پرش به محتوا

فوتبال در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
میسا مولوی (بحث | مشارکت‌ها)
۶۸ ویرایش‌ها
ویژه:مشارکت‌ها/FreeZoneF زاپاس نامشروع ویژه:مشارکت‌ها/Twenty77 دور زدن قطع دسترسی توسط ترول
برچسب‌ها: واگردانی دستی متن دارای ویکی‌متن نامتناظر پیوندهای ابهام‌زدایی
Twenty77 (بحث | مشارکت‌ها)
۲۷۴ ویرایش‌ها
به نسخهٔ 39768227 از Twenty77 (بحث) برگردانده شد: ویرایش‌های ترول تبلیغاتی
برچسب‌ها: توینکل خنثی‌سازی حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه
خط ۱۱: خط ۱۱:
| size = 257
| size = 257
| foot_montage = جهت عقربه‌های ساعت از بالا:{{سرخط}}
| foot_montage = جهت عقربه‌های ساعت از بالا:{{سرخط}}
هواداران [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان ایران]]، [[کاملیا فلاح]] بازیکن فوتبال زنان ایران، [[شهرآورد تهران]]، بزرگ‌ترین شهرآورد ایران میان [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] و [[باشگاه فوتبال تاج|تاج]]، [[ورزشگاه آزادی]] بزرگ‌ترین [[ورزشگاه]] کنونی ایران، [[تیم ملی فوتبال ایران|ایران]] در [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸]] و [[تمرین]] یک تیم فوتبال [[زنان در ایران]]
هواداران [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان ایران]]، [[کاملیا فلاح]] بازیکن فوتبال زنان ایران، [[شهرآورد تهران]]، بزرگ‌ترین شهرآورد ایران میان [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] و [[باشگاه فوتبال تاج|تاج]]، [[ورزشگاه آزادی]] بزرگ‌ترین ورزشگاه کنونی ایران، [[تیم ملی فوتبال ایران|ایران]] در [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸]] و تمرین یک تیم فوتبال [[زنان در ایران]]
}}
}}
|union=[[فدراسیون فوتبال ایران]]
|union=[[فدراسیون فوتبال ایران]]
خط ۴۶: خط ۴۶:
|league=
|league=
|تیم ملی=}}
|تیم ملی=}}
[[فوتبال]] در [[ایران]] به پرهوادارترین [[ورزش در ایران|ورزش در این کشور]] تبدیل شده است. به عنوان دوره‌ای درخشان، [[تیم ملی فوتبال ایران|تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]]، [[فوتبال در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]] به [[جام جهانی فوتبال]] راه پیدا کرد. در این دوران درخشان، [[باشگاه فوتبال تاج]] (استقلال کنونی) نیز در [[مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰]] به قهرمانی رسید. برخی از این موفقیت‌ها، با گرفتن میزبانی بالاترین رقابت‌های ورزشی آسیا توسط ایران هم‌دوره بودند و میزبانی [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] نمونه‌های آن هستند. با روی دادن [[انقلاب ۱۳۵۷]]، یک وقفه در پیشرفت ورزش ایران، اتفاق افتاد. در دورانی، دولت جدید، ورزشگاه‌ها را رقیب مساجد دانست. تیم‌های بزرگ ایرانی، توقیف شدند و از حضور زنان در بسیاری از فعالیت‌های مربوط، جلوگیری شد. علاوه بر این، [[جنگ ایران و عراق]]، منابع کمی را برای اختصاص دادن به ورزش ایران باقی گذاشت. با این حال، پشتیبانی عظیم مردم از ورزش، به ویژه در مورد فوتبال، ادامه‌دار بود.<ref name=":28">{{یادکرد وب|عنوان=Iran - Sports and media|نشانی=https://www.britannica.com/place/Iran/Sports-and-recreation|وبگاه=Encyclopedia Britannica|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200518135446/https://www.britannica.com/place/Iran/Sports-and-recreation|تاریخ بایگانی=۱۸ مه ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=افتخارات فوتبال ایران در کتابچه AFC|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/368264/افتخارات-فوتبال-ایران-در-کتابچه-AFC|وبگاه=مشرق نیوز|بازبینی=2020-05-20|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200520144304/https://www.mashreghnews.ir/news/368264/افتخارات-فوتبال-ایران-در-کتابچه-AFC|تاریخ بایگانی=۲۰ مه ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref>
[[فوتبال]] در [[ایران]] به پرهوادارترین [[ورزش در ایران|ورزش در این کشور]] تبدیل شده‌است. به عنوان دوره‌ای درخشان، [[تیم ملی فوتبال ایران|تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]]، [[فوتبال در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]] به [[جام جهانی فوتبال]] راه پیدا کرد. در این دوران درخشان، [[باشگاه فوتبال تاج]] (استقلال کنونی) نیز در [[مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰]] به قهرمانی رسید. برخی از این موفقیت‌ها، با گرفتن میزبانی بالاترین رقابت‌های ورزشی آسیا توسط ایران هم‌دوره بودند و میزبانی [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] نمونه‌های آن هستند. با روی دادن [[انقلاب ۱۳۵۷]]، یک وقفه در پیشرفت ورزش ایران، اتفاق افتاد. در دورانی، دولت جدید، ورزشگاه‌ها را رقیب مساجد دانست. تیم‌های بزرگ ایرانی، توقیف شدند و از حضور زنان در بسیاری از فعالیت‌های مربوط، جلوگیری شد. علاوه بر این، [[جنگ ایران و عراق]]، منابع کمی را برای اختصاص دادن به ورزش ایران باقی گذاشت. با این حال، پشتیبانی عظیم مردم از ورزش، به ویژه در مورد فوتبال، ادامه‌دار بود.<ref name=":28">{{یادکرد وب|عنوان=Iran - Sports and media|نشانی=https://www.britannica.com/place/Iran/Sports-and-recreation|وبگاه=Encyclopedia Britannica|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200518135446/https://www.britannica.com/place/Iran/Sports-and-recreation|تاریخ بایگانی=۱۸ مه ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=افتخارات فوتبال ایران در کتابچه AFC|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/368264/%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%86%D9%87-AFC|وبگاه=مشرق نیوز|بازبینی=2020-05-20|پیوند بایگانی=https://archive.today/20200520144304/https://www.mashreghnews.ir/news/368264/%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%86%D9%87-AFC|تاریخ بایگانی=۲۰ مه ۲۰۲۰|url-status=live}}</ref>


پیشینهٔ [[فوتبال مردان در ایران]] به اواخر [[ایران قاجاری|قاجار]] و رسمی‌اش به نخستین سال‌های [[دوران پهلوی]] می‌رسد؛ سال‌هایی که در آن نخستین باشگاه‌های ایرانی (حدود سال ۱۳۰۵) بنیان‌گذاری شدند. در سال ۱۳۲۵ [[فدراسیون فوتبال ایران]] ایجاد شد؛ اگرچه تیم ملی مردان زودتر ایجاد شده بود. هم‌اکنون [[لیگ برتر خلیج فارس]] بالاترین رده از فوتبال مردان در ایران است که ادامه‌دهندهٔ [[لیگ فوتبال مردان ایران|لیگ‌های پیشین]] این کشور است.
پیشینهٔ [[فوتبال مردان در ایران]] به اواخر [[ایران قاجاری|قاجار]] و رسمی‌اش به نخستین سال‌های [[دوران پهلوی]] می‌رسد؛ سال‌هایی که در آن نخستین باشگاه‌های ایرانی (حدود سال ۱۳۰۵) بنیان‌گذاری شدند. در سال ۱۳۲۵ [[فدراسیون فوتبال ایران]] ایجاد شد؛ اگرچه تیم ملی مردان زودتر ایجاد شده بود. هم‌اکنون [[لیگ برتر خلیج فارس]] بالاترین رده از فوتبال مردان در ایران است که ادامه‌دهندهٔ [[لیگ فوتبال مردان ایران|لیگ‌های پیشین]] این کشور است.
خط ۵۲: خط ۵۲:
به شکل رسمی پیشینهٔ [[فوتبال زنان در ایران]] به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. باشگاه‌های تهرانی [[باشگاه فوتبال تاج|تاج]]، [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]]، [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]] و [[باشگاه فوتبال عقاب تهران|عقاب]] پیشگامان ایجاد تیم حرفه‌ای زنان در ایران هستند. [[لیگ برتر کوثر|لیگ برتر فوتبال زنان ایران]] بالاترین رده از [[لیگ فوتبال زنان ایران|فوتبال زنان]] در ایران است که از فصل [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران ۸۷–۱۳۸۶|۱۳۸۶–۸۷]] شروع به کار کرد.
به شکل رسمی پیشینهٔ [[فوتبال زنان در ایران]] به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. باشگاه‌های تهرانی [[باشگاه فوتبال تاج|تاج]]، [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]]، [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]] و [[باشگاه فوتبال عقاب تهران|عقاب]] پیشگامان ایجاد تیم حرفه‌ای زنان در ایران هستند. [[لیگ برتر کوثر|لیگ برتر فوتبال زنان ایران]] بالاترین رده از [[لیگ فوتبال زنان ایران|فوتبال زنان]] در ایران است که از فصل [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران ۸۷–۱۳۸۶|۱۳۸۶–۸۷]] شروع به کار کرد.


در سال‌های پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، حضور زنان در [[فهرست ورزشگاه‌های فوتبال در ایران|ورزشگاه‌های ایران]]، آزاد بود اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]]، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد. با این حال زنان هوادار اهل کشورهای دیگر توانسته‌اند در هنگام این محدودیت برای ایرانیان، وارد ورزشگاه‌های ایران شوند که با اعتراض ایرانیان روبرو شده است. بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران نیز هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی [[امام جمعه|ائمه جمعه]] است و سخت‌گیری‌های مذهبی و [[حجاب اسلامی]] از مهم‌ترین مشکلات زنان فوتبالیست ایرانی بوده است. به گونه‌ای که سابقه داشته است که به‌خاطر حجاب، از رقابت‌های جهانی کنار گذاشته شوند. با وجود قطع ورزش و فوتبال زنان پس از انقلاب، اما در دوران رئیس‌جمهوری [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساختی برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، پس از شروع دوبارهٔ ورزش زنان پس از انقلاب، فوتبال زنان ایرانی به دلایل انقلابی در سالن‌ها برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان [[ورزشگاه فوتبال|ورزشگاه‌های رسمی فوتبال]] انتقال یافت. در پی این گسترش امکانات، [[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] در رده‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵<sup>ام</sup> را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در آن دوران بوده است.
در سال‌های پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، حضور زنان در [[فهرست ورزشگاه‌های فوتبال در ایران|ورزشگاه‌های ایران]]، آزاد بود اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]]، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد. با این حال زنان هوادار اهل کشورهای دیگر توانسته‌اند در هنگام این محدودیت برای ایرانیان، وارد ورزشگاه‌های ایران شوند که با اعتراض ایرانیان روبرو شده‌است. بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران نیز هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی [[امام جمعه|ائمه جمعه]] است و سخت‌گیری‌های مذهبی و [[حجاب اسلامی]] از مهم‌ترین مشکلات زنان فوتبالیست ایرانی بوده‌است. به گونه‌ای که سابقه داشته‌است که به‌خاطر حجاب، از رقابت‌های جهانی کنار گذاشته شوند. با وجود قطع ورزش و فوتبال زنان پس از انقلاب، اما در دوران رئیس‌جمهوری [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساختی برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، پس از شروع دوبارهٔ ورزش زنان پس از انقلاب، فوتبال زنان ایرانی به دلایل انقلابی در سالن‌ها برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان [[ورزشگاه فوتبال|ورزشگاه‌های رسمی فوتبال]] انتقال یافت. در پی این گسترش امکانات، [[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] در رده‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵<sup>ام</sup> را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در آن دوران بوده‌است.


به‌طور تاریخی در ایران، [[کشتی (ورزش)|کشتی]] پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان پرهوادارترین ورزش گرفت. پس از افتخارهای این دوران تیم ملی مردان، خوانندگانی همچون [[ویگن]] و [[دلکش]] نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند؛ همچون [[هفته‌نامه]] [[زن روز]] که در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.» پس از [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]] دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.
به‌طور تاریخی در ایران، [[کشتی (ورزش)|کشتی]] پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان پرهوادارترین ورزش گرفت. پس از افتخارهای این دوران تیم ملی مردان، خوانندگانی همچون [[ویگن]] و [[دلکش]] نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند؛ همچون [[هفته‌نامه]] [[زن روز]] که در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.» پس از [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]] دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.
خط ۵۸: خط ۵۸:
== تاریخچه ==
== تاریخچه ==
=== نخستین آشنایی‌ها ===
=== نخستین آشنایی‌ها ===
برای نخستین‌بار در [[ایران]]، [[فوتبال]] در [[مسجدسلیمان]] و در سال ۱۲۷۸ آغاز شد. فوتبال توسط کارگران [[انگلیسی]] مسجدسلیمان که برای کار روی [[صنعت نفت ایران|نفت ایران]] آمده بودند به این کشور آورده شده است. نخستین ایرانی که در یک تیم فوتبال بازی کرد، [[کریم زندی]] بود که در سال‌های ۱۲۸۷ تا ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در بین انگلیسی‌ها و در تیم‌هایی که آن‌ها در ایران ترتیب داده بودند بازی کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=فوتبال در ایران|نشانی=http://www.parssport.ir/football/iran/iran.htm|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2008-12-04|بازبینی=2019-11-03|نویسنده=|کد زبان=|archive-date=۴ دسامبر ۲۰۰۸|archive-url=https://web.archive.org/web/20081204044854/http://www.parssport.ir/football/iran/iran.htm|url-status=dead}}</ref><ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=Magiran {{!}} روزنامه ایران (1395/06/07): در مسیر تاریخ|نشانی=https://www.magiran.com/article/3420366|وبگاه=www.magiran.com|بازبینی=2019-11-03|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191103005415/https://www.magiran.com/article/3420366|تاریخ بایگانی=۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=... و ظهورش در ایران|نشانی=http://www.iran-newspaper.com/newspaper/item/280021|وبگاه=www.iran-newspaper.com|بازبینی=2019-11-03}}</ref>
برای نخستین‌بار در [[ایران]]، [[فوتبال]] در [[مسجدسلیمان]] و در سال ۱۲۷۸ آغاز شد. فوتبال توسط کارگران انگلیسی مسجدسلیمان که برای کار روی [[صنعت نفت ایران|نفت ایران]] آمده بودند به این کشور آورده شده‌است. نخستین ایرانی که در یک تیم فوتبال بازی کرد، کریم زندی بود که در سال‌های ۱۲۸۷ تا ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در بین انگلیسی‌ها و در تیم‌هایی که آن‌ها در ایران ترتیب داده بودند بازی کرد.<ref name=":0">{{یادکرد وب|عنوان=فوتبال در ایران|نشانی=http://www.parssport.ir/football/iran/iran.htm|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2008-12-04|بازبینی=2019-11-03|نویسنده=|کد زبان=|archive-date=۴ دسامبر ۲۰۰۸|archive-url=https://web.archive.org/web/20081204044854/http://www.parssport.ir/football/iran/iran.htm|url-status=dead}}</ref><ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=Magiran {{!}} روزنامه ایران (1395/06/07): در مسیر تاریخ|نشانی=https://www.magiran.com/article/3420366|وبگاه=www.magiran.com|بازبینی=2019-11-03|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191103005415/https://www.magiran.com/article/3420366|تاریخ بایگانی=۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=... و ظهورش در ایران|نشانی=http://www.iran-newspaper.com/newspaper/item/280021|وبگاه=www.iran-newspaper.com|بازبینی=2019-11-03}}</ref>


برای نخستین بار یک انجمن با نام [[انجمن ترقی و ترویج فوتبال]] در سال ۱۳۰۰ در تهران تشکیل شد. در راستای این فعالیت‌ها برای اولین بار مدرسه آمریکایی یا [[دبیرستان البرز]] فعلی آموزش فوتبال را به صورت رسمی آغاز کرد.<ref name=":0"/>
برای نخستین بار یک انجمن با نام [[انجمن ترقی و ترویج فوتبال]] در سال ۱۳۰۰ در تهران تشکیل شد. در راستای این فعالیت‌ها برای اولین بار مدرسه آمریکایی یا [[دبیرستان البرز]] فعلی آموزش فوتبال را به صورت رسمی آغاز کرد.<ref name=":0"/>
خط ۶۵: خط ۶۵:
[[پرونده:Iran national team in 1959.jpg|بندانگشتی|[[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در بازی‌های مقدماتی [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۰]] در [[کوچی (هند)|کوچی]] هند با حضور [[محمدرضا پهلوی]] [[شاه]] وقت [[ایران]] و [[راجندرا پراساد]] [[رئیس‌جمهور]] [[هند]].]]
[[پرونده:Iran national team in 1959.jpg|بندانگشتی|[[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در بازی‌های مقدماتی [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۰]] در [[کوچی (هند)|کوچی]] هند با حضور [[محمدرضا پهلوی]] [[شاه]] وقت [[ایران]] و [[راجندرا پراساد]] [[رئیس‌جمهور]] [[هند]].]]
[[پرونده:Mohammadreza Pahlavi 1974 Asian Games.jpg|بندانگشتی|[[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] در آیین گشایش [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴]] تهران در [[ورزشگاه آزادی]]]]
[[پرونده:Mohammadreza Pahlavi 1974 Asian Games.jpg|بندانگشتی|[[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] در آیین گشایش [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴]] تهران در [[ورزشگاه آزادی]]]]
از اولین باشگاه‌های فوتبال ایرانی تأسیس شده در سال‌های اول قرن چهاردهم می‌توان از [[کلوپ ایران]]، [[باشگاه فوتبال توفان تهران|طوفان]]، [[کلوپ اسپرت ارامنه|اسپرت ارامنه]] و [[کلوپ تهران]] نام برد.<ref name=":1"/> در سال ۱۳۰۶ در زمینی در بالای دروازه دولت تهران، نخستین رقابت مستقیم فوتبال ایرانی‌ها و انگلیسی‌ها برگزار شد، یعنی تقابل نفرات برتر فوتبال تهران با اعضای سفارت کبیر انگلیس برگزار گردید که با پیروزی زائدالوصف ۵ بر ۲ ایرانیان بر انگلیسی‌ها که خود مهد فوتبال بودند نه تنها موجی از شادی را در شهر موجب شد بلکه باعث شد [[رضاشاه]] ضمن صدور پیام تبریک، دستور ساخت یک استادیوم فوتبال را برای تهرانی‌ها بدهد. بدین ترتیب [[علی‌اصغر حکمت|علی اصغر حکمت]] در سال ۱۳۰۶ مأمور ساخت [[استادیوم امجدیه]] شد.<ref name="radiozamaneh">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/224623|عنوان=بخشی از ورزشگاه امجدیه به مرکز تجاری تبدیل می‌شود|ناشر=رادیو زمانه|تاریخ=۳ تیر ۱۳۹۴|تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۶|کد زبان=|وبگاه=|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191103011529/https://www.radiozamaneh.com/224623|تاریخ بایگانی=۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> در سال ۱۳۰۸ نیز دولت یک زمین مخصوص برگزاری مسابقات فوتبال خرید و آن را چمن کرد.<ref name=":202">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه فوتبال تهران -. : Darioush Shahbazi :.|نشانی=http://www.darioush-shahbazi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=161&Itemid=12|وبگاه=www.darioush-shahbazi.com|بازبینی=2021-03-22|نویسنده=[[داریوش شهبازی]]}}</ref> در سال ۱۳۰۸ همچنین نخستین بازی بین‌المللی فوتبال در ایران با تیم بادکوبهٔ شوروی در تهران برگزار گردید. ایجاد زیرساخت فوتبالی در همین سال‌ها مورد توجه قرار گرفت و سال ۱۳۱۲، سال پیشرفت زیرساخت ورزش در آموزشگاه‌ها و فوتبال در ایران دانسته می‌شود.<ref name=":7">{{یادکرد وب|عنوان=مجله فوتبال ایران|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/60565/مجله-فوتبال-ایران|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2015-11-19|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210429080853/https://www.hamshahrionline.ir/news/60565/%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|تاریخ بایگانی=2021-06-24}}</ref> در سال ۱۳۱۳، [[علی‌اصغر حکمت]] به دستور [[رضاشاه]]، [[سازمان پیشاهنگی ایران|سازمان پیشاهنگی]] و [[سازمان تربیت بدنی|تربیت‌بدنی ایران]] را بنیان گذارد. سه سال بعد و در ۱۳۱۶، [[حسین صدقیانی]] به این سازمان پیوست و مسئولیت ادارهٔ تیم‌های فوتبال را بر عهده گرفت.<ref name=":52">{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=پورحسینی|نام=سیدعلی|کوشش=[[شهروند (مجله)|شهروند]]|تاریخ=۳۰ ژانویه ۲۰۱۴|عنوان=فوتبال در ایران|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180714131558/http://shahrvand.com/archives/47203|نشانی=http://shahrvand.com/archives/47203|ناشر=|زبان=|تاریخ بازدید=۷ ژوئن ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|تاریخ بایگانی=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180514064925/http://shahrvand.com/archives/47203|date=14 مه 2018}}</ref> در سال ۱۳۱۵ شمار تیم‌های فوتبال ایرانی به ۳۶۷ تیم در ۲۹ استان و شهرستان رسید. در آمار سال پیش، در سال ۱۳۱۴، ۱۵۲ تیم فوتبال وجود داشته است.<ref name=":7"/>
از اولین باشگاه‌های فوتبال ایرانی تأسیس شده در سال‌های اول قرن چهاردهم می‌توان از [[کلوپ ایران]]، [[باشگاه فوتبال توفان تهران|طوفان]] ، [[کلوپ اسپرت ارامنه|اسپرت ارامنه]] و [[کلوپ تهران]] نام برد.<ref name=":1"/> در سال ۱۳۰۶ در زمینی در بالای دروازه دولت تهران، نخستین رقابت مستقیم فوتبال ایرانی‌ها و انگلیسی‌ها برگزار شد، یعنی تقابل نفرات برتر فوتبال تهران با اعضای سفارت کبیر انگلیس برگزار گردید که با پیروزی زائدالوصف ۵ بر ۲ ایرانیان بر انگلیسی‌ها که خود مهد فوتبال بودند نه تنها موجی از شادی را در شهر موجب شد بلکه باعث شد [[رضاشاه]] ضمن صدور پیام تبریک، دستور ساخت یک استادیوم فوتبال را برای تهرانی‌ها بدهد. بدین ترتیب [[علی‌اصغر حکمت|علی اصغر حکمت]] در سال ۱۳۰۶ مأمور ساخت [[استادیوم امجدیه]] شد.<ref name="radiozamaneh">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/224623|عنوان=بخشی از ورزشگاه امجدیه به مرکز تجاری تبدیل می‌شود|ناشر=رادیو زمانه|تاریخ=۳ تیر ۱۳۹۴|تاریخ بازبینی=۵ آذر ۱۳۹۶|کد زبان=|وبگاه=|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191103011529/https://www.radiozamaneh.com/224623|تاریخ بایگانی=۳ نوامبر ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref> در سال ۱۳۰۸ نیز دولت یک زمین مخصوص برگزاری مسابقات فوتبال خرید و آن را چمن کرد.<ref name=":202">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه فوتبال تهران -. : Darioush Shahbazi :.|نشانی=http://www.darioush-shahbazi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=161&Itemid=12|وبگاه=www.darioush-shahbazi.com|بازبینی=2021-03-22|نویسنده=[[داریوش شهبازی]]}}</ref> در سال ۱۳۰۸ همچنین نخستین بازی بین‌المللی فوتبال در ایران با تیم بادکوبهٔ شوروی در تهران برگزار گردید. ایجاد زیرساخت فوتبالی در همین سال‌ها مورد توجه قرار گرفت و سال ۱۳۱۲، سال پیشرفت زیرساخت ورزش در آموزشگاه‌ها و فوتبال در ایران دانسته می‌شود.<ref name=":7">{{یادکرد وب|عنوان=مجله فوتبال ایران|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/60565/مجله-فوتبال-ایران|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2015-11-19|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210429080853/https://www.hamshahrionline.ir/news/60565/%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|تاریخ بایگانی=2021-06-24}}</ref> در سال ۱۳۱۳، [[علی‌اصغر حکمت]] به دستور [[رضاشاه]]، [[سازمان پیشاهنگی ایران|سازمان پیشاهنگی]] و [[سازمان تربیت بدنی|تربیت‌بدنی ایران]] را بنیان گذارد. سه سال بعد و در ۱۳۱۶، [[حسین صدقیانی]] به این سازمان پیوست و مسئولیت ادارهٔ تیم‌های فوتبال را بر عهده گرفت.<ref name=":52">{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=پورحسینی|نام=سیدعلی|کوشش=[[شهروند (مجله)|شهروند]]|تاریخ=۳۰ ژانویه ۲۰۱۴|عنوان=فوتبال در ایران|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180714131558/http://shahrvand.com/archives/47203|نشانی=http://shahrvand.com/archives/47203|ناشر=|زبان=|تاریخ بازدید=۷ ژوئن ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|تاریخ بایگانی=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180514064925/http://shahrvand.com/archives/47203|date=14 مه 2018}}</ref> در سال ۱۳۱۵ شمار تیم‌های فوتبال ایرانی به ۳۶۷ تیم در ۲۹ استان و شهرستان رسید. در آمار سال پیش، در سال ۱۳۱۴، ۱۵۲ تیم فوتبال وجود داشته‌است.<ref name=":7"/>


نخستین [[تیم ملی فوتبال ایران]] نیز در سال ۱۳۰۵ به سرپرستی [[میرمهدی ورزنده]] و برای فرستادن به بادکوبه شکل گرفت و برای انجام چندین بازی به آذربایجان شوروی رفت.<ref name=":7"/> بازیکنان این تیم، ستارگان فوتبال ایران در سال‌های ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۴ بودند. پس از این، دورهٔ دوم ایجاد تیم ملی فوتبال ایران، از سال ۱۳۱۴ دانسته می‌شود.<ref name=":7"/> در این دوره در ۱۳۲۰ تیم ملی مردان ایران در دومین سفر خارجی تاریخ خود به [[افغانستان]] رفت.<ref name=":7"/> این تیم به سرپرستی [[حسین صدقیانی]] ایجاد شده بود و از بازیکنان باشگاه‌های بزرگ تهران همچون [[باشگاه فوتبال توفان تهران|توفان]]، تدین، نیک نام و [[باشگاه فوتبال تهران|تهران]] بهره می‌برد.<ref name=":7"/> در سال ۱۳۲۵ نیز [[فدراسیون فوتبال ایران]] ایجاد شد و یک سال بعد در ژانویه ۱۹۴۸ به عضویت [[فیفا]] درآمد.
نخستین [[تیم ملی فوتبال ایران]] نیز در سال ۱۳۰۵ به سرپرستی [[میرمهدی ورزنده]] و برای فرستادن به بادکوبه شکل گرفت و برای انجام چندین بازی به آذربایجان شوروی رفت.<ref name=":7"/> بازیکنان این تیم، ستارگان فوتبال ایران در سال‌های ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۴ بودند. پس از این، دورهٔ دوم ایجاد تیم ملی فوتبال ایران، از سال ۱۳۱۴ دانسته می‌شود.<ref name=":7"/> در این دوره در ۱۳۲۰ تیم ملی مردان ایران در دومین سفر خارجی تاریخ خود به [[افغانستان]] رفت.<ref name=":7"/> این تیم به سرپرستی [[حسین صدقیانی]] ایجاد شده بود و از بازیکنان باشگاه‌های بزرگ تهران همچون [[باشگاه فوتبال توفان تهران|توفان]]، تدین، نیک نام و [[باشگاه فوتبال تهران|تهران]] بهره می‌برد.<ref name=":7"/> در سال ۱۳۲۵ نیز [[فدراسیون فوتبال ایران]] ایجاد شد و یک سال بعد در ژانویه ۱۹۴۸ به عضویت [[فیفا]] درآمد.


میان سال‌های ۱۳۲۷ تا مسابقات [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]]، فوتبال ایران رویدادهای بسیاری را سپری کرد. رقابت‌های حرفه‌ای سراسری ایرانی در این دوران آغاز شدند و از دههٔ ۱۳۵۰ رقابت‌های بزرگ‌تری با نام [[جام تخت جمشید]] به روانی و نظم پدیدار شد.<ref name=":7"/> تیم ملی فوتبال مردان ایران با آغاز [[جام ملت‌های آسیا]] در این مسابقه‌ها پیروزمندانه شرکت کرد و در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ در اوج فوتبال آسیا قرار داشته است؛<ref name=":7"/> این تیم دوران طلایی‌اش را در این دهه آغاز کرد.<ref name=":7"/> تیم مردان ایران در مسابقات [[مرحله مقدماتی جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸ (آسیا و اقیانوسیه)|مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸]] نیز شرکت کرد و برای نخستین بار به این رقابت‌های جهانی راه یافت.
میان سال‌های ۱۳۲۷ تا مسابقات [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]]، فوتبال ایران رویدادهای بسیاری را سپری کرد. رقابت‌های حرفه‌ای سراسری ایرانی در این دوران آغاز شدند و از دههٔ ۱۳۵۰ رقابت‌های بزرگ‌تری با نام [[جام تخت جمشید]] به روانی و نظم پدیدار شد.<ref name=":7"/> تیم ملی فوتبال مردان ایران با آغاز [[جام ملت‌های آسیا]] در این مسابقه‌ها پیروزمندانه شرکت کرد و در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ در اوج فوتبال آسیا قرار داشته‌است؛<ref name=":7"/> این تیم دوران طلایی‌اش را در این دهه آغاز کرد.<ref name=":7"/> تیم مردان ایران در مسابقات [[مرحله مقدماتی جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸ (آسیا و اقیانوسیه)|مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸]] نیز شرکت کرد و برای نخستین بار به این رقابت‌های جهانی راه یافت.


=== پس از انقلاب ۱۳۵۷ ===
=== پس از انقلاب ۱۳۵۷ ===
[[پرونده:President Mahmoud Ahmadinejad, Iran's national football (soccer) team - 28 February 2006 (5 8412090596 L600).jpg|بندانگشتی|[[محمود احمدی‌نژاد]]، رئیس‌جمهور ایران در تمرین [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان]] در سال ۲۰۰۶]]
[[پرونده:President Mahmoud Ahmadinejad, Iran's national football (soccer) team - 28 February 2006 (5 8412090596 L600).jpg|بندانگشتی|[[محمود احمدی‌نژاد]]، رئیس‌جمهور ایران در تمرین [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان]] در سال ۲۰۰۶]]
[[پرونده:Naghsh-e-Jahan Stadium5.jpg|بندانگشتی|[[ورزشگاه نقش جهان]] از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساخت ورزشی پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] ایران است.]]
[[پرونده:Naghsh-e-Jahan Stadium5.jpg|بندانگشتی|[[ورزشگاه نقش جهان]] از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساخت ورزشی پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] ایران است.]]
پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]]، تیم ملی مردان ایران ۵ بار دیگر به [[جام جهانی فوتبال]] راه یافته است که عبارت است از: [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|۱۹۹۸]] فرانسه، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶|۲۰۰۶]] آلمان، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴|۲۰۱۴]] برزیل، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸|۲۰۱۸]] روسیه و همچنین [[جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲|۲۰۲۲]] قطر.
پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]]، تیم ملی مردان ایران ۵ بار دیگر به [[جام جهانی فوتبال]] راه یافته‌است که عبارت است از: [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|۱۹۹۸]] فرانسه، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶|۲۰۰۶]] آلمان، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴|۲۰۱۴]] برزیل، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸|۲۰۱۸]] روسیه و همچنین [[جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲|۲۰۲۲]] قطر.


انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد که [[لیگ فوتبال ایران|لیگ فوتبال مردان این کشور]] با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز [[جنگ ایران و عراق]]، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون [[جام قدس|قدس]] و [[جام باشگاه‌های تهران ۱۳۶۷|هفده شهریور]] برگزار شد.<ref name=":6"/> پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام [[جام آزادگان]] شروع به برگزاری کرد و بعداً نیز [[لیگ برتر خلیج فارس]] این راه را ادامه داد.<ref name=":6"/>
انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد که [[لیگ فوتبال ایران|لیگ فوتبال مردان این کشور]] با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز [[جنگ ایران و عراق]]، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون [[جام قدس|قدس]] و [[جام باشگاه‌های تهران ۱۳۶۷|هفده شهریور]] برگزار شد.<ref name=":6"/> پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام [[جام آزادگان]] شروع به برگزاری کرد و بعداً نیز [[لیگ برتر خلیج فارس]] این راه را ادامه داد.<ref name=":6"/>


با رخداد انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، فوتبال برای زنان ایرانی برای حدود ۱۴ سال کاملاً ممنوع شد و اجازه نداشتند بازی کنند. حتی دیگر به زنان ایرانی اجازه داده نشد که به ورزشگاه‌های فوتبال برای تماشای مسابقات وارد شوند؛ محدودیتی که با گذشت چهل سال از این انقلاب، هنوز ادامه داشته است.<ref name=":8">{{یادکرد خبر|عنوان=فوتبال زنان: از لیگ ایران تا لیگ‌های جهانی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/sport-48381175|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-06-24|زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20191205133437/https://www.bbc.com/persian/sport-48381175|تاریخ بایگانی=2021-06-24}}</ref> اگر چه در سال ۱۳۷۱ پس از ۱۴ سال ممنوع بودن فوتبال زنان، مسابقات فوتبال سالنی زنان (فوتسال) را [[دانشگاه الزهرا]] راه‌اندازی کرد تا به گونه‌ای دوباره فوتبال زنان جان بگیرد. این پس از این رخ داد که سختگیری حکومتی روی این موضوع کاهش یافت. با ادامه یافتن اصلاحات، [[لیگ برتر کوثر|لیگ زنان فوتبال ایران]] نیز از ۱۳۸۶ آغاز شد.<ref name=":8"/> اما سطح بالایی نداشته و حتی بسیاری از تیم‌ها هزینه‌های سفر را ندارند و فدراسیون نتیجه‌های بازی‌ها را تعیین می‌کرده است.<ref name=":8"/> پس از انقلاب اسلامی، فوتبال زنان با کمبود امکانات و عدم سرمایه‌گذاری روبرو شد. حتی پوشش رسانه‌ای نیز برای فوتبال زنان در نظر گرفته نشد تا اسپانسرها کمتر جذب شوند. بازی‌ها را نیز همواره در ساعت‌های نخستین صبح و پیش از ظهر برگزار کرده‌اند که با اعتراض بازیکنان زن روبرو شده است. چیزی که باعث کاهش آمادگی فیزیکی بازیکنان و کاهش تماشاگران شده است.<ref name=":8"/> نبود اسپانسر و مشکل مالی، زمین‌های بد، امکانات ناکافی و مشکل حجاب اسلامی برای بازیکن، مشکلاتی هستند که در دوران جمهوری اسلامی امکان رشد کردن فوتبال زنان ایران را نابود کرده است.<ref name=":8"/>
با رخداد انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، فوتبال برای زنان ایرانی برای حدود ۱۴ سال کاملاً ممنوع شد و اجازه نداشتند بازی کنند. حتی دیگر به زنان ایرانی اجازه داده نشد که به ورزشگاه‌های فوتبال برای تماشای مسابقات وارد شوند؛ محدودیتی که با گذشت چهل سال از این انقلاب، هنوز ادامه داشته‌است.<ref name=":8">{{یادکرد خبر|عنوان=فوتبال زنان: از لیگ ایران تا لیگ‌های جهانی|نشانی=https://www.bbc.com/persian/sport-48381175|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2021-06-24|زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20191205133437/https://www.bbc.com/persian/sport-48381175|تاریخ بایگانی=2021-06-24}}</ref> اگر چه در سال ۱۳۷۱ پس از ۱۴ سال ممنوع بودن فوتبال زنان، مسابقات فوتبال سالنی زنان (فوتسال) را [[دانشگاه الزهرا]] راه‌اندازی کرد تا به گونه‌ای دوباره فوتبال زنان جان بگیرد. این پس از این رخ داد که سختگیری حکومتی روی این موضوع کاهش یافت. با ادامه یافتن اصلاحات، [[لیگ برتر کوثر|لیگ زنان فوتبال ایران]] نیز از ۱۳۸۶ آغاز شد.<ref name=":8"/> اما سطح بالایی نداشته و حتی بسیاری از تیم‌ها هزینه‌های سفر را ندارند و فدراسیون نتیجه‌های بازی‌ها را تعیین می‌کرده‌است.<ref name=":8"/> پس از انقلاب اسلامی، فوتبال زنان با کمبود امکانات و عدم سرمایه‌گذاری روبرو شد. حتی پوشش رسانه‌ای نیز برای فوتبال زنان در نظر گرفته نشد تا اسپانسرها کمتر جذب شوند. بازی‌ها را نیز همواره در ساعت‌های نخستین صبح و پیش از ظهر برگزار کرده‌اند که با اعتراض بازیکنان زن روبرو شده‌است. چیزی که باعث کاهش آمادگی فیزیکی بازیکنان و کاهش تماشاگران شده‌است.<ref name=":8"/> نبود اسپانسر و مشکل مالی، زمین‌های بد، امکانات ناکافی و مشکل حجاب اسلامی برای بازیکن، مشکلاتی هستند که در دوران جمهوری اسلامی امکان رشد کردن فوتبال زنان ایران را نابود کرده‌است.<ref name=":8"/>


[[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] نیز پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ هرگز نتوانست در [[ورزشگاه آزادی]]، ورزشگاه ملی ایران بازی کند و این ورزشگاه تا بیش از چهل سال هم درون زمین و هم روی سکوهای تماشاگران، مردانه شده است.<ref name=":8"/>
[[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] نیز پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ هرگز نتوانست در [[ورزشگاه آزادی]]، ورزشگاه ملی ایران بازی کند و این ورزشگاه تا بیش از چهل سال هم درون زمین و هم روی سکوهای تماشاگران، مردانه شده‌است.<ref name=":8"/>


انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ در فوتبال مردان نیز مشکلاتی پدیدآورد. در بیش از چهار دهه پس از انقلاب، هیچ باشگاهی که کامل خصوصی (غیردولتی یا غیرنظامی) باشد، در لیگ برتر حضور نیافته است.<ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=راز عقب‌ماندگی فوتبال ایران|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-سرمقاله-28/3700702-راز-عقب-ماندگی-فوتبال-ایران|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20201205154804/https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-28/3700702-%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%82%D8%A8-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|تاریخ بایگانی=2020-12-05}}</ref> همگی باشگاه‌های پس از انقلاب اسلامی یا کامل دولتی یا وابسته به بنگاه‌هایی هستند که دولت جمهوری اسلامی آنان را مدیریت می‌کرد.<ref name=":9"/> در این دوران که بخش بزرگی از درآمدهای باشگاه‌های فوتبال جهان را حق پخش تلویزیونی، بلیت‌فروشی، فروش پیراهن و اسپانسرینگ تأمین می‌کرد اما در عمل در ایران، این بخش‌ها هیچ نقشی در تأمین مالی تیم‌ها نداشته‌اند. مدیران غیر متخصص جمهوری اسلامی برای فوتبال نیز حتی با قراردادهای نامناسب خود، بار مالی سنگینی بر دوش فوتبال ایران گذاشته‌اند. محکومیت فدراسیون فوتبال ایران به پرداخت بیش از شش میلیون یورو به [[مارک ویلموتس]] که تنها در ۶ بازی تیم مردان ایران را همراهی کرد، نمونه‌ای از این بار سنگین است.<ref name=":9"/> باشگاه‌های ایرانی نیز از طریق عدم کاردانی همین مدیران، با تهدیدهایی چون بسته شدن پنجره نقل و انتقالاتی روبرو بوده‌اند. [[وزارت ورزش و جوانان|وزارت ورزش جمهوری اسلامی]] نیز در برهه‌ای گرفتن بازیکن و مربی خارجی را برای باشگاه‌های ایرانی ممنوع کرد تا قیمت بازیکنان ایرانی افزایش یابد و تیم‌های ایرانی بیش از پیش ضعیف شوند.<ref name=":9"/>
انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ در فوتبال مردان نیز مشکلاتی پدیدآورد. در بیش از چهار دهه پس از انقلاب، هیچ باشگاهی که کامل خصوصی (غیردولتی یا غیرنظامی) باشد، در لیگ برتر حضور نیافته‌است.<ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=راز عقب‌ماندگی فوتبال ایران|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-سرمقاله-28/3700702-راز-عقب-ماندگی-فوتبال-ایران|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20201205154804/https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-28/3700702-%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D9%82%D8%A8-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86|تاریخ بایگانی=2020-12-05}}</ref> همگی باشگاه‌های پس از انقلاب اسلامی یا کامل دولتی یا وابسته به بنگاه‌هایی هستند که دولت جمهوری اسلامی آنان را مدیریت می‌کرد.<ref name=":9"/> در این دوران که بخش بزرگی از درآمدهای باشگاه‌های فوتبال جهان را حق پخش تلویزیونی، بلیت‌فروشی، فروش پیراهن و اسپانسرینگ تأمین می‌کرد اما در عمل در ایران، این بخش‌ها هیچ نقشی در تأمین مالی تیم‌ها نداشته‌اند. مدیران غیر متخصص جمهوری اسلامی برای فوتبال نیز حتی با قراردادهای نامناسب خود، بار مالی سنگینی بر دوش فوتبال ایران گذاشته‌اند. محکومیت فدراسیون فوتبال ایران به پرداخت بیش از شش میلیون یورو به [[مارک ویلموتس]] که تنها در ۶ بازی تیم مردان ایران را همراهی کرد، نمونه‌ای از این بار سنگین است.<ref name=":9"/> باشگاه‌های ایرانی نیز از طریق عدم کاردانی همین مدیران، با تهدیدهایی چون بسته شدن پنجره نقل و انتقالاتی روبرو بوده‌اند. [[وزارت ورزش و جوانان|وزارت ورزش جمهوری اسلامی]] نیز در برهه‌ای گرفتن بازیکن و مربی خارجی را برای باشگاه‌های ایرانی ممنوع کرد تا قیمت بازیکنان ایرانی افزایش یابد و تیم‌های ایرانی بیش از پیش ضعیف شوند.<ref name=":9"/>


در سال ۱۳۹۴ [[مجید جلالی]]، سرمربی و کارشناس فوتبال ایرانی گفت که فوتبال ایران برنامه‌های بلندمدت و توسعه‌ای ندارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=همه دلایل عقب ماندگی فوتبال ایران از نظر جلالی|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/527032/همه-دلایل-عقب-ماندگی-فوتبال-ایران-از-نظر-جلالی|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2016-01-25|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa}}</ref> همچنین گزارش شده است که نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی باعث عقب ماندگی فوتبال در شهرستان‌های ایران شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی موجب عقب ماندگی فوتبال شهرستانهاست|نشانی=https://www.irna.ir/news/10079701/نبود-امکانات-و-سرانه-فضاهای-ورزشی-موجب-عقب-ماندگی-فوتبال-شهرستانهاست|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2002-01-22|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|نام خانوادگی=10}}</ref> فوتبال ایران پس از انقلاب ایران با توجه به افزایش جمعیت نیازمند گسترش زیرساخت بوده است اما به دلیل نبود بودجه، چنین کاری نشده است. این کمبود بودجه باعث شده بود که تیم‌های زنان برای دو سال کامل اردو و زمین نداشته باشند و طرح‌های اجرایی نیز در حد پلان باقی بمانند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پاداش کافی نیست، زیرساخت بسازید|نشانی=https://www.varzesh3.com/news/1762826/پاداش-کافی-نیست-زیرساخت-بسازید|وبگاه=ورزش سه|بازبینی=2021-06-24}}</ref>
در سال ۱۳۹۴ [[مجید جلالی]]، سرمربی و کارشناس فوتبال ایرانی گفت که فوتبال ایران برنامه‌های بلندمدت و توسعه‌ای ندارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=همه دلایل عقب ماندگی فوتبال ایران از نظر جلالی|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/527032/همه-دلایل-عقب-ماندگی-فوتبال-ایران-از-نظر-جلالی|وبگاه=مشرق نیوز|تاریخ=2016-01-25|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa}}</ref> همچنین گزارش شده‌است که نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی باعث عقب ماندگی فوتبال در شهرستان‌های ایران شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی موجب عقب ماندگی فوتبال شهرستانهاست|نشانی=https://www.irna.ir/news/10079701/نبود-امکانات-و-سرانه-فضاهای-ورزشی-موجب-عقب-ماندگی-فوتبال-شهرستانهاست|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2002-01-22|بازبینی=2021-06-24|کد زبان=fa|نام خانوادگی=10}}</ref> فوتبال ایران پس از انقلاب ایران با توجه به افزایش جمعیت نیازمند گسترش زیرساخت بوده‌است اما به دلیل نبود بودجه، چنین کاری نشده‌است. این کمبود بودجه باعث شده بود که تیم‌های زنان برای دو سال کامل اردو و زمین نداشته باشند و طرح‌های اجرایی نیز در حد پلان باقی بمانند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پاداش کافی نیست، زیرساخت بسازید|نشانی=https://www.varzesh3.com/news/1762826/پاداش-کافی-نیست-زیرساخت-بسازید|وبگاه=ورزش سه|بازبینی=2021-06-24}}</ref>


== فوتبال ملی ==
== فوتبال ملی ==
خط ۹۴: خط ۹۴:
بر اساس گزارش‌هایی وابسته به [[کنفدراسیون فوتبال آسیا]]، در تاریخ [[جام ملت‌های زنان آسیا]] و اقیانوسیه که نخستین دوره از آن در سال ۱۹۷۵ بود، تیم ملی زنان ایران هیچ تیمی نفرستاد. در دو دوره نخست این رقابت‌ها، نه تنها ایران تیمی نفرستاد، بلکه هیچ تیمی از غرب آسیا نیز شرکت نکرد و آن دو بار نیز، جام قهرمانی رقابت‌ها به تیم‌های ملی [[تیم ملی فوتبال زنان نیوزیلند|نیوزیلند]] و [[تیم ملی فوتبال زنان چین|چین]] رسید.<ref name=":2"/>
بر اساس گزارش‌هایی وابسته به [[کنفدراسیون فوتبال آسیا]]، در تاریخ [[جام ملت‌های زنان آسیا]] و اقیانوسیه که نخستین دوره از آن در سال ۱۹۷۵ بود، تیم ملی زنان ایران هیچ تیمی نفرستاد. در دو دوره نخست این رقابت‌ها، نه تنها ایران تیمی نفرستاد، بلکه هیچ تیمی از غرب آسیا نیز شرکت نکرد و آن دو بار نیز، جام قهرمانی رقابت‌ها به تیم‌های ملی [[تیم ملی فوتبال زنان نیوزیلند|نیوزیلند]] و [[تیم ملی فوتبال زنان چین|چین]] رسید.<ref name=":2"/>


در مجموع، در دوران رئیس‌جمهوری [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساخت گسترده‌تری برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، فوتبال زنان ایرانی در سالن‌ها (از جمله فوتسال) برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان [[ورزشگاه فوتبال|ورزشگاه‌های رسمی فوتبال]] انتقال یافت.<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=فوتبال زنان ایران؛ آغاز، فراموشی و احیای دوباره|نشانی=https://iranwire.com/fa/blogs/846/6994|وبگاه=IranWire {{!}} خانه|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210225162717/https://iranwire.com/fa/blogs/846/6994|تاریخ بایگانی=25 فوریه 2021}}</ref><ref name=":2"/> در پی این گسترش امکانات، [[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] در رتبه‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵<sup>ام</sup> را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در آن دوران بوده است.<ref name=":2"/>
در مجموع، در دوران رئیس‌جمهوری [[سید محمد خاتمی|محمد خاتمی]] به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساخت گسترده‌تری برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، فوتبال زنان ایرانی در سالن‌ها (از جمله فوتسال) برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان [[ورزشگاه فوتبال|ورزشگاه‌های رسمی فوتبال]] انتقال یافت.<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان=فوتبال زنان ایران؛ آغاز، فراموشی و احیای دوباره|نشانی=https://iranwire.com/fa/blogs/846/6994|وبگاه=IranWire {{!}} خانه|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210225162717/https://iranwire.com/fa/blogs/846/6994|تاریخ بایگانی=25 فوریه 2021}}</ref><ref name=":2"/> در پی این گسترش امکانات، [[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] در رتبه‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵<sup>ام</sup> را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] در آن دوران بوده‌است.<ref name=":2"/>


تیم ملی زنان ایران در نخستین بازی رسمی‌اش از دید [[فیفا]] در دیداری دوستانه در سال ۲۰۰۵، ۵ بر صفر [[تیم ملی فوتبال زنان سوریه|سوریه]] را شکست داد. بهترین برد این تیم نیز پیروزی ۱۳ بر صفر در برابر سوریه در سال ۲۰۰۷ بوده است.<ref name=":4">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه فوتبال زنان در ایران + عکس|نشانی=https://footballdokht.ir/news/577-تاریخچه-فوتبال-زنان-در-ایران-عکس.html|وبگاه=فوتبالدخت {{!}} فوتبال زنان ایران|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623181703/https://footballdokht.ir/news/577-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3.html|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> به شکل کلی [[حجاب اسلامی]] برای بازیکنان تیم ملی مشکلاتی را پدیدآورده است و [[سپ بلاتر]]، هشتمین رئیس [[فیفا]] نیز به آن انتقاد کرد.<ref name=":4"/> پس از [[انقلاب ۱۳۵۷|انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] فوتبال زنان این کشور دستخوش تغییرات بسیاری شد. بازیکنان زن مجبور به داشتن حجاب کامل اسلامی شدند و تماشاچیان مرد از حضور در ورزشگاه زنان منع شدند. در سال ۲۰۰۵ و در بازی‌های [[قهرمانی فوتبال غرب آسیا|قهرمانی غرب آسیا]]، تیم ملی فوتبال زنان ایران برای اولین بار بعد از انقلاب در مسابقات شرکت کرده و به مقام دوم رسید.<ref name=":5">{{یادکرد وب|عنوان=انقلاب فوتبال زنان در ایران|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iranian-women-sport-football/2931951.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-06-11|کد زبان=fa|نویسنده=|تاریخ=|تاریخ بایگانی=2019-06-11|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190916195515/https://ir.voanews.com/a/iranian-women-sport-football/2931951.html}}</ref> پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران در هنگام شرکت در [[المپیک ۲۰۱۲]] به یک مشکل بزرگ‌تر تبدیل شد. در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند اما تیم ایران در بازی در اردن این منع را محترم نشمارد و در خرداد ۱۳۹۰ از ادامه مسابقات محروم گردید.<ref name=":5"/>
تیم ملی زنان ایران در نخستین بازی رسمی‌اش از دید [[فیفا]] در دیداری دوستانه در سال ۲۰۰۵، ۵ بر صفر [[تیم ملی فوتبال زنان سوریه|سوریه]] را شکست داد. بهترین برد این تیم نیز پیروزی ۱۳ بر صفر در برابر سوریه در سال ۲۰۰۷ بوده‌است.<ref name=":4">{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه فوتبال زنان در ایران + عکس|نشانی=https://footballdokht.ir/news/577-تاریخچه-فوتبال-زنان-در-ایران-عکس.html|وبگاه=فوتبالدخت {{!}} فوتبال زنان ایران|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623181703/https://footballdokht.ir/news/577-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3.html|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> به شکل کلی [[حجاب اسلامی]] برای بازیکنان تیم ملی مشکلاتی را پدید آورده‌ است و [[سپ بلاتر]]، هشتمین رئیس [[فیفا]] نیز به آن انتقاد کرد.<ref name=":4"/> پس از [[انقلاب ۱۳۵۷|انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] فوتبال زنان این کشور دستخوش تغییرات بسیاری شد. بازیکنان زن مجبور به داشتن حجاب کامل اسلامی شدند و تماشاچیان مرد از حضور در ورزشگاه زنان منع شدند. در سال ۲۰۰۵ و در بازی‌های [[قهرمانی فوتبال غرب آسیا|قهرمانی غرب آسیا]]، تیم ملی فوتبال زنان ایران برای اولین بار بعد از انقلاب در مسابقات شرکت کرده و به مقام دوم رسید.<ref name=":5">{{یادکرد وب|عنوان=انقلاب فوتبال زنان در ایران|نشانی=https://ir.voanews.com/a/iranian-women-sport-football/2931951.html|وبگاه=صدای آمریکا|بازبینی=2019-06-11|کد زبان=fa|نویسنده=|تاریخ=|تاریخ بایگانی=2019-06-11|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20190916195515/https://ir.voanews.com/a/iranian-women-sport-football/2931951.html}}</ref> پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران در هنگام شرکت در [[المپیک ۲۰۱۲]] به یک مشکل بزرگ‌تر تبدیل شد. در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند اما تیم ایران در بازی در اردن این منع را محترم نشمارد و در خرداد ۱۳۹۰ از ادامه مسابقات محروم گردید.<ref name=":5"/>


=== ملی مردان ===
=== ملی مردان ===
خط ۱۰۲: خط ۱۰۲:
[[پرونده:Portugal and Iran match at the FIFA World Cup 2018 1.jpg|بندانگشتی|[[تیم ملی فوتبال ایران|تیم ملی ایران]] در [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸]]]][[مرکز ملی فوتبال ایران]]، میزبان تمرین [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] و دیگر رده‌های تیم ملی فوتبال ایران است. [[ورزشگاه شهید شیرودی|ورزشگاه امجدیه]] نخستین ورزشگاه خانگی این تیم بود و از سال ۱۳۵۳ و گشایش [[ورزشگاه آزادی]] برای میزبانی [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴]]، تیم ملی در این ورزشگاه از حریفان خود میزبانی می‌کند. نخستین بازی رسمی تیم ملی نیز در ۳ شهریور ۱۳۲۰ در [[کابل]] و برابر [[تیم ملی فوتبال افغانستان|افغانستان]] انجام شد که با تساوی به پایان رسید.
[[پرونده:Portugal and Iran match at the FIFA World Cup 2018 1.jpg|بندانگشتی|[[تیم ملی فوتبال ایران|تیم ملی ایران]] در [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸]]]][[مرکز ملی فوتبال ایران]]، میزبان تمرین [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] و دیگر رده‌های تیم ملی فوتبال ایران است. [[ورزشگاه شهید شیرودی|ورزشگاه امجدیه]] نخستین ورزشگاه خانگی این تیم بود و از سال ۱۳۵۳ و گشایش [[ورزشگاه آزادی]] برای میزبانی [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴]]، تیم ملی در این ورزشگاه از حریفان خود میزبانی می‌کند. نخستین بازی رسمی تیم ملی نیز در ۳ شهریور ۱۳۲۰ در [[کابل]] و برابر [[تیم ملی فوتبال افغانستان|افغانستان]] انجام شد که با تساوی به پایان رسید.


به عنوان دوره‌ای درخشان، تیم ملی فوتبال مردان ایران در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]]، [[فوتبال در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]] به [[جام جهانی فوتبال]] راه پیدا کرد. تیم ملی مردان ایران از سال ۱۹۷۴ در رقابت‌های مقدماتی [[جام جهانی فوتبال]] شرکت کرد و در دوره‌های [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]]، [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|۱۹۹۸]]، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶|۲۰۰۶]]، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴|۲۰۱۴]] و [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸|۲۰۱۸]] موفق به حضور در مرحلهٔ نهایی این بازی‌ها شده است. این تیم تا سال ۱۹۸۸ در مسابقات مقدماتی المپیک شرکت کرد و در المپیک‌های [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۶۴|۱۹۶۴ توکیو]]، [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۷۲|۱۹۷۲ مونیخ]] و [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۷۶|۱۹۷۶ مونترال]] موفق به راه‌یابی به مرحلهٔ نهایی شد. از [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۹۲|المپیک ۱۹۹۲]] بارسلون، [[تیم ملی فوتبال امید ایران|تیم امید ایران]] در این بازی‌ها شرکت کرد.
به عنوان دوره‌ای درخشان، تیم ملی فوتبال مردان ایران در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]]، [[فوتبال در بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]] به [[جام جهانی فوتبال]] راه پیدا کرد. تیم ملی مردان ایران از سال ۱۹۷۴ در رقابت‌های مقدماتی [[جام جهانی فوتبال]] شرکت کرد و در دوره‌های [[جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸|۱۹۷۸]]، [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|۱۹۹۸]]، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶|۲۰۰۶]]، [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴|۲۰۱۴]] و [[جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸|۲۰۱۸]] موفق به حضور در مرحلهٔ نهایی این بازی‌ها شده‌است. این تیم تا سال ۱۹۸۸ در مسابقات مقدماتی المپیک شرکت کرد و در المپیک‌های [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۶۴|۱۹۶۴ توکیو]]، [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۷۲|۱۹۷۲ مونیخ]] و [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۷۶|۱۹۷۶ مونترال]] موفق به راه‌یابی به مرحلهٔ نهایی شد. از [[بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۹۲|المپیک ۱۹۹۲]] بارسلون، [[تیم ملی فوتبال امید ایران|تیم امید ایران]] در این بازی‌ها شرکت کرد.


تیم ملی فوتبال ایران یکی از قدرتمندترین تیم‌های آسیایی به‌شمار می‌رود و تا کنون سه بار قهرمان [[جام ملت‌های آسیا]] در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] شده است. تیم ملی تا سال ۱۹۹۸ به عنوان نمایندهٔ ایران در [[بازی‌های آسیایی]] شرکت کرد و سه بار در دوره‌های [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴ تهران]]، [[بازی‌های آسیایی ۱۹۹۰|۱۹۹۰ پکن]] و [[بازی‌های آسیایی ۱۹۹۸|۱۹۹۸ بانکوک]] موفق به گرفتن [[مدال طلا]] شد. از سال ۲۰۰۲، تیم امید ایران به نمایندگی از ایران در این بازی‌ها شرکت می‌کند. ایران از سال ۲۰۰۰ و با تشکیل [[فدراسیون فوتبال غرب آسیا]] به این فدراسیون پیوست و در بازی‌های [[قهرمانی فوتبال غرب آسیا]] شرکت کرد. ایران توانست چهار بار و در سال‌های [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۰|۲۰۰۰]]، [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۴|۲۰۰۴]]، [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۷|۲۰۰۷]] و [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۸|۲۰۰۸]] قهرمان این بازی‌ها شود. ایران از سال ۲۰۱۴ به عنوان یکی از دو عضو بنیانگذار، [[فدراسیون فوتبال آسیای مرکزی]] را بنیان نهاد و با ترک کردن فدراسیون فوتبال غرب آسیا به این فدراسیون نوین پیوست.
تیم ملی فوتبال ایران یکی از قدرتمندترین تیم‌های آسیایی به‌شمار می‌رود و تا کنون سه بار قهرمان [[جام ملت‌های آسیا]] در سال‌های [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸|۱۹۶۸]]، [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۲|۱۹۷۲]] و [[جام ملت‌های آسیا ۱۹۷۶|۱۹۷۶]] شده‌است. تیم ملی تا سال ۱۹۹۸ به عنوان نمایندهٔ ایران در [[بازی‌های آسیایی]] شرکت کرد و سه بار در دوره‌های [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴|۱۹۷۴ تهران]]، [[بازی‌های آسیایی ۱۹۹۰|۱۹۹۰ پکن]] و [[بازی‌های آسیایی ۱۹۹۸|۱۹۹۸ بانکوک]] موفق به گرفتن [[مدال طلا]] شد. از سال ۲۰۰۲، تیم امید ایران به نمایندگی از ایران در این بازی‌ها شرکت می‌کند. ایران از سال ۲۰۰۰ و با تشکیل [[فدراسیون فوتبال غرب آسیا]] به این فدراسیون پیوست و در بازی‌های [[قهرمانی فوتبال غرب آسیا]] شرکت کرد. ایران توانست چهار بار و در سال‌های [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۰|۲۰۰۰]]، [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۴|۲۰۰۴]]، [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۷|۲۰۰۷]] و [[مسابقات فوتبال غرب آسیا ۲۰۰۸|۲۰۰۸]] قهرمان این بازی‌ها شود. ایران از سال ۲۰۱۴ به عنوان یکی از دو عضو بنیانگذار، [[فدراسیون فوتبال آسیای مرکزی]] را بنیان نهاد و با ترک کردن فدراسیون فوتبال غرب آسیا به این فدراسیون نوین پیوست.


تیم ملی ایران از سال ۱۹۴۱ تا کنون در ۳۵ تورنمنت غیررسمی و دوستانهٔ فوتبال شرکت کرده که میزبانی پانزده‌تای آن‌ها را بر عهده داشته است. در کل، ایران در هشت تورنمنت دوستانهٔ فوتبال موفق به قهرمانی شده که نخستین آن‌ها [[جام اکو ۱۹۶۵|جام عمران منطقه‌ای ۱۹۶۵]] و واپسین آن‌ها نیز [[جام ال جی ۲۰۰۲ (ایران)|جام ال جی ۲۰۰۲]] بوده است.
تیم ملی ایران از سال ۱۹۴۱ تا کنون در ۳۵ تورنمنت غیررسمی و دوستانهٔ فوتبال شرکت کرده که میزبانی پانزده‌تای آن‌ها را بر عهده داشته‌است. در کل، ایران در هشت تورنمنت دوستانهٔ فوتبال موفق به قهرمانی شده که نخستین آن‌ها [[جام اکو ۱۹۶۵|جام عمران منطقه‌ای ۱۹۶۵]] و واپسین آن‌ها نیز [[جام ال جی ۲۰۰۲ (ایران)|جام ال جی ۲۰۰۲]] بوده‌است.


== سیستم باشگاهی ==
== سیستم باشگاهی ==
=== باشگاهی زنان ===
=== باشگاهی زنان ===
[[پرونده:Tajgirls1.jpg|بندانگشتی|[[باشگاه فوتبال استقلال تهران|تیم فوتبال دختران تاج]] در سال ۱۳۴۹، پیش از برد ۶ بر ۰ برابر [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]]]]
[[پرونده:Tajgirls1.jpg|بندانگشتی|[[باشگاه فوتبال استقلال تهران|تیم فوتبال دختران تاج]] در سال ۱۳۴۹، پیش از برد ۶ بر ۰ برابر [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]]]]
به شکل رسمی پیشینهٔ [[فوتبال زنان در ایران]] به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. در سال ۱۳۴۹ نیز زنان ایرانی به شکل رسمی دارای زمین‌هایی اختصاصی برای تمرین شدند که ویژهٔ زنان بود.<ref name=":2"/> [[باشگاه تاج]] (استقلال کنونی) پیشگام باشگاه‌های ایرانی در ایجاد تیم دختران بود و کمی بعد نیز تیم‌های [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]]، [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]] و [[باشگاه فوتبال عقاب تهران|عقاب]] تهران، تیم‌های رسمی زنان تشکیل دادند.<ref name=":2"/> مسابقات فوتبال باشگاهی هم‌طراز با مردان برای زنان ایرانی در نظر گرفته شد و کیفیت فنی تیم تاج چنان بالا بود که در سال ۱۳۴۹ در افتتاحیه بازی‌های لیگ فوتبال باشگاه‌های تهران، در برابر دیهیم توانست شش گل بزند. تهران که پایتخت ایران نیز بوده است، به عنوان زادگاه فوتبال زنان در ایران شناخته می‌شود و چهار باشگاهش در همان نخستین دوره، تیم رسمی ایجاد کردند.<ref name=":2"/> باشگاه پرسپولیس مربیان اصلی خود را نیز به فوتبال زنان فرستاد؛ [[آلن راجرز]] نخستین سرمربی تاریخ [[تیم فوتبال زنان پرسپولیس]] بود که [[علی پروین]] نیز به او در مربیگری‌اش یاری می‌رساند.<ref name=":4"/>
به شکل رسمی پیشینهٔ [[فوتبال زنان در ایران]] به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. در سال ۱۳۴۹ نیز زنان ایرانی به شکل رسمی دارای زمین‌هایی اختصاصی برای تمرین شدند که ویژهٔ زنان بود.<ref name=":2"/> [[باشگاه تاج]] (استقلال کنونی) پیشگام باشگاه‌های ایرانی در ایجاد تیم دختران بود و کمی بعد نیز تیم‌های [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]]، [[باشگاه فوتبال دیهیم تهران|دیهیم]] و [[باشگاه فوتبال عقاب تهران|عقاب]] تهران، تیم‌های رسمی زنان تشکیل دادند.<ref name=":2"/> مسابقات فوتبال باشگاهی هم‌طراز با مردان برای زنان ایرانی در نظر گرفته شد و کیفیت فنی تیم تاج چنان بالا بود که در سال ۱۳۴۹ در افتتاحیه بازی‌های لیگ فوتبال باشگاه‌های تهران، در برابر دیهیم توانست شش گل بزند. تهران که پایتخت ایران نیز بوده‌است، به عنوان زادگاه فوتبال زنان در ایران شناخته می‌شود و چهار باشگاهش در همان نخستین دوره، تیم رسمی ایجاد کردند.<ref name=":2"/> باشگاه پرسپولیس مربیان اصلی خود را نیز به فوتبال زنان فرستاد؛ [[آلن راجرز]] نخستین سرمربی تاریخ [[تیم فوتبال زنان پرسپولیس]] بود که [[علی پروین]] نیز به او در مربیگری‌اش یاری می‌رساند.<ref name=":4"/>
[[پرونده:Perspolis 1351.jpg|راست|بندانگشتی|[[تیم فوتبال دختران پرسپولیس]] در سال ۱۳۵۱.]]
[[پرونده:Perspolis 1351.jpg|راست|بندانگشتی|[[تیم فوتبال دختران پرسپولیس]] در سال ۱۳۵۱.]]
نهادهای ایرانی [[انجمن دوشیزگان و بانوان]] و [[مجله بانوان]]، تیم منتخبی را از فوتبال زنان ایتالیا دعوت کرد تا در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ در یک بازی دوستانه در برابر [[تیم فوتبال زنان تاج]] تهران، قرار بگیرند.<ref name=":4"/> این مسابقه نخستین بازی جهانی فوتبال زنان ایران بوده است و تیم زنان تاج دو بر صفر، بازی را باخت.<ref name=":4"/>
نهادهای ایرانی [[انجمن دوشیزگان و بانوان]] و [[مجله بانوان]]، تیم منتخبی را از فوتبال زنان ایتالیا دعوت کرد تا در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ در یک بازی دوستانه در برابر [[تیم فوتبال زنان تاج]] تهران، قرار بگیرند.<ref name=":4"/> این مسابقه نخستین بازی جهانی فوتبال زنان ایران بوده‌است و تیم زنان تاج دو بر صفر، بازی را باخت.<ref name=":4"/>


رسانهٔ ایرانی [[زن روز]] پیش از انقلاب ۱۳۵۷ همواره گزارش‌هایی از زنان فوتبالیست ایران می‌نوشت. در آن دوران بخش‌های وابسته به ورزش و فوتبال زنان ایرانی در قالب بولتن، با روزنامه‌ها پخش می‌شدند و بیشتر یک نسخهٔ آنان نیز برای باشگاه‌های فعال زنان فرستاده می‌شد. [[دنیای ورزش]] و [[کیهان ورزشی (هفته‌نامه)|کیهان ورزشی]] (از مهم‌ترین رسانه‌های ورزشی آن دوره) نیز در دوران پیش از انقلاب ۵۷ مسابقات را پوشش می‌دادند.<ref name=":4"/> پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، ورزش و فوتبال زنان برای دورانی قطع گردید و با آغاز [[انقلاب فرهنگی ایران|انقلاب فرهنگی]] در دانشگاه‌ها و دیگر نهادهای ایرانی، باشگاه‌های فعال فوتبال زنان نیز همگی منحل شدند.<ref name=":4"/><ref name=":2"/> پس از گذر بیش از یک دهه، در اواخر سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۳) فوتبال زنان در ایران با رقابت سالنی ([[فوتسال]]) که برای نخستین‌بار در [[دانشگاه الزهرا]] (فرح پیشین) برگزار گردید، به گونه‌ای دوباره بازگشت اما در این دوران، زنان ایرانی تنها اجازه داشتند در فوتسال و درون سالن‌ها بازی کنند.<ref name=":3"/><ref name=":4"/><ref name=":2"/> انجام بازی فوتبال نیز همچون رفتن به ورزشگاه‌ها، تا اواخر دههٔ ۱۳۷۰ برای زنان ایران ممنوع بود. اما از این دهه، تغییرات مثبت برای حذف ممنوعیت‌های فوتبال و ورزش زنان کم‌کم انجام شدند. با این حال، در این دوره نیز وعده داده نشد که زنان فوتبال چمنی بازی کنند و در حد همان سالن بود.<ref name=":4"/> در نخستین سال‌های دههٔ ۱۳۸۰ در پیشرفتی غیرمنتظره، امکان بازی کردن در زمین چمن برای دختران ایرانی به وجود آمد و چند تیم نیز برای مسابقه به ایران آورده شدند و زنان ایرانی نخستین‌بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ توانستند با تیم‌های خارجی دیدار کنند.<ref name=":4"/> [[فائزه هاشمی]] در ورزش زنان ایران و پس از او [[محسن صفایی فراهانی]] به عنوان رئیس فدراسیون فوتبال ایران، نخستین زیرساخت‌های پس از انقلاب فوتبال زنان را پایه گذاشتند تا فوتبال دختران از درون سالن و از روی کفپوش‌ها، به فضای باز و ورزشگاه‌های واقعی فوتبال وارد شود.<ref name=":4"/> پیشرفت‌ها ادامه یافت و نخستین دوره [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران]] در سال [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران ۸۷–۱۳۸۶|۱۳۸۶ تا ۱۳۸۷]] برگزار گردید. با این وجود [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی]] هیچگاه بازی‌ها را پخش نکرد و حتی تصاویر گل‌ها را نیز نشان نداد. حتی هنگام خبرهای ضروری از تیم‌های زنان نیز تنها یک عکس از تیم ملی زنان پخش می‌شد.<ref name=":4"/>
رسانهٔ ایرانی [[زن روز]] پیش از انقلاب ۱۳۵۷ همواره گزارش‌هایی از زنان فوتبالیست ایران می‌نوشت. در آن دوران بخش‌های وابسته به ورزش و فوتبال زنان ایرانی در قالب بولتن، با روزنامه‌ها پخش می‌شدند و بیشتر یک نسخهٔ آنان نیز برای باشگاه‌های فعال زنان فرستاده می‌شد. [[دنیای ورزش]] و [[کیهان ورزشی (هفته‌نامه)|کیهان ورزشی]] (از مهم‌ترین رسانه‌های ورزشی آن دوره) نیز در دوران پیش از انقلاب ۵۷ مسابقات را پوشش می‌دادند.<ref name=":4"/> پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، ورزش و فوتبال زنان برای دورانی قطع گردید و با آغاز [[انقلاب فرهنگی ایران|انقلاب فرهنگی]] در دانشگاه‌ها و دیگر نهادهای ایرانی، باشگاه‌های فعال فوتبال زنان نیز همگی منحل شدند.<ref name=":4"/><ref name=":2"/> پس از گذر بیش از یک دهه، در اواخر سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۳) فوتبال زنان در ایران با رقابت سالنی ([[فوتسال]]) که برای نخستین‌بار در [[دانشگاه الزهرا]] (فرح پیشین) برگزار گردید، به گونه‌ای دوباره بازگشت اما در این دوران، زنان ایرانی تنها اجازه داشتند در فوتسال و درون سالن‌ها بازی کنند.<ref name=":3"/><ref name=":4"/><ref name=":2"/> انجام بازی فوتبال نیز همچون رفتن به ورزشگاه‌ها، تا اواخر دههٔ ۱۳۷۰ برای زنان ایران ممنوع بود. اما از این دهه، تغییرات مثبت برای حذف ممنوعیت‌های فوتبال و ورزش زنان کم‌کم انجام شدند. با این حال، در این دوره نیز وعده داده نشد که زنان فوتبال چمنی بازی کنند و در حد همان سالن بود.<ref name=":4"/> در نخستین سال‌های دههٔ ۱۳۸۰ در پیشرفتی غیرمنتظره، امکان بازی کردن در زمین چمن برای دختران ایرانی به وجود آمد و چند تیم نیز برای مسابقه به ایران آورده شدند و زنان ایرانی نخستین‌بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ توانستند با تیم‌های خارجی دیدار کنند.<ref name=":4"/> [[فائزه هاشمی]] در ورزش زنان ایران و پس از او [[محسن صفایی فراهانی]] به عنوان رئیس فدراسیون فوتبال ایران، نخستین زیرساخت‌های پس از انقلاب فوتبال زنان را پایه گذاشتند تا فوتبال دختران از درون سالن و از روی کفپوش‌ها، به فضای باز و ورزشگاه‌های واقعی فوتبال وارد شود.<ref name=":4"/> پیشرفت‌ها ادامه یافت و نخستین دوره [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران]] در سال [[لیگ برتر فوتبال زنان ایران ۸۷–۱۳۸۶|۱۳۸۶ تا ۱۳۸۷]] برگزار گردید. با این وجود [[صدا و سیمای جمهوری اسلامی]] هیچگاه بازی‌ها را پخش نکرد و حتی تصاویر گل‌ها را نیز نشان نداد. حتی هنگام خبرهای ضروری از تیم‌های زنان نیز تنها یک عکس از تیم ملی زنان پخش می‌شد.<ref name=":4"/>
خط ۱۲۸: خط ۱۲۸:


=== باشگاهی مردان ===
=== باشگاهی مردان ===
در باشگاهی مردان ایران، [[استقلال تهران|استقلال]] و [[پرسپولیس تهران|پرسپولیس]] دو باشگاه شهر [[تهران]]، قطب‌های اصلی فوتبال ایران شمارده می‌شوند. سال هاست که این دو باشگاه، قدرت‌های ممتاز فوتبال ایران بوده‌اند و مردم در شهرهای دیگر ایران نیز از هواداران این دو تیم هستند. از زمان آغاز [[جام خلیج فارس|لیگ برتر]] و با قهرمانی تیم‌هایی چون [[سپاهان اصفهان]]، [[سایپا (باشگاه فوتبال)|سایپا تهران]]، [[باشگاه فوتبال فولاد خوزستان|فولاد خوزستان]]، [[پاس تهران]] و [[استقلال خوزستان]] در لیگ برتر، این رویکرد تا اندازه‌ای تغییر کرد.<ref>{{یادکرد
در باشگاهی مردان ایران، [[استقلال تهران|استقلال]] و [[پرسپولیس تهران|پرسپولیس]] دو باشگاه شهر [[تهران]]، قطب‌های اصلی فوتبال ایران شمارده می‌شوند. سال هاست که این دو باشگاه، قدرت‌های ممتاز فوتبال ایران بوده‌اند و مردم در شهرهای دیگر ایران نیز از هواداران این دو تیم هستند. از زمان آغاز [[جام خلیج فارس|لیگ برتر]] و با قهرمانی تیم‌هایی چون [[سپاهان اصفهان]]، [[سایپا (باشگاه فوتبال)|سایپا تهران]]،[[باشگاه فوتبال فولاد خوزستان|فولاد خوزستان]]، [[پاس تهران]] و [[استقلال خوزستان]] در لیگ برتر، این رویکرد تا اندازه‌ای تغییر کرد.<ref>{{یادکرد
|نویسنده=[[عادل فردوسی‌پور]]
|نویسنده=[[عادل فردوسی‌پور]]
| عنوان = The great divide
| عنوان = The great divide
خط ۱۴۰: خط ۱۴۰:
{{اصلی|لیگ فوتبال ایران}}
{{اصلی|لیگ فوتبال ایران}}
[[پرونده:Takht Jamshid League.jpg|بندانگشتی|نخستین قهرمانی [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] در [[جام تخت جمشید]] (۱۹۷۳)]]
[[پرونده:Takht Jamshid League.jpg|بندانگشتی|نخستین قهرمانی [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] در [[جام تخت جمشید]] (۱۹۷۳)]]
[[جام قهرمانی فوتبال ایران]] از سال ۱۳۳۶، رقابت کشوری و سراسری فوتبال ایران بود که در گروه [[مسابقات قهرمانی ایران]] برگزار می‌شد. این مسابقات رسمی بوده و زیر نظر [[فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران|فدراسیون فوتبال ایران]] برگزار می‌گردید. بعدتر نیز لیگ ایران در سال ۱۳۴۹ با نام [[جام منطقه‌ای ایران ۱۳۴۹|جام منطقه‌ای]] آغاز شد. از آن زمان تاکنون نیز با وجود تغییرات گسترده در برگزاری و نام رقابت‌ها، این مسابقات تا به امروز برگزار شده است. طی ۴۱ دوره برگزاری لیگ، تیم‌های [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] (۱۶ بار)، [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال]] (۹ بار)، [[باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان|سپاهان]] (۵ بار)، [[باشگاه فوتبال پاس تهران|پاس]] (۵ بار)، [[باشگاه فوتبال سایپا|سایپا]] (۳بار) و [[باشگاه فوتبال فولاد خوزستان|فولاد خوزستان]] (۲ بار) و [[باشگاه فوتبال استقلال خوزستان|استقلال خوزستان]] (۱ بار) به مقام قهرمانی رسیدند. باشگاه [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] با پنج قهرمانی متوالی رکورددار بیشترین قهرمانی‌های متوالی در تاریخ لیگ فوتبال ایران است.
[[جام قهرمانی فوتبال ایران]] از سال ۱۳۳۶، رقابت کشوری و سراسری فوتبال ایران بود که در گروه [[مسابقات قهرمانی ایران]] برگزار می‌شد. این مسابقات رسمی بوده و زیر نظر [[فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران|فدراسیون فوتبال ایران]] برگزار می‌گردید. بعدتر نیز لیگ ایران در سال ۱۳۴۹ با نام [[جام منطقه‌ای ایران ۱۳۴۹|جام منطقه‌ای]] آغاز شد. از آن زمان تاکنون نیز با وجود تغییرات گسترده در برگزاری و نام رقابت‌ها، این مسابقات تا به امروز برگزار شده‌است. طی ۴۱ دوره برگزاری لیگ، تیم‌های [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] (۱۶ بار)، [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال]] (۹ بار)، [[باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان|سپاهان]] (۵ بار)، [[باشگاه فوتبال پاس تهران|پاس]] (۵ بار)، [[باشگاه فوتبال سایپا|سایپا]] (۳بار) و [[باشگاه فوتبال فولاد خوزستان|فولاد خوزستان]] (۲ بار) و [[باشگاه فوتبال استقلال خوزستان|استقلال خوزستان]] (۱ بار) به مقام قهرمانی رسیدند. باشگاه [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] با پنج قهرمانی متوالی رکورددار بیشترین قهرمانی‌های متوالی در تاریخ لیگ فوتبال ایران است.


تیم‌های باشگاهی مردان فوتبال ایران برای راهیابی به [[لیگ برتر خلیج فارس|لیگ برتر فوتبال ایران]]، باید نخست در [[لیگ دسته دوم فوتبال ایران|لیگ دسته دو]] و [[لیگ آزادگان (دسته یک)|لیگ آزادگان]] (دسته یک) بازی کنند.<ref name=":6">{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با لیگ برتر|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/417683/آشنایی-با-لیگ-برتر|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2018-09-28|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623171942/https://www.hamshahrionline.ir/news/417683/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%DB%8C%DA%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> تیم‌های برتر لیگ آزادگان، که اکنون در دو گروه جداگانه برگزار می‌شود، به لیگ برتر راه خواهند یافت.<ref name=":6"/> لیگ برتر با روش برگزاری کنونی از سال ۱۳۷۹ آغاز گردید اما فوتبال باشگاهی ایران پیش از آن نیز تاریخچه‌ای طولانی دارد.<ref name=":6"/> پیش از دههٔ ۱۳۵۰ باشگاه‌های ایرانی در رقابت‌هایی که در سطح شهرهای این کشور برگزار می‌شد، حضور داشتند.<ref name=":6"/> در تهران نیز مسابقات باشگاهی وجود داشت و در آن تیم‌هایی چون پرسپولیس، تاج، پاس، [[باشگاه فوتبال شاهین تهران|شاهین]] و [[باشگاه فوتبال دارایی تهران|دارایی]] به قهرمانی دست یافتند.<ref name=":6"/> پس از این دوره، در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳) نخستین رقابت سراسری فوتبال ایران با نام [[جام تخت جمشید]] برگزار شد.<ref name=":6"/> در این رقابت‌های حرفه‌ای، تیم‌های سراسر ایران حضور داشتند. با این وجود، تیم‌های تهران توانستند بیشترین قهرمانی در این رقابت‌ها را از آن خود کنند.<ref name=":6"/>
تیم‌های باشگاهی مردان فوتبال ایران برای راهیابی به [[لیگ برتر خلیج فارس|لیگ برتر فوتبال ایران]]، باید نخست در [[لیگ دسته دوم فوتبال ایران|لیگ دسته دو]] و [[لیگ آزادگان (دسته یک)|لیگ آزادگان]] (دسته یک) بازی کنند.<ref name=":6">{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با لیگ برتر|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/417683/آشنایی-با-لیگ-برتر|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2018-09-28|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623171942/https://www.hamshahrionline.ir/news/417683/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%84%DB%8C%DA%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> تیم‌های برتر لیگ آزادگان، که اکنون در دو گروه جداگانه برگزار می‌شود، به لیگ برتر راه خواهند یافت.<ref name=":6"/> لیگ برتر با روش برگزاری کنونی از سال ۱۳۷۹ آغاز گردید اما فوتبال باشگاهی ایران پیش از آن نیز تاریخچه‌ای طولانی دارد.<ref name=":6"/> پیش از دههٔ ۱۳۵۰ باشگاه‌های ایرانی در رقابت‌هایی که در سطح شهرهای این کشور برگزار می‌شد، حضور داشتند.<ref name=":6"/> در تهران نیز مسابقات باشگاهی وجود داشت و در آن تیم‌هایی چون پرسپولیس، تاج، پاس، [[باشگاه فوتبال شاهین تهران|شاهین]] و [[باشگاه فوتبال دارایی تهران|دارایی]] به قهرمانی دست یافتند.<ref name=":6"/> پس از این دوره، در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳) نخستین رقابت سراسری فوتبال ایران با نام [[جام تخت جمشید]] برگزار شد.<ref name=":6"/> در این رقابت‌های حرفه‌ای، تیم‌های سراسر ایران حضور داشتند. با این وجود، تیم‌های تهران توانستند بیشترین قهرمانی در این رقابت‌ها را از آن خود کنند.<ref name=":6"/>


انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد لیگ فوتبال این کشور با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز [[جنگ ایران و عراق]]، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون [[جام قدس|قدس]] و [[جام باشگاه‌های تهران ۱۳۶۷|هفده شهریور]] برگزار شد.<ref name=":6"/> پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام [[جام آزادگان]] شروع به برگزاری کرد.<ref name=":6"/> در سال ۱۳۷۹ نیز لیگ برتر فوتبال ایران با ساختاری که تاکنون ادامه یافته است، راه‌اندازی شد؛ لیگی که لیگ حرفه‌ای نیز نامیده می‌شد. لیگ برتر فوتبال ایران در ششمین دوره از رقابت‌ها با اعلام فدراسیون فوتبال ایران، به لیگ برتر خلیج فارس تغییر نام داد.<ref name=":6"/>
انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد لیگ فوتبال این کشور با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز [[جنگ ایران و عراق]]، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون [[جام قدس|قدس]] و [[جام باشگاه‌های تهران ۱۳۶۷|هفده شهریور]] برگزار شد.<ref name=":6"/> پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام [[جام آزادگان]] شروع به برگزاری کرد.<ref name=":6"/> در سال ۱۳۷۹ نیز لیگ برتر فوتبال ایران با ساختاری که تاکنون ادامه یافته‌است، راه‌اندازی شد؛ لیگی که لیگ حرفه‌ای نیز نامیده می‌شد. لیگ برتر فوتبال ایران در ششمین دوره از رقابت‌ها با اعلام فدراسیون فوتبال ایران، به لیگ برتر خلیج فارس تغییر نام داد.<ref name=":6"/>


==== سیستم جام‌ها ====
==== سیستم جام‌ها ====
خط ۱۵۲: خط ۱۵۲:
مسابقات [[جام حذفی فوتبال ایران|جام حذفی ایران]] برای نخستین بار در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و قهرمان نخستین دوره از آن که در سال ۱۳۵۶ مشخص شد، تیم [[باشگاه فوتبال ملوان بندر انزلی|ملوان بندرانزلی]] بود و در برابر [[باشگاه فوتبال تراکتور|تراکتور]] در بازی پایانی به برتری ۴ بر ۱ دست یافت.{{مدرک|date=ژوئن ۲۰۲۱}}
مسابقات [[جام حذفی فوتبال ایران|جام حذفی ایران]] برای نخستین بار در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و قهرمان نخستین دوره از آن که در سال ۱۳۵۶ مشخص شد، تیم [[باشگاه فوتبال ملوان بندر انزلی|ملوان بندرانزلی]] بود و در برابر [[باشگاه فوتبال تراکتور|تراکتور]] در بازی پایانی به برتری ۴ بر ۱ دست یافت.{{مدرک|date=ژوئن ۲۰۲۱}}


در بیشتر سال‌های دهه شصت خورشیدی که لیگ سراسری برای باشگاه‌های فوتبال ایران وجود نداشت، جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به‌شمار می‌رفت و قهرمان آن می‌توانست در جام باشگاه‌های آسیا که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد راه پیدا کند. با این حال پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و هم‌زمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد. بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاه‌های آسیا راه می‌یافت و قهرمان جام حذفی راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می‌شد. کنفدراسیون فوتبال آسیا در در فصل ۰۳–۲۰۰۲ تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاه‌های آسیا گرفت که در پی آن مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد. از آن پس همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده است که اهمیتی دوچندان را به این مسابقات داده است. [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال تهران]] با ۱۴ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، پرافتخارترین تیم فوتبال ایران در این مسابقات محسوب می‌شود. همچنین باشگاه [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] با ۹ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، دومین تیم پر افتخار فوتبال ایران در این مسابقات می‌باشد. باشگاه‌های [[باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان|سپاهان]] و [[باشگاه فوتبال ذوب‌آهن اصفهان|ذوب آهن اصفهان]] نیز هرکدام با چهار قهرمانی در این جام، سومین تیم‌های پر افتخار می‌باشند.{{مدرک|date=ژوئن ۲۰۲۱}}
در بیشتر سال‌های دهه شصت خورشیدی که لیگ سراسری برای باشگاه‌های فوتبال ایران وجود نداشت، جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به‌شمار می‌رفت و قهرمان آن می‌توانست در جام باشگاه‌های آسیا که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد راه پیدا کند. با این حال پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و هم‌زمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد. بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاه‌های آسیا راه می‌یافت و قهرمان جام حذفی راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می‌شد. کنفدراسیون فوتبال آسیا در در فصل ۰۳–۲۰۰۲ تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاه‌های آسیا گرفت که در پی آن مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد. از آن پس همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده‌است که اهمیتی دوچندان را به این مسابقات داده‌است. [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال تهران]] با ۱۴ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، پرافتخارترین تیم فوتبال ایران در این مسابقات محسوب می‌شود. همچنین باشگاه [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|پرسپولیس]] با ۹ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، دومین تیم پر افتخار فوتبال ایران در این مسابقات می‌باشد. همچنین باشگاه‌ [[باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان|سپاهان اصفهان]] با پنج قهرمانی و باشگاه [[باشگاه فوتبال ذوب‌آهن اصفهان|ذوب آهن اصفهان]] با چهار قهرمانی در این جام، جز تیم‌های پر افتخار جام حذفی فوتبال ایران می‌باشند.{{مدرک|date=ژوئن ۲۰۲۱}}


===== سوپرجام =====
===== سوپرجام =====
خط ۱۶۰: خط ۱۶۰:
==== در مسابقات بین‌المللی ====
==== در مسابقات بین‌المللی ====
[[پرونده:AFC Champions League Final 2020, 19 December 2020, Persepolis vs Ulsan Hyundai (1-2) (1).jpg|بندانگشتی|نمایی از [[فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰]]؛ جایی که پس از دهه‌ها، یک تیم ایرانی توانست بارها در مرحله‌های نهایی رقابت‌های آسیایی قرار گیرد.]]
[[پرونده:AFC Champions League Final 2020, 19 December 2020, Persepolis vs Ulsan Hyundai (1-2) (1).jpg|بندانگشتی|نمایی از [[فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰]]؛ جایی که پس از دهه‌ها، یک تیم ایرانی توانست بارها در مرحله‌های نهایی رقابت‌های آسیایی قرار گیرد.]]
باشگاه‌های ایرانی تاکنون ۳ بار در [[جام باشگاه‌های آسیا]] به قهرمانی رسیده‌اند. [[استقلال تهران]] دو بار در سال‌های [[مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰|۱۹۷۰]] و [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۱–۱۹۹۰|۱۹۹۱–۱۹۹۰]]، و [[پاس تهران]] یک بار در سال [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۳–۱۹۹۲|۹۳–۱۹۹۲]] به قهرمانی در این بازی‌ها دست یافته‌اند. همچنین باشگاه [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال تهران]] در سال‌های [[جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۱|۱۹۹۱]] و [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۹–۱۹۹۸|۹۹–۱۹۹۸]] به مقام نایب قهرمانی [[جام باشگاه‌های آسیا]] رسید. [[پرسپولیس تهران|پرسپولیس]] هم یک‌بار در سال [[جام برندگان جام آسیا ۹۱–۱۹۹۰|۹۱–۱۹۹۰]] در [[جام برندگان جام آسیا]] به قهرمانی رسیده است. همچنین [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|باشگاه پرسپولیس]] در سال [[جام برندگان جام آسیا ۹۳–۱۹۹۲|۹۳–۱۹۹۲]] به مقام نایب قهرمانی [[جام برندگان جام آسیا]] رسید. [[باشگاه فوتبال ذوب‌آهن اصفهان|ذوب آهن اصفهان]] نیز در سال [[لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۰|۲۰۱۰]] نیز به مقام نایب قهرمانی [[لیگ قهرمانان آسیا]] دست یافت.<ref>{{یادکرد وب
باشگاه‌های ایرانی تاکنون ۳ بار در [[جام باشگاه‌های آسیا]] به قهرمانی رسیده‌اند. [[استقلال تهران]] دو بار در سال‌های [[مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰|۱۹۷۰]] و [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۱–۱۹۹۰|۱۹۹۱–۱۹۹۰]]، و [[پاس تهران]] یک بار در سال [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۳–۱۹۹۲|۹۳–۱۹۹۲]] به قهرمانی در این بازی‌ها دست یافته‌اند. همچنین باشگاه [[باشگاه فوتبال استقلال تهران|استقلال تهران]] در سال‌های [[جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۹۱|۱۹۹۱]] و [[جام باشگاه‌های آسیا ۹۹–۱۹۹۸|۹۹–۱۹۹۸]] به مقام نایب قهرمانی [[جام باشگاه‌های آسیا]] رسید. [[پرسپولیس تهران|پرسپولیس]] هم یک‌بار در سال [[جام برندگان جام آسیا ۹۱–۱۹۹۰|۹۱–۱۹۹۰]] در [[جام برندگان جام آسیا]] به قهرمانی رسیده‌است. همچنین [[باشگاه فوتبال پرسپولیس|باشگاه پرسپولیس]] در سال [[جام برندگان جام آسیا ۹۳–۱۹۹۲|۹۳–۱۹۹۲]] به مقام نایب قهرمانی [[جام برندگان جام آسیا]] رسید. [[باشگاه فوتبال ذوب‌آهن اصفهان|ذوب آهن اصفهان]] نیز در سال [[لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۰|۲۰۱۰]] نیز به مقام نایب قهرمانی [[لیگ قهرمانان آسیا]] دست یافت.<ref>{{یادکرد وب
| نشانی = http://perspolis-club.net/News.aspx?id=3312
| نشانی = http://perspolis-club.net/News.aspx?id=3312
| عنوان = نایب قهرمانی پرسپولیس در آسیا
| عنوان = نایب قهرمانی پرسپولیس در آسیا
خط ۱۸۷: خط ۱۸۷:
[[پرونده:Women football youth olympic games.JPG|انگشتدان|بازی [[تیم ملی فوتبال زنان ایران|ایران]] و [[تیم ملی فوتبال زنان ترکیه|ترکیه]]، [[بازی‌های المپیک تابستانی نوجوانان ۲۰۱۰|المپیک جوانان سنگاپور]]، ۱۳۸۹|جایگزین=]]پس از مشکلات پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران برای [[المپیک ۲۰۱۲|المپیک ۲۰۱۲ لندن]] و اینکه در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند، رسانه‌های بین‌المللی به حذف ایران از رقابت‌ها بخاطر حفظ حجاب پرداختند. تصاویری پخش شدند بازیکنان ایران را در حال گریه نشان می‌داد و انتقادهای فراوانی از سوی ایران به فیفا شد. چرا که فیفا اجازه داد با همین پوشش، زنان در دور نخست بازی کنند. با این حال، در عمل پیش از این نیز در سال ۲۰۰۷، فیفا پوشش اسلامی تیم زنان ایران را ممنوع کرده بود. قانون فیفا می‌گفت که هرگونه تبلیغ ایدئولوژی، دین و فکری با هر پوششی ممنوع است. در یکی از ایرادها فیفا اعلام کرد که بخشی از حجاب اسلامی به سلامتی بازیکنان آسیب می‌زند که از سوی ایران رد شد. [[گاردین]] نوشت که این بار زنان مسلمان تنها توسط ایمانشان مورد ظلم واقع نشدند و به چنین محرومیتی برای تیم ایران، اعتراض کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=When women were forced to choose between faith and football {{!}} Shireen Ahmed|نشانی=http://www.theguardian.com/football/blog/2018/apr/28/women-faith-football-hijab-fifa-ban|وبگاه=the Guardian|تاریخ=2018-04-28|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلیچ‌خانی: حذف تیم فوتبال زنان ایران از المپیک ناشی از معاملات پشت پرده است {{!}} DW {{!}} 05.06.2011|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/قلیچخانی-حذف-تیم-فوتبال-زنان-ایران-از-المپیک-ناشی-از-معاملات-پشت-پرده-است/a-15133026|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210526080238/https://www.dw.com/fa-ir/%D9%82%D9%84%DB%8C%DA%86%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%BE%DB%8C%DA%A9-%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%BE%D8%B4%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-15133026|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref>
[[پرونده:Women football youth olympic games.JPG|انگشتدان|بازی [[تیم ملی فوتبال زنان ایران|ایران]] و [[تیم ملی فوتبال زنان ترکیه|ترکیه]]، [[بازی‌های المپیک تابستانی نوجوانان ۲۰۱۰|المپیک جوانان سنگاپور]]، ۱۳۸۹|جایگزین=]]پس از مشکلات پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران برای [[المپیک ۲۰۱۲|المپیک ۲۰۱۲ لندن]] و اینکه در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند، رسانه‌های بین‌المللی به حذف ایران از رقابت‌ها بخاطر حفظ حجاب پرداختند. تصاویری پخش شدند بازیکنان ایران را در حال گریه نشان می‌داد و انتقادهای فراوانی از سوی ایران به فیفا شد. چرا که فیفا اجازه داد با همین پوشش، زنان در دور نخست بازی کنند. با این حال، در عمل پیش از این نیز در سال ۲۰۰۷، فیفا پوشش اسلامی تیم زنان ایران را ممنوع کرده بود. قانون فیفا می‌گفت که هرگونه تبلیغ ایدئولوژی، دین و فکری با هر پوششی ممنوع است. در یکی از ایرادها فیفا اعلام کرد که بخشی از حجاب اسلامی به سلامتی بازیکنان آسیب می‌زند که از سوی ایران رد شد. [[گاردین]] نوشت که این بار زنان مسلمان تنها توسط ایمانشان مورد ظلم واقع نشدند و به چنین محرومیتی برای تیم ایران، اعتراض کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=When women were forced to choose between faith and football {{!}} Shireen Ahmed|نشانی=http://www.theguardian.com/football/blog/2018/apr/28/women-faith-football-hijab-fifa-ban|وبگاه=the Guardian|تاریخ=2018-04-28|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=en}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=قلیچ‌خانی: حذف تیم فوتبال زنان ایران از المپیک ناشی از معاملات پشت پرده است {{!}} DW {{!}} 05.06.2011|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/قلیچخانی-حذف-تیم-فوتبال-زنان-ایران-از-المپیک-ناشی-از-معاملات-پشت-پرده-است/a-15133026|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210526080238/https://www.dw.com/fa-ir/%D9%82%D9%84%DB%8C%DA%86%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%BE%DB%8C%DA%A9-%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%BE%D8%B4%D8%AA-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-15133026|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref>


گزارش‌هایی از محرومیت از ورزش ملی در ایران به‌خاطر نداشتن حجاب نیز منتشر شده است. در یکی از این گزارش‌ها، در سال ۲۰۱۷ خط خوردن [[شیوا امینی]] از [[تیم ملی فوتسال زنان ایران]] به‌خاطر حضور بدون حجابش در یک بازی فوتبال، توجه محافل ورزشی را به خود گرفت اما فدراسیون فوتبال ایران چنین چیزی را رد کرد. اما خود این بازیکن اعلام کرد که مسئولان رسمی فدراسیون به او گفتند که «ورزشکاران زن ملی پوش ایران همیشه موظف‌اند که مطیع منشور پوشش اسلامی در عرصه عمومی باشند».<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماجرای حذف شیوا امینی از تیم ملی فوتسال زنان ایران به بهانه "بازی بدون حجاب" {{!}} DW {{!}} 27.04.2017|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ماجرای-حذف-شیوا-امینی-از-تیم-ملی-فوتسال-زنان-ایران-به-بهانه-بازی-بدون-حجاب/a-38618167|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20171101084320/https://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8/a-38618167|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> به صورت کلی با روی آوردن بیشتر زنان جوان ایرانی به رشته‌های ورزشی و حضورهای جهانی‌شان، روند برخورد با این ورزشکاران که حجاب اسلامی دلخواه مراجع مذهبی ایران را رعایت نمی‌کنند، شدت گرفت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=از مینو خالقی تا شیوا امینی، حذف به خاطر «حجاب»|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b7-hijab-minoo-khaleghi-shiva-amini/28454960.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa}}</ref> گزارشی در ۲۰۱۱ نوشت که سختگیری‌های مذهبی و حکومتی، بزرگ‌ترین مانع‌های پیش روی فعالیت آزادانهٔ زنان ورزشکار در ایران هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه پر ماجرای فوتبال زنان در ایران {{!}} DW {{!}} 20.06.2011|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/تاریخچه-پر-ماجرای-فوتبال-زنان-در-ایران/a-15145322|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>
گزارش‌هایی از محرومیت از ورزش ملی در ایران به‌خاطر نداشتن حجاب نیز منتشر شده‌است. در یکی از این گزارش‌ها، در سال ۲۰۱۷ خط خوردن [[شیوا امینی]] از [[تیم ملی فوتسال زنان ایران]] به‌خاطر حضور بدون حجابش در یک بازی فوتبال، توجه محافل ورزشی را به خود گرفت اما فدراسیون فوتبال ایران چنین چیزی را رد کرد. اما خود این بازیکن اعلام کرد که مسئولان رسمی فدراسیون به او گفتند که «ورزشکاران زن ملی پوش ایران همیشه موظف‌اند که مطیع منشور پوشش اسلامی در عرصه عمومی باشند».<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ماجرای حذف شیوا امینی از تیم ملی فوتسال زنان ایران به بهانه "بازی بدون حجاب" {{!}} DW {{!}} 27.04.2017|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ماجرای-حذف-شیوا-امینی-از-تیم-ملی-فوتسال-زنان-ایران-به-بهانه-بازی-بدون-حجاب/a-38618167|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20171101084320/https://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%B0%D9%81-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%DB%8C%D9%85-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%81%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86-%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%A8/a-38618167|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref> به صورت کلی با روی آوردن بیشتر زنان جوان ایرانی به رشته‌های ورزشی و حضورهای جهانی‌شان، روند برخورد با این ورزشکاران که حجاب اسلامی دلخواه مراجع مذهبی ایران را رعایت نمی‌کنند، شدت گرفت.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=از مینو خالقی تا شیوا امینی، حذف به خاطر «حجاب»|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/b7-hijab-minoo-khaleghi-shiva-amini/28454960.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa}}</ref> گزارشی در ۲۰۱۱ نوشت که سختگیری‌های مذهبی و حکومتی، بزرگ‌ترین مانع‌های پیش روی فعالیت آزادانهٔ زنان ورزشکار در ایران هستند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تاریخچه پر ماجرای فوتبال زنان در ایران {{!}} DW {{!}} 20.06.2011|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/تاریخچه-پر-ماجرای-فوتبال-زنان-در-ایران/a-15145322|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>


بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی [[امام جمعه|ائمه جمعه]] است. همچنین بر اساس فرمانی از وزارت کشور، بازی‌های لیگ زنان ایران باید در ساعت‌های نخستین صبح، پیش از ظهر برگزار شوند. این گزارش نوشت که [[سید روح‌الله خمینی|خمینی]]، رهبر جمهوری اسلامی هرچند که با ورزش زنان رسماً مخالف نبود اما با شعارهای تبلیغاتی‌اش و محدودیت‌های پس از انقلاب، وضعیت را به‌طور فزاینده‌ای برای زنان مشکل‌ساز کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Women Have Been Demanding Their Right to Play Football for Half a Century|نشانی=https://iranwire.com/en/features/9150|وبگاه=IranWire|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=en|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623224855/https://iranwire.com/en/features/9150|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref>
بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی [[امام جمعه|ائمه جمعه]] است. همچنین بر اساس فرمانی از وزارت کشور، بازی‌های لیگ زنان ایران باید در ساعت‌های نخستین صبح، پیش از ظهر برگزار شوند. این گزارش نوشت که [[سید روح‌الله خمینی|خمینی]]، رهبر جمهوری اسلامی هرچند که با ورزش زنان رسماً مخالف نبود اما با شعارهای تبلیغاتی‌اش و محدودیت‌های پس از انقلاب، وضعیت را به‌طور فزاینده‌ای برای زنان مشکل‌ساز کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Women Have Been Demanding Their Right to Play Football for Half a Century|نشانی=https://iranwire.com/en/features/9150|وبگاه=IranWire|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=en|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210623224855/https://iranwire.com/en/features/9150|تاریخ بایگانی=2021-06-23}}</ref>
خط ۱۹۴: خط ۱۹۴:
{{اصلی|حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران}}
{{اصلی|حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران}}
[[پرونده:IRNPOR match 2018 FIFA World Cup 05.jpg|بندانگشتی|هواداران زن [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان ایران]]. پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] زنان ایرانی تنها در بازی‌های خارج از کشور توانستند وارد ورزشگاه شوند؛ تا سال ۱۳۹۸ که با اقدام [[فیفا]] جایگاهی برای زنان هوادار در [[ورزشگاه آزادی]] تعیین شد.]]
[[پرونده:IRNPOR match 2018 FIFA World Cup 05.jpg|بندانگشتی|هواداران زن [[تیم ملی فوتبال مردان ایران|تیم ملی مردان ایران]]. پس از [[انقلاب ۱۳۵۷]] زنان ایرانی تنها در بازی‌های خارج از کشور توانستند وارد ورزشگاه شوند؛ تا سال ۱۳۹۸ که با اقدام [[فیفا]] جایگاهی برای زنان هوادار در [[ورزشگاه آزادی]] تعیین شد.]]
در سال‌های پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، حضور زنان در [[فهرست ورزشگاه‌های فوتبال در ایران|ورزشگاه‌های ایران]]، آزاد بود و زنان ایرانی می‌توانستند بازی‌های تیم ملی مردان را نیز آزادانه تماشا کنند اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]]، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد.<ref name=":02">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Chehabi|مکان=|تاریخ بایگانی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بازبینی=July 18, 2018|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/football-|صفحه=|شابک=|ناشر=|نام=Houchang|سال=|جلد=|ویرایش=|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|مقاله=FOOTBALL|پیوند نویسنده=هوشنگ شهابی|زبان=en}}</ref> با وجود این ممنوعیت‌ها، زنان ایرانی همواره تلاش کرده‌اند که وارد ورزشگاه آزادی بشوند تا بازی تیم ملی را از نزدیک ببینند؛ اما [[نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران|نیروی انتظامی جمهوری اسلامی]]، این زنان را دستگیر کرده و مانع ورودشان به ورزشگاه شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فیفا: هیچ مانع قابل توجهی برای حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌ها وجود ندارد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f4_fifa_no_noteworty_obstacles_attend_women_iranian_stadium/30176882.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa}}</ref>
در سال‌های پیش از [[انقلاب ۱۳۵۷]]، حضور زنان در [[فهرست ورزشگاه‌های فوتبال در ایران|ورزشگاه‌های ایران]]، آزاد بود و زنان ایرانی می‌توانستند بازی‌های تیم ملی مردان را نیز آزادانه تماشا کنند اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های [[نظام جمهوری اسلامی ایران|حکومت جمهوری اسلامی]]، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد.<ref name=":02">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Chehabi|مکان=|تاریخ بایگانی=|نشانی بایگانی=|تاریخ بازبینی=July 18, 2018|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/football-|صفحه=|شابک=|ناشر=|نام=Houchang|سال=|جلد=|ویرایش=|دانشنامه=Encyclopædia Iranica|مقاله=FOOTBALL|پیوند نویسنده=هوشنگ شهابی|زبان=en}}</ref> با وجود این ممنوعیت‌ها، زنان ایرانی همواره تلاش کرده‌اند که وارد ورزشگاه آزادی بشوند تا بازی تیم ملی را از نزدیک ببینند؛ اما [[نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران|نیروی انتظامی جمهوری اسلامی]]، این زنان را دستگیر کرده و مانع ورودشان به ورزشگاه شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فیفا: هیچ مانع قابل توجهی برای حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌ها وجود ندارد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f4_fifa_no_noteworty_obstacles_attend_women_iranian_stadium/30176882.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa}}</ref>


[[محمود احمدی‌نژاد]]، رئیس‌جمهور محافظه‌کار ایران، در تیر ۱۳۸۴، وعده داد که ورود زنان به ورزشگاه‌های ایران را آزاد کند؛ اما با مخالفت صریح [[روحانی‌گرایی در ایران|روحانیت ایران]]، در طرح خود، شکست خورد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رادیو زمانه - ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها، تبعیض است|نشانی=https://zamaaneh.com/news/2008/08/post_6067.html|بازبینی=2021-04-01|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210401172644/https://zamaaneh.com/news/2008/08/post_6067.html|تاریخ بایگانی=2021-04-01}}</ref> در همین دوره و در حاشیهٔ بازی ایران و بحرین در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ که منجر به راه‌یابی تیم ملی به جام جهانی شد، شمار کمی از [[زنان در ایران|زنان ایرانی]] (حدود ۷۰ تن) پس از تلاش‌های فراوان و تنها در نیمهٔ دوم، اجازه یافتند در ورزشگاه حاضر شوند؛ این، نخستین حضور زنان تماشاگر ایرانی پس از سال ۱۳۵۷، در ورزشگاه آزادی بود.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=۲۰ خرداد ۱۳۸۴|عنوان=یادداشت‌های خبرنگار ایسنا از نخستین حضور 70 تماشاگر زن در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی|نشانی=https://www.isna.ir/news/8403-08554/يادداشت-هاي-خبرنگار-ايسنا-از-نخستين-حضور-70-تماشاگر-زن-در-ورزشگاه|ناشر=[[ایسنا]]|زبان=|تاریخ بازدید=۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180720165750/https://www.isna.ir/news/8403-08554/يادداشت-هاي-خبرنگار-ايسنا-از-نخستين-حضور-70-تماشاگر-زن-در-ورزشگاه|archivedate=۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> در شهریور ۱۳۹۸، [[فیفا]] ضرب‌الاجلی برای حضور هواداران زن ایرانی در ورزشگاه‌ها داد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ضرب‌الاجل فیفا برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها؛ جنیدی: منع قانونی در این باره نداریم‎|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-fifa-women-stadiums/30092889.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-04-01|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210401170656/https://www.radiofarda.com/a/iran-fifa-women-stadiums/30092889.html|تاریخ بایگانی=2021-04-01}}</ref> در پی این اقدام فیفا، زنان ایرانی در بازی ایران و لائوس در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲، وارد ورزشگاه آزادی شدند. برای زنان جایگاه ویژه‌ای تعیین شده‌بود و تلویزیون دولتی ایران در هنگام پخش زنده، به حضور زنان در ورزشگاه، اشاره‌ای نکرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ایران-کامبوج؛ مسابقه‌ای که تماشاچیان از بازیکنان مهم‌ترند {{!}} DW {{!}} 10.10.2019|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ایران-کامبوج-مسابقهای-که-تماشاچیان-از-بازیکنان-مهمترند/a-50775600|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>
[[محمود احمدی‌نژاد]]، رئیس‌جمهور محافظه‌کار ایران، در تیر ۱۳۸۴، وعده داد که ورود زنان به ورزشگاه‌های ایران را آزاد کند؛ اما با مخالفت صریح [[روحانی‌گرایی در ایران|روحانیت ایران]]، در طرح خود، شکست خورد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رادیو زمانه - ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها، تبعیض است|نشانی=https://zamaaneh.com/news/2008/08/post_6067.html|بازبینی=2021-04-01|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210401172644/https://zamaaneh.com/news/2008/08/post_6067.html|تاریخ بایگانی=2021-04-01}}</ref> در همین دوره و در حاشیهٔ بازی ایران و بحرین در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ که منجر به راه‌یابی تیم ملی به جام جهانی شد، شمار کمی از [[زنان در ایران|زنان ایرانی]] (حدود ۷۰ تن) پس از تلاش‌های فراوان و تنها در نیمهٔ دوم، اجازه یافتند در ورزشگاه حاضر شوند؛ این، نخستین حضور زنان تماشاگر ایرانی پس از سال ۱۳۵۷، در ورزشگاه آزادی بود.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=۲۰ خرداد ۱۳۸۴|عنوان=یادداشت‌های خبرنگار ایسنا از نخستین حضور 70 تماشاگر زن در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی|نشانی=https://www.isna.ir/news/8403-08554/يادداشت-هاي-خبرنگار-ايسنا-از-نخستين-حضور-70-تماشاگر-زن-در-ورزشگاه|ناشر=[[ایسنا]]|زبان=|تاریخ بازدید=۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180720165750/https://www.isna.ir/news/8403-08554/يادداشت-هاي-خبرنگار-ايسنا-از-نخستين-حضور-70-تماشاگر-زن-در-ورزشگاه|archivedate=۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> در شهریور ۱۳۹۸، [[فیفا]] ضرب‌الاجلی برای حضور هواداران زن ایرانی در ورزشگاه‌ها داد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ضرب‌الاجل فیفا برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها؛ جنیدی: منع قانونی در این باره نداریم‎|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-fifa-women-stadiums/30092889.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-04-01|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210401170656/https://www.radiofarda.com/a/iran-fifa-women-stadiums/30092889.html|تاریخ بایگانی=2021-04-01}}</ref> در پی این اقدام فیفا، زنان ایرانی در بازی ایران و لائوس در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲، وارد ورزشگاه آزادی شدند. برای زنان جایگاه ویژه‌ای تعیین شده‌بود و تلویزیون دولتی ایران در هنگام پخش زنده، به حضور زنان در ورزشگاه، اشاره‌ای نکرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ایران-کامبوج؛ مسابقه‌ای که تماشاچیان از بازیکنان مهم‌ترند {{!}} DW {{!}} 10.10.2019|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ایران-کامبوج-مسابقهای-که-تماشاچیان-از-بازیکنان-مهمترند/a-50775600|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>


با وجود محدودیت‌ها برای زنان ایرانی، هواداران زن رقبای تیم ملی، همانند کره‌جنوبی در ۱۳۹۵ و سوریه در سال ۱۳۹۶، توانسته‌اند وارد ورزشگاه آزادی شوند، در هنگامی که هواداران زن ایرانی، در پشت درها مانده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تماشاگران زن ورزشگاه آزادی در دیدار ایران و کره+ عکس {{!}} اقتصاد آنلاین|نشانی=https://www.eghtesadonline.com/بخش-ورزشی-85/151277-تماشاگران-زن-ورزشگاه-آزادی-در-دیدار-ایران-کره-عکس|وبگاه=www.eghtesadonline.com|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=زنان سوری در ورزشگاه آزادی؛ زنان ایرانی پشت در {{!}} DW {{!}} 05.09.2017|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/زنان-سوری-در-ورزشگاه-آزادی-زنان-ایرانی-پشت-در/a-40371562|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-04-01|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|پیوند بایگانی=https://archive.today/20210401173314/https://www.dw.com/fa-ir/زنان-سوری-در-ورزشگاه-آزادی-زنان-ایرانی-پشت-در/a-40371562|تاریخ بایگانی=۱ آوریل ۲۰۲۱|url-status=live}}</ref> نخستین مورد از این حضور زنان خارجی در ورزشگاه آزادی در بازی پلی‌آف آسیا و اروپا در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بود: زنان ایرلندی، تیم رقیب ایران، توانستند برای تشویق تیم ملی‌شان وارد ورزشگاه آزادی شوند. این رویداد با اعتراض فعالان [[جنبش زنان ایران]] مواجه شد؛ چرا که دریافتند این فقط زنان ایرانی هستند که اجازهٔ ورود به ورزشگاه را ندارند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۶ اسفند ۱۳۹۳|وبگاه=عدالت برای ایران|نشانی=https://justice4iran.org/persian/dadkhahi/my-share-half-of-freedom/|عنوان=سهم من، نیمی از آزادی|بازبینی=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۸|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150804104238/http://justice4iran.org/persian/dadkhahi/my-share-half-of-freedom/|archivedate=۴ اوت ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref>
با وجود محدودیت‌ها برای زنان ایرانی، هواداران زن رقبای تیم ملی، همانند کره‌جنوبی در ۱۳۹۵ و سوریه در سال ۱۳۹۶، توانسته‌اند وارد ورزشگاه آزادی شوند، در هنگامی که هواداران زن ایرانی، در پشت درها مانده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تماشاگران زن ورزشگاه آزادی در دیدار ایران و کره+ عکس {{!}} اقتصاد آنلاین|نشانی=https://www.eghtesadonline.com/بخش-ورزشی-85/151277-تماشاگران-زن-ورزشگاه-آزادی-در-دیدار-ایران-کره-عکس|وبگاه=www.eghtesadonline.com|بازبینی=2021-04-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=زنان سوری در ورزشگاه آزادی؛ زنان ایرانی پشت در {{!}} DW {{!}} 05.09.2017|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%BE%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D8%B1/a-40371562|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2021-04-01|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)|پیوند بایگانی=https://archive.today/20210401173314/https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%BE%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D8%B1/a-40371562|تاریخ بایگانی=۱ آوریل ۲۰۲۱|url-status=live}}</ref> نخستین مورد از این حضور زنان خارجی در ورزشگاه آزادی در بازی پلی‌آف آسیا و اروپا در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بود: زنان ایرلندی، تیم رقیب ایران، توانستند برای تشویق تیم ملی‌شان وارد ورزشگاه آزادی شوند. این رویداد با اعتراض فعالان [[جنبش زنان ایران]] مواجه شد؛ چرا که دریافتند این فقط زنان ایرانی هستند که اجازهٔ ورود به ورزشگاه را ندارند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۶ اسفند ۱۳۹۳|وبگاه=عدالت برای ایران|نشانی=https://justice4iran.org/persian/dadkhahi/my-share-half-of-freedom/|عنوان=سهم من، نیمی از آزادی|بازبینی=۲۱ ژوئیه ۲۰۱۸|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150804104238/http://justice4iran.org/persian/dadkhahi/my-share-half-of-freedom/|archivedate=۴ اوت ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref>

== تیم‌های ملی ==
دبیرکل [[فدراسیون فوتبال ایران]] هدایت الله ممبینی ۲۸ مهر ۱۴۰۲ اعلام کرد با تشکیل تیم ملی فوتبال الکترونیک ([[بازی رایانه ای]]) تعداد تیم‌های ملی به ۱۸ رسید.<ref>https://www.irna.ir/news/85264867/ممبینی-تعداد-تیم-های-ملی-با-فوتبال-الکترونیک-به-عدد-۱۸-رسید</ref>

دبیرکل فدراسیون فوتبال امروز در حاشیه اختتامیه مسابقات فوتبال الکترونیک در جمع خبرنگاران اظهار داشت: فدراسیون فوتبال تا امروز ۱۷ تیم ملی داشت که از این پس با تیم فوتبال الکترونیک، تعداد تیم‌های ملی ما ۱۸ تیم می‌شود و در خدمت فوتبال کشور خواهیم بود.

وی افزود: بعد از اینکه کنفدراسیون فوتبال آسیا مقرر کرد که در مسابقات فوتبال جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ قطر تیم ملی فوتبال الکترونیک کشورهای مختلف حضور یابند، ایران جزو اولین کشورهایی بود که آمادگی خود را برای شرکت در این تورنمنت بزرگ اعلام کرد. همچنین مهدی تاج، رئیس فدراسیون به عنوان نایب رئیس کنفدراسیون فوتبال آسیا دستوری مبنی بر ایجاد تیم ملی فوتبال دیگری با همکاری انجمن ورزش‌های الکترونیکی دادند که بر مبنای آن اقدامات مختلفی صورت گرفت و نهایتاً حاصل آن برگزاری مسابقات با حضور ۱۲۸ بازیکن در هتل آکادمی بودیم.

ممبینی اضافه کرد: از ۱۲۸ بازیکن، ۸ بازیکن به اردوی تیم ملی دعوت می‌شوند که در کنار این عزیزان از حسن پاجانی، قهرمان فوتبال الکترونیک جهان در رومانی نیز دعوت خواهیم کرد. همان‌طور که می‌دانید اولین دوره فوتبال الکترونیک از اول تا ۵ فوریه در قطر برگزار می‌شود.
* [[تیم ملی فوتبال مردان ایران]] بزرگسالان، ۲۳، ۲۰، ۱۸ ،۱۶ و ۱۴ (۶ تیم)
* [[تیم ملی فوتبال زنان ایران]] بزرگسالان، ۲۳، ۲۰، ۱۸ ،۱۶ و ۱۴ (۶ تیم)
* تیم فوتبال الکترونیک مردان و زنان
* [[فوتبال ساحلی]] مردان و زنان
* [[فوتسال]] مردان و زنان بزرگسالان و جوانان (۴ تیم)

تیم ملی [[مینی فوتبال]] مردان و زنان ایران سال ۲۰۲۳ تشکیل شد ولی مدیریت آن با فدراسیون فوتبال ایران نیست.


== زیرساخت ==
== زیرساخت ==
خط ۲۴۰: خط ۲۲۴:
به‌طور تاریخی در ایران، [[کشتی (ورزش)|کشتی]] پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان محبوب‌ترین ورزش گرفت.<ref name=":122">{{یادکرد وب|عنوان=آشتی فوتبالی ایران و آمریکا در جام جهانی|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/7803/آشتی-فوتبالی-ایران-و-آمریکا-در-جام-جهانی|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref> پس از قهرمانی تیم فوتبال مردان ایران در جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸ [[تهران]] غرق در شادی شد و برای نخستین بار، فوتبال مردم ایران را به خیابان‌ها کشاند.<ref name=":93">{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳|عنوان=خاطره تصویری/ روزی که ایران انتقام اعراب را از رژیم اسرائیل گرفت|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/311331/خاطره-تصویری-روزی-که-ایران-انتقام-اعراب-را-از-رژیم-اسرائیل-گرفت|ناشر=[[مشرق نیوز]]|زبان=|تاریخ بازدید=۱۶ مارس ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180627062424/https://www.mashreghnews.ir/news/311331/خاطره-تصویری-روزی-که-ایران-انتقام-اعراب-را-از-رژیم-اسرائیل-گرفت|archivedate=۲۷ ژوئن ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> فوتبالیست‌های تیم ملی مردان به [[کاخ نیاوران]] و [[مجلس شورای ملی]] دعوت شدند، خوانندگانی همچون [[ویگن]] و [[دلکش]] نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند. به عنوان مثال [[هفته‌نامه]] [[زن روز]] در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.»<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=رستم‌پور|نویسنده=|نام=مهدی|کد زبان=|تاریخ=۴ ژانویه ۲۰۱۵|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=http://www.bbc.com/persian/sport/2015/01/150104_l56_rostampour_iran_isreal_football_1|عنوان=بازی با اسرائیل، آغاز دهه زرین فوتبال ایران در آسیا|تاریخ بازدید=۱۵ مه ۲۰۱۸|بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509012212/http://www.bbc.com/persian/sport/2015/01/150104_l56_rostampour_iran_isreal_football_1|archivedate=۹ مه ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref>
به‌طور تاریخی در ایران، [[کشتی (ورزش)|کشتی]] پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان محبوب‌ترین ورزش گرفت.<ref name=":122">{{یادکرد وب|عنوان=آشتی فوتبالی ایران و آمریکا در جام جهانی|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/7803/آشتی-فوتبالی-ایران-و-آمریکا-در-جام-جهانی|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref> پس از قهرمانی تیم فوتبال مردان ایران در جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸ [[تهران]] غرق در شادی شد و برای نخستین بار، فوتبال مردم ایران را به خیابان‌ها کشاند.<ref name=":93">{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳|عنوان=خاطره تصویری/ روزی که ایران انتقام اعراب را از رژیم اسرائیل گرفت|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/311331/خاطره-تصویری-روزی-که-ایران-انتقام-اعراب-را-از-رژیم-اسرائیل-گرفت|ناشر=[[مشرق نیوز]]|زبان=|تاریخ بازدید=۱۶ مارس ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180627062424/https://www.mashreghnews.ir/news/311331/خاطره-تصویری-روزی-که-ایران-انتقام-اعراب-را-از-رژیم-اسرائیل-گرفت|archivedate=۲۷ ژوئن ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref> فوتبالیست‌های تیم ملی مردان به [[کاخ نیاوران]] و [[مجلس شورای ملی]] دعوت شدند، خوانندگانی همچون [[ویگن]] و [[دلکش]] نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند. به عنوان مثال [[هفته‌نامه]] [[زن روز]] در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.»<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=رستم‌پور|نویسنده=|نام=مهدی|کد زبان=|تاریخ=۴ ژانویه ۲۰۱۵|وبگاه=[[بی‌بی‌سی فارسی]]|نشانی=http://www.bbc.com/persian/sport/2015/01/150104_l56_rostampour_iran_isreal_football_1|عنوان=بازی با اسرائیل، آغاز دهه زرین فوتبال ایران در آسیا|تاریخ بازدید=۱۵ مه ۲۰۱۸|بازبینی=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180509012212/http://www.bbc.com/persian/sport/2015/01/150104_l56_rostampour_iran_isreal_football_1|archivedate=۹ مه ۲۰۱۸|dead-url=yes}}</ref>


راه‌یابی تیم ملی مردان ایران به [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]] در ۸ آذر ۱۳۷۶ نیز تأثیر فراوانی در جامعهٔ ایران داشت و باعث جشن و شادی بی‌سابقه‌ای در میان شهروندان ایرانی شد. این جشن و شادی از صعود به جام جهانی در زمان برگزاری خود جام جهانی در تیز ۱۳۷۷ و با پیروزی برابر تیم ملی آمریکا باز هم تکرار شد.<ref name=":122"/> به نوشته [[هوشنگ اسفندیار شهابی|هوشنگ شهابی]] برای جوانان ایرانی حضور در جام جهانی که پس از بیست سال غیبت و برای نخستین بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ رقم خورد به معنای این بود که کشور طرد شده‌شان دوباره به [[جامعه جهانی]] پیوسته است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=از حضور در جام جهانی تا جامعه جهانی|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/7800/از-حضور-در-جام-جهانی-تا-جامعه-جهانی|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref> پس از جام جهانی ۱۹۹۸ دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گزارش تصویری جشن صعود به جام جهانی 2006 آلمان|نشانی=http://article.tebyan.net/11759/گزارش-تصویری-جشن-صعود-به-جام-جهانی-2006-آلمان|وبگاه=article.tebyan.net|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=Persian|نام=موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی|نام خانوادگی=تبیان}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=رقص و شادی در خیابان‌های ایران بعد از صعود به جام جهانی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f8-world-cup-qualification-celebration-in-iran/25021109.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شادی مردم ایران پس از پیروزی تیم ملی مقابل مراکش|نشانی=https://www.isna.ir/photo/97032611941/شادی-مردم-ایران-پس-از-پیروزی-تیم-ملی-مقابل-مراکش|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2018-06-15|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref>
راه‌یابی تیم ملی مردان ایران به [[جام جهانی فوتبال ۱۹۹۸|جام جهانی ۱۹۹۸]] در ۸ آذر ۱۳۷۶ نیز تأثیر فراوانی در جامعهٔ ایران داشت و باعث جشن و شادی بی‌سابقه‌ای در میان شهروندان ایرانی شد. این جشن و شادی از صعود به جام جهانی در زمان برگزاری خود جام جهانی در تیز ۱۳۷۷ و با پیروزی برابر تیم ملی آمریکا باز هم تکرار شد.<ref name=":122"/> به نوشته [[هوشنگ اسفندیار شهابی|هوشنگ شهابی]] برای جوانان ایرانی حضور در جام جهانی که پس از بیست سال غیبت و برای نخستین بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ رقم خورد به معنای این بود که کشور طرد شده‌شان دوباره به [[جامعه جهانی]] پیوسته‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=از حضور در جام جهانی تا جامعه جهانی|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/7800/از-حضور-در-جام-جهانی-تا-جامعه-جهانی|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref> پس از جام جهانی ۱۹۹۸ دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گزارش تصویری جشن صعود به جام جهانی 2006 آلمان|نشانی=http://article.tebyan.net/11759/گزارش-تصویری-جشن-صعود-به-جام-جهانی-2006-آلمان|وبگاه=article.tebyan.net|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=Persian|نام=موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی|نام خانوادگی=تبیان}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=رقص و شادی در خیابان‌های ایران بعد از صعود به جام جهانی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f8-world-cup-qualification-celebration-in-iran/25021109.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شادی مردم ایران پس از پیروزی تیم ملی مقابل مراکش|نشانی=https://www.isna.ir/photo/97032611941/شادی-مردم-ایران-پس-از-پیروزی-تیم-ملی-مقابل-مراکش|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2018-06-15|بازبینی=2021-03-16|کد زبان=fa}}</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==

نسخهٔ ‏۱۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۱۴

فوتبال در ایران
جهت عقربه‌های ساعت از بالا:
هواداران تیم ملی مردان ایران، کاملیا فلاح بازیکن فوتبال زنان ایران، شهرآورد تهران، بزرگ‌ترین شهرآورد ایران میان پرسپولیس و تاج، ورزشگاه آزادی بزرگ‌ترین ورزشگاه کنونی ایران، ایران در جام جهانی فوتبال ۱۹۷۸ و تمرین یک تیم فوتبال زنان در ایران
کشورایران
نهاد اداریفدراسیون فوتبال ایران
تیم ملیتیم ملی فوتبال ایران
اولین بازی۱۹۴۱
بازیکنان عضو۴۴۹٬۶۴۴
مسابقات ملی
مسابقات باشگاهی
مسابقات بین المللی

فوتبال در ایران به پرهوادارترین ورزش در این کشور تبدیل شده‌است. به عنوان دوره‌ای درخشان، تیم ملی فوتبال مردان ایران در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال ۱۹۷۸ به جام جهانی فوتبال راه پیدا کرد. در این دوران درخشان، باشگاه فوتبال تاج (استقلال کنونی) نیز در مسابقات باشگاهی قهرمانی آسیا ۱۹۷۰ به قهرمانی رسید. برخی از این موفقیت‌ها، با گرفتن میزبانی بالاترین رقابت‌های ورزشی آسیا توسط ایران هم‌دوره بودند و میزبانی جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸ و ۱۹۷۶ نمونه‌های آن هستند. با روی دادن انقلاب ۱۳۵۷، یک وقفه در پیشرفت ورزش ایران، اتفاق افتاد. در دورانی، دولت جدید، ورزشگاه‌ها را رقیب مساجد دانست. تیم‌های بزرگ ایرانی، توقیف شدند و از حضور زنان در بسیاری از فعالیت‌های مربوط، جلوگیری شد. علاوه بر این، جنگ ایران و عراق، منابع کمی را برای اختصاص دادن به ورزش ایران باقی گذاشت. با این حال، پشتیبانی عظیم مردم از ورزش، به ویژه در مورد فوتبال، ادامه‌دار بود.[۱][۲]

پیشینهٔ فوتبال مردان در ایران به اواخر قاجار و رسمی‌اش به نخستین سال‌های دوران پهلوی می‌رسد؛ سال‌هایی که در آن نخستین باشگاه‌های ایرانی (حدود سال ۱۳۰۵) بنیان‌گذاری شدند. در سال ۱۳۲۵ فدراسیون فوتبال ایران ایجاد شد؛ اگرچه تیم ملی مردان زودتر ایجاد شده بود. هم‌اکنون لیگ برتر خلیج فارس بالاترین رده از فوتبال مردان در ایران است که ادامه‌دهندهٔ لیگ‌های پیشین این کشور است.

به شکل رسمی پیشینهٔ فوتبال زنان در ایران به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. باشگاه‌های تهرانی تاج، پرسپولیس، دیهیم و عقاب پیشگامان ایجاد تیم حرفه‌ای زنان در ایران هستند. لیگ برتر فوتبال زنان ایران بالاترین رده از فوتبال زنان در ایران است که از فصل ۱۳۸۶–۸۷ شروع به کار کرد.

در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷، حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران، آزاد بود اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های حکومت جمهوری اسلامی، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد. با این حال زنان هوادار اهل کشورهای دیگر توانسته‌اند در هنگام این محدودیت برای ایرانیان، وارد ورزشگاه‌های ایران شوند که با اعتراض ایرانیان روبرو شده‌است. بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران نیز هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی ائمه جمعه است و سخت‌گیری‌های مذهبی و حجاب اسلامی از مهم‌ترین مشکلات زنان فوتبالیست ایرانی بوده‌است. به گونه‌ای که سابقه داشته‌است که به‌خاطر حجاب، از رقابت‌های جهانی کنار گذاشته شوند. با وجود قطع ورزش و فوتبال زنان پس از انقلاب، اما در دوران رئیس‌جمهوری محمد خاتمی به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساختی برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، پس از شروع دوبارهٔ ورزش زنان پس از انقلاب، فوتبال زنان ایرانی به دلایل انقلابی در سالن‌ها برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان ورزشگاه‌های رسمی فوتبال انتقال یافت. در پی این گسترش امکانات، تیم ملی فوتبال زنان ایران در رده‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵ام را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه تیم ملی فوتبال مردان ایران در آن دوران بوده‌است.

به‌طور تاریخی در ایران، کشتی پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان پرهوادارترین ورزش گرفت. پس از افتخارهای این دوران تیم ملی مردان، خوانندگانی همچون ویگن و دلکش نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند؛ همچون هفته‌نامه زن روز که در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.» پس از جام جهانی ۱۹۹۸ دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.

تاریخچه

نخستین آشنایی‌ها

برای نخستین‌بار در ایران، فوتبال در مسجدسلیمان و در سال ۱۲۷۸ آغاز شد. فوتبال توسط کارگران انگلیسی مسجدسلیمان که برای کار روی نفت ایران آمده بودند به این کشور آورده شده‌است. نخستین ایرانی که در یک تیم فوتبال بازی کرد، کریم زندی بود که در سال‌های ۱۲۸۷ تا ۱۲۹۷ هجری خورشیدی در بین انگلیسی‌ها و در تیم‌هایی که آن‌ها در ایران ترتیب داده بودند بازی کرد.[۳][۴][۵]

برای نخستین بار یک انجمن با نام انجمن ترقی و ترویج فوتبال در سال ۱۳۰۰ در تهران تشکیل شد. در راستای این فعالیت‌ها برای اولین بار مدرسه آمریکایی یا دبیرستان البرز فعلی آموزش فوتبال را به صورت رسمی آغاز کرد.[۳]

دوران پهلوی

تیم ملی فوتبال مردان ایران در بازی‌های مقدماتی جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۰ در کوچی هند با حضور محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران و راجندرا پراساد رئیس‌جمهور هند.
محمدرضا شاه در آیین گشایش بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴ تهران در ورزشگاه آزادی

از اولین باشگاه‌های فوتبال ایرانی تأسیس شده در سال‌های اول قرن چهاردهم می‌توان از کلوپ ایران، طوفان ، اسپرت ارامنه و کلوپ تهران نام برد.[۴] در سال ۱۳۰۶ در زمینی در بالای دروازه دولت تهران، نخستین رقابت مستقیم فوتبال ایرانی‌ها و انگلیسی‌ها برگزار شد، یعنی تقابل نفرات برتر فوتبال تهران با اعضای سفارت کبیر انگلیس برگزار گردید که با پیروزی زائدالوصف ۵ بر ۲ ایرانیان بر انگلیسی‌ها که خود مهد فوتبال بودند نه تنها موجی از شادی را در شهر موجب شد بلکه باعث شد رضاشاه ضمن صدور پیام تبریک، دستور ساخت یک استادیوم فوتبال را برای تهرانی‌ها بدهد. بدین ترتیب علی اصغر حکمت در سال ۱۳۰۶ مأمور ساخت استادیوم امجدیه شد.[۶] در سال ۱۳۰۸ نیز دولت یک زمین مخصوص برگزاری مسابقات فوتبال خرید و آن را چمن کرد.[۷] در سال ۱۳۰۸ همچنین نخستین بازی بین‌المللی فوتبال در ایران با تیم بادکوبهٔ شوروی در تهران برگزار گردید. ایجاد زیرساخت فوتبالی در همین سال‌ها مورد توجه قرار گرفت و سال ۱۳۱۲، سال پیشرفت زیرساخت ورزش در آموزشگاه‌ها و فوتبال در ایران دانسته می‌شود.[۸] در سال ۱۳۱۳، علی‌اصغر حکمت به دستور رضاشاه، سازمان پیشاهنگی و تربیت‌بدنی ایران را بنیان گذارد. سه سال بعد و در ۱۳۱۶، حسین صدقیانی به این سازمان پیوست و مسئولیت ادارهٔ تیم‌های فوتبال را بر عهده گرفت.[۹] در سال ۱۳۱۵ شمار تیم‌های فوتبال ایرانی به ۳۶۷ تیم در ۲۹ استان و شهرستان رسید. در آمار سال پیش، در سال ۱۳۱۴، ۱۵۲ تیم فوتبال وجود داشته‌است.[۸]

نخستین تیم ملی فوتبال ایران نیز در سال ۱۳۰۵ به سرپرستی میرمهدی ورزنده و برای فرستادن به بادکوبه شکل گرفت و برای انجام چندین بازی به آذربایجان شوروی رفت.[۸] بازیکنان این تیم، ستارگان فوتبال ایران در سال‌های ۱۳۰۵ تا ۱۳۱۴ بودند. پس از این، دورهٔ دوم ایجاد تیم ملی فوتبال ایران، از سال ۱۳۱۴ دانسته می‌شود.[۸] در این دوره در ۱۳۲۰ تیم ملی مردان ایران در دومین سفر خارجی تاریخ خود به افغانستان رفت.[۸] این تیم به سرپرستی حسین صدقیانی ایجاد شده بود و از بازیکنان باشگاه‌های بزرگ تهران همچون توفان، تدین، نیک نام و تهران بهره می‌برد.[۸] در سال ۱۳۲۵ نیز فدراسیون فوتبال ایران ایجاد شد و یک سال بعد در ژانویه ۱۹۴۸ به عضویت فیفا درآمد.

میان سال‌های ۱۳۲۷ تا مسابقات جام جهانی ۱۹۹۸، فوتبال ایران رویدادهای بسیاری را سپری کرد. رقابت‌های حرفه‌ای سراسری ایرانی در این دوران آغاز شدند و از دههٔ ۱۳۵۰ رقابت‌های بزرگ‌تری با نام جام تخت جمشید به روانی و نظم پدیدار شد.[۸] تیم ملی فوتبال مردان ایران با آغاز جام ملت‌های آسیا در این مسابقه‌ها پیروزمندانه شرکت کرد و در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵ در اوج فوتبال آسیا قرار داشته‌است؛[۸] این تیم دوران طلایی‌اش را در این دهه آغاز کرد.[۸] تیم مردان ایران در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۱۹۷۸ نیز شرکت کرد و برای نخستین بار به این رقابت‌های جهانی راه یافت.

پس از انقلاب ۱۳۵۷

محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور ایران در تمرین تیم ملی مردان در سال ۲۰۰۶
ورزشگاه نقش جهان از بزرگ‌ترین پروژه‌های زیرساخت ورزشی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران است.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، تیم ملی مردان ایران ۵ بار دیگر به جام جهانی فوتبال راه یافته‌است که عبارت است از: ۱۹۹۸ فرانسه، ۲۰۰۶ آلمان، ۲۰۱۴ برزیل، ۲۰۱۸ روسیه و همچنین ۲۰۲۲ قطر.

انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد که لیگ فوتبال مردان این کشور با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز جنگ ایران و عراق، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون قدس و هفده شهریور برگزار شد.[۱۰] پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام جام آزادگان شروع به برگزاری کرد و بعداً نیز لیگ برتر خلیج فارس این راه را ادامه داد.[۱۰]

با رخداد انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، فوتبال برای زنان ایرانی برای حدود ۱۴ سال کاملاً ممنوع شد و اجازه نداشتند بازی کنند. حتی دیگر به زنان ایرانی اجازه داده نشد که به ورزشگاه‌های فوتبال برای تماشای مسابقات وارد شوند؛ محدودیتی که با گذشت چهل سال از این انقلاب، هنوز ادامه داشته‌است.[۱۱] اگر چه در سال ۱۳۷۱ پس از ۱۴ سال ممنوع بودن فوتبال زنان، مسابقات فوتبال سالنی زنان (فوتسال) را دانشگاه الزهرا راه‌اندازی کرد تا به گونه‌ای دوباره فوتبال زنان جان بگیرد. این پس از این رخ داد که سختگیری حکومتی روی این موضوع کاهش یافت. با ادامه یافتن اصلاحات، لیگ زنان فوتبال ایران نیز از ۱۳۸۶ آغاز شد.[۱۱] اما سطح بالایی نداشته و حتی بسیاری از تیم‌ها هزینه‌های سفر را ندارند و فدراسیون نتیجه‌های بازی‌ها را تعیین می‌کرده‌است.[۱۱] پس از انقلاب اسلامی، فوتبال زنان با کمبود امکانات و عدم سرمایه‌گذاری روبرو شد. حتی پوشش رسانه‌ای نیز برای فوتبال زنان در نظر گرفته نشد تا اسپانسرها کمتر جذب شوند. بازی‌ها را نیز همواره در ساعت‌های نخستین صبح و پیش از ظهر برگزار کرده‌اند که با اعتراض بازیکنان زن روبرو شده‌است. چیزی که باعث کاهش آمادگی فیزیکی بازیکنان و کاهش تماشاگران شده‌است.[۱۱] نبود اسپانسر و مشکل مالی، زمین‌های بد، امکانات ناکافی و مشکل حجاب اسلامی برای بازیکن، مشکلاتی هستند که در دوران جمهوری اسلامی امکان رشد کردن فوتبال زنان ایران را نابود کرده‌است.[۱۱]

تیم ملی فوتبال زنان ایران نیز پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ هرگز نتوانست در ورزشگاه آزادی، ورزشگاه ملی ایران بازی کند و این ورزشگاه تا بیش از چهل سال هم درون زمین و هم روی سکوهای تماشاگران، مردانه شده‌است.[۱۱]

انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ در فوتبال مردان نیز مشکلاتی پدیدآورد. در بیش از چهار دهه پس از انقلاب، هیچ باشگاهی که کامل خصوصی (غیردولتی یا غیرنظامی) باشد، در لیگ برتر حضور نیافته‌است.[۱۲] همگی باشگاه‌های پس از انقلاب اسلامی یا کامل دولتی یا وابسته به بنگاه‌هایی هستند که دولت جمهوری اسلامی آنان را مدیریت می‌کرد.[۱۲] در این دوران که بخش بزرگی از درآمدهای باشگاه‌های فوتبال جهان را حق پخش تلویزیونی، بلیت‌فروشی، فروش پیراهن و اسپانسرینگ تأمین می‌کرد اما در عمل در ایران، این بخش‌ها هیچ نقشی در تأمین مالی تیم‌ها نداشته‌اند. مدیران غیر متخصص جمهوری اسلامی برای فوتبال نیز حتی با قراردادهای نامناسب خود، بار مالی سنگینی بر دوش فوتبال ایران گذاشته‌اند. محکومیت فدراسیون فوتبال ایران به پرداخت بیش از شش میلیون یورو به مارک ویلموتس که تنها در ۶ بازی تیم مردان ایران را همراهی کرد، نمونه‌ای از این بار سنگین است.[۱۲] باشگاه‌های ایرانی نیز از طریق عدم کاردانی همین مدیران، با تهدیدهایی چون بسته شدن پنجره نقل و انتقالاتی روبرو بوده‌اند. وزارت ورزش جمهوری اسلامی نیز در برهه‌ای گرفتن بازیکن و مربی خارجی را برای باشگاه‌های ایرانی ممنوع کرد تا قیمت بازیکنان ایرانی افزایش یابد و تیم‌های ایرانی بیش از پیش ضعیف شوند.[۱۲]

در سال ۱۳۹۴ مجید جلالی، سرمربی و کارشناس فوتبال ایرانی گفت که فوتبال ایران برنامه‌های بلندمدت و توسعه‌ای ندارد.[۱۳] همچنین گزارش شده‌است که نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی باعث عقب ماندگی فوتبال در شهرستان‌های ایران شده‌است.[۱۴] فوتبال ایران پس از انقلاب ایران با توجه به افزایش جمعیت نیازمند گسترش زیرساخت بوده‌است اما به دلیل نبود بودجه، چنین کاری نشده‌است. این کمبود بودجه باعث شده بود که تیم‌های زنان برای دو سال کامل اردو و زمین نداشته باشند و طرح‌های اجرایی نیز در حد پلان باقی بمانند.[۱۵]

فوتبال ملی

ملی زنان

مقالهٔ اصلی: تیم ملی فوتبال زنان ایران
بازی دوستانهٔ تیم‌های ملی فوتبال زنان ایران و بلاروس در سال ۱۳۹۷

به شکل رسمی پیشینهٔ فوتبال زنان در ایران به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. در سال ۱۳۴۹ نیز زنان ایرانی به شکل رسمی دارای زمین‌هایی اختصاصی برای تمرین شدند که ویژهٔ زنان بود.[۱۶] با بالا رفتن شمار تیم‌های زنان و استقبال دختران ایرانی از این رشتهٔ ورزشی، فدراسیون فوتبال ایران نیز با انجام زیرساخت و قوانینی، ایجاد نخستین تیم ملی زنان فوتبال ایران را در دستور کار گذاشت و گروهی از زنان فوتبالی را برای آموزش دیدن در مربیگری به کلاس‌های آموزشی فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا فرستاد؛[۱۶] در طول این کلاس‌ها مربیان زن ایرانی توانستند مسابقات فوتبال زنان سنگاپور، کره جنوبی و هندوستان که در همان جای برگزاری کلاس‌های فیفا انجام می‌شدند را نیز بررسی کنند. با این حال ایجاد زیرساخت ملی زنان، زمان‌بری بیشتری نسبت به باشگاهی داشت.[۱۶]

بر اساس گزارش‌هایی وابسته به کنفدراسیون فوتبال آسیا، در تاریخ جام ملت‌های زنان آسیا و اقیانوسیه که نخستین دوره از آن در سال ۱۹۷۵ بود، تیم ملی زنان ایران هیچ تیمی نفرستاد. در دو دوره نخست این رقابت‌ها، نه تنها ایران تیمی نفرستاد، بلکه هیچ تیمی از غرب آسیا نیز شرکت نکرد و آن دو بار نیز، جام قهرمانی رقابت‌ها به تیم‌های ملی نیوزیلند و چین رسید.[۱۶]

در مجموع، در دوران رئیس‌جمهوری محمد خاتمی به فوتبال زنان ایران اهمیت داده شد و زیرساخت گسترده‌تری برای زنان در نظر گرفته شد. تا پیش از این، فوتبال زنان ایرانی در سالن‌ها (از جمله فوتسال) برگزار می‌شد اما از این دوره به فضای باز و و همان ورزشگاه‌های رسمی فوتبال انتقال یافت.[۱۷][۱۶] در پی این گسترش امکانات، تیم ملی فوتبال زنان ایران در رتبه‌بندی سال ۱۳۸۹ در جهان جایگاه ۵۵ام را از آن خود کرد؛ جایگاهی که بالاتر از جایگاه تیم ملی فوتبال مردان ایران در آن دوران بوده‌است.[۱۶]

تیم ملی زنان ایران در نخستین بازی رسمی‌اش از دید فیفا در دیداری دوستانه در سال ۲۰۰۵، ۵ بر صفر سوریه را شکست داد. بهترین برد این تیم نیز پیروزی ۱۳ بر صفر در برابر سوریه در سال ۲۰۰۷ بوده‌است.[۱۸] به شکل کلی حجاب اسلامی برای بازیکنان تیم ملی مشکلاتی را پدید آورده‌ است و سپ بلاتر، هشتمین رئیس فیفا نیز به آن انتقاد کرد.[۱۸] پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران فوتبال زنان این کشور دستخوش تغییرات بسیاری شد. بازیکنان زن مجبور به داشتن حجاب کامل اسلامی شدند و تماشاچیان مرد از حضور در ورزشگاه زنان منع شدند. در سال ۲۰۰۵ و در بازی‌های قهرمانی غرب آسیا، تیم ملی فوتبال زنان ایران برای اولین بار بعد از انقلاب در مسابقات شرکت کرده و به مقام دوم رسید.[۱۹] پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران در هنگام شرکت در المپیک ۲۰۱۲ به یک مشکل بزرگ‌تر تبدیل شد. در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند اما تیم ایران در بازی در اردن این منع را محترم نشمارد و در خرداد ۱۳۹۰ از ادامه مسابقات محروم گردید.[۱۹]

ملی مردان

مقالهٔ اصلی: تیم ملی فوتبال ایران
تیم ملی ایران در جام جهانی فوتبال ۲۰۱۸

مرکز ملی فوتبال ایران، میزبان تمرین تیم ملی فوتبال مردان ایران و دیگر رده‌های تیم ملی فوتبال ایران است. ورزشگاه امجدیه نخستین ورزشگاه خانگی این تیم بود و از سال ۱۳۵۳ و گشایش ورزشگاه آزادی برای میزبانی بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴، تیم ملی در این ورزشگاه از حریفان خود میزبانی می‌کند. نخستین بازی رسمی تیم ملی نیز در ۳ شهریور ۱۳۲۰ در کابل و برابر افغانستان انجام شد که با تساوی به پایان رسید.

به عنوان دوره‌ای درخشان، تیم ملی فوتبال مردان ایران در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲، ۱۹۷۴ و ۱۹۷۶ به قهرمانی در بالاترین سطح آسیا دست یافت و نخستین‌بار در سال ۱۹۷۸ به جام جهانی فوتبال راه پیدا کرد. تیم ملی مردان ایران از سال ۱۹۷۴ در رقابت‌های مقدماتی جام جهانی فوتبال شرکت کرد و در دوره‌های ۱۹۷۸، ۱۹۹۸، ۲۰۰۶، ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ موفق به حضور در مرحلهٔ نهایی این بازی‌ها شده‌است. این تیم تا سال ۱۹۸۸ در مسابقات مقدماتی المپیک شرکت کرد و در المپیک‌های ۱۹۶۴ توکیو، ۱۹۷۲ مونیخ و ۱۹۷۶ مونترال موفق به راه‌یابی به مرحلهٔ نهایی شد. از المپیک ۱۹۹۲ بارسلون، تیم امید ایران در این بازی‌ها شرکت کرد.

تیم ملی فوتبال ایران یکی از قدرتمندترین تیم‌های آسیایی به‌شمار می‌رود و تا کنون سه بار قهرمان جام ملت‌های آسیا در سال‌های ۱۹۶۸، ۱۹۷۲ و ۱۹۷۶ شده‌است. تیم ملی تا سال ۱۹۹۸ به عنوان نمایندهٔ ایران در بازی‌های آسیایی شرکت کرد و سه بار در دوره‌های ۱۹۷۴ تهران، ۱۹۹۰ پکن و ۱۹۹۸ بانکوک موفق به گرفتن مدال طلا شد. از سال ۲۰۰۲، تیم امید ایران به نمایندگی از ایران در این بازی‌ها شرکت می‌کند. ایران از سال ۲۰۰۰ و با تشکیل فدراسیون فوتبال غرب آسیا به این فدراسیون پیوست و در بازی‌های قهرمانی فوتبال غرب آسیا شرکت کرد. ایران توانست چهار بار و در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۴، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ قهرمان این بازی‌ها شود. ایران از سال ۲۰۱۴ به عنوان یکی از دو عضو بنیانگذار، فدراسیون فوتبال آسیای مرکزی را بنیان نهاد و با ترک کردن فدراسیون فوتبال غرب آسیا به این فدراسیون نوین پیوست.

تیم ملی ایران از سال ۱۹۴۱ تا کنون در ۳۵ تورنمنت غیررسمی و دوستانهٔ فوتبال شرکت کرده که میزبانی پانزده‌تای آن‌ها را بر عهده داشته‌است. در کل، ایران در هشت تورنمنت دوستانهٔ فوتبال موفق به قهرمانی شده که نخستین آن‌ها جام عمران منطقه‌ای ۱۹۶۵ و واپسین آن‌ها نیز جام ال جی ۲۰۰۲ بوده‌است.

سیستم باشگاهی

باشگاهی زنان

تیم فوتبال دختران تاج در سال ۱۳۴۹، پیش از برد ۶ بر ۰ برابر دیهیم

به شکل رسمی پیشینهٔ فوتبال زنان در ایران به دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد. در سال ۱۳۴۹ نیز زنان ایرانی به شکل رسمی دارای زمین‌هایی اختصاصی برای تمرین شدند که ویژهٔ زنان بود.[۱۶] باشگاه تاج (استقلال کنونی) پیشگام باشگاه‌های ایرانی در ایجاد تیم دختران بود و کمی بعد نیز تیم‌های پرسپولیس، دیهیم و عقاب تهران، تیم‌های رسمی زنان تشکیل دادند.[۱۶] مسابقات فوتبال باشگاهی هم‌طراز با مردان برای زنان ایرانی در نظر گرفته شد و کیفیت فنی تیم تاج چنان بالا بود که در سال ۱۳۴۹ در افتتاحیه بازی‌های لیگ فوتبال باشگاه‌های تهران، در برابر دیهیم توانست شش گل بزند. تهران که پایتخت ایران نیز بوده‌است، به عنوان زادگاه فوتبال زنان در ایران شناخته می‌شود و چهار باشگاهش در همان نخستین دوره، تیم رسمی ایجاد کردند.[۱۶] باشگاه پرسپولیس مربیان اصلی خود را نیز به فوتبال زنان فرستاد؛ آلن راجرز نخستین سرمربی تاریخ تیم فوتبال زنان پرسپولیس بود که علی پروین نیز به او در مربیگری‌اش یاری می‌رساند.[۱۸]

تیم فوتبال دختران پرسپولیس در سال ۱۳۵۱.

نهادهای ایرانی انجمن دوشیزگان و بانوان و مجله بانوان، تیم منتخبی را از فوتبال زنان ایتالیا دعوت کرد تا در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ در یک بازی دوستانه در برابر تیم فوتبال زنان تاج تهران، قرار بگیرند.[۱۸] این مسابقه نخستین بازی جهانی فوتبال زنان ایران بوده‌است و تیم زنان تاج دو بر صفر، بازی را باخت.[۱۸]

رسانهٔ ایرانی زن روز پیش از انقلاب ۱۳۵۷ همواره گزارش‌هایی از زنان فوتبالیست ایران می‌نوشت. در آن دوران بخش‌های وابسته به ورزش و فوتبال زنان ایرانی در قالب بولتن، با روزنامه‌ها پخش می‌شدند و بیشتر یک نسخهٔ آنان نیز برای باشگاه‌های فعال زنان فرستاده می‌شد. دنیای ورزش و کیهان ورزشی (از مهم‌ترین رسانه‌های ورزشی آن دوره) نیز در دوران پیش از انقلاب ۵۷ مسابقات را پوشش می‌دادند.[۱۸] پس از انقلاب ۱۳۵۷، ورزش و فوتبال زنان برای دورانی قطع گردید و با آغاز انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها و دیگر نهادهای ایرانی، باشگاه‌های فعال فوتبال زنان نیز همگی منحل شدند.[۱۸][۱۶] پس از گذر بیش از یک دهه، در اواخر سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۳) فوتبال زنان در ایران با رقابت سالنی (فوتسال) که برای نخستین‌بار در دانشگاه الزهرا (فرح پیشین) برگزار گردید، به گونه‌ای دوباره بازگشت اما در این دوران، زنان ایرانی تنها اجازه داشتند در فوتسال و درون سالن‌ها بازی کنند.[۱۷][۱۸][۱۶] انجام بازی فوتبال نیز همچون رفتن به ورزشگاه‌ها، تا اواخر دههٔ ۱۳۷۰ برای زنان ایران ممنوع بود. اما از این دهه، تغییرات مثبت برای حذف ممنوعیت‌های فوتبال و ورزش زنان کم‌کم انجام شدند. با این حال، در این دوره نیز وعده داده نشد که زنان فوتبال چمنی بازی کنند و در حد همان سالن بود.[۱۸] در نخستین سال‌های دههٔ ۱۳۸۰ در پیشرفتی غیرمنتظره، امکان بازی کردن در زمین چمن برای دختران ایرانی به وجود آمد و چند تیم نیز برای مسابقه به ایران آورده شدند و زنان ایرانی نخستین‌بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ توانستند با تیم‌های خارجی دیدار کنند.[۱۸] فائزه هاشمی در ورزش زنان ایران و پس از او محسن صفایی فراهانی به عنوان رئیس فدراسیون فوتبال ایران، نخستین زیرساخت‌های پس از انقلاب فوتبال زنان را پایه گذاشتند تا فوتبال دختران از درون سالن و از روی کفپوش‌ها، به فضای باز و ورزشگاه‌های واقعی فوتبال وارد شود.[۱۸] پیشرفت‌ها ادامه یافت و نخستین دوره لیگ برتر فوتبال زنان ایران در سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۷ برگزار گردید. با این وجود صدا و سیمای جمهوری اسلامی هیچگاه بازی‌ها را پخش نکرد و حتی تصاویر گل‌ها را نیز نشان نداد. حتی هنگام خبرهای ضروری از تیم‌های زنان نیز تنها یک عکس از تیم ملی زنان پخش می‌شد.[۱۸]

سیستم لیگ

مقالهٔ اصلی: لیگ فوتبال زنان ایران
جشن قهرمانی تیم شهرداری بم در لیگ برتر فوتبال زنان در سال ۱۳۹۸

لیگ برتر فوتبال زنان ایران سطح نخست لیگ فوتبال زنان در ایران است که از فصل ۱۳۸۶–۸۷ شروع به کار کرد؛ تا به امروز پرافتخارترین تیم قهرمان لیگ برتر زنان ایران، باشگاه فوتبال زنان شهرداری بم با ۷ قهرمانی در لیگ است. این رقابت‌ها نخست با حضور ۶ تیم آغاز شد و اکنون در این مسابقات ۱۲ تیم برتر زنان ایران شرکت می‌کنند.[۲۰]

سیستم جام‌ها

جام حذفی
مقالهٔ اصلی: جام حذفی فوتبال زنان ایران

جام حذفی فوتبال زنان ایران نام مسابقات حذفی فوتبال زنان در ایران است که هماهنگ با لیگ زنان برگزار می‌شود.

باشگاهی مردان

در باشگاهی مردان ایران، استقلال و پرسپولیس دو باشگاه شهر تهران، قطب‌های اصلی فوتبال ایران شمارده می‌شوند. سال هاست که این دو باشگاه، قدرت‌های ممتاز فوتبال ایران بوده‌اند و مردم در شهرهای دیگر ایران نیز از هواداران این دو تیم هستند. از زمان آغاز لیگ برتر و با قهرمانی تیم‌هایی چون سپاهان اصفهان، سایپا تهران،فولاد خوزستان، پاس تهران و استقلال خوزستان در لیگ برتر، این رویکرد تا اندازه‌ای تغییر کرد.[۲۱]

سیستم لیگ

مقالهٔ اصلی: لیگ فوتبال ایران
نخستین قهرمانی پرسپولیس در جام تخت جمشید (۱۹۷۳)

جام قهرمانی فوتبال ایران از سال ۱۳۳۶، رقابت کشوری و سراسری فوتبال ایران بود که در گروه مسابقات قهرمانی ایران برگزار می‌شد. این مسابقات رسمی بوده و زیر نظر فدراسیون فوتبال ایران برگزار می‌گردید. بعدتر نیز لیگ ایران در سال ۱۳۴۹ با نام جام منطقه‌ای آغاز شد. از آن زمان تاکنون نیز با وجود تغییرات گسترده در برگزاری و نام رقابت‌ها، این مسابقات تا به امروز برگزار شده‌است. طی ۴۱ دوره برگزاری لیگ، تیم‌های پرسپولیس (۱۶ بار)، استقلال (۹ بار)، سپاهان (۵ بار)، پاس (۵ بار)، سایپا (۳بار) و فولاد خوزستان (۲ بار) و استقلال خوزستان (۱ بار) به مقام قهرمانی رسیدند. باشگاه پرسپولیس با پنج قهرمانی متوالی رکورددار بیشترین قهرمانی‌های متوالی در تاریخ لیگ فوتبال ایران است.

تیم‌های باشگاهی مردان فوتبال ایران برای راهیابی به لیگ برتر فوتبال ایران، باید نخست در لیگ دسته دو و لیگ آزادگان (دسته یک) بازی کنند.[۱۰] تیم‌های برتر لیگ آزادگان، که اکنون در دو گروه جداگانه برگزار می‌شود، به لیگ برتر راه خواهند یافت.[۱۰] لیگ برتر با روش برگزاری کنونی از سال ۱۳۷۹ آغاز گردید اما فوتبال باشگاهی ایران پیش از آن نیز تاریخچه‌ای طولانی دارد.[۱۰] پیش از دههٔ ۱۳۵۰ باشگاه‌های ایرانی در رقابت‌هایی که در سطح شهرهای این کشور برگزار می‌شد، حضور داشتند.[۱۰] در تهران نیز مسابقات باشگاهی وجود داشت و در آن تیم‌هایی چون پرسپولیس، تاج، پاس، شاهین و دارایی به قهرمانی دست یافتند.[۱۰] پس از این دوره، در سال ۱۳۵۲ (۱۹۷۳) نخستین رقابت سراسری فوتبال ایران با نام جام تخت جمشید برگزار شد.[۱۰] در این رقابت‌های حرفه‌ای، تیم‌های سراسر ایران حضور داشتند. با این وجود، تیم‌های تهران توانستند بیشترین قهرمانی در این رقابت‌ها را از آن خود کنند.[۱۰]

انقلاب ۱۳۵۷ در ایران باعث شد لیگ فوتبال این کشور با یک دهه وقفه مواجه شود. پس از آغاز جنگ ایران و عراق، فوتبال در ایران زیر بار ویرانگر جنگ قرار گرفت و پس از وقفه‌ای، چندین جام همچون قدس و هفده شهریور برگزار شد.[۱۰] پس از مشکلات فراوان، در سال ۱۳۷۰ سرانجام، یک لیگ سراسری ایرانی جدید با نام جام آزادگان شروع به برگزاری کرد.[۱۰] در سال ۱۳۷۹ نیز لیگ برتر فوتبال ایران با ساختاری که تاکنون ادامه یافته‌است، راه‌اندازی شد؛ لیگی که لیگ حرفه‌ای نیز نامیده می‌شد. لیگ برتر فوتبال ایران در ششمین دوره از رقابت‌ها با اعلام فدراسیون فوتبال ایران، به لیگ برتر خلیج فارس تغییر نام داد.[۱۰]

سیستم جام‌ها

جام حذفی
مقالهٔ اصلی: جام حذفی
استقلال تهران قهرمان فصل ۹۱–۱۳۹۰

مسابقات جام حذفی ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و قهرمان نخستین دوره از آن که در سال ۱۳۵۶ مشخص شد، تیم ملوان بندرانزلی بود و در برابر تراکتور در بازی پایانی به برتری ۴ بر ۱ دست یافت.[نیازمند منبع]

در بیشتر سال‌های دهه شصت خورشیدی که لیگ سراسری برای باشگاه‌های فوتبال ایران وجود نداشت، جام حذفی تنها مسابقات سراسری و ملی ایران به‌شمار می‌رفت و قهرمان آن می‌توانست در جام باشگاه‌های آسیا که بعدها با تغییر ساختار و با نام لیگ قهرمانان آسیا برگزار شد راه پیدا کند. با این حال پس از آغاز مسابقات لیگ سراسری ایران و هم‌زمان آغاز مسابقات جام برندگان جام آسیا، نحوه مشخص شدن نمایندگان ایران در مسابقات آسیایی دگرگون شد. بدین ترتیب که قهرمان لیگ به مسابقات جام باشگاه‌های آسیا راه می‌یافت و قهرمان جام حذفی راهی مسابقات جام برندگان جام آسیا می‌شد. کنفدراسیون فوتبال آسیا در در فصل ۰۳–۲۰۰۲ تصمیم به انحلال مسابقات جام برندگان جام آسیا و تغییر ساختار جام باشگاه‌های آسیا گرفت که در پی آن مسابقات لیگ قهرمانان آسیا راه اندازی شد. از آن پس همواره یکی از نمایندگان فوتبال ایران در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا، قهرمان جام حذفی ایران بوده‌است که اهمیتی دوچندان را به این مسابقات داده‌است. استقلال تهران با ۱۴ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، پرافتخارترین تیم فوتبال ایران در این مسابقات محسوب می‌شود. همچنین باشگاه پرسپولیس با ۹ بار حضور در فینال و هفت بار قهرمانی در این جام، دومین تیم پر افتخار فوتبال ایران در این مسابقات می‌باشد. همچنین باشگاه‌ سپاهان اصفهان با پنج قهرمانی و باشگاه ذوب آهن اصفهان با چهار قهرمانی در این جام، جز تیم‌های پر افتخار جام حذفی فوتبال ایران می‌باشند.[نیازمند منبع]

سوپرجام
مقالهٔ اصلی: سوپر جام فوتبال ایران

سوپر جام فوتبال ایران یک مسابقهٔ پیش‌فصل است که هر سال میان قهرمان لیگ برتر خلیج فارس و قهرمان جام حذفی فوتبال ایران در ایران برگزار می‌شود. موفق‌ترین باشگاه این جام، پرسپولیس با پنج قهرمانی است.[۲۲]

در مسابقات بین‌المللی

نمایی از فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰؛ جایی که پس از دهه‌ها، یک تیم ایرانی توانست بارها در مرحله‌های نهایی رقابت‌های آسیایی قرار گیرد.

باشگاه‌های ایرانی تاکنون ۳ بار در جام باشگاه‌های آسیا به قهرمانی رسیده‌اند. استقلال تهران دو بار در سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۱–۱۹۹۰، و پاس تهران یک بار در سال ۹۳–۱۹۹۲ به قهرمانی در این بازی‌ها دست یافته‌اند. همچنین باشگاه استقلال تهران در سال‌های ۱۹۹۱ و ۹۹–۱۹۹۸ به مقام نایب قهرمانی جام باشگاه‌های آسیا رسید. پرسپولیس هم یک‌بار در سال ۹۱–۱۹۹۰ در جام برندگان جام آسیا به قهرمانی رسیده‌است. همچنین باشگاه پرسپولیس در سال ۹۳–۱۹۹۲ به مقام نایب قهرمانی جام برندگان جام آسیا رسید. ذوب آهن اصفهان نیز در سال ۲۰۱۰ نیز به مقام نایب قهرمانی لیگ قهرمانان آسیا دست یافت.[۲۳] سپاهان اصفهان با نایب قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ (سال ۱۳۸۶)، به عنوان نخستین و تنها تیم ایرانی به مسابقات جام باشگاه‌های جهان ۲۰۰۷ راه پیدا کرد.[۲۴] همچنین تیم فوتبال پرسپولیس در لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به مقام نایب قهرمانی دست یافت و در این دوره بارها در نیمه‌نهایی حاضر شده بود.

زنان در فوتبال ایران

مقالهٔ اصلی: فوتبال زنان در ایران

مشکلات اسلامی

بازی ایران و ترکیه، المپیک جوانان سنگاپور، ۱۳۸۹

پس از مشکلات پوشش اسلامی سر زنان تیم ایران برای المپیک ۲۰۱۲ لندن و اینکه در دور مقدماتی این رقابت‌ها، مقام‌هایی از فیفا پوشیدن اونیفورم با کلاه ویژه برای زنان ایرانی را ممنوع کردند، رسانه‌های بین‌المللی به حذف ایران از رقابت‌ها بخاطر حفظ حجاب پرداختند. تصاویری پخش شدند بازیکنان ایران را در حال گریه نشان می‌داد و انتقادهای فراوانی از سوی ایران به فیفا شد. چرا که فیفا اجازه داد با همین پوشش، زنان در دور نخست بازی کنند. با این حال، در عمل پیش از این نیز در سال ۲۰۰۷، فیفا پوشش اسلامی تیم زنان ایران را ممنوع کرده بود. قانون فیفا می‌گفت که هرگونه تبلیغ ایدئولوژی، دین و فکری با هر پوششی ممنوع است. در یکی از ایرادها فیفا اعلام کرد که بخشی از حجاب اسلامی به سلامتی بازیکنان آسیب می‌زند که از سوی ایران رد شد. گاردین نوشت که این بار زنان مسلمان تنها توسط ایمانشان مورد ظلم واقع نشدند و به چنین محرومیتی برای تیم ایران، اعتراض کرد.[۲۵][۲۶]

گزارش‌هایی از محرومیت از ورزش ملی در ایران به‌خاطر نداشتن حجاب نیز منتشر شده‌است. در یکی از این گزارش‌ها، در سال ۲۰۱۷ خط خوردن شیوا امینی از تیم ملی فوتسال زنان ایران به‌خاطر حضور بدون حجابش در یک بازی فوتبال، توجه محافل ورزشی را به خود گرفت اما فدراسیون فوتبال ایران چنین چیزی را رد کرد. اما خود این بازیکن اعلام کرد که مسئولان رسمی فدراسیون به او گفتند که «ورزشکاران زن ملی پوش ایران همیشه موظف‌اند که مطیع منشور پوشش اسلامی در عرصه عمومی باشند».[۲۷] به صورت کلی با روی آوردن بیشتر زنان جوان ایرانی به رشته‌های ورزشی و حضورهای جهانی‌شان، روند برخورد با این ورزشکاران که حجاب اسلامی دلخواه مراجع مذهبی ایران را رعایت نمی‌کنند، شدت گرفت.[۲۸] گزارشی در ۲۰۱۱ نوشت که سختگیری‌های مذهبی و حکومتی، بزرگ‌ترین مانع‌های پیش روی فعالیت آزادانهٔ زنان ورزشکار در ایران هستند.[۲۹]

بر اساس گزارشی در مارس ۲۰۲۱، فوتبال زنان ایران هنوز زیر سایهٔ روحانیان، تندروهای جمهوری اسلامی و حتی ائمه جمعه است. همچنین بر اساس فرمانی از وزارت کشور، بازی‌های لیگ زنان ایران باید در ساعت‌های نخستین صبح، پیش از ظهر برگزار شوند. این گزارش نوشت که خمینی، رهبر جمهوری اسلامی هرچند که با ورزش زنان رسماً مخالف نبود اما با شعارهای تبلیغاتی‌اش و محدودیت‌های پس از انقلاب، وضعیت را به‌طور فزاینده‌ای برای زنان مشکل‌ساز کرد.[۳۰]

ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها

مقالهٔ اصلی: حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران
هواداران زن تیم ملی مردان ایران. پس از انقلاب ۱۳۵۷ زنان ایرانی تنها در بازی‌های خارج از کشور توانستند وارد ورزشگاه شوند؛ تا سال ۱۳۹۸ که با اقدام فیفا جایگاهی برای زنان هوادار در ورزشگاه آزادی تعیین شد.

در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷، حضور زنان در ورزشگاه‌های ایران، آزاد بود و زنان ایرانی می‌توانستند بازی‌های تیم ملی مردان را نیز آزادانه تماشا کنند اما در سال‌های پس از این انقلاب و در راستای سیاست‌های حکومت جمهوری اسلامی، حضور زنان، محدود و تماشای مسابقات مردان در سالن یا ورزشگاه، ممنوع شد.[۳۱] با وجود این ممنوعیت‌ها، زنان ایرانی همواره تلاش کرده‌اند که وارد ورزشگاه آزادی بشوند تا بازی تیم ملی را از نزدیک ببینند؛ اما نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، این زنان را دستگیر کرده و مانع ورودشان به ورزشگاه شده‌است.[۳۲]

محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور محافظه‌کار ایران، در تیر ۱۳۸۴، وعده داد که ورود زنان به ورزشگاه‌های ایران را آزاد کند؛ اما با مخالفت صریح روحانیت ایران، در طرح خود، شکست خورد.[۳۳] در همین دوره و در حاشیهٔ بازی ایران و بحرین در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ که منجر به راه‌یابی تیم ملی به جام جهانی شد، شمار کمی از زنان ایرانی (حدود ۷۰ تن) پس از تلاش‌های فراوان و تنها در نیمهٔ دوم، اجازه یافتند در ورزشگاه حاضر شوند؛ این، نخستین حضور زنان تماشاگر ایرانی پس از سال ۱۳۵۷، در ورزشگاه آزادی بود.[۳۴] در شهریور ۱۳۹۸، فیفا ضرب‌الاجلی برای حضور هواداران زن ایرانی در ورزشگاه‌ها داد.[۳۵] در پی این اقدام فیفا، زنان ایرانی در بازی ایران و لائوس در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲، وارد ورزشگاه آزادی شدند. برای زنان جایگاه ویژه‌ای تعیین شده‌بود و تلویزیون دولتی ایران در هنگام پخش زنده، به حضور زنان در ورزشگاه، اشاره‌ای نکرد.[۳۶]

با وجود محدودیت‌ها برای زنان ایرانی، هواداران زن رقبای تیم ملی، همانند کره‌جنوبی در ۱۳۹۵ و سوریه در سال ۱۳۹۶، توانسته‌اند وارد ورزشگاه آزادی شوند، در هنگامی که هواداران زن ایرانی، در پشت درها مانده‌اند.[۳۷][۳۸] نخستین مورد از این حضور زنان خارجی در ورزشگاه آزادی در بازی پلی‌آف آسیا و اروپا در مرحلهٔ مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۲ بود: زنان ایرلندی، تیم رقیب ایران، توانستند برای تشویق تیم ملی‌شان وارد ورزشگاه آزادی شوند. این رویداد با اعتراض فعالان جنبش زنان ایران مواجه شد؛ چرا که دریافتند این فقط زنان ایرانی هستند که اجازهٔ ورود به ورزشگاه را ندارند.[۳۹]

زیرساخت

ورزشگاه‌های اصلی

مقالهٔ اصلی: فهرست ورزشگاه‌های فوتبال در ایران

کمپ‌ها و کانون‌های تمرینی فوتبال

  1. مرکز ملی فوتبال ایران که در گذشته کمپ تیم‌های ملی و آکادمی ملی فوتبال ایران نیز نامیده می‌شد، محل تمرین تیم ملی فوتبال مردان ایران، در کنار دیگر تیم‌های ملی فوتبال ایران است. این محل که در زمان مدیریت صفایی فراهانی و از درآمد حاصل از حضور ایران در جام جهانی ۱۹۹۸ ساخته شد، امکاناتی همچون دو زمین فوتبال چمن، دو زمین فوتبال چمن مصنوعی، یک سالن سرپوشیده فوتسال، دو زمین فوتبال ساحلی، دو میهمان‌سرا و مجموعه ایفمارک را داراست.[۴۰]

موزه‌های فوتبال

  1. موزه فوتبال آذربایجان نخستین موزه فوتبال در ایران می‌باشد که در چهارم دی ماه ۱۳۹۳ باز شد.[۴۱]

در جامعه و فرهنگ

ویگن از نخستین خوانندگانی است که برای فوتبال در ایران ترانه‌ای اجرا می‌کند.

به‌طور تاریخی در ایران، کشتی پرهوادارترین ورزش و ورزش شمارهٔ یک بود اما از میانه‌های دههٔ ۱۳۴۰، شرایط عوض شد و فوتبال کم‌کم جای کشتی را به عنوان محبوب‌ترین ورزش گرفت.[۴۲] پس از قهرمانی تیم فوتبال مردان ایران در جام ملت‌های آسیا ۱۹۶۸ تهران غرق در شادی شد و برای نخستین بار، فوتبال مردم ایران را به خیابان‌ها کشاند.[۴۳] فوتبالیست‌های تیم ملی مردان به کاخ نیاوران و مجلس شورای ملی دعوت شدند، خوانندگانی همچون ویگن و دلکش نخستین ترانه‌های فوتبالی در پشتیبانی از تیم ملی را خواندند و حتی نشریات غیر ورزشی نیز به پوشش و پیگیری اخبار مربوط به تیم ملی پرداختند. به عنوان مثال هفته‌نامه زن روز در سرمقالهٔ شمارهٔ ۴ خرداد ۱۳۴۷ نوشت: «اینک کلمه انگلیسی فوتبال کلمه ملی ماست.»[۴۴]

راه‌یابی تیم ملی مردان ایران به جام جهانی ۱۹۹۸ در ۸ آذر ۱۳۷۶ نیز تأثیر فراوانی در جامعهٔ ایران داشت و باعث جشن و شادی بی‌سابقه‌ای در میان شهروندان ایرانی شد. این جشن و شادی از صعود به جام جهانی در زمان برگزاری خود جام جهانی در تیز ۱۳۷۷ و با پیروزی برابر تیم ملی آمریکا باز هم تکرار شد.[۴۲] به نوشته هوشنگ شهابی برای جوانان ایرانی حضور در جام جهانی که پس از بیست سال غیبت و برای نخستین بار پس از انقلاب ۱۳۵۷ رقم خورد به معنای این بود که کشور طرد شده‌شان دوباره به جامعه جهانی پیوسته‌است.[۴۵] پس از جام جهانی ۱۹۹۸ دیگر پیروزی‌ها و راه‌یابی‌های تیم ملی به جام‌های جهانی، تبدیل به بهانه‌ای برای جشن‌های خیابانی مردم ایران شدند.[۴۶][۴۷][۴۸]

جستارهای وابسته

منابع

  1. ↑ «Iran - Sports and media». Encyclopedia Britannica. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۱۸.
  2. ↑ «افتخارات فوتبال ایران در کتابچه AFC». مشرق نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۰.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «فوتبال در ایران». web.archive.org. ۲۰۰۸-۱۲-۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۰۳.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ «Magiran | روزنامه ایران (1395/06/07): در مسیر تاریخ». www.magiran.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۰۳.
  5. ↑ «... و ظهورش در ایران». www.iran-newspaper.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۰۳.
  6. ↑ «بخشی از ورزشگاه امجدیه به مرکز تجاری تبدیل می‌شود». رادیو زمانه. ۳ تیر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۶.
  7. ↑ داریوش شهبازی. «تاریخچه فوتبال تهران -. : Darioush Shahbazi :». www.darioush-shahbazi.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۲.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ ۸٫۶ ۸٫۷ ۸٫۸ «مجله فوتبال ایران». همشهری آنلاین. ۲۰۱۵-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  9. ↑ پورحسینی، سیدعلی (۳۰ ژانویه ۲۰۱۴). «فوتبال در ایران». شهروند. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۷ ژوئن ۲۰۱۸. بایگانی‌شده در ۱۴ مه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
  10. ↑ ۱۰٫۰۰ ۱۰٫۰۱ ۱۰٫۰۲ ۱۰٫۰۳ ۱۰٫۰۴ ۱۰٫۰۵ ۱۰٫۰۶ ۱۰٫۰۷ ۱۰٫۰۸ ۱۰٫۰۹ ۱۰٫۱۰ ۱۰٫۱۱ «آشنایی با لیگ برتر». همشهری آنلاین. ۲۰۱۸-۰۹-۲۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ ۱۱٫۴ ۱۱٫۵ «فوتبال زنان: از لیگ ایران تا لیگ‌های جهانی». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ «راز عقب‌ماندگی فوتبال ایران». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  13. ↑ «همه دلایل عقب ماندگی فوتبال ایران از نظر جلالی». مشرق نیوز. ۲۰۱۶-۰۱-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  14. ↑ 10 (۲۰۰۲-۰۱-۲۲). «نبود امکانات و سرانه فضاهای ورزشی موجب عقب ماندگی فوتبال شهرستانهاست». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  15. ↑ «پاداش کافی نیست، زیرساخت بسازید». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۴.
  16. ↑ ۱۶٫۰۰ ۱۶٫۰۱ ۱۶٫۰۲ ۱۶٫۰۳ ۱۶٫۰۴ ۱۶٫۰۵ ۱۶٫۰۶ ۱۶٫۰۷ ۱۶٫۰۸ ۱۶٫۰۹ ۱۶٫۱۰ «آشنایی با تاریخچه فوتبال زنان در ایران». همشهری آنلاین. ۲۰۱۱-۰۷-۱۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۲.
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ «فوتبال زنان ایران؛ آغاز، فراموشی و احیای دوباره». IranWire | خانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  18. ↑ ۱۸٫۰۰ ۱۸٫۰۱ ۱۸٫۰۲ ۱۸٫۰۳ ۱۸٫۰۴ ۱۸٫۰۵ ۱۸٫۰۶ ۱۸٫۰۷ ۱۸٫۰۸ ۱۸٫۰۹ ۱۸٫۱۰ ۱۸٫۱۱ «تاریخچه فوتبال زنان در ایران + عکس». فوتبالدخت | فوتبال زنان ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ «انقلاب فوتبال زنان در ایران». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۹-۰۶-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۱۱.
  20. ↑ جدول لیگ برتر بانوان - لیگ کوثر-9304 لیگ برتر بانوان - لیگ کوثر بایگانی‌شده در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine، سایت رسمی سازمان لیگ
  21. ↑ عادل فردوسی‌پور (اکتبر ۲۰۰۸)، ترجمهٔ رشید سعدلو، «The great divide»، مجله وردساکر، ص. ۶۲
  22. ↑ «گزارش بازی پرسپولیس- تراکتور سوپرجام ایران فصل 98-99 تاریخ 1400-3-30». ورزش سه. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  23. ↑ «نایب قهرمانی پرسپولیس در آسیا». وبگاه رسمی باشگاه پرسپولیس. ۲۷ فروردین ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۰ مهر ۱۳۸۷.
  24. ↑ "Sepahan start as favourites" (به انگلیسی). وبگاه رسمی FIFA. ۴ دسامبر ۲۰۰۷. Archived from the original on 20 April 2008. Retrieved 7 November 2008.
  25. ↑ "When women were forced to choose between faith and football | Shireen Ahmed". the Guardian (به انگلیسی). 2018-04-28. Retrieved 2021-06-23.
  26. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «قلیچ‌خانی: حذف تیم فوتبال زنان ایران از المپیک ناشی از معاملات پشت پرده است | DW | 05.06.2011». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  27. ↑ «ماجرای حذف شیوا امینی از تیم ملی فوتسال زنان ایران به بهانه "بازی بدون حجاب" | DW | 27.04.2017». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  28. ↑ «از مینو خالقی تا شیوا امینی، حذف به خاطر «حجاب»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  29. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تاریخچه پر ماجرای فوتبال زنان در ایران | DW | 20.06.2011». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  30. ↑ "Women Have Been Demanding Their Right to Play Football for Half a Century". IranWire (به انگلیسی). Archived from the original on 2021-06-23. Retrieved 2021-06-23.
  31. ↑ Chehabi, Houchang. "FOOTBALL". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Retrieved July 18, 2018.
  32. ↑ «فیفا: هیچ مانع قابل توجهی برای حضور زنان ایرانی در ورزشگاه‌ها وجود ندارد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۳.
  33. ↑ «رادیو زمانه - ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها، تبعیض است». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱.
  34. ↑ «یادداشت‌های خبرنگار ایسنا از نخستین حضور 70 تماشاگر زن در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی». ایسنا. ۲۰ خرداد ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸.
  35. ↑ «ضرب‌الاجل فیفا برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها؛ جنیدی: منع قانونی در این باره نداریم‎». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱.
  36. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «ایران-کامبوج؛ مسابقه‌ای که تماشاچیان از بازیکنان مهم‌ترند | DW | 10.10.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۳.
  37. ↑ «تماشاگران زن ورزشگاه آزادی در دیدار ایران و کره+ عکس | اقتصاد آنلاین». www.eghtesadonline.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۳.
  38. ↑ Welle (www.dw.com)، Deutsche. «زنان سوری در ورزشگاه آزادی؛ زنان ایرانی پشت در | DW | 05.09.2017». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۱.
  39. ↑ «سهم من، نیمی از آزادی». عدالت برای ایران. ۶ اسفند ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئیه ۲۰۱۸.
  40. ↑ «خط ممیزی به نام صفایی فراهانی- قسمت دوم». ایران وایر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳ ژوئن ۲۰۱۸.
  41. ↑ 10 (۲۰۱۴-۱۲-۲۶). «موزه فوتبال آذربایجان در تبریز افتتاح شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۳.
  42. ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ «آشتی فوتبالی ایران و آمریکا در جام جهانی». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۶.
  43. ↑ «خاطره تصویری/ روزی که ایران انتقام اعراب را از رژیم اسرائیل گرفت». مشرق نیوز. ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۶ مارس ۲۰۱۸.
  44. ↑ رستم‌پور، مهدی (۴ ژانویه ۲۰۱۵). «بازی با اسرائیل، آغاز دهه زرین فوتبال ایران در آسیا». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ مه ۲۰۱۸.
  45. ↑ «از حضور در جام جهانی تا جامعه جهانی». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۶.
  46. ↑ تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «گزارش تصویری جشن صعود به جام جهانی 2006 آلمان». article.tebyan.net (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۶.
  47. ↑ «رقص و شادی در خیابان‌های ایران بعد از صعود به جام جهانی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۶.
  48. ↑ «شادی مردم ایران پس از پیروزی تیم ملی مقابل مراکش». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۶-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۶.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فوتبال در ایران موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به فوتبال در ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است.

رسمی

رسانه‌ها

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=فوتبال_در_ایران&oldid=39882472»