌ای که در این اعتراضات شعار اصلاح‌طلب، اصول‌گرا دیگه تمومه ماجرا سر داده شد و معترضان، همهٔ جناح‌های حاکمیت را به یک اندازه نامشروع قلمداد کردند. اعتراضات آبان ۱۳۹۸ نیز چون تیر خلاصی بر اعتبار باقی‌مانده آنان عمل کرد.

ناتوانی کامل دولت روحانی در تحقق وعده‌های اقتصادی و اجتماعی او در زمان انتخابات، از دیگر دلایل ریزش مشارکت مردمی است. مجید محمدی با اشاره به رشد ۴٫۵ درصدی شکاف طبقاتی، ۲۰ برابر شدن نرخ ارز خارجی، دو برابر شدن حاشیه‌نشینان شهری، افزایش بیکاران، تشدید فرار سرمایه و فرار مغزها از ایران، دوران دولت «تدبیر و امید» روحانی را «مرگ اصلاح‌طلبی» توصیف می‌کند. فریدون خاوند کارنامه اقتصادی حسن روحانی را «درخشان‌تر» از احمدی‌نژاد نمی‌داند و معتقد است که به‌جز برجام و پیامدهای اقتصادی آن، روحانی نتوانست ساختارهای پوسیده اقتصاد جمهوری اسلامی را دگرگون کند و گفتار او در دوره دوم مانند احمدی‌نژاد پوپولیستی شد. علی افشاری بیان می‌کند که مواضع او پس از انتخابات تغییر کرد و «مدیریت ضعیف، نظارت‌گریز، کاهلانه، ازسر شکم‌سیری، آمرانه، غیر مشارکتی و قبیله‌گرایانه حسن روحانی و ابتنای آن به گفتار درمانی در کنار نگاه امنیتی و محافظه‌کاری یک فاجعه در ساماندهی قوه مجریه پدیدآورد» به‌طوری که «این میزان از وادادگی، رهاشدگی و شلختگی در سامان دولت بی‌سابقه بوده‌است».

در بیرون از ایران

در آذرماه سال ۱۳۹۹ وزارت امورخارجه شیوه‌نامه‌ای را خطاب به همه نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور و سفارت‌خانه‌ها صادر و از آنان خواست پس از ابلاغ شیوه‌نامه، همه واجدان شرایط اخذ رأی را سرشماری و به تهران اعلام کنند که براساس برآوردهای آن‌ها حدود سه و نیم میلیون نفر واجد شرایط برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری در خارج از کشور وجود دارد. برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در خارج از کشور حدود یک میلیون برگ تعرفه انتخابات به وزارت خارجه برای ارسال به نمایندگی‌های ایران در نقاط مختلف جهان تحویل داده شده‌است. بنابر اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه، مدیرکل کنسولی وزارت خارجه به عنوان رئیس ستاد انتخابات خارج از کشور و معاون کنسولی و مجلس وزیر امور خارجه هم به عنوان رئیس هیئت نظارت بر انتخابات تعیین شده‌اند. برای نظارت بر این انتخابات بیش از ۲۰۰ نفر ناظر شورای نگهبان با هماهنگی شورای نگهبان تأیید و به نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور معرفی شده‌اند. بر اساس واپسین آمار، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ۱۳۳ نمایندگی ایران در خارج از کشور با ۲۳۴ شعبه اخذ رای برگزار می‌شود. سعید خطیب زاده همچنین روز دوشنبه در نشست خبری خود گفت:

تحقیقا در تمامی کشورهایی که دارای نمایندگی هستیم یک یا بیشتر صندوق رای خواهیم داشت ولی در سه کشور کانادا، سنگاپور و یمن امکان برگزاری انتخبات فراهم نشده‌است. در مورد کانادا به خاطر عدم همکاری دولت این کشور نتوانستیم انتخابات را به مانند دوره پیشین برگزار کنیم. در مورد سنگاپور نیز به خاطر مقررات کرونایی در زمینه رفت و آمد و تردد این امکان فراهم نشد. در سنگاپور ما سفیر ترددی، سفیر مقیم نداریم و به خاطر مقررات کرونایی امکان اعزام هیئت فراهم نشد. در مورد کشور یمن نیز به خاطر وقوع جنگ و ناآرامی در این کشور امکان تحقق این مسئله وجود ندارد.

— سعید خطیب زاده

همچنین سید علی خامنه‌ای رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران دربارهٔ لزوم وجود صندوق رای در خارج کشور گفت:

در گزارش‌های مربوط به خارج از کشور به بنده گزارش شده‌است که در برخی از کشورها -شاید تعداد زیادی از کشورها- آمادگی‌های لازم به نحو مطلوب فراهم نشده؛ این جور می‌گویند. من از وزارت کشور و وزارت خارجه جدّاً مطالبه می‌کنم و می‌خواهم که این قضیّه را دنبال کنند و چون وقتی باقی نیست، نگذارند که در این کشورها، آن ایرانی‌هایی که علاقه‌مندند در رأی‌گیری شرکت کنند [معطّل] بمانند

— سید علی خامنه‌ای

جمال عرف رئیس ستاد انتخابات کشور با اشاره به ممانعت دولت کانادا برای استقرار صندوق اخذ رای در این کشور، گفت :

دولت کانادا تنها دولتی بود که مانع رای دادن ایرانیان شد و این موضوع را به وزارت امور خارجه اطلاع دادیم تا رایزنی‌های لازم را انجام بدهند. این اقدام برای پرستیژ بین‌الملل کانادا هم خوب نیست؛ کشوری که ادعای حقوق بشر دارد با چنین رفتاری کمترین حق بشر را نادیده می‌گیرد. افرادی که تمایل دارند در انتخابات حاضر شوند و رای بدهند، می‌توانند به نزدیک‌ترین شهر مرزی کانادا و آمریکا رفته و رای خود را در صندوقی که در آنجا پیش‌بینی شده‌است، بیندازند.

تحریم انتخابات

مقالهٔ اصلی: تحریم انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۰، جمعی از تشکل‌ها و کنشگران سیاسی ایران با انتشار فراخوانی خواستار تحریم «فعال» و «هدفمند» انتخابات در راستای «تغییر موازنه قوای اجتماعی به نفع تغییرات بزرگ و ساختاری» در سیاست ایران و «مشروعیت‌زدایی از نظام» در ریاست جمهوری ۱۴۰۰ شدند.

دوشنبه ۲۷ اردیبهشت، ۲۳۱ کنشگر مدنی و سیاسی از ۵۰ شهر و ۲۵ استان ایران نامه‌ای را منتشر کردند که در آن از مردم ایران خواسته‌است تا با «نمایشی» خواندن انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ و تحریم آن از ادامه حکومت ضدمردمی جمهوری اسلامی جلوگیری کنند. آنان در تیتر نامه خود نوشته‌اند: «هم‌آوا برای بایکوت انتخابات خرداد ۱۴۰۰ و گذر خشونت‌پرهیز از جمهوری اسلامی به حکومت مردم، به‌وسیله مردم و برای مردم».

پنج‌شنبه ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۰ خانواده‌های برخی زندانیان اعدام‌شده و کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان ۹۸ و قربانیان پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین که توسط سپاه پاسداران سرنگون شد، بر تحریم انتخابات و نرفتن پای صندوق‌های رأی تأکید کردند و این تحریم را ناشی از نادیده‌گرفتن حق «اعتراض» و «دادخواهی» آن‌ها از سوی جمهوری اسلامی دانستند.

گروهی از فعالان ایرانی از جمله پروانه سلحشوری و ابوالفضل قدیانی در بیانیه‌ای تحت عنوان «نه ملی به استبداد، ارتجاع و نقض حاکمیت ملی» ، انتخابات ریاست جمهوری را «مهندسی شده» خوانده‌اند و نوشتند: «ما نیز همصدا با مردم به تنگ آمده از استبداد، ارتجاع، بی عدالتی، فساد و دروغ، نه بزرگ را فریاد می‌زنیم.»

محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری پیشین ایران که توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شد، روز چهارشنبه پنجم خرداد اعلام کرد که در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت نمی‌کند و از هیچ نامزدی هم حمایت نخواهد کرد.

این انتخابات از سوی طیف گسترده‌ای از افراد و احزاب مخالف رژیم جمهوری اسلامی در داخل و خارج از ایران تحریم شده‌است. از تحریم‌کنندگان همیشگی و کلاسیک انتخابات ایران که نیروها و احزاب اپوزیسیون خارج از کشورِ سلطنت‌طلب، جمهوری‌خواه و در برخی موارد چپگرایان را شامل می‌شود، تا فعالان سیاسی و مدنی در داخل ایران و حتی گروهی از اصلاح‌طلبان که با رد صلاحیت‌های شورای نگهبان مخالف بوده‌اند، همگی انتخابات را تحریم کرده‌اند. رضا پهلوی در نشست مجازی کارزار «نه به جمهوری اسلامی» که با حضور نمایندگانی از احزاب و گرایش‌های مختلف برگزار شد، اظهار داشت: «جمهوری اسلامی شرکت در انتخابات را پیام مشروعیت خود می‌داند و این مهم است که جهانیان بدانند مردم با تحریم انتخابات به نظام پشت کرده‌اند.»

داوطلب‌ها

در مدت ۵ روزهٔ ثبت‌نام از ۲۱ تا ۲۵ اردیبهشت، ۵۹۲ نفر با حضور در وزارت کشور داوطلب سیزدهمین دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری شدند که از این شمار ۴۰ نفر زن و ۵۵۲ نفر مرد بودند.

از ۵۹۲ نامزد ثبت‌نام‌شده، شمار ۴۶ نفر از افراد شناخته‌شده بودند که نام آن‌ها به تفکیک وضعیت و با ذکر آخرین و بالاترین منصب در قوهٔ مجریه (یا آخرین و بالاترین منصب در دیگر نهادها به همراه آخرین و بالاترین منصب در قوهٔ مجریه) به شرح زیر است:

تاریخ	نام	نگاره	سوابق	وضعیت	منبع
۲۱ اردیبهشت	محمدحسن نامی		وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات (۱۳۹۲–۱۳۹۱)	عدم احراز صلاحیت
۲۱ اردیبهشت	سعید محمد		فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء (۱۳۹۹–۱۳۹۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۱ اردیبهشت	محمود زمانی قمی		استاندار یزد (۱۳۹۷–۱۳۹۶)	عدم احراز صلاحیت
۲۱ اردیبهشت	حسین دهقان		وزیر دفاع (۱۳۹۶–۱۳۹۲)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۲ اردیبهشت	صادق خلیلیان		وزیر جهاد کشاورزی (۱۳۹۲–۱۳۸۸)	عدم احراز صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	محمود احمدی‌نژاد		رئیس‌جمهور (۱۳۹۲–۱۳۸۴)	عدم احراز صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	رستم قاسمی		وزیر نفت (۱۳۹۲–۱۳۹۰)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۲ اردیبهشت	محمد عباسی		وزیر ورزش و جوانان (۱۳۹۲–۱۳۹۰)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۲ اردیبهشت	سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۰–۱۳۸۷)	تأیید صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	حسن سبحانی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۷–۱۳۷۵) معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۷۴–۱۳۷۱)	عدم احراز صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	محمدشریف ملک‌زاده		معاون رئیس‌جمهور (۱۳۹۲–۱۳۹۱)	عدم احراز صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	محمدحسن قدیری ابیانه		سفیر ایران در مکزیک (۱۳۸۹–۱۳۸۶)	عدم احراز صلاحیت
۲۲ اردیبهشت	قدرتعلی حشمتیان		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۷۹–۱۳۷۵)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۳ اردیبهشت	محمود صادقی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۹۵)	عدم احراز صلاحیت
۲۳ اردیبهشت	علی مطهری		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۸۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۳ اردیبهشت	محسن مهرعلیزاده		معاون رئیس‌جمهور (۱۳۸۴–۱۳۸۰)	تأیید صلاحیت
۲۳ اردیبهشت	رامین مهمان‌پرست		سفیر ایران در لهستان (۱۳۹۷–۱۳۹۲)	عدم احراز صلاحیت
۲۴ اردیبهشت	علیرضا افشار		معاون وزیر کشور (۱۳۹۲–۱۳۸۶)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۴ اردیبهشت	فریدون عباسی دوانی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (از ۱۳۹۹) معاون رئیس‌جمهور (۱۳۹۲–۱۳۸۹)	عدم احراز صلاحیت
۲۴ اردیبهشت	سید مصطفی تاج‌زاده		مشاور رئیس‌جمهور (۱۳۸۴–۱۳۸۳)	عدم احراز صلاحیت
۲۴ اردیبهشت	شاهین محمدصادقی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۷–۱۳۸۳)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محسن هاشمی رفسنجانی		رئیس شورای اسلامی شهر تهران (۱۴۰۰–۱۳۹۶) مشاور رئیس‌جمهور (۱۳۷۶–۱۳۶۸)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	علی لاریجانی		رئیس مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۸۷) وزیر فرهنگ و ارشاد و اسلامی (۱۳۷۲–۱۳۷۱)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	سید شمس‌الدین حسینی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (از ۱۳۹۹) وزیر امور اقتصادی و دارایی (۱۳۹۲–۱۳۸۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	مسعود پزشکیان		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (از ۱۳۸۷) وزیر بهداشت (۱۳۸۴–۱۳۸۰)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	عباس آخوندی		وزیر راه و شهرسازی (۱۳۹۷–۱۳۹۲)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	ابوالحسن فیروزآبادی		رئیس مرکز ملی فضای مجازی (از ۱۳۹۴)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	مصطفی کواکبیان		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۹۵؛ ۱۳۹۱–۱۳۸۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	علیرضا زاکانی		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۴۰۰–۱۳۹۹؛ ۱۳۹۵–۱۳۸۳)	تأیید صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	سید عزت‌الله ضرغامی		رئیس سازمان صداوسیما (۱۳۹۳–۱۳۸۳) معاون وزیر دفاع (۱۳۷۹–۱۳۷۶)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	سید عباس نبوی		معاون پیشین سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	سید ابراهیم رئیسی		رئیس قوه قضائیه (۱۴۰۰–۱۳۹۷)	تأیید صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	مسعود زریبافان		معاون رئیس‌جمهور (۱۳۹۲–۱۳۸۸)	انصراف داد (به نفع رئیسی)
۲۵ اردیبهشت	اسحاق جهانگیری		معاون اول رئیس‌جمهور (۱۴۰۰–۱۳۹۲)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محمد خوش‌چهره		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۷–۱۳۸۳)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محسن رهامی		معاون وزیر فرهنگ و آموزش عالی (۱۳۷۰–۱۳۶۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محمد شریعتمداری		وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی (۱۴۰۰–۱۳۹۷)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	عبدالناصر همتی		رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۰–۱۳۹۷)	تأیید صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	زهرا شجاعی		مشاور رئیس‌جمهور (۱۳۸۴–۱۳۷۶)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محسن رضایی		دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۴۰۰–۱۳۷۶)	تأیید صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	رسول منتجب‌نیا		نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۷۱–۱۳۵۹)	عدم احراز صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	سعید جلیلی		دبیر شورای عالی امنیت ملی (۱۳۹۲–۱۳۸۶) معاون وزیر امور خارجه (۱۳۸۶–۱۳۸۴)	تأیید صلاحیت
۲۵ اردیبهشت	محمدجواد حق‌شناس		عضو شورای اسلامی شهر تهران (۱۴۰۰–۱۳۹۶)	عدم احراز صلاحیت

پیش از انتخابات

تهدید فعالان رسانه‌ای

بر پایه‌گذارش شماری از خبرنگاران ایرانی و فعالان مدنی، قوه قضاییه ایران دربارهٔ اظهارنظرهای انتخاباتی به آن‌ها هشدار داده‌است. همچنین پلیس امنیت، پلیس فتا و اطلاعات سپاه نهادهای دیگری هستند که گفته شده در این زمینه هشدار داده‌اند.

سازمان اطلاعات سپاه پاسداران با شماری از فعالان رسانه‌ای تماس گرفته و از آن‌ها خواسته‌است که مطلبی در نقد ابراهیم رئیسی (که از اعضای «هیئت مرگ» در اعدام‌های ۱۳۶۷ بود) منتشر نکنند وگرنه برایشان مشکل‌ساز خواهد شد. تهدیدها از روز ۲۵ اردیبهشت همان روز ثبت نام رئیسی برای کاندیداتوری در انتخابات شروع شده‌است.

در روز جمعه ۷ خرداد ۱۴۰۰ حسین اشتری در جلسه ویژه مسئولان هیئت‌های مذهبی و مداحان، «هنجارشکنان انتخاباتی و کسانی که مردم را به عدم شرکت در انتخابات دعوت می‌کنند» را به برخورد پلیس و دستگاه قضائی تهدید کرد. روز چهارشنبه ۵ خرداد ۱۴۰۰ سخنگوی سپاه پاسداران، رمضان شریف، فعالان رسانه‌ها را هشدار داد و تهدید کرد که با گزارش مشکلات کشور «تیشه به ریشه نظام» نزنند.

اعلام فهرست تأیید صلاحیت‌شدگان از سوی خبرگزاری فارس

خبرگزاری فارس سوم خردادماه با انتشار خبری، نام تأیید صلاحیت و ردصلاحیت‌شدگان انتخابات را منتشر کرد و گفت فهرست اسامی از سوی شورای نگهبان به وزارت کشور ارسال شده‌است. روح‌الله جمعه‌ای، مشاور وزیر کشور این خبر را رد کرد و گفت هیچ نامه‌ای از سوی شورای نگهبان مبنی بر اعلام اسامی نامزدها به وزارت کشور ارسال نشده و گمانه‌زنی رسانه‌ها تأیید نمی‌شود. عباسعلی کدخدایی صبح سه‌شنبه طی مصاحبه‌ای این گفته وزارت کشور را رد کرد و گفت دیروز اسامی به وزارت کشور ارسال شده‌است. دوباره جمعه‌ای دربارهٔ درز اطلاعات و منتشر شدن اسامی توسط خبرگزاری فارس گفت سخنگوی شورای نگهبان گفته اسامی روز سه‌شنبه به وزارت کشور ارسال می‌شود؛ به روشنی مشخص است نامه‌ای به وزارت کشور ارسال نشده بود که از وزارت کشور درز اطلاعاتی صورت گرفته باشد. همچنان نه شورای نگهبان و نه وزارت کشور مسئولیت درز اطلاعات زودهنگام منتشرشده از سوی خبرگزاری فارس را نپذیرفته‌اند.

تأیید صلاحیت‌شده‌ها

نام	نگاره	جناح سیاسی	حزب سیاسی	سوابق	وضعیت	توضیح
سعید جلیلی (کمپین)		اصول‌گرایان	مستقل	عضو شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۳–اکنون) عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۹۲–اکنون) دبیر شورای عالی امنیت ملی (۱۳۸۶–۱۳۹۲)	انصراف	به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.
محسن رضایی (کمپین)		اصول‌گرایان	جبهه ایستادگی ایران اسلامی	دبیر و عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۷۶–اکنون) فرمانده کل سپاه پاسداران (۱۳۶۰–۱۳۷۶)	ن/م
سید ابراهیم رئیسی (کمپین)		اصول‌گرایان	جامعه روحانیت مبارز جبهه پایداری انقلاب اسلامی	رئیس قوه قضائیه (۱۳۹۷–اکنون) عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۹۶–۱۳۹۷) متولی آستان قدس رضوی (۱۳۹۴–۱۳۹۸) دادستان کل کشور (۱۳۹۳–۱۳۹۵) نماینده مجلس خبرگان رهبری (۱۳۸۵–اکنون) معاون اول رئیس قوه قضاییه (۱۳۸۳–۱۳۹۳) رئیس سازمان بازرسی کل کشور (۱۳۷۳–۱۳۸۳)	ن/م
علیرضا زاکانی (کمپین)		اصول‌گرایان	جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی	نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۳–۱۳۹۵؛۱۳۹۹–اکنون)	انصراف	به نفع سید ابراهیم رئیسی انصراف داد.
سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی (کمپین)		اصول‌گرایان	حزب اسلامی قانون	نایب رئیس اول مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۴۰۰) نمایندهٔ مجلس شورای اسلامی (۱۳۸۷–اکنون)	ن/م
محسن مهرعلیزاده (کمپین)		اصلاح‌طلبان	حزب اراده ملت ایران حزب فرزندان ایران	استاندار اصفهان (۱۳۹۶–۱۳۹۷) معاون رئیس‌جمهور؛ رئیس سازمان تربیت بدنی (۱۳۸۰–۱۳۸۴) استاندار خراسان (۱۳۷۶–۱۳۸۰) معاون سازمان انرژی اتمی ایران (۱۳۷۱–۱۳۷۴)	انصراف	به نفع عبدالناصر همتی انصراف داد.
عبدالناصر همتی (کمپین)		اعتدال‌گرایان اصلاح‌طلبان	کارگزاران سازندگی اعتماد ملی ائتلاف جمهور	رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۷–۱۴۰۰) مدیرعامل بانک ملی ایران (۱۳۹۲–۱۳۹۵) مدیرعامل بانک سینا (۱۳۸۵–۱۳۹۲) رئیس هیئت مدیره شرکت بیمه آسیایی اسکاپ (۱۳۸۰–۱۳۹۶) رئیس بیمه مرکزی ایران (۱۳۷۳–۱۳۸۵؛ ۱۳۹۵–۱۳۹۷) معاونت سیاسی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۸–۱۳۷۳)	ن/م

رقابت‌های انتخاباتی

رقابت‌های انتخاباتی قانونی، همچون دوره‌های پیشتر رسماً از هنگام اعلام صلاحیت‌ها تا دو روز پیش از انتخابات بود. هرگونه تبلیغات در روز پیش از انتخابات ممنوع است.

سعید جلیلی

مقالهٔ اصلی: سعید جلیلی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

در نظرسنجی‌ها پس از ابراهیم رئیسی، سعید جلیلی بیشترین مقبولیت را در میان اصول‌گرایان دارد. او پیش از انتخابات به نفع رئیسی انصراف داد.

محسن رضایی

مقالهٔ اصلی: محسن رضایی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

محسن رضایی یکی دیگر از نامزدان اصول‌گرا است. وی در دوره‌های نهم، دهم و یازدهم هم نیز کاندید بود که در هر سه دوره متوالی شکست خورده‌است. او نخست اعلام کرده بود که در صورت شرکت سید ابراهیم رئیسی در انتخابات، کناره‌گیری خواهد کرد اما پس از ثبت‌نام رئیسی، در انتخابات ثبت‌نام کرد و اعلام کرد که قصد کناره‌گیری ندارد.

ابراهیم رئیسی

مقالهٔ اصلی: سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

ابراهیم رئیسی برای دومین دوره پیاپی ثبت‌نام کرد. رقابت و تبلیغات انتخاباتی وی پرحاشیه‌ترین نسبت به باقی نامزدان بود. وی در زمان ثبت‌نام و در طول انتخابات رئیس قوه قضائیه بوده‌است. از جنجال‌های وی بنرهای تبلیغاتی که در ساختمان‌های اداری مانند پست قرار می‌گرفت تا اشتباهات نوشتاری که وجود داشت، می‌توان اشاره کرد.

تجمع بزرگ انتخاباتی در خوزستان علی‌رغم شیوع کرونا

در شبانگاه ۲۰ خرداد ۱۴۰۰، تجمع انتخاباتی بزرگ رییسی در ورزشگاه تختی اهواز برگزار شد. ویدئویی از حضور فشرده مردم در ورزشگاه تختی اهواز برای سخنرانی رئیسی در فضای مجازی بازتاب گسترده داشت. با توجه به شیوع کرونا در ایران و به خصوص وضعیت کرونایی استان خوزستان، انتقادات فراوانی دربارهٔ این اجتماع صورت گرفت.

علیرضا زاکانی

مقالهٔ اصلی: علیرضا زاکانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

اگرچه زاکانی سپس پوششی بودن خود برای رئیسی را تأیید نکرد و گفت خودم می‌خواهم رئیس‌جمهور شوم، اما بیشتر رسانه‌ها و عبدالناصر همتی در مناظرات پوششی بودن وی را تأیید می‌کردند. در پایان وی در ۲۶ خرداد ماه به نفع ابراهیم رئیسی کناره‌گیری کرد.

امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی

مقالهٔ اصلی: سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

محسن مهرعلیزاده

مقالهٔ اصلی: محسن مهرعلیزاده در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

مهرعلیزاده دومین نامزد اصلاح‌طلب این دوره است، وی در مناظره نخست خطاب به رئیسی با بیان «تنها شش کلاس سواد کلاسیک دارد» بسیار جنجالی شد. او در ۲۶ خرداد از شرکت در انتخابات انصراف داد.

عبدالناصر همتی

مقالهٔ اصلی: عبدالناصر همتی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی، برای این دوره از انتخابات تأیید صلاحیت شد. وی خود را اصلاح‌طلب می‌داند، اگرچه جبههٔ اصلاح‌طلب از وی به‌صورت رسمی حمایت نکرده‌است. وی نسبت بر عملکرد شورای نگهبان برای احراز صلاحیت‌ها اعتراض خود را بیان کرده‌است، وی بارها هم در مناظرات و هم در تبلیغات انتخاباتی خود را در برابر پنج رقیب می‌بیند، و رقیب اصلی او رئیسی است و دیگر نامزدها پوششی هستند.

نتایج

در ۲۹ خرداد ۱۴۰۰، محسن رضایی و عبدالناصر همتی، رقبای سید ابراهیم رئیسی پیروزی او را در انتخابات تبریک گفتند.

نتایج اولیه مطابق اعلام وزارت کشور از این قرار است:

• سید ابراهیم رئیسی: ۱۷ میلیون و ۸۰۰ هزار
• محسن رضایی: ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار
• عبدالناصر همتی: ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار
• سید امیر حسین قاضی زاده هاشمی: یک میلیون
• آرای باطله: بیش از ۴ میلیون

جستارهای وابسته

• نظرسنجی‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)
• گاه‌شمار انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)