فرودگاه بین‌المللی امام خمینی

فرودگاه بین‌المللی امام خمینی ره تهران (IKA)
یاتا: IKA – ایکائو: OIIE
خلاصه
نوع فرودگاه		همگانی
مالک		شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران
گرداننده		سازمان هواپیمایی کشوری
خدمات		تهران، کرج، ایران
مکان		شهرری، تهران،ایران
قطب برای		شرکت‌های هواپیمایی مسافربری ایران ایر هواپیمایی آسمان هواپیمایی ماهان هواپیمایی معراج هواپیمایی قشم هواپیمایی تابان هواپیمایی زاگرس هواپیمایی آتا هواپیمایی کاسپین شرکت‌های هواپیمایی باربری ایران ایر هواپیمایی یاس ایر هواپیمایی ماهان
ارتفاع		۳٬۳۰۵ پا / ۱٬۰۰۷ متر
مختصات		۳۵°۲۴′۵۸″ شمالی ۰۵۱°۰۹′۰۸″ شرقی
وب‌گاه		ikia.airport.ir
نقشه
IKA موقعیت فرودگاه در کشور ایران
باند
باند	طول		سطح
	پا	متر
11L/29R	۱۳٬۷۷۲	۴٬۱۹۸	آسفالت
11R/29L بسته‌شده	۱۳٬۹۴۰	۴٬۲۴۹	آسفالت
آمار (۲۰۱۶)
نشست و برخاست هواپیما			۵۳٬۳۵۹ ▲ ۶٪
جابه‌جایی مسافر			۷٬۸۲۱٬۳۶۹ ▲ ۸٬۰٪
جابه‌جایی بار			۱۴۸٬۰۲۰ تن ▲ ۹٪ منبع: شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران

فرودگاه بین‌المللی امام خمینی در ۳۰ کیلومتری تهران واقع در حوزه فرمانداریشهرری میان بزرگراه تهران-قم در یک سایت ۱۴ هزار هکتاری قرار گرفته‌است. این فرودگاه بعنوان جایگزین فرودگاه بین‌المللی مهر آباد طراحی گردید که اکنون در داخل بافت شهر تهران قرار گرفته‌است. فرودگاه امام توسط شرکت فرودگاه‌های کشور اداره می‌شود و مرکز فعالیت شرکتهای هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، ماهان، آسمان، قشم، کاسپین، تابان و زاگرس می‌باشد. تا اوت ۲۰۱۴ فرودگاه امام خمینی میزبان بیش از ۴۰ ایرلاین بوده که با بیش از ۷۰۰ پرواز هفتگی تهران را به شهرهایی در بیش از ۳۰ کشور جهان متصل می‌کنند.

فاز یک فرودگاه امام خمینی دارای یک ترمینال مسافر بری فعال با ظرفیت جابجایی ۶/۵ میلیون مسافر و ۱۲۰ هزار تن بار در سال بوده و فاز ۲ فرودگاه نیز در حال ساخت می‌باشد. در شهریور ۹۳ پل ارتباطی فاز ۱ و ۲ با تغییر کاربری به عنوان ترمینال موقت حجاج مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۳٬۳۵۹ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۷٬۸۲۱٬۳۶۹ کیلوگرم بار و ۱۴۸٬۰۲۰٬۴۱۵ نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند.

تاریخچه

پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بین اروپا و آسیا بازمی‌گردد. این طرح در سال ۱۳۵۱ و با نام «فرودگاه آریامهر» به تصویب هیئت دولت وقت ایران رسید.

در سال ۱۳۵۶(۱۹۷۷) کار ساخت فرودگاه توسط شرکت‌های آمریکایی و ایرانی آغاز شد. شرکت آمریکایی عهده‌دار معماری پروژه، شرکت TAMS نام داشت که قصد تکمیل فرودگاه را تا سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) با بودجه ۱ میلیارد دلار داشت.

اما با رخداد انقلاب ایران این طرح متوقف و کنار گذاشته شد. پس از جنگ و در سال ۱۳۷۴ یک شرکت فرانسوی و چند شرکت ایرانی کار ساخت آنرا از سر گرفتند و نهایتاً اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز نخست آن بطور ناقص افتتاح شد. طی مناقصه برگزار شده توسط وزارت راه و بعنوان یکی از مهمترین موارد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، شرکت ترکیه‌ای - اتریشی «تاو» مسئول بخش‌های کترینگ و هندلینگ فرودگاه گردید. در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز اول از فرودگاه بین‌المللی تهران با حضور وزیر راه و ترابری و مقامات داخلی و خارجی افتتاح گردید. در جریان گشایش فرودگاه نیروهای زمینی و هوایی سپاه پاسداران به فرودگاه حمله‌ور شده و مانع از گشایش و فرود نخستین هواپیما بر آن شدند. علت حمله واگذاری بخشی از خدمات فرودگاه به شرکت ترکیه‌ای «تاو» اعلام شد. میگ‌های سپاه اولین هواپیمایی که قصد فرود در این فرودگاه را داشت به سمت فرودگاه مهرآباد هدایت کردند.

مهدی کروبی، رئیس وقت مجلس این اقدام را آبروریزی برای کشور خواند و هیئت دولت خواستار محاکمه فرماندهان حمله به فرودگاه شد. این عمل سپاه، خاتمی را بشدت عصبانی و وی را تا آستانه استعفا پیش برد. نشریه اکونومیست هم نوشت:

کوشش‌ها محمد خاتمی، رئیس جمهور ایران برای به ارث گذاشتن فرودگاهی در سطح استانداردهای جهانی برای ایرانیان پیش از اتمام دوره هشت ساله ریاست جمهوری اش در تابستان آتی حال و هوای خنده آوری به خود گرفته‌است.

احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت خاتمی اعلام کرد که تا محاکمه فرماندهان سپاه فرودگاه افتتاح نخواهد شد. احمد خرم، بعدها در مصاحبه‌ای با وب‌گاه کلمه در مورد اتفاقات روز افتتاح فرودگاه ماجرا را از دید خود شرح داد. فرودگاه نهایتاً در روزهای آخر دولت محمد خاتمی نیمه کاره افتتاح گردید و نگهداری آن به مصوبه مجلس هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. در زمان دولت نهم بنابر دستور رئیس جمهور وقت تمام پروازهای بین‌المللی تهران از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی منتقل شد. علت حمله سپاه و فشارهای مجلس هفتم برای لغو قرار داد با شرکت‌های ترکیه‌ای «تاو» و «ترک سل» منافع مالی محافظه کاران و حضور شرکت‌های وابسته به ایشان (از جمله شرکت‌های وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه) در مناقصات بوده‌است. این اقدامات همچنین موجب دلسرد شدن سرمایه گذاران خارجی از فعالیت در ایران شد.

با شروع بکار مجلس هفتم، این مجلس نیز که کنترل آن در اختیار اصولگرایان قرار داشت وارد عمل شد و انعقاد قرار داد با شرکت ترکیه‌ای «تاو» در فرودگاه امام خمینی و شرکت ترکیه‌ای «ترک سل» در اپراتور دوم تلفن همراه را منوط به تصویب مجلس کرد. هر دو شرکت ترک، با فشار مجلس و سپاه کنار گذارده شدند. خاتمی در اعتراض به این اقدام مجلس هفتم سفر خود به ترکیه را به تعویق انداخت. مجلس پس از استیضاح خرم وزیر راه و ترابری به گزینه دیگر خاتمی برای این پست (احمد صادق بناب) نیز رای منفی داد. علی‌رغم آنکه خرم تهدید کرده بود در روز استیضاح پشت پرده حمله به فرودگاه را افشا می‌کند، اما در روز استیضاح سخنی از این موضوع نگفت. استیضاح احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت دوم خاتمی توسط مجلس هفتم و رد گزینه‌های بعدی خاتمی، کار افتتاح فرودگاه را بیش از پیش به تعویق انداخت. این فرودگاه مجدداً در روزهای آخر فعالیت خاتمی در اردیبهشت ۱۳۸۴ برای بار دوم افتتاح گردید. دولتهای کانادا و بریتانیا همزمان با افتتاح دوم فرودگاه از اتباع خود خواستند که از سفر از طریق این فرودگاه اجتناب کنند. علت این هشدار وجود برخی اشکالات فنی (از جمله نشست برخی ساختمانها و نگرانی از بروز مشکلاتی در باند فرود) اعلام شد. نمایندگانی از سازمان ایکائو برای بازرسی وضعیت فرودگاه اعزام شدند. خرداد ۱۳۸۶ و پس از کشف باند قاچاق کالا توسط برخی مقامات و شرکت‌های ایرانی فعال در فرودگاه، گمرک تجاری این فرودگاه بطور موقت تعطیل و ترخیص کالاهای تجاری به گمرک شماره دو مهرآباد تهران (مستقر در آزادراه تهران کرج) منتقل گردید. در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۸۶ اعلام شد که غلام‌حسین باقریان مدیر عامل وقت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از سمت خود برکنار شده‌است. وی از سال ۱۳۷۶ و در جریان ساخت فرودگاه بعنوان معاون عملیاتی آن و از هنگام افتتاح فرودگاه در سال ۱۳۸۳ بعنوان عضو مدیر عامل و عضو هیئت مدیره فرودگاه فعالیت می‌کرد.

ساخت و توسعه

یکی از سالن‌های فرودگاه.

در طرح توسعه فرودگاه بین‌المللی امام پهنه ۱۴ هزار هکتاری فرودگاه به دو بخش هوایی و غیر هوایی تقسیم شده‌است. بخش هوایی شامل ۴۰۰۰ هکتار از اراضی فرودگاه است که به چهار فاز تقسیم شده، فاز اول این پروژه شامل ترمینال مسافری شماره یک و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود ۶/۵ میلیون مسافر در سال است که در حال حاضر سالانه به ۵ میلیون مسافر سرویس می‌دهد. فاز دوم شامل ترمینال مسافری شماره دو و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن با ظرفیت جابجایی حدود ۲۰ میلیون مسافر در سال در حال حاضر در حال ساخت می‌باشد، هزینه احداث و تکمیل فاز دوم طرح توسعه فرودگاه حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده‌است. فاز سوم شامل ترمینال مسافری شماره سه و تأسیسات و ساختمان‌های جانبی آن خواهد بود که از لحاظ معماری و ظرفیت دقیقاً مشابه ترمینال مسافری شماره دو است. در فاز چهارم طرح توسعه این فرودگاه که فاز نهایی بخش هوایی است برای افزایش ظرفیت فرودگاه تا ۹۰ میلیون مسافر در سال برنامه‌ریزی شده‌است. بخش غیر هوایی طرح توسعه فرودگاه (شهر فرودگاهی) حدود ۱۰ هزار هکتار از اراضی فرودگاه را به خود اختصاص می‌دهد که شامل ۱۵۰۰ هکتار منطقه آزاد تجاری، ۲۵۰۰ هکتار منطقه ویژه اقتصادی و حدود ۶۰۰۰ هکتار با کاربری‌های متفاوت است.

فرودگاه امام خمینی (ره) اولین فرودگاه ایران است که به شبیه‌ساز برج مراقبت پرواز مجهز می‌باشد که در سال ۱۳۹۳ توسط یک گروه دانش بنیان ایرانی «گروه فراز» و با هدف آموزش پرسنل برج مراقبت پرواز طراحی گردیده‌است. با استفاده از این سیستم اولین دوره بین‌المللی آموزشی تخصصی برج مراقبت برای کنترلرهای برج مراقبت کشور سوریه برگزار گردید.

پایانه‌ها

پایانه ۱

نخستین و تاکنون تنها پایانه فعال، پایانه ۱ نامیده می‌شود که سالیانه مجموعاً ۶٫۵ میلیون مسافر و ۱۲۰٬۰۰۰ تُن بار از این فرودگاه جابه‌جا می‌شود. در سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۷ میلیون مسافر از این پایانه جابه‌جا شده‌اند و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۸ میلیون مسافر افزایش یابد.

پایانه سلام (پایانه ۲)

دومین پایانه، سلام نامیده می‌شود که اکنون در حال ساخت است و ظرفیت پذیرش ۵ میلیون مسافر در سال را دارد. قرار بود این پایانه در ژوئن ۲۰۱۶ قابل استفاده باشد ولی مشکلات مالی افتتاح آن را تا مه ۲۰۱۷ به تعویق انداخت. هرچند که این پایانه قرار بود صرفاً برای پروازهای حج استفاده شود، ولی به‌گفته عباس آخوندی، وزیر مسکن و شهرسازی ایران، از این پایانه برای همه پروازها استفاده خواهد شد.

پایانه ایران‌شهر (پایانه ۳)

سومین پایانه، ایرانشهر نامیده می‌شود که اکنون در مرحله مطالعاتی قرار دارد و قرار است شرکتی هلندی کار ساخت آن را انجام دهد. این توانایی پذیرش ۲۰ میلیون مسافر در سال را خواهد داشت و انتظار می‌رود با افتتاح این پایانه، ظرفیت جابه‌جایی مسافر در فرودگاه امام خمینی به ۳۰ میلیون نفر در سال افزایش یابد. پس از افتتاح این پایانه، از پایانه ۱ فقط برای پروازهای داخلی استفاده خواهد شد.

شرکت‌های هواپیمایی و مقصدهای پروازی

نقشهٔ پروازی کشورهایی که از/به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی پرواز دارند.

مسافری

شرکت‌های هواپیمایی	مقصدهای پروازی
ایجین ایرلاینز	آتن
آئروفلوت	مسکو-شرمتیوو
ایر عربیا	شارجه
ایرآسیا ایکس	کوالالامپور
ایر آستانه	آلماتی
ایر فرانس	پاریس-شارل دوگل
آلیتالیا	رم
الناصر ایرلاینز	چارتر: بغداد
شرکت هواپیمایی آرمنیا	ایروان
هواپیمایی آتا	باکو، دنیزلی، تفلیس، استانبول-آتاترک، نجف چارتر: باتومی
اطلس گلوبال	استانبول-آتاترک فصلی: آدانا، آنتالیا، ازمیر
آسترین ایرلاینز	وین
آذربایجان ایرلاینز	باکو
بلاویا	مینسک
بوراجت	چارتر: آدانا، آنتالیا
بریتیش ایرویز	لندن-هیثرو
بلغاریا ایر	فصلی: وارنا
بوتا ایرویز	باکو
هواپیمایی کاسپین	دوبی، اسپارتا، نجف
شام وینگز ایرلاینز	دمشق
هواپیمایی جنوبی چین	اورومچی
کرندون ایرلاینز	چارتر: آنتالیا، قیصریه ترکیه
هواپیمایی امارات	دوبی
هواپیمایی اتحاد	ابوظبی
فلای‌دبی	دوبی
فری‌برد ایرلاینز	چارتر: آدانا، آنتالیا، استانبول-آتاترک، ازمیر
جورجین ایرویز	تفلیس فصلی: باتومی
جرمنیا	برلین-شونفلد
ایکار	چارتر: مسکو-شرمتیوو
ایران ایر	اسخیپول آمستردام، اسن‌بوغا، بغداد، بیروت، کلن بن، کپنهاگ (ادامه از ۴ نوامبر ۲۰۱۷)، دمشق، دوبی، فرانکفورت، گوتنبرگ-لاندوتر، هامبورگ، استانبول-آتاترک، کراچی، لندن-هیثرو، میلان-مالپنسا، نجف، بمبئی، مسکو-شرمتیوو، پاریس-اورلی، رم، استکهلم-آرلاندا، وین فصلی: جده، مدینه
هواپیمایی آسمان	دوبی، استانبول-آتاترک، نجف، ایروان فصلی: اسپارتا، ازمیر، مسکو-ونوکووا، سنت پترزبورگ، تفلیس
هواپیمایی عراق	بغداد، نجف، ناصریه
کام ایر	مزار شریف
کیش ایر	باکو، دنیزلی، اسپارتا، استانبول-آتاترک، استانبول-صبیحه گوکچن، ازمیر، کیف-بوریسپیل، نجف، تفلیس، ایروان
کاال‌ام	آمستردام
کویت ایرویز	کویت
لوفت‌هانزا	فرانکفورت، مونیخ (پایان در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۷)
هواپیمایی ماهان	آلماتی، آنکارا، بانکوک-سووارنابومی، بارسلونا-ال پرات، باکو، پکن، بیروت، دمشق، دهلی، دوبی، دوسلدورف، اربیل، گوآنگجو، استانبول-آتاترک، نجف، کابل، کیف-بوریسپیل، کوالالامپور، میلان-مالپنسا، مسکو-ونوکووا، مونیخ، پاریس-شارل دوگل، شانگهای، ایروان فصلی: آتن، کلمبو، گوا، اسپارتا، ازمیر، موریس، سنت پترزبورگ، سوچی، وارنا چارتر: کازابلانگا، دنپاسار، دنیزلی، قونیه، لارناکا، مراکش
هواپیمایی معراج	استانبول-آتاترک، ازمیر، نجف، چارتر: آنتالیا، دهلی، اسپارتا، قونیه
نوردویند ایرلاینز	چارتر: مسکو-شرمتیوو، سنت پترزبورگ
نوول‌ایر	چارتر: تونس
عمان ایر	مسقط
انور ایر	چارتر فصلی: آدانا، آنتالیا
پگاسوس ایرلاینز	استانبول-صبیحه گوکچن فصلی: آدانا
هواپیمایی قطر	دوحه
هواپیمایی قشم	بغداد، بروکسل،دوبی، آتاترک، ازمیر، نجف، سلیمانیه فصلی: دنیزلی، اسپارتا، مسکو-شرمتیوو چارتر: باتومی بلگراد، بخارست، جده، لارناکا، مدینه، سنت پترزبورگ، سوچی، تفلیس، وارنا، ایروان، زاگرب
اس۷ ایرلاینز	فصلی: مسکو-دوموده‌دوو
سان اکسپرس	فصلی: آدانا، آنتالیا، ازمیر
هواپیمایی تابان	بغداد، باتومی، استانبول-آتاترک، ازمیر، نجف، تفلیس چارتر: سنت پترزبورگ، مسکو-شرمتیوو
تاجیک ایر	دوشنبه
تیلویند ایرلاینز	چارتر: آدانا، آنتالیا
تای ایرویز اینترنشنال	بانکوک-سووارنابومی
ترکیش ایرلاینز	استانبول-آتاترک، استانبول-صبیحه گوکچن فصلی: آنکارا، ازمیر
ترکیش ایرلاینز اجرا توسط آنادولوجت	چارتر: آنکارا، ازمیر
هواپیمایی بین‌المللی اوکراین	کیف-بوریسپیل
یوام ایر اجرا توسط براوو ایرویز	کیف-کیف ژولیانی
وینگز آو لبنان	چارتر: بیروت
هواپیمایی زاگرس	بغداد، ازمیر، نجف، استانبول-آتاترک، تفلیس

باری

شرکت‌های هواپیمایی	مقصدهای پروازی
آئرولوگیک	فرانکفورت
هواپیمایی فارس ایر قشم	دمشق
ایران ایر	دوحه، دوبی-آل مکتوم
لوفت‌هانزا کارگو	فرانکفورت، ماستریخت آخن
سیلک وی ایرلاینز	باکو
ترکیش ایرلاینز	استانبول-آتاترک، کراچی، هانوی
هواپیمایی قطر	دوحه، هنگ کنگ

امکانات

نمایی از خارج فرودگاه امام خمینی

• فرودگاه دارا سرویس رایگان اینترنت به صورت باجه‌ها مستقر در بخش پرواز است. سیستم اینترنت بی‌سیم در سال ۱۳۸۵ راه‌اندازی شد ولی مدتی بعد این خدمات قطع گردید.
• خط ۸ مترو تهران به فرودگاه، که فرودگاه را به شبکه مترو تهران متصل می‌کند توسط شهرداری تهران باز گشائی شده‌است.
• اطلاعات پروازهای روزانه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از طریق سایت این فرودگاه به صورت آنلاین (برخط) قابل دریافت است.
• در این فرودگاه امکان صدور گواهینامه بین‌المللی و اجاره خودرو در داخل ایران و خارج از آن توسط شرکت یوروپکار وجود دارد.

ترابری زمینی

نوشتار(های) وابسته: ترابری در ایران

فرودگاه امام خمینی (ره) از شهر تهران با استفاده از ماشین شخصی، مترو، تاکسی و اتوبوس از طریق آزادراه ۷ (آزاد راه خلیج فارس) قابل دسترسی است.

• آزادراه ۵
• آزادراه ۷
• جاده ۶۵
• جاده ۷۱

آمار

اعزام و پذیرش مسافر

سال	مسافر
۹۱	۴٬۶۴۴٬۱۵۹
۹۲	۴٬۹۸۶٬۴۷۷
۱۱ ماهه سال ۹۳	۵٬۸۴۴٬۰۹۰
سال ۹۳	۶٬۳۹۳٬۶۹۵
سال ۹۴	۷٬۰۰۰٬۲۵۰

سوانح و حوادث

• در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷، یک فروند ایرباس ای۳۳۰ متعلق به هواپیمایی کی‌ال‌ام که از فرودگاه اسخیپول آمستردام رسیده‌بود، با یک فروند ایرباس ای۳۴۰ متعلق به لوفت‌هانزا که قصد داشت به مقصد فرودگاه بین‌المللی فرانکفورت پرواز کند، برخورد کردند. این حادثه در ساعت ۳:۰۰ به‌وقت ساعت رسمی ایران، روی داد و هیچ تلفات جانی در پی نداشت ولی باعث کنسلی پرواز لوفت‌هانزا شد.
• در ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۹، پرواز شماره ۷۹۰۸ هواپیمایی کاسپین با هواپیمای توپولف-۱۵۴ که به مقصد ایروان، ارمنستان در حال پرواز بود، ۱۶ دقیقه پس از برخاستن از باند فرودگاه امام خمینی، در زمینی در استان قزوین سقوط کرد. همهٔ ۱۶۸ مسافر و خدمهٔ این پرواز کشته شدند.
• در ۱۸ شهریور ۱۳۹۵ (۸ سپتامبر ۲۰۱۶ میلادی) بالک یک فروند بوئینگ ۷۳۷ متعلق به عمان ایر با بالک یک فروند ایرباس ای۳۱۰ هواپیمایی ماهان برخورد کردند و هر دو هواپیما از ناحیهٔ بال خسارت جزئی دیدند.
• در ۶ مهر ۱۳۹۵ (۲۷ سپتامبر ۲۰۱۶ میلادی) سکان عقب یک فروند ایرباس ای۳۱۰ متعلق به ایران ایر با قسمت انتهایی بندهٔ یک فروند ایرباس ای۳۴۰ هواپیمایی ماهان برخورد کردند و هر دو هواپیما خسارت جزئی دیدند.

جستارهای وابسته

• فهرست پررفت‌وآمدترین فرودگاه‌ها در ایران

پیوند به بیرون

• وب‌گاه رسمی
• پروازهای ورودی فرودگاه امام
• پروازهای خروجی فرودگاه امام