رودبار

برای دیگر کاربردها، رودبار (ابهام‌زدایی) را ببینید.

رودبار رۊبار
کشور	ایران
استان	گیلان
شهرستان	رودبار
بخش	بخش مرکزی
نام(های) دیگر	رودبار زیتون
مردم
جمعیت	۱۱٫۴۵۴ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۴۹۵ متر
اطلاعات شهری
پیش‌شماره تلفنی	۰۱۳ فرماندار = سیدجلال سیدمحمدی
وبگاه	sh-roudbar.ir
تابلوی خوش‌آمد به شهر
رودبار روی نقشه ایران ۳۶٫۸۵°شمالی ۴۹٫۴۲°شرقی / 36.85; 49.42

رودبار (رۊبار) یکی از شهرهای شمالی ایران و مرکز شهرستان رودبار، وسیع‌ترین و متنوع‌ترین شهرستانِ استان گیلان است. این شهر در مسیر اتوبان تهران-رشت و در ۲۶۸ کیلومتری تهران و ۶۰ کیلومتری رشت قرار دارد

جایگاه رودبارِ زیتون و الموت

John Pinkerton. Map of Persia. 1818.H. Ghilan

رودبار زیتون

• به سبب وجود رودهای فراوان در این ناحیه، آن را «رودبار» نامیدند که به معنی سرزمین رودها می‌باشد.
• «بار» در کلمه رودبار به مفهوم ساحل و اراضی کنار رود می‌باشد.

شهر رودبار استان گیلان برای بازشناخته شدن از رودبار الموت به نام «رودبار زیتون» نیز خوانده می‌شود. واژهٔ رودبار معانی متعددی دارد، مانند: «جایی که در آن رودخانه بسیاری جاری باشد» یا «ساحل رود یا ی کنار رود». علت نام‌گذاری رودبار، وجود چشمه‌ها و رودهای فراوان از جمله سفیدرود در این شهر است.

سفیدرود از به هم پیوستن رودهای قزل‌اوزن و شاهرود تشکیل می‌گردد و از وسط شهر رودبار می‌گذرد. این شهر از دیرباز اولین کشت‌گاهِ زیتون در ایران و دارای یکی از بهترین انواع زیتون در دنیا است. به همین دلیل به آن رودبارِ زیتون نیز گفته می‌شود. در لغت‌نامهٔ دهخدا آمده‌است: «برای تمیز دادن آن از رودبار قزوین آن را رودبار زیتون می‌گویند».

علت اصلی رویش زیتونِ با کیفیت در این شهر، آب و هوای مدیترانهای آن است. همچنین به دلیل مجاورت این شهر با کوهستان‌های رشته‌کوه البرز، به آن لفظ رودبارِ کوهپایه نیز اطلاق می‌گردد. این شهر در مرز چند منطقهٔ آب و هوایی خشک و گرم، گرم و مرطوب و نیز سرد قرار گرفته و از این نظر آب و هوایی منحصر به فرد دارد. در گونه‌بندی نیاز سالانهٔ انرژی شهرهای ایران، نیاز غالب انرژی رودبارِ گیلان، از نوع گرمایش-کم اعلام گردیده‌است.

مردم و زبان

زبان گیلکی دارای سه گویش اصلی بیه پس و بیه پیش و گالشی است. علاوه بر این به دلیل اختلاف ناچیز لهجه هر شهر با شهر دیگر، برای زبان گیلکی هشت لهجه یا زیرگویش تعیین شده است که عبارتند از: رشتی، رودباری، صومعه سرایی، لاهیجانی، لنگرودی، رودسری،بندر انزلی و فومنی. مردم رودبار به زبان گیلکی با گویش گالشی(urban deylami) و لهجه رودباری سخن می‌گویند. لهجه رودباری به تاتی نیز معروف است و در چندین منبع آن را تاتی نامیده‌اند.

مسعود پورهادی پژوهشگر و نویسنده ادبیات گیلکی دربارهٔ زبان تاتی رودبار می‌گوید:

«در جنوب گیلان «تاتی» گویشی است نزدیک زبان گیلکی زیرا بسیاری از ویژگی‌هایش را در همجواری با زبان گیلکی از دست داده و ویژگی‌های زبان گیلکی را گرفته‌است.»

جهاندوست سبزعلی‌پور پژوهشگر زبان تاتی در مقاله گویش تاتی رودبار دربارهٔ این گویش می‌نویسد:

«یکی از مناطق ایران که در آن تاتی رایج است، رودبار است. گویش تاتی رایج در رودبار با دارا بودن بسیاری از ویژگی‌های کهن زبانی آنگونه که باید معرفی و شناخته نشده و مورد مطالعه علمی قرار نگرفته‌است. این گویش نیز همانند همه گویش‌های ایرانی دیگر در حال از بین رفتن است و دیری نخواهد گذشت که بسیاری از ویژگی‌های اصیل آوایی، واژگانی و نحوی را از دست خواهد داد.»

تاتی ممکن است در مناطق مختلف برای زبان‌های متفاوتی نامیده شود، به‌طور مثال تات‌های آذربایجان شرقی به زبان تالشی، تات‌های قفقاز به زبان پارسی و تاتی رودبار، تاتی دره‌ی سپیدرود نامیده می‌شود که در کتاب‌های زبان شناسی از زیرمجموعه‌های گیلکی محسوب می‌گردد..

«گویش تاتی رودبار در رده ی تاتی جنوبی دسته بندی می شود. در کتابهای زبانشناسی، از تاتی رودبار بیشتر به نام تاتی دره‌ی سپیدرود نام می برند و آن را زیرمجموعه‌ی زبان گیلکی به شمار می آورند.»

در اکثر نقاط استان قزوین، رودبار، طارم، بخش شاهرود، قوچان، اسفراین، جاجرم ، ساوجبلاغ، برخی نقاط استان مرکزی، و برخی نقاط آذربایجان شرقی مردم زبان خود را تاتی می‌نامند و همچنین می‌توان در روستاهای دیگری نیز در کشور پاره‌ای از جمعیت آنان را مشاهده کرد، البته زبان تاتی در این مناطق ممکن است کاملا متفاوت باشد.

در قفقاز گروهی از مردم را تات می‌خوانند که زبانشان پارسی است.زبان این تیره ایرانی «تاتی» است که همراه با فارسی دری و تاجیکی پاره‌ای از زبانهای ایرانی جنوب غربی و گویشی از فارسی بشمار می‌رود.

برخی واژگان در زبان تاتی رودبار

فارسی	زیتون	درخت	درختِ زیتون	زیر	زیر درخت زیتون	رودخانه
تاتی	زِ	دار	زِ دار	بِن	زِ دارِ بِن	رُخُن

نمودار آب و هوای رودبار در اواسط تابستان

رودبار از سال ۱۳۳۸ به عنوان مرکز شهرستان مستقلِ رودبار اعلام گردید و پیش از آن شهری از شهرستان رشت به حساب می‌آمد. جمعیت این شهر در سال ۱۳۹۰ خورشیدی بیش از یازده هزار نفر برآورد شده‌است. زلزلهٔ رودبار به عنوان یکی از مرگبارترین رخدادهای طبیعی کشور با قدرتی حدود ۷٫۶ ریشتر که در ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ به وقوع پیوست، با حدود ۴۰۰۰۰ کشته از عوامل اصلی تقلیل جمعیت این شهر به حساب می‌آید.

تقسیمات

شهر رودبار به چند منطقه تقسیم می‌شود:

1. خلیل‌آباد
2. پایین‌بازار
3. بالابازار
4. ولی‌آباد
5. وسط‌بازار
6. شهرک ولیعصر
7. رستم آباد
8. جمشیدآباد

اماکن گردشگری و باستانی

• تپهٔ باستانی مارلیک.

ساحل سفیدرود؛ به عنوان دومین رود بلند کشور و یکی از خروشان‌ترین رودهای کشور؛ با هوایی دلپذیر، مخصوصاً در فصل بهار و تابستان، محل توقف و تفریح بسیاری از گردشگران استان گیلان است. همچنین مغازه‌های زیتون‌فروشی و نیز پارک ساحلیِ سفیدرود، از توقف‌گاه‌های شلوغِ شهر در روزهای تعطیل سال هستند. از این مغازه‌ها می‌توان سوغاتی‌های شهر رودبار شامل بهترین انواع زیتون (شکسته، کنسروی، پرورده و …)، روغن زیتون، صابون محلی زیتون، انواع ترشیجات و محصولات متنوعِ دیگر شهرهای گیلان‌زمین شامل کلوچهٔ لاهیجان، لنگرود و فومن و نیز برخی صنایع دستی مانند گمج و … را تهیه نمود. شامی رودباری معروف‌ترین غذای رودبار است که با روغن زیتون پخته می‌شود. از تفاوت‌های این نوع شامی و دیگر شامی‌های شمالی، اندازهٔ بسیار بزرگ و نیز استفاده از یک سبزیِ کوهستانی به نام پلنگِ مِشک است. همچنین میزاقاسمی، باقالاقاتوق، ترشِ قاتوق، باقالاخاشک، تره و … نیز از دیگر غذاهای شمالی هستند که در رودبار نیز می‌توان آن‌ها را به وفور دید.

آموزش

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودبار تنها مرکز آموزش عالی این شهر است. البته دانشکده‌ی فنی سما واحد رودبار نیز دایر است که زیر نظر دانشگاه آزاد دانشجو می‌پذیرد.

زمین‌لرزه رودبار و منجیل (۱۳۶۹)

زمین‌لرزه رودبار و منجیل (۱۳۶۹) در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد به وقت ایران در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ (برابر با ۲۱ ژوئن ۱۹۹۰ در ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ) در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان و شمال غرب استان زنجان در ناحیه طارم علیا بروز نمود و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه موجب سی و هفت هزار نفر کشته و پانصد هزار نفر بی خانمان و خسارات جانی و مالی فراوان گردید.

نگارخانه

• 

  نمایی از رودبار، منطقهٔ خلیل‌آباد

• 

  انواع محصولات زیتون

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران ۱۳۸۳، ص۱۷۰.