نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

«ناجا» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای نوعی مار کبری، ناجا (مار) را مشاهده کنید.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
پرچم رسمی
نام رایج	پلیس ایران
نام خلاصه	ناجا
شعار	عربی: کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْط‎ «همواره برای خدا قیام کنید و به عدالت گواهی دهید.» [قرآن مائده ۸]
مشخصات اجمالی
تأسیس	۱۲ فروردین, ۱۳۷۰
سازمان قبلی	شهربانی (۱۹۹۱–۱۹۱۳) ژاندارمری ایران (۱۹۹۱–۱۹۱۰) کمیته انقلاب اسلامی (۱۹۹۱–۱۹۷۹)
کارکنان	≈۶۰،۰۰۰ نفر
داوطلبان	≈۳۵٬۰۰۰ پلیس افتخاری
ساختار حوزه عملیاتی
سازمان ملی	ایران
حوزه عملیات	ایران
نقشه ایران با مرزهای استانی
اندازه	۱٬۶۴۸٬۱۹۵ km2
جمعیت	۷۸٬۱۹۲٬۲۰۰ نفر (۲۰۱۳)
Constituting instrument	قانون نیروی انتظامی
نوع	• Gendarmerie• Civilian police• پلیس مذهبی
وزیر مسئول	عبدالرضا رحمانی فضلی, وزارت کشور
مدیر سازمان	سرتیپ پاسدار حسین اشتری, فرمانده
سازمان بالادستی	ستاد کل نیروهای مسلح
Notables
Anniversary	۱۳ مهر
وبگاه
police.ir

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (به‌اختصار: ناجا) شاخه‌ای از نیروهای مسلح ایران است، که وظایف پلیس نظامی و انتظامی را در ایران برعهده دارد. نیروی انتظامی در سال ۱۳۷۰ از ادغام شهربانی، ژاندارمری و کمیته انقلاب اسلامی تشکیل شد و هم‌اکنون مسئولیت حفظ امنیت داخلی کشور را برعهده دارد و عملکرد آن توسط وزارت کشور نظارت می‌شود. شمار کارکنان فعال در نیروی انتظامی (افسران و درجه‌داران) بالغ بر ۶۰ هزار تن برآورد می‌شود. هم‌اکنون فرماندهی ناجا برعهده سرتیپ پاسدار حسین اشتری است.

تاریخچه

تاریخچه برقراری امنیت شهری و کشوری به صورت مدرن در ایران، به یک سده پیش بازمی‌گردد. ناصرالدین شاه قاجار در مجموعه سفرهایش به قارهٔ اروپا و بازدید از یگان‌های پلیس جدید در آن مناطق و با به‌ کارگیری یک افسر مشاور ایتالیایی تبعهٔ اتریش؛ به نام کنت دومونت فورت، نخستین سامانهٔ پلیسی نو را در ایران بنیان نهاد.

پلیس در ایران برای مدت زمانی طولانی از ۲ بخش اصلی شهربانی (نظمیه) و ژاندارمری (که خود شامل ۲ بخش ژاندارمری مرزی و ژاندارمری روستایی بود) تشکیل می‌شد. پس از وقوع انقلاب در ایران، کمیته انقلاب اسلامی نیز به عنوان یکی از اجزاء برقراری نظم و امنیت داخلی کشور و حفاظت از اصول ارزشی جمهوری اسلامی ایران، به این سازمان پلیسی اضافه گردید.

افزایش کارکنان پلیس پس از وقوع انقلاب و لزوم ترکیب این نیروها عاملی شد تا در سال ۱۳۷۰ با تصویب مجلس شورای اسلامی، این ۳ سازمان انتظامی در یکدیگر ادغام گردند. «قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران» در سال ۱۳۷۰ در مجلس تصویب شد و طی آن ۱ سال به دولت وقت، برای سازماندهی نیروی انتظامی، فرصت داده شد. در طول سالهای بعد این قانون نیز بروزرسانی گردید و هم‌اکنون نیروی انتظامی به‌همراه ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، زیرمجموعه ستاد کل نیروهای مسلح محسوب می‌شود و تحت نظارت معاونت امنیتی-سیاسی وزارت کشور فعالیت می‌کند.

در حال حاضر نیروی انتظامی از ۳ سازمان مستقل شامل: فرماندهی ناجا، سازمان حفاظت اطلاعات ناجا (ساحفاناجا) و سازمان عقیدتی-سیاسی ناجا (ساعس ناجا) تشکیل می‌شود.

فرماندهان

• سرتیپ محمد سهرابی (دوران ادغام): ۱۳۷۰–۱۳۷۱
• سرتیپ پاسدار رضا سیف‌اللهی: ۱۳۷۱–۱۳۷۵
• سرتیپ پاسدار هدایت لطفیان: ۱۳۷۵–۱۳۷۹
• سرتیپ پاسدار خلبان محمدباقر قالیباف: ۱۳۷۹–۱۳۸۴
• سرتیپ پاسدار خلبان علی عبداللهی (سرپرست): ۱۳۸۴
• سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی‌مقدم: ۱۳۸۴–۱۳۹۳
• سرتیپ پاسدار حسین اشتری: ۱۳۹۳–تاکنون

رسته‌ها

رَسته، اصطلاحی است برای مشخص کردن تخصص‌های نظامی، که از نظر مأموریت، نوع کار و وظایف مشاغل نظامی، دارای ارتباط نزدیک است. نیروی انتظامی دارای ۱۹ رسته است:

• انتظامی
• مرزبانی
• راهور
• یگان ویژه
• اطلاعات و امنیت عمومی
• فتا ( پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات )
• آگاهی
• هواناجا
• آماد و پشتیبانی
• رایانه
• حقوق
• معارف
• اداری
• هنر
• دارایی
• مخابرات و الکترونیک
• فنی و مهندسی
• دریایی
• بهداری

ساختار سازمانی

سازمان نیروی انتظامی از ۳ بخش اصلی؛ فرماندهی ناجا، سازمان حفاظت اطلاعات ناجا و سازمان عقیدتی سیاسی ناجا تشکیل می‌شود، که هر یک به‌طور مستقل فعالیت می‌کنند.

فرماندهی ناجا

فرماندهی نیروی انتظامی که پیکره اصلی این سازمان محسوب می‌شود، از زیرمجموعه‌های زیر تشکیل شده‌ است:

• پلیس پیشگیری ناجا: بزرگترین فرماندهی در ناجا است، که مستقیماً فرماندهی کلیه کلانتری‌ها و پاسگاه‌های انتظامی سراسر کشور، پلیس فرودگاه‌ها، پلیس راه‌آهن، پلیس خدمات قضایی مستقر در سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، یگان‌های امداد شهرستان‌ها، یگان‌های حفاظت مستقل در سازمان‌های صداوسیمای استانی، زندان‌ها و تعزیرات حکومتی، میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت از محیط‌زیست، جنگل‌بانی و منابع طبیعی را عهده‌دار است. فرماندهی پلیس پیشگیری برعهده سرتیپ دوم پاسدار مهدی معصوم بیگی است.
• پلیس راهنمایی و رانندگی: پلیس راهنمایی و رانندگی مستقر در کلان‌شهرها و شهرستان‌ها و نیز پلیس‌راه است. فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی برعهده سرتیپ پاسدار سیدکمال هادیان‌فر است.
• پلیس آگاهی: ادارات مبارزه با جرایم خاص، سرقت، جنایی و اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز، زیرمجموعه پلیس آگاهی است. ریاست پلیس آگاهی ناجا برعهده سرتیپ دوم پاسدار محسن حسن‌خانی است.
• پلیس مبارزه با مواد مخدر: وظیفه مبارزه با خرید و فروش مواد مخدر و کشف باندهای بزرگ تا خرده‌فروشان مواد مخدر را برعهده دارد و فرمانده آن سرهنگ کریمی است.
• پلیس اطلاعات و امنیت عمومی: با وظیفه جمع‌آوری اطلاعات و اخبار سیاسی، همچنین شناسایی باندهای قاچاق اسلحه به صورت آشکار و غیرآشکار با لباس غیررسمی و به صورت شخصی، انجام وظیفه می‌کند. نام پیشین این بخش از نیروی انتظامی، معاونت اطلاعات ناجا بود. فرماندهی پلیس دیپلماتیک، پلیس گذرنامه، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی و نیز اداره نظارت بر اماکن عمومی، از زیرمجموعه‌های پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا می‌باشند. فرمانده پلیس اطلاعات و امنیت عمومی؛ سرتیپ پاسدار غلامرضا رضائیان فر است.
• پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات: پیش‌تر وظیفه رسیدگی به جرایم مربوط به حوزه رایانه و فضای مجازی، برعهده اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای پلیس آگاهی ناجا بود، که پس از تأسیس این یگان، وظیفه رسیدگی به جرایم حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز فضای مجازی، برعهده پلیس فتا گذاشته شد. فرماندهی پلیس فتا برعهده سرتیپ دوم ستاد وحید مجید است.
• فرماندهی مرزبانی: (در استان‌های ساحلی به‌صورت فرماندهی دریابانی) وظیفه حفظ و حراست از کیان و قلمرو کشور را برعهده دارد، در واقع مرزبانی یعنی آخرین قلمرو خاکی، هوایی و دریایی یک کشور که مرزبانی ناجا در جمهوری اسلامی ایران عهده دار این مسئولیت است . فرماندهی مرزبانی جایگاه وی برابر با جانشین ناجا بوده و از تمامی معاونین و فرماندهان پلیس های تخصصی بالاتر است و فرماندهی آن را سرتیپ احمد گودرزی برعهده دارد.
• پلیس بین‌الملل: واحد بین‌الملل نیروی انتظامی است، که بعنوان نماینده اینترپل در ایران محسوب می‌شود و فرماندهی آن برعهده سرتیپ دوم پاسدار هادی شیرزاد است.
• هوا ناجا: واحد هواپیمایی نیروی انتظامی است.
• یگان های ویژه ناجا: مسئول کنترل اجتماعات، جلوگیری و مقابله با اغتشاشات، حفاظت از سواحل و حفاظت از ورزشگاه‌ها است و دارای واحد ویژه رهایی، گروهان و واحد عملیات ویژه (معروف به نوپو؛ نیروهای ویژه پاسدار ولایت) در زیرمجموعه خود است. فرماندهی یگان‌های ویژه ناجا برعهده سرتیپ پاسدار حسن کرمی است.
• یگان امداد ناجا: از واحدهای امداد در بخش‌های مختلف کشور تشکیل شده‌است، که هر یگان به‌صورت مستقیم تحت امر فرماندهی انتظامی شهرستان خود فعالیت می‌کند. از نظر چارت سازمانی فرمانده‌های این یگان‌ها با نظر مستقیم فرماندهی پلیس پیشگیری ناجا انتخاب می‌شوند.
• دژبان کل ناجا: وظایف دژبانی در مجموعه نیروی انتظامی را برعهده دارد. فرماندهی پلیس حفاظت از شخصیت‌ها نیز از رده‌های زیرمجموعه دژبان ناجا محسوب می‌شود.
• سازمان وظیفه عمومی ناجا: وظیفه تقسیم نیروهای وظیفه بین نیروهای مسلح را برعهده دارد. سرتیپ پاسدار تقی مهری ریاست این سازمان را برعهده دارد و سرتیپ دوم پاسدار ابراهیم کریمی جانشین وی است.
• بازرسی ناجا: این یگان مسئولیت رسیدگی به شکایات، جرایم، انتقادات و پیشنهادها از عملکرد کارکنان و سازمان ناجا را برعهده دارد.
• دانشگاه علوم انتظامی امین: دانشکده افسری پلیس است.
• معاونت نیروی انسانی ناجا: معاون فرمانده ناجا در امور منابع انسانی است و هم‌ اکنون سرتیپ دوم خلبان محمد زارعی (فرمانده پیشین هواناجا) در این جایگاه فعالیت می‌کند.
• معاونت عملیات ناجا: مرکز فوریت‌های پلیسی (پلیس ۱۱۰) توسط این معاونت، فرماندهی و کنترل می‌شود.
• معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا ( فاوا )
• معاونت پارلمانی و امور مجلس ناجا
• ۱۹۷: دفتر نظارت همگانی بازرسی کل ناجا و همچنین تقدیر و تشکر و یا گزارش تخلف پرسنل در این سامانه صورت می پذیرد
• معاونت اجتماعی ناجا
• ۱۱۶: بازرسی حفاظت و حراست ناجا
• معاونت بهداشت، امداد و درمان ناجا
• مرکز مطالعات راهبردی ناجا: ریاست این مرکز برعهده سرتیپ پاسدار احمدرضا رادان (جانشین پیشین فرمانده نیروی انتظامی) است.

همچنین در هر یک از استان‌های کشور، ستاد فرماندهی انتظامی استان مستقر است که وظیفه انجام امورات انتظامی مربوط به آن استان را برعهده دارد. در نیروی انتظامی «ناحیه انتظامی» به فرماندهی انتظامی یک استان و «منطقه انتظامی» به فرماندهی انتظامی یک شهر یا شهرستان گفته می شود. شهر تهران (پایتخت) تنها کلانشهری است که به عنوان یک ناحیه انتظامی شناخته می شود. فرماندهی ناحیه انتظامی تهران بزرگ را «فاتب» می نامند.

عقیدتی سیاسی

سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، مانند سایر سازمان‌های عقیدتی سیاسی در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران دارای شرح وظایف کلی زیر است. این سازمان از بدو تأسیس نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۰ با ادغام سازمان‌های عقیدتی سیاسی شهربانی، ژاندارمری و کمیتهٔ انقلاب اسلامی تشکیل شد.

حفاظت اطلاعات

سازمان حفاظت اطلاعات ناجا، سازمان اطلاعاتی در تابعیت فرماندهی کل نیروهای مسلح ایران (رهبر جمهوری اسلامی) و وابسته به نیروی انتظامی است، که وظیفه نظارت و کنترل اطلاعاتی، ارتباطاتی و اسنادی، بر این نیرو را برعهده دارد. رئیس این سازمان به‌طور مستقیم توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌شود.

پلیس امنیت اقتصادی

مقابله با فعالیت‌ها و جرایم اقتصادی را برعهده دارد.

لباس

مراسم صبحگاه نیروی انتظامی در ستاد ناجا

مانور یگان‌های حفاظت نیروی انتظامی

لباس نیروی انتظامی به‌طور عمده سبز رنگ است، اما اخیراً بنابر کارکرد هر واحد لباس‌هایی با رنگ و مدل‌های مختلف در این نیرو به کار گرفته می‌شود. این لباس در کلیه یگان‌ها و معاونت‌های ستادی ناجا به‌صورت پیراهن یونیفرم سبز روشن و شلوار سبز تیره، در یگان‌های عملیاتی به‌صورت لباس رزم یکدست سبز تیره، در یگان‌های ویژه به‌صورت لباس رزم لجنی رنگ با طرح پیکسلی، در فرماندهی مرزبانی و دریابانی به‌صورت لباس رزم با طرح لجنی و رنگ خاکی، و در پلیس راهور به‌صورت پیراهن سفید و شلوار سرمه‌ای است.

سلسله مراتب

سربازانِ وظیفهٔ ناجا در شمالِ شهرِ نیشابور، در حال آموزش و آزاد-باشی

فرماندهان ارشد نیروی انتظامی، شامل فرمانده نیرو، جانشین فرمانده و معاون هماهنگ‌کننده، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، در جایگاه فرماندهی کل قوا و بنا به پیشنهاد وزیر کشور تعیین می‌شوند و نظارت بر عملکرد نیروی انتظامی برعهده وزیر کشور است، همچنین وزیر کشور جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی محسوب می‌شود. نیروی انتظامی از چندین معاونت مختلف تشکیل شده‌ است. هر یک از استان‌های کشور یک ناحیه انتظامی به حساب می‌آیند و شهرستان‌های تابعه هر استان، مناطق انتظامی آن ناحیه به‌ شمار می‌آیند. (فرماندهی انتظامی تهران بزرگ به عنوان پایتخت کشور از این قاعده مستثنی است و یک ناحیه انتظامی به حساب می‌آید)

استخدام پرسنل

استخدام در پلیس کشور (ناجا) به دو صورت درجه داری و افسری انجام می‌گیرد. داوطلبان با مدرک تحصیلی دیپلم از طریق آموزشگاه‌های درجه داری به‌صورت پیمانی (خدمت پنج ساله) و با درجه گروهبان یکمی به استخدام نیروی انتظامی در می‌آیند. افسران پلیس نیز از طریق قبولی در دانشگاه علوم انتظامی امین به‌صورت رسمی (خدمت ۳۰ ساله) و با درجات ستوان‌سومی برای فارغ التحصیلان دوره کاردانی، و ستوان‌دومی برای فارغ التحصیلان دوره کارشناسی استخدام می‌شوند. دانش آموختگان سایر دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور نیز پس از طی دوره‌های آموزشی در مجتمع آموزشی نصر (واقع در دانشگاه علوم انتظامی امین) به‌صورت افسر پیمانی به استخدام نیروی انتظامی در می‌آیند.

مراحل استخدامی در مقطع افسری اغلب به صورت زیر است:

• ثبت نام
• ارزیابی اولیه (مصاحبه ساده)
• معاینات پزشکی اولیه (دکتر عمومی و دندانپزشک)
• مصاحبه تخصصی (در بعضی رسته‌ها مانند پلیس فتا)
• آزمون کتبی (در دانشگاه علوم انتظامی امین)
• ارائه مدارک (ضمانت‌نامه، تاییدیه تحصیلی، فرم‌ها، تعهدنامه‌ها، معرف)
• مصاحبه عقیدتی
• تحقیقات حفاظتی
• معاینات پزشکی تکمیلی

جستارهای وابسته

• ارتش جمهوری اسلامی ایران
• سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی
• فیلمی از مانور اقتدار نیروی انتظامی در یوتیوب
• راهنمای تصویری ترتیب درجات در نیروی انتظامی