فیروزه‌کوب

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ظرف‌های فیروزه‌کوب

فیروزه‌کوب از صنایع دستی است و با نشاندن قطعه‌های کوچک سنگ فیروزه به حالت موزاییکی بر سطح ظرف‌ها، زیورآلات و اشیای تزئینی (از پایه‌هایی به جنس‌های مسی، برنجی، نقره، ورشویی یا برنزی) ساخته می‌شود. بین قطعه‌های فیروزه نوعی لاک تیره‌رنگ قرار می‌گیرد.[۱][۲] هر چه ظرف فیروزه کوبی شده پرکارتر و منظم‌تر باشد و فاصله کمتری بین قطعات فیروزه باشد، ارزش هنری آن بیشتر است. امروزه مرکز این هنر اصفهان است.[۳][۴]

این هنر حدود ۶۰ یا ۷۰ سال پیش در مشهد (خراسان رضوی) به دست حاجی بابا (م) انجام شد و به اصفهان آورده شد.[۵]

مراحل ساخت فیروزه کوب[ویرایش]

  1. زرگری
  2. فیروزه‌کوبی
  3. پرداخت‌کاری

تشریح مراحل فیروزه‌کوبی[ویرایش]

مرحله اول[ویرایش]

سطح زیر کار از فلز مورد نظر مانند برنج، مس و نقره توسط زرگر یا سازنده فلز به کمک دست یا دستگاه پرس ساخته می‌شود و صاف و صیقل‌خورده وارد مرحله بعد می‌شود.

مرحله دوم[ویرایش]

استاد فیروزه‌کوب، خرده‌فیروزه‌ها که از نظر اندازه و رنگ باید مشابه باشند از ضایعات دیگر جدا می‌کند. بعد از مشخص شدن نوع سنگی که قرار است بر سطح کار شود. سطح فلز مورد نظر کمی گرم می‌شود در این زمان بر روی سطح کمی لاک پودر شده (لاک گردویی) می‌پاشند در زمانی که لاک حالت مذاب دارد فیروزه را روی آن می‌چسبانند. بعد از آنکه سطح مورد نظر را با فیروزه پوشاندند و فضاهای خالی میان فیروزه‌ها را با فیروزه‌های ریزتر پر کردند، آن را به کمک سنگ «آب‌سان» صاف و صیقلی می‌کنند تا برجستگی‌های لاک و فیروزه از بین رود و سطحی یک دست به دست آیند. در این مرحله است که رنگ واقعی فیروزه نمایان می‌شود.[۶][۷]

مرحلهٔ سوم[ویرایش]

پرداخت‌گری است. در این مرحله بر روی سطوح فیروزه‌کوبی شده را پولیش می‌کشند و بعد روی آن را پلی استر می‌کشند که دلیل آن حفاظت از سطح کار و همچنین زیبایی حداکثری اثر است.

کاربرد فیروزه‌کوبی[ویرایش]

هنر فیروزه‌کوبی مانند بسیاری از هنرها جنبهٔ تزیینی و تجملی دارد. اما از آن جا که این هنر را بر ظروفی نظیر شیرینی‌خوری، قندان، گلدان، گلاب‌پاش، سنگاب و … پیاده می‌کنند فقط جنبهٔ کاربردی نیز پیدا می‌کنند. اما همانگونه که گفتیم فیروزه‌کوبی قبل از آنکه بر ظروف انجام شود بر روی زیورآلات پیاده می‌شد. هنری که امروزه نیز طرفداران زیادی دارد.[۸][۹][۱۰]

اما امروزه از فیروزه‌کوبی به جز بر روی ظروف و زیورآلات برای ساخت تابلوهای نفیس نیز استفاده می‌شود. بدین گونه که خوشنویسی بر روی سطح اگر پارچه‌ای باشد نوشته شده و سپس فیروزه‌ها بر روی آن چسبانده می‌شوند و اگر سطح مورد نظر چوبی باشد بعد از لیزر طرح مورد نظر بر روی چوبی تکه‌های فیروزه داخل آنها کار می‌شود.[۱۱][۱۲]

استادان[ویرایش]

از استادان این صنعت دستی می‌توان افراد زیر را نام برد:

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. "فیروزه کوبی بیشتر در کدام منطقه مورد توجه است" [Turquoise is most important in which area]. گروه صنایع دستی کثیری. Archived from the original on 2021-05-06. Retrieved 2021-02-07.
  2. "فیروزه‌کوبی؛ هنر قرن معاصر با پیشینه کهن" [Turquoise Art of the Contemporary Century with an Ancient Background]. Islamic Republic News Agency (IRNA).
  3. معرفی بهترین صنایع دستی در ایران وب سایت چی کادو. دریافت شده در 24 ژانویه 2023
  4. "Iranian MPs Authorize Formation of Handicraft Development Fund - Society/Culture news". Tasnim News Agency (به انگلیسی). July 5, 2017. Archived from the original on 2022-03-15. Retrieved 2022-03-15.
  5. "Iranian handicrafts: Firuzehkubi". Tehran Times (به انگلیسی). 2021-06-28. Archived from the original on 2022-03-15. Retrieved 2022-03-15.
  6. Johnston, Sir Harry; Burgoyne, Alan H.; Thomson, Perceval Landon And J. (2005). The Wonders Of The World (the) (in 4 Volumes) (به انگلیسی). Concept Publishing Company. p. 206. ISBN 978-81-7268-101-2. Archived from the original on 2022-03-15. Retrieved 2022-03-15.
  7. The Mineral Collector: A Monthly Magazine Devoted to the Interests of the Collector, Student and Dealer (به انگلیسی). Mineral Collector Company. 1898. p. 41. Archived from the original on 2022-03-23. Retrieved 2022-03-15.
  8. "Firouze Kubi - Iran Culture". Iran Cultura (به انگلیسی). 2017-11-26. Archived from the original on 2022-03-23. Retrieved 2022-03-15.
  9. صنایع دستی کلوت (۲۲ دی ۱۳۹۵). «فیروزه کوبی هنری اصیل». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۷.
  10. مروری بر کاربرد صنایع. «فیروزه کوبی». در ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۱۷.
  11. کاربرد فیروزه‌کوبی یکی از صنایع دستی اصفهان (۲۰۲۱-۱۱-۱۸). «صنایع دستی». هفت گردون. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۸.
  12. "Persian Turquoise Inlaying (Firoozeh Koobi)". TermehCrafts (به انگلیسی). 2018-08-30. Archived from the original on 2020-11-30. Retrieved 2021-02-07.
  13. خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام iranjewish وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).