نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

«ناجا» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای نوعی مار کبری، ناجا (مار) را مشاهده کنید.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
نام رایج	پلیس ایران
کوته‌نوشت	ناجا
نشان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
پرچم رسمی پلیس ایران
شعار	عربی: کُونُواْ قَوَّامِینَ لِلّهِ شُهَدَاء بِالْقِسْط‎ «همواره برای خدا قیام کنید و به عدالت گواهی دهید.» [قرآن مائده ۸]
سازمان در نگاه کلی
تأسیس‌شده	۱۲ فروردین، ۱۳۷۰
پیشین سازمان	شهربانی (۱۹۱۳–۱۹۹۱) ژاندارمری ایران (۱۹۱۰–۱۹۹۱) کمیته انقلاب اسلامی (۱۹۷۹–۱۹۹۱)
کارمندان	≈۵۰۰٬۰۰۰ (شامل خدمت وظیفه عمومی و ذخایر)
داوطلبان	≈۳۵٬۰۰۰ پلیس افتخاری
شخصیت‌های قانونی	دولتی: Government agency
ساختار قضائی
سازمان ملی	ایران
نقشه ایران با مرزهای استان‌های ایران
اندازه	۱٬۶۴۸٬۱۹۵ km2
جمعیت	۷۸٬۱۹۲٬۲۰۰ (۲۰۱۳)
ابزار تشکیل	قانون نیروی انتظامی
ساختار عمومی	سازمان اجرای قانون ژاندارمری پلیس مخفی پلیس دینی
ساختار عملیاتی
وزیر مسئول	عبدالرضا رحمانی فضلی، وزارت کشور
مدیران اجرایی	سرتیپ حسین اشتری، فرمانده
سازمان والد	ستاد کل نیروهای مسلح
برجسته سالگرد ۱۳ مهر
وب‌گاه
police.ir
یادداشت
* Police area agency: Prescribed geographic area in the country, over which the agency has usual operational jurisdiction.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
ساختار سازمانی
پلیس ۱۱۰ پلیس پیشگیری پلیس راهنمایی و رانندگی پلیس امنیت عمومی پلیس مبارزه با مواد مخدر پلیس آگاهی پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات پلیس مهاجرت و گذرنامه پلیس دیپلماتیک پلیس بین‌الملل فرماندهی مرزبانی یگان ویژه نوپو سازمان عقیدتی سیاسی سازمان حفاظت اطلاعات سازمان وظیفه عمومی
درجه‌های نیروی انتظامی
تاریخچه نیروی انتظامی
امیران و سرداران
تجهیزات

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (با به طور مخفف ناجا) پلیس ایران است که در سال ۱۳۷۰ خورشیدی از ترکیب شدن شهربانی جمهوری اسلامی ایران و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران و نیز کمیته انقلاب اسلامی به وجود آمد و در حال حاضر بطور رسمی نیروی اصلی مسئول حفظ امنیت داخلی ایران است. اما در کنار این نیرو، نهادهای دیگری مانند بسیج و سپاه پاسداران نیز عملاً در کار امنیت اجتماعی دخیل هستند.

سیر تشکیل و قانون نیروی انتظامی

تاریخ برقراری امنیت شهری و کشوری به صورت مدرن به یک سده پیش بازمی‌گردد. ناصرالدین شاه قاجار در مجموعه سفرهایش به قارهٔ اروپا و بازدید پلیس جدید در آن مناطق و با به‌کارگیری یک افسر ایتالیایی تبعهٔ اتریش به نام کنت دومونت فورت نخستین سامانهٔ پلیسی نو را در ایران بنیان نهاد.

پلیس در ایران برای مدت زمانی طولانی از ۲ بخش اصلی شهربانی (نظمیه) و ژاندارمری (که خود شامل دو بخش ژاندارمری مرزی و ژاندارمری روستایی می‌شود) تشکیل شده بود. کمیته انقلاب اسلامی نیز به عنوان یکی از اجزاء اصلی برقراری نظم و امنیت داخلی کشور و حفاظت از اصول ارزشی جمهوری اسلامی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ به این سامانهٔ پلیسی اضافه گشت.

افزایش کارکنان پلیس پس از انقلاب ۱۳۵۷ و لزوم ترکیب این نیروها عاملی شد تا در سال ۱۳۷۰ خورشیدی با تصویب مجلس شورای اسلامی، این ۳ سازمان انتظامی در یکدیگر ترکیب و سامانهٔ پلیسی یکدستی حاصل شد. «قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران» در سال ۷۰ در مجلس تصویب شد و طی آن ۱ سال به دولت برای تشکیل نیروی انتظامی فرصت داده شد. بر پایهٔ مقررات تازه، پلیس ایران قسمتی از ستاد نیروهای مسلح و زیر نظر وزارت کشور گردید و در پیروی از رهبر ایران قرار گرفت.

نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در ۳ بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتی سیاسی تشکیل شده‌است. حوزهٔ فرماندهی و حفاظت و اطلاعات تقریباً در ساختار سیستم پلیس کلیهٔ کشورهای جهان مشترک می‌باشد.

فرماندهان

• سرتیپ محمد سهرابی (دوران انجام ادغام): ۱۳۷۱- ۱۳۷۰
• سرتیپ پاسدار رضا سیف‌اللهی: ۱۳۷۵- ۱۳۷۱
• سرتیپ پاسدار هدایت لطفیان: ۱۳۷۹-۱۳۷۵
• سرتیپ پاسدار خلبان محمدباقر قالیباف: ۱۳۸۴-۱۳۷۹
• سرتیپ پاسدار خلبان علی عبداللهی علی‌آبادی (سرپرست): ۱۳۸۴
• سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی مقدم: ۱۳۸۴ - ۱۳۹۳
• سردار سرتیپ پاسدار حسین اشتری: ۱۳۹۳ هم اکنون

رسته ها

رَسته اصطلاحی است برای مشخص کردن تخصص‌های نظامی که از نظر مأموریت، نوع کار و وظایف مشاغل نظامی دارای ارتباط نزدیک است. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دارای هجده رسته است:

• مرزبانی
• اطلاعات
• فرماندهی و ستاد
• یگان ویژه
• انتظامی
• راهنمایی و رانندگی
• هوایی
• آماد و پشتیبانی
• آگاهی
• رایانه
• حقوقی
• معارف
• اداری
• هنر
• دارایی
• مخابرات
• فنی و مهندسی
• دریایی

بخش‌ها و رده‌ها

ناجا دارای سه بخش کلی است، فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و بخش عقیدتی سیاسی. بیشتر بخش‌های نیروی انتظامی وظیفه امنیتی و نظامی دارند و دارای نیروهای مسلح هستند اما برخی بخش‌ها نیز بیشتر جنبه خدمات اجتماعی و دولتی دارد مانند صدور گذرنامه.

• پلیس پیشگیری بزرگترین فرماندهی در ناجا است که مستقیماً فرماندهی کلیه کلانتری ها و پاسگاههای انتظامی سراسر کشور، پلیس فرودگاههای کشور، پلیس راه آهن، پلیس خدمات قضایی مستقر در سازمان ها و وزارتخانه ها، یگان های امداد شهرستانها، یگان های حفاظت سازمانهای صداوسیما، زندان ها و تعزیرات حکومتی، میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت از محیط زیست، جنگلبانی و منابع طبیعی را عهده دار مباشد.

_{فرماندهی پلیس پیشگیری ناجا بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار محمد شرفی است.}

• پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور) پلیس راهنمایی و رانندگی کلانشهرها و شهرستانها، پلیس راه

_{فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی ناجا بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار تقی مهری است.}

• پلیس اطلاعات و امنیت عمومی (پاوا) با وظیفه جمع آوری اطلاعات و اخبار سیاسی و همچنین شناسایی باندهای قاچاق اسلحه به صورت آشکار و غیرآشکار با لباس غیررسمی و به صورت شخصی انجام وظیفه می کند. نام سابق این بخش از نیروی انتظامی ، معاونت اطلاعات ناجا بود. همچنین فرماندهی پلیس دیپلماتیک، پلیس گذرنامه، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی، و همچنین اداره نظارت بر اماکن عمومی از زیرمجموعه های پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا می باشند.

_{فرماندهی پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا (معاونت اطلاعات ناجا) سردار غلامرضا رضاییان فر می باشد.}

• پلیس مبارزه با مواد مخدر که وظیفه آن مبارزه با مواد مخدر در کشور و خرید و فروش آن و کشف باندهای بزرگ تا خرده فروشان مواد مخدر است.

_{فرماندهی پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا در حال حاضر سردار مسعود زاهدیان می باشد.}

• پلیس آگاهی ادارات مبارزه با جرایم خاص، سرقت، جنایی، و اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز

_{فرماندهی پلیس آگاهی کشور را سردار سرتیپ دوم پاسدار محمدرضا مقیمی عهده دار می باشد.}

• پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) در گذشته رسیدگی به جرایم مربوط به رایانه و فضای مجازی در اختیار اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه ای پلیس آگاهی ناجا بود که در دهه ۹۰ با تشکیل پلیس فتا، این فرماندهی رسیدگی که جرایم مربوط به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فضای مجازی را عهده دار شد.

_{فرماندهی پلیس فتا ناجا را سردار سرتیپ دوم پاسدار سید کمال هادیانفر، بر عهده دارد.}

• فرماندهی مرزبانی (در استانهای ساحلی بصورت فرماندهی دریابانی) وظیفه حفظ و نگهداری میل‌های مرزی و سازماندهی امور مرزنشینان فعال است.

_{فرماندهی پلیس مرزبانی کشور بر عهده سردار سرتیپ پاسدار قاسم رضایی می باشد.}

• پلیس بین‌الملل (اینترپل) (واحد بین‌الملل نیروی انتظامی)

_{فرماندهی این یگان برعهده سردار سرتیپ دوم پاسدار مسعود رضوانی می باشد.}

• هوا ناجا (واحد هواپیمایی نیروی انتظامی)

_{فرماندهی این یگان برعهده سردار مستاجران می باشد.}

• یگان ویژه (کنترل اجتماعات، جلوگیری و مقابله با اغتشاشات، حفاظت سواحل، حفاظت ورزشگاه ها، واحد های ویژه رهایی گروهان و عملیات ویژه معروف به « نوپو » - نیروهای ویژه پاسدار ولایت)

_{فرماندهی یگان های ویژه ناجا بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن کرمی است}

• یگان امداد (یگان های امداد بصورت مستقیم تحت امر فرماندهی انتظامی شهرستان خود عمل می کنند. از نظر چارت سازمانی فرمانده های این یگان ها با نظر مستقیم فرماندهی پلیس پیشگیری انتخاب می شوند)

_{لازم به ذکر است در ساختار ناجا، یگان امداد بصورت کشوری و ناحیه ای (استانی) وجود ندارد. فرماندهی یگان امداد تهران بزرگ در حال حاضر بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار حسن عربسرخی می باشد که پیش از این فرماندهی یگان ویژه تهران بزرگ را عهده دار بود}

• سازمان وظیفه عمومی ناجا (وظیفه تقسیم نیروهای وظیفه بین نیروهای مسلح ایران را بر عهده دارد)

_{ریاست این سارمان بر عهده سردار سرتیپ پاسدار بهرام نوروزی بوده و سردار سرتیپ دوم پاسدار ابراهیم کریمی جانشین وی می باشد}

• سازمان عقیدتی سیاسی ناجا (ساعس ناجا)

_{ریاست سازمان عقیدتی سیاسی ناجا بر عهده حجت‌الاسلام و المسلمین بهرامی می باشد}

• سازمان حفاظت اطلاعات ناجا (ساحفا ناجا)

_{ریاست سازمان حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی را سردار عبدالله زاده عهده دار می باشد}

• بازرسی ناجا (197) ریاست بازرسی ناجا را سردار سرتیپ دوم پاسدار محرم مجرد عهده دار می باشد
• دژبان کل ناجا (فرماندهی پلیس حفاظت از شخصیت ها نیز از رده های زیرمجموعه دژبان ناجا می باشد)
• دانشگاه علوم انتظامی امین (دانشکده افسری پلیس)
• معاونت نیروی انسانی ناجا (ریاست این معاونت بر عهده امیر سرتیپ دوم خلبان محمد زارعی، فرمانده سابق هواناجا می باشد)
• معاونت عملیات ناجا (مرکز فوریتهای پلیسی 110 توسط این معاونت کنترل و فرماندهی می شود)
• معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)
• معاونت پارلمانی و امور مجلس
• معاونت اجتماعی ناجا (ریاست از مرکز بر عهده سردار سرتیپ دوم پاسدار دکتر سعید منتظرالمهدی، سخنگوی ناجا می باشد)
• معاونت بهداشت، امداد و درمان ناجا (بهداد ناجا)
• مرکز مطالعات راهبردی ناجا (ریاست این مرکز برعهده سردار سرتیپ پاسدار احمدرضا رادان، جانشین سابق ناجا می باشد)

همچنین در هر یک از استان‌های کشور ستاد فرماندهی انتظامی استان مستقر است که وظیفه انجام امورات انتظامی و مربوطه در آن استان را بر عهده دارد.

لباس

پلیس در میدان نقش جهان

لباس نیروی انتظامی بطور عمده سبز رنگ است اما اخیراً بنابر کارکرد هر واحد لباسهایی با رنگ و مدل‌های مختلف در این نیرو به کار گرفته می‌شود. این لباس در کلیه یگان ها و معاونت های ستادی ناجا بصورت پیراهن یونیفرم سبز روشن و شلوار سبز تیره، در یگان های عملیاتی عمدتاً بصورت لباس رزم یکدست سبز تیره، در یگان های ویژه بصورت لباس رزم لجنی رنگ با طرح پیکسلی، در فرماندهی مرزبانی و دریابانی بصورت لباس رزم با طرح لجنی و رنگ خاکی، و در پلیس راهور بصورت پیراهن سفید و شلوار سورمه ای می باشد.

سلسله مراتب

سربازانِ وظیفهٔ ناجا در شمالِ شهرِ نیشابور، در حال آموزش و آزاد-باشی

فرماندهان ارشد نیروی انتظامی توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران و معمولاً بنا به پیشنهاد وزیر کشور تعیین می‌شوند، اما عملکرد نیروی انتظامی زیر نظر وزیر کشور است، همچنین وزیر کشور جانشین فرمانده کل قوا در نیروی انتظامی می‌باشد. نیروی انتظامی از چندین معاونت مختلف تشکیل شده‌است. هریک از استان‌های کشور یک ناحیه انتظامی به حساب می‌آیند و شهرستانهای تابعه هر استان مناطق انتظامی آن ناحیه به شمار می‌آیند.

تخلفات

در سال ۲۰۰۸ سرتیپ پاسدار اسماعیل احمدی مقدم فرمانده وقت نیروی انتظامی ایران اعلام کرد که سالانه ۱۵۰۰ نفر به دلیل تخلفاتی همچون فرار از خدمت، تمرد از دستور، سهل‌انگاری، خسارت به بیت‌المال، ترک پست، دریافت رشوه و مسائل انضباطی از نیروی انتظامی اخراج یا رها می‌شوند؛ که این رقم کمتر از ۵٪ کل پرسنل نیروی انتظامی را تشکیل می‌دهد.

در۸ آبان ۱۳۸۸ یکی از مسئولین نیروی انتظامی اعلام کرد که نیروی انتظامی در بحث مربوط به دیه ۱۲ میلیارد تومان بدهی دارد و در این راستا باید قانون بکارگیری سلاح و اصل تیراندازی در بین کارکنان ناجا آموزش داده شود. در ۲۷ آبان ۱۳۸۸ اسماعیل احمدی مقدم آمار بدهی را ۸ میلیارد تومان و مربوط به سال‌های گذشته دانست وی افزود در افکار عمومی این طور پیش آمده‌است که نیروی انتظامی سالی ۱۰ تا ۱۲ میلیارد تومان بدهی دیه دارد و این تصور می‌شود که تیراندازی‌های مأموران پلیس بسیار زیاد است.

در تابستان ۱۳۹۳، شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد که ۱۷۰ میلیون دلار پول فروش محموله‌های نفتی وزارت نفت را از این نیرو طلب دارد. این طلب به موجب تحویل یک محموله نفتی یک میلیون و ششصد و چهل هزار بشکه‌ای (به ارزش ۱۸۵٫۲۴ میلیون دلار) به یکی از شرکت‌های زیرمجموعه این نیرو در سال ۱۳۹۱، و توافق برای فروش نیابتی آنها بوده است که علی‌رغم فروش این محموله، سرتیپ پاسدار احمدی مقدم از بازپرداخت بدهی خود به خزانه دولت، امتناع کرده است.

شرایط استخدام در نیروی انتظامی

استخدام در پلیس کشور (ناجا) به دو صورت درجه داری و افسری انجام می گیرد. داوطلبان با مدرک تحصیلی دیپلم از طریق آموزشگاههای درجه داری بصورت پیمانی (خدمت پنج ساله) و با درجه گروهبان یکمی به استخدام نیروی انتظامی در می آیند.

افسران پلیس نیز از طریق قبولی در دانشگاه علوم انتظامی امین بصورت رسمی (خدمت 30 ساله) و با درجات ستوانسومی برای فارغ التحصیلان دوره کاردانی، و ستواندومی برای فارغ التحصیلان دوره کارشناسی استخدام می شوند.

دانش آموختگان سایر دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور نیز پس از طی دوره های آموزشی در مجتمع آموزشی نصر (واقع در دانشگاه علوم انتظامی امین) بصورت افسر پیمانی به استخدام نیروی انتظامی در می ایند.

جستارهای وابسته

• طرح ارتقای امنیت اجتماعی
• مؤسسه مالی و اعتباری قوامین
• تاریخ پلیس در ایران
• سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی

پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی
• فیلمی از مانور اقتدار نیروی انتظامی در یوتیوب
• راهنمای تصویری ترتیب درجات در نیروی انتظامی