چوقا
چوقا یا چوخا، بالاپوش مردان ایل بختیاری است.[۲] بلندای چوقا تا زیر زانو است و این بالاپوش دکمه، آستین و یقه ندارد. این لباس توسط زنان بختیاری، با استفاده از پشم گوسفند یا پنبه برای مردان این قوم تهیه می‌شود.
نام[ویرایش]
چوقا یا چوخا به بالاپوش مردانه اطلاق می‌شود. لفظی که برای اشاره به تن‌پوش در قفقاز، گرجستان تا ایران در میان ایلات لر و بختیاری از آن استفاده می‌کنند.[۲]
تاریخچه ورود به ایل بختیاری[ویرایش]
چوقا همچون دیگر البسه مردان بختیاری قدمت چندانی ندارد.[۳] در نقاشی‌های به جا مانده از پوشاک مردان بختیاری در آثار لایارد، دوهوسه و تصاویر به جا مانده از ایلخانان بختیاری از جمله حسینقلی‌خان بختیاری و در فیلم مستند «علف» که نخستین فیلم مستند از کوچ بختیاری‌ها است، هیچ بختیاری چوقاپوشی دیده نمی‌شود.
چوخا در دهه ۱۹۲۰ میلادی به سرزمین بختیاری آمد و جای قبای آنان را گرفت و ویژگی قومی و عشیره‌ای یافت. گفته می‌شود نخستین بار یکی از خانهای لر (خان لیوِس، دهی در شمال شرقی دزفول) یک چوخای لیوسی به خان بختیاری هدیه داد؛ خان از آن چوخا خوشش آمد و دستور داد که کلانتران طایفه‌ها از آن استفاده کنند.[۴][۵]
بافت و طرح[ویرایش]
چوقا پوششی با دو رنگ سیاه و سفید است که بلندای آن به زیر زانو می‌رسد. نقش و نگارهای چوقا همواره دارای شکلی ثابت است و در آن خطوط سیاه به صورت عمودی وارد خطوط سفید می‌شوند. درباره چرایی نگاره این بالاپوش چند نظریه وجود دارد اما هنوز پیشنهاد همه‌پسندی درباره خاستگاه یا مضمون این نقش از سوی صاحب نظران انجام مطرح نشده است. برای بافتن چوقا از دار خوابیده استفاده می‌کنند و تکنیک بافت آن نیز مانند تکنیک گلیم بافی است، با این تفاوت که خیلی ریز بافت تر است و تار و پود نازک دارد. طول پارچه مخصوص چوقا ۲٫۵ الی ۳٫۵ متر و عرض آن ۵۰ الی ۷۰ سانتیمتر است و با تاری از جنس پنبه (گاه پشم) و پود پشمی بافته می‌شود. قطعات را پس از بافتن به اندازه لازم می‌برند و کنار هم می‌دوزند.[۱]
نگارخانه[ویرایش]
پوشش چوقای لُریِ فِیلی
نمونه‌ای چوقا در موزه فلک‌الافلاک، خرم‌آباد
پوشش مرد بختیاری
طرح پشت لباس چوقا
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پوشش اقوام ایرانی، نوشته حسین رضائیان.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ماهنامه سفر، «پیشانی هنر ایرانیان» نوشته فاطمه عرفانی، شماره۱۳، سال شانزدهم، دوره جدید، دی ۱۳۸۶، ص. ۳۵.
- ↑ مرادی، نورعلی، تطور و تحول تاریخی در لباس قومی مردان بختیاری بر اساس نقاشی های سیاحان فرنگی، ولات (فصلنامه فرهنگی، اجتماعی قوم بختیاری و دیگر هموطنان لر)، شماره۱، ۱۳۸۲، ص۲۸
- ↑ کریمی، اصغر، سفر به دیار بختیاری، تهران، ۱۳۶۸، ص۱۶۵
- ↑ امیراحمدیان، بهرام، ایل بختیاری، تهران، ۱۳۷۸، ص۱۶۷