رودبار

برای دیگر کاربردها، رودبار (ابهام‌زدایی) را ببینید.

رودبار روبار
کشور	ایران
استان	گیلان
شهرستان	رودبار
بخش	بخش مرکزی
نام(های) دیگر	رودبار زیتون
مردم
جمعیت	۱۱٫۴۵۴ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۴۹۵ متر
اطلاعات شهری
شهردار	ناصر عطایی
پیش‌شماره تلفنی	۰۱۳
وبگاه	sh-roudbar.ir
تابلوی خوش‌آمد به شهر
رودبار روی نقشه ایران ۳۶٫۸۵°شمالی ۴۹٫۴۲°شرقی / 36.85; 49.42

رودبار (به لهجه رودباری: روبار) یکی از شهرهای شمالی ایران و مرکز شهرستان رودبار، وسیع‌ترین و متنوع‌ترین شهرستانِ استان گیلان است. این شهر در مسیر اتوبان تهران-رشت و در ۲۶۸ کیلومتری تهران و ۶۰ کیلومتری رشت قرار دارد.

جایگاه رودبارِ زیتون و الموت

John Pinkerton. Map of Persia. 1818.H. Ghilan

رودبار زیتون

در تاتی رودباری از کلمهٔ روبار برای نامیدن این شهر استفاده می‌گردد. واژهٔ رودبار معانی متعددی دارد، مانند: «جایی که در آن رودخانه بسیاری جاری باشد» یا «ساحل رود یا ی کنار رود». علت نام‌گذاری رودبار، وجود چشمه‌ها و رودهای فراوان از جمله سفیدرود در این شهر است. سفیدرود که در تاتی رودباری به اِسپَرو معروف است، از به هم پیوستن رودهای قزل‌اوزن و شاهرود تشکیل می‌گردد و از وسط شهر رودبار می‌گذرد. این شهر از دیرباز اولین کشت‌گاهِ زیتون در ایران و دارای یکی از بهترین انواع زیتون در دنیا است. به همین دلیل به آن رودبارِ زیتون نیز گفته می‌شود. در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده‌است: «برای تمیز دادن آن از رودبار قزوین آن را رودبار زیتون می‌گویند».

علت اصلی رویش زیتونِ با کیفیت در این شهر، آب و هوای مدیترانهای آن است. همچنین به دلیل مجاورت این شهر با کوهستان‌های رشته‌کوه البرز، به آن لفظ رودبارِ کوهپایه نیز اطلاق می‌گردد. این شهر در مرز چند منطقهٔ آب و هوایی خشک و گرم، گرم و مرطوب و نیز سرد قرار گرفته و از این نظر آب و هوایی منحصر به فرد دارد. در گونه‌بندی نیاز سالانهٔ انرژی شهرهای ایران، نیاز غالب انرژی رودبارِ گیلان، از نوع گرمایش-کم اعلام گردیده‌است.

مردم و زبان

رودبار بزرگ‌ترین شهر تات‌نشین استان گیلان است و مردمش به زبان تاتی رودباری سخن می‌گویند. در این شهر به جز تات‌ها گیلک‌ها نیز زندگی میکنند.

مسعود پورهادی پژوهشگر و نویسنده ادبیات گیلکی دربارهٔ زبان تاتی رودبار می‌گوید:

«در جنوب گیلان «تاتی» گویشی است نزدیک زبان گیلکی زیرا بسیاری از ویژگی‌هایش را در همجواری با زبان گیلکی از دست داده و ویژگی‌های زبان گیلکی را گرفته‌است.»

جهاندوست سبزعلی‌پور پژوهشگر زبان تاتی در مقاله گویش تاتی رودبار دربارهٔ این گویش می‌نویسد:

«یکی از مناطق ایران که در آن تاتی رایج است، رودبار است. گویش تاتی رایج در رودبار با دارا بودن بسیاری از ویژگی‌های کهن زبانی آنگونه که باید معرفی و شناخته نشده و مورد مطالعه علمی قرار نگرفته‌است. این گویش نیز همانند همه گویش‌های ایرانی دیگر در حال از بین رفتن است و دیری نخواهد گذشت که بسیاری از ویژگی‌های اصیل آوایی، واژگانی و نحوی را از دست خواهد داد.»

همچنین تات کلمه ای ترکی است و ترک‌ها این کلمه را برای کسانی که ترک نیستند به کار می‌برند و درواقع تات به معنی غیرترک است که معادل واژه عجم در زبان عربی به شمار می‌رود. تاتی ممکن است در مناطق مختلف برای زبان های متفاوتی نامیده شود، به طور مثال تات‌های آذربایجان شرقی به زبان تالشی، تات‌های قفقاز به زبان پارسی و زبان تاتی رودبار، الموت و طالقان، بسیار شبیه به زبان‌های شمالی مانند گیلکی است و به گفته برخی محققان آن را می‌توان به عنوان گونه‌ای از زبان گیلکی نام برد.

«گویش تاتی رودبار در رده ی تاتی جنوبی دسته بندی می شود. در کتابهای زبانشناسی، از تاتی رودبار بیشتر به نام تاتی دره ی سپیدرود نام می برند و آن را زیرمجموعه ی زبان گیلکی به شمار می آورند.»

در اکثر نقاط استان قزوین، رودبار، طارم، بخش شاهرود، قوچان، ساوجبلاغ، برخی نقاط استان مرکزی، و برخی نقاط آذربایجان شرقی مردم زبان خود را تاتی می‌نامند و همچنین می‌توان در روستاهای دیگری نیز در کشور پاره‌ای از جمعیت آنان را مشاهده کرد، که البته زبان تاتی در این نقاط یکسان نیست و ممکن است کاملاً متفاوت باشد.

در قفقاز گروهی از مردم را تات می‌خوانند که زبانشان پارسی است.زبان این تیره ایرانی «تاتی» است که همراه با فارسی دری و تاجیکی پاره‌ای از زبانهای ایرانی جنوب غربی و گویشی از فارسی بشمار می‌رود.

برخی واژگان در زبان تاتی رودبار

فارسی	زیتون	درخت	درختِ زیتون	زیر	زیر درخت زیتون	رودخانه
تاتی	زِ	دار	زِ دار	بِن	زِ دارِ بِن	رُخُن

نمودار آب و هوای رودبار در اواسط تابستان

رودبار از سال ۱۳۳۸ به عنوان مرکز شهرستان مستقلِ رودبار اعلام گردید و پیش از آن شهری از شهرستان رشت به حساب می‌آمد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بیش از یازده هزار نفر برآورد شده‌است. زلزلهٔ رودبار به عنوان یکی از مرگبارترین رخدادهای طبیعی کشور با قدرتی حدود ۷٫۶ ریشتر که در ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ به وقوع پیوست، با حدود ۴۰۰۰۰ کشته از عوامل اصلی تقلیل جمعیت این شهر به حساب می‌آید.

تقسیمات

شهر رودبار به چند منطقه تقسیم می‌شود:

1. خلیل‌آباد
2. پایین‌بازار
3. بالابازار
4. ولی‌آباد
5. وسط‌بازار
6. شهرک ولیعصر

اماکن گردشگری و باستانی

• تپهٔ باستانی مارلیک.

ساحل سفیدرود؛ به عنوان دومین رود بلند کشور و یکی از خروشان‌ترین رودهای کشور؛ با هوایی دلپذیر، مخصوصاً در فصل بهار و تابستان، محل توقف و تفریح بسیاری از گردشگران استان گیلان است. همچنین مغازه‌های زیتون‌فروشی و نیز پارک ساحلیِ سفیدرود، از توقف‌گاه‌های شلوغِ شهر در روزهای تعطیل سال هستند. از این مغازه‌ها می‌توان سوغاتی‌های شهر رودبار شامل بهترین انواع زیتون (شکسته، کنسروی، پرورده و …)، روغن زیتون، صابون محلی زیتون، انواع ترشیجات و محصولات متنوعِ دیگر شهرهای گیلان‌زمین شامل کلوچهٔ لاهیجان، لنگرود و فومن و نیز برخی صنایع دستی مانند گمج و … را تهیه نمود. شامی رودباری معروف‌ترین غذای رودبار است که با روغن زیتون پخته می‌شود. از تفاوت‌های این نوع شامی و دیگر شامی‌های شمالی، اندازهٔ بسیار بزرگ و نیز استفاده از یک سبزیِ کوهستانی به نام پلنگِ مِشک است. همچنین میزاقاسمی، باقالاقاتوق، ترشِ قاتوق، باقالاخاشک، تره و … نیز از دیگر غذاهای شمالی هستند که در رودبار نیز می‌توان آن‌ها را به وفور دید.

آموزش

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودبار تنها مرکز آموزش عالی این شهر است. البته دانشکده‌ی فنی سما واحد رودبار نیز دایر است که زیر نظر دانشگاه آزاد دانشجو می‌پذیرد.

زمین‌لرزه رودبار و منجیل (۱۳۶۹)

زمین‌لرزه رودبار و منجیل (۱۳۶۹) در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد به وقت ایران در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ (برابر با ۲۱ ژوئن ۱۹۹۰ در ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ) در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان و شمال غرب استان زنجان در ناحیه طارم علیا بروز نمود و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه موجب سی و هفت هزار نفر کشته و پانصد هزار نفر بی خانمان و خسارات جانی و مالی فراوان گردید.

نگارخانه

• 

  نمایی از رودبار، منطقهٔ خلیل‌آباد

• 

  انواع محصولات زیتون

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص۱۷۰.