فرودگاه بین‌المللی امام خمینی
فرودگاه بین‌المللی امام خمینی تهران | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| خلاصه | |||||||||||||||
| نوع فرودگاه | همگانی | ||||||||||||||
| مالک | شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی | ||||||||||||||
| گرداننده | سازمان هواپیمایی کشوری | ||||||||||||||
| شهر بکار رفته | تهران | ||||||||||||||
| مکان | استان تهران شهرستان ری کیلومتر ۲۲ اتوبان تهران-قم[۱] | ||||||||||||||
| باز شده در | ۸ مه ۲۰۰۴ | ||||||||||||||
| قطب برای | شرکت‌های هواپیمایی مسافربری
شرکت‌های هواپیمایی باربری شرکت های تاسیساتی زیر ساخت
| ||||||||||||||
| منطقه زمانی | ساعت رسمی ایران (یوتی‌سی ۳:۳۰+) | ||||||||||||||
| • (ساعت تابستانی) | IRDT (یوتی‌سی ۴:۳۰+) | ||||||||||||||
| فرازا از سطح دریا | ۳٬۳۰۵ فوت / ۱٬۰۰۷ متر | ||||||||||||||
| مختصات | ۳۵°۲۴′۵۸″ شمالی ۰۵۱°۰۹′۰۸″ شرقی / ۳۵٫۴۱۶۱۱°شمالی ۵۱٫۱۵۲۲۲°شرقی | ||||||||||||||
| وبگاه | |||||||||||||||
| نقشه | |||||||||||||||
  IKA موقعیت فرودگاه در کشور ایران | |||||||||||||||
| باندهای فرود | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| آمار و اطلاعات (۲۰۱۶) | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
فرودگاه بین‌المللی امام خمینی، این فرودگاه به عنوان جایگزین فرودگاه بین‌المللی مهرآباد در شهرستان ری و استان تهران در فاصله ۳۰کیلومتری شهر تهران میان آزادراه تهران-قم در یک سایت ۱۴ هزار هکتاری قرار گرفته‌است.
فرودگاه امام را شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی اداره می‌کند و مرکز فعالیت شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، ماهان ایر، هواپیمایی آسمان، قشم ایر، هواپیمایی کاسپین، هواپیمایی تابان و هواپیمایی زاگرس است. تا اوت ۲۰۱۴، فرودگاه امام خمینی میزبان بیش از ۴۰ شرکت هواپیمایی بوده که با بیش از ۷۰۰ پرواز هفتگی تهران را به شهرهایی در بیش از ۳۰ کشور جهان متصل می‌کنند.
فاز ۱ فرودگاه بین‌المللی امام خمینی دارای یک پایانه مسافربری فعال با ظرفیت جابجایی ۶/۵ میلیون مسافر و ۱۲۰ هزار تن بار در سال بوده و فاز ۲ فرودگاه نیز در حال ساخت است. در شهریور ۹۳ پل ارتباطی فاز ۱ و ۲ با تغییر کاربری به عنوان پایانه موقت حجاج مورد بهره‌برداری قرار گرفت.[۳]در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۳٬۳۵۹ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۷٬۸۲۱٬۳۶۹ نفر مسافر و ۱۴۸٬۰۲۰٬۴۱۵ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند.[۲]
پیشینه
پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بین اروپا و آسیا بازمی‌گردد. این طرح در سال ۱۳۵۱ و با نام «فرودگاه بین‌المللی آریامهر» به تصویب هیئت دولت وقت ایران رسید.[۴] در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷) کار ساخت فرودگاه با همکاری شرکت‌های آمریکایی و ایرانی آغاز شد. نام شرکت آمریکایی عهده‌دار معماری پروژه TAMS بود که قصد تکمیل فرودگاه را تا سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) با بودجه ۱ میلیارد دلار داشت.[۵] اما با رخداد انقلاب ۱۳۵۷ ایران این طرح متوقف و کنار گذاشته شد. پس از جنگ و در سال ۱۳۷۴ یک شرکت فرانسوی و چند شرکت ایرانی کار ساخت آن را از سر گرفتند و نهایتاً اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز نخست آن به‌طور ناقص افتتاح شد.[۶] طی مناقصه‌ای که وزارت راه برگزار کرد، یکی از مهم‌ترین موارد جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران با حضور شرکت ترکیه‌ای-اتریشی «تاو» رخ داد که مسئول بخش‌های کترینگ و هندلینگ فرودگاه شد. در روز ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز نخست از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی با حضور وزیر راه و ترابری و مقامات داخلی و خارجی افتتاح شد. در جریان گشایش فرودگاه نیروهای زمینی و هوایی سپاه پاسداران به فرودگاه حمله‌ور و مانع از گشایش و فرود نخستین هواپیما بر آن شدند. علت حمله واگذاری بخشی از خدمات فرودگاه به شرکت ترکیه‌ای «تاو» اعلام شد.[۶][۷][۸][۹]
مهدی کروبی، رئیس وقت مجلس، این اقدام را آبروریزی برای کشور خواند و هیئت دولت خواستار محاکمه فرماندهان حمله به فرودگاه شد. این عمل سپاه، خاتمی را به شدت عصبانی کرد و وی را تا آستانه استعفا پیش برد. نشریه اکونومیست هم نوشت:
کوشش‌های محمد خاتمی، رئیس‌جمهور ایران برای به ارث گذاشتن فرودگاهی در سطح استانداردهای جهانی برای ایرانیان پیش از اتمام دورهٔ هشت سالهٔ ریاست‌جمهوری‌اش در تابستان آتی حال و هوای خنده‌آوری به خود گرفته‌است.[نیازمند منبع]
احمد خرم، وزیر راه و ترابری دولت خاتمی، اعلام کرد که تا محاکمه فرماندهان سپاه، فرودگاه افتتاح نخواهد شد. وی بعدها در مصاحبه‌ای با وبگاه کلمه در مورد اتفاقات روز افتتاح فرودگاه ماجرا را از دید خود شرح داد.[۱۰][۱۱]فرودگاه نهایتاً در روزهای آخر دولت محمد خاتمی نیمه‌کاره افتتاح و نگهداری آن با مصوبهٔ مجلس هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. در زمان دولت نهم، به دستور رئیس‌جمهور وقت تمام پروازهای بین‌المللی تهران از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی منتقل شد.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]علت حمله سپاه و فشارهای مجلس هفتم برای لغو قرارداد با شرکت‌های ترکیه‌ای «تاو» و «ترک سل» منافع مالی محافظه‌کاران و حضور شرکت‌های وابسته به ایشان (از جمله شرکت‌های وابسته به قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه[۱۶])در مناقصات بوده‌است. این اقدامات همچنین موجب دلسرد شدن سرمایه‌گذاران خارجی از فعالیت در ایران شد.[۱۷]با شروع به کار مجلس هفتم، این مجلس نیز که کنترل آن در اختیار اصولگرایان قرار داشت وارد عمل شد و انعقاد قرارداد با شرکت ترکیه‌ای «تاو» در فرودگاه بین‌المللی امام خمینی و شرکت ترکیه‌ای «ترک سل» در اپراتور دوم تلفن همراه را منوط به تصویب مجلس کرد. هر دو شرکت ترک، با فشار مجلس و سپاه کنار گذارده شدند. خاتمی در اعتراض به این اقدام مجلس هفتم سفر خود به ترکیه را به تعویق انداخت. مجلس پس از استیضاح خرم وزیر راه و ترابری به گزینه دیگر خاتمی برای این پست (احمد صادق بناب) نیز رأی منفی داد. با آنکه خرم تهدید کرده بود در روز استیضاح پشت پردهٔ حمله به فرودگاه را افشا می‌کند، در روز استیضاح سخنی از این موضوع نگفت.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]استیضاح احمد خرم وزیر راه و ترابری دولت دوم خاتمی در مجلس هفتم و رد گزینه‌های بعدی خاتمی کار افتتاح فرودگاه را بیش از پیش به تعویق انداخت.[۲۳]این فرودگاه مجدداً در روزهای آخر فعالیت خاتمی در اردیبهشت ۱۳۸۴ برای بار دوم افتتاح شد.[۲۴]دولت‌های کانادا و بریتانیا هم‌زمان با افتتاح دوم فرودگاه از اتباع خود خواستند که از سفر از طریق این فرودگاه اجتناب کنند. علت این هشدار وجود برخی اشکالات فنی (از جمله نشست برخی ساختمان‌ها و نگرانی از بروز مشکلاتی در باند فرود) اعلام شد.[۲۵] نمایندگانی از سازمان ایکائو برای بازرسی وضعیت فرودگاه اعزام شدند.[۲۶]خرداد ۱۳۸۶ و پس از کشف باند قاچاق کالا توسط برخی مقامات و شرکت‌های ایرانی فعال در فرودگاه، گمرک تجاری این فرودگاه به طور موقت تعطیل و ترخیص کالاهای تجاری به گمرک شماره دو فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران (مستقر در آزادراه تهران کرج)منتقل گردید.[۲۷][۲۸][۲۹]در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۸۶ اعلام شد که غلام‌حسین باقریان، مدیر عامل وقت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از سمت خود برکنار شده‌است. وی از سال ۱۳۷۶ و در جریان ساخت فرودگاه در سِمت معاون عملیاتی آن و از هنگام افتتاح فرودگاه در سال ۱۳۸۳ در سمت عضو مدیر عامل و عضو هیئت‌مدیره فرودگاه فعالیت می‌کرد.[۳۰][۳۱][۳۲]
پایانه‌ها
از ژوئن ۲۰۱۹، فرودگاه بین‌المللی امام خمینی ۲ پایانه فعال دارد.
پایانه ۱
نخستین پایانه فعال، پایانه ۱ نامیده می‌شود که سالیانه مجموعاً ۶٫۵ میلیون مسافر و ۱۲۰٬۰۰۰ تُن بار از این فرودگاه جابه‌جا می‌شود. در سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۷ میلیون مسافر از این پایانه جابه‌جا شده‌اند و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۸ میلیون مسافر افزایش یابد.[۳۳]پس از افتتاح پایانه سلام، پروازهای داخلی از بخش غربی پایانه یک انجام می‌شود.
پایانه ۲ (پایانه سلام)
دومین پایانه فعال، پایانه سلام نامیده می‌شود و ظرفیت پذیرش ۵ میلیون مسافر در سال را دارد. قرار بود این پایانه در ژوئن ۲۰۱۶ قابل استفاده باشد ولی مشکلات مالی افتتاح آن را تا ژوئن ۲۰۱۹ به تعویق انداخت. هرچند که این پایانه قرار بود صرفاً برای پروازهای حج استفاده شود، ولی به گفته عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی وقت ایران، از این پایانه برای همه پروازها استفاده خواهد شد.[۳۳] سرانجام پایانه فرودگاهی سلام در تاریخ ۱۸ ژوئن ۲۰۱۹ (۲۸ خرداد ۱۳۹۸) با حضور رئیس‌جمهور و محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی وقت دولت دوازدهم افتتاح شد و قرار شد که از یکم تیر ماه پروازهای بین‌المللی از طریق این پایانه انجام شود. در تاریخ ۱۴ اوت ۲۰۱۹ رسماً نخستین پرواز داخلی این فرودگاه به صورت آزمایشی، از همین پایانه و به مقصد فرودگاه بین‌المللی کیش راه اندازی شد.
پایانه ایرانشهر (پایانه ۳)
سومین پایانه، پایانه ایرانشهر نامیده می‌شود که اکنون در مرحله مطالعاتی قرار دارد و قرار است شرکت هلندی Netherlands Airport Consultants کار ساخت آن را انجام دهد.[۳۳] این پایانه توانایی پذیرش ۲۰ میلیون مسافر در سال را خواهد داشت و انتظار می‌رود با افتتاح این پایانه ظرفیت جابه‌جایی مسافر در فرودگاه امام خمینی به ۳۰ میلیون نفر در سال افزایش یابد. پس از افتتاح این پایانه، از پایانه ۱ فقط برای پروازهای داخلی استفاده خواهد شد.[۳۴]
جایگاه تشریفات اختصاصی
سی‌آی‌پی یا جایگاه تشریفات اختصاصی فرودگاه امام خمینی(به انگلیسی: Commercial Important Person) بخشی از این فرودگاه بین‌المللی‌است[۳۵]که در ۷۰۰۰ متر مربع بنا و سه طبقه ساخته شده‌است که مجهزترین CIP کشور است.[۳۶]مسافرین ورودی و خروجی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی که مایل به استراحت بعد یا قبل از پرواز هستند می‌توانند از سالن مجهز تشریفات و امکانات موجود در آن بازدید و استفاده کنند.[۳۷]این بنا در سه طبقه به‌گونه‌ای طراحی شده‌است که مسافرهای جایگاه به همراه مستقبلین یا مشایعین در فضایی آرام و بدون نیاز به اجرای فرایندهای عادی عملیات فرودگاهی به استراحت بپردازند.
شرکت‌های هواپیمایی و مقصدهای پروازی
مسافری
باری
| شرکت‌های هواپیمایی | مقصدهای پروازی |
|---|---|
| آئرولوگیک | فرانکفورت |
| هواپیمایی فارس ایر قشم | دمشق |
| ایران ایر | دوحه، دوبی-آل مکتوم |
| لوفت‌هانزا کارگو | فرانکفورت، ماستریخت آخن |
| سیلک وی ایرلاینز | باکو |
| ترکیش ایرلاینز | استانبول-آتاترک، کراچی، هانوی |
| هواپیمایی قطر | دوحه، هنگ کنگ |
امکانات
- فرودگاه دارای سرویس رایگان اینترنت به صورت باجه‌های مستقر در بخش پرواز است. سیستم اینترنت بی‌سیم در سال ۱۳۸۵ راه‌اندازی شد ولی مدتی بعد این خدمات قطع شد.
- انشعاب خط ۱ (خط شهر پرند)، که فرودگاه را به شبکه متروی تهران متصل می‌کند به همت شهرداری تهران در سال ۱۳۹۶ ساخته شده‌است.[۴۸]
- اطلاعات پروازهای روزانه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از طریق سایت این فرودگاه به صورت آنلاین (برخط) قابل دریافت است.[۴۹]
دسترسی
فرودگاه امام خمینی از شهر تهران با استفاده از ماشین شخصی، مترو، تاکسی و اتوبوس از طریقآزادراه ۷، آزادراه ۵، جاده ۶۵وجاده ۷۱ قابل دسترسی است.
آمار
اعزام و پذیرش مسافر
| سال | مسافر |
|---|---|
| ۹۱ | ۴٬۶۴۴٬۱۵۹ |
| ۹۲ | ۴٬۹۸۶٬۴۷۷ |
| ۱۱ ماهه سال ۹۳ | ۵٬۸۴۴٬۰۹۰ |
| سال ۹۳ | ۶٬۳۹۳٬۶۹۵[۵۰] |
| سال ۹۴ | ۷٬۰۰۰٬۲۵۰[۵۱] |
سوانح و حوادث
- در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۷، یک فروند ایرباس ای۳۳۰ متعلق به هواپیمایی کاال‌ام که از فرودگاه شیپخول آمستردام رسیده‌بود، با یک فروند ایرباس ای۳۴۰ متعلق به لوفت‌هانزا که قصد داشت به مقصد فرودگاه بین‌المللی فرانکفورت پرواز کند، برخورد کردند. این حادثه در ساعت ۳:۰۰ به‌وقت ساعت رسمی ایران، روی داد و هیچ تلفات جانی در پی نداشت ولی باعث کنسلی پرواز لوفت‌هانزا شد.[۵۲]
- در ۱۵ ژوئیه ۲۰۰۹، پرواز شماره ۷۹۰۸ هواپیمایی کاسپین با هواپیمای توپولف تو-۱۵۴ که به مقصد ایروان، ارمنستان در حال پرواز بود، ۱۶ دقیقه پس از برخاستن از باند فرودگاه امام خمینی، در زمینی در استان قزوین سقوط کرد. همهٔ ۱۶۸ مسافر و خدمهٔ این پرواز جان باختند.[۵۳]
- در ۱۸ شهریور ۱۳۹۵ (۸ سپتامبر ۲۰۱۶ میلادی) بالک یک فروند بوئینگ ۷۳۷ متعلق به عمان ایر با بالک یک فروند ایرباس ای۳۱۰ هواپیمایی ماهان برخورد کردند و هر دو هواپیما از ناحیهٔ بال خسارت جزئی دیدند.
- در ۶ مهر ۱۳۹۵ (۲۷ سپتامبر ۲۰۱۶ میلادی) سکان عقب یک فروند ایرباس ای۳۱۰ متعلق به ایران ایر با قسمت انتهایی بندهٔ یک فروند ایرباس ای۳۴۰ هواپیمایی ماهان برخورد کردند و هر دو هواپیما خسارت جزئی دیدند.
- در ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین المللی اوکراین با بوئینگ ۷۳۷ که از فرودگاه بین المللی امام خمینی تهران به مقصد فرودگاه بین المللی بوریسپیل کیف در حال پرواز بود، در ساعت ۶:۱۲ صبح تنها شش دقیقه بعد از بلند شدن به دلیل اصابت موشک پدافند هوایی سپاه پاسداران در صباشهر از توابع شهریار در تهران سقوط کرد و تمامی ۱۷۶ مسافر و خدمه آن جان باختند.
پانویس
- ↑ نتایج سرشماری ۱۳۹۵ در استان تهران سازمان آمار
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «آمار عملکرد فرودگاه‌های کشور در سال ۲۰۱۶ میلادی و مقایسهٔ آن با سال۲۰۱۵ میلادی». شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران. ۳۰ بهمن ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶.[پیوند مرده]
- ↑ «افتتاح رسمی پل ارتباطی و ترمینال موقت حجاج فرودگاه بین‌المللی امام خمینی». پایگاه خبری بنیاد مستضعفان. ۲۲ شهریور ۱۳۹۳.
- ↑ رویداد۲۴، پايگاه خبری، تحلیلی (۱۳۹۷/۰۹/۱۹ - ۱۳:۱۷). «ماجرای پرحاشیه افتتاح فرودگاه امام چه بود؟/ وزیر فرهنگ عمان را از دستشویی بیرون کشیدند!». fa. دریافت‌شده در 2020-03-25. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ Construction in the Middle East. Jim Antoniou, Economist Intelligence Unit (Great Britain). Published by Econmist Intelligence Unit. 1978 pp.41
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ طرح ۳۶ ساله نقص‌ها را هویدا کرد(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ فرودگاه جدید تهران در روز راه‌اندازی تعطیل شد (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ تعویق بهره‌برداری از فرودگاه جدید تهران(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ بستن فرودگاه جدید تهران: 'اقدامی در جهت حاکمیت سیاسی سپاه پاسداران؟'(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ www.asriran.com https://www.asriran.com/fa/news/650570/احمد-خرم-از-فرودگاه-امام-2-هزار-هکتار-سهم-می‌خواستند-من-ندادم-به-من-گفتند-سرمایه‌گذاری-که-برای-فرودگاه-آوردی-صهیونیست-است. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۲۱. پارامتر
|عنوان= یا |title=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ چگونه جنگنده‌های سپاه، افتتاح فرودگاه امام را متوقف کردند/ روایت وزیر راه دولت اصلاحات، (سایت کلمه).
- ↑ بستن فرودگاه جدید تهران: 'اقدامی در جهت حاکمیت سیاسی سپاه پاسداران؟' (بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ فرودگاه جدید تهران در روز راه‌اندازی تعطیل شد(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ تعویق بهره‌برداری از فرودگاه جدید تهران[پیوند مرده](بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ ماجرای فرودگاه امام خمینی و توهم ۲۰ میلیون گردشگر بایگانی‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine(خبرگزاری میراث فرهنگی، ۲۲دی۱۳۸۶)
- ↑ هدف تحریم آمریکا؛ قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ ' بیگانه هراسی محافظه‌کاران ایران سرمایه‌گذاران خارجی را دلسرد می‌کند '(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ تعویق سفر خاتمی به ترکیه در اعتراض به مصوبه مجلس(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ انتقاد دولت از طرح مجلس در مورد قراردادهای خارجی[پیوند مرده](بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ ضربه فلج‌کننده مجلس به دولت خاتمی(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ مجلس، به وزیر پیشنهادی خاتمی رای نداد(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ دلایل مبهم مخالفت محافظه کاران با وزیر پیشنهادی محمد خاتمی(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ مجلس ایران رای به برکناری وزیر راه داد(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ فرودگاه امام خمینی برای دومین بار افتتاح می‌شود(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ بازگشایی بزرگترین فرودگاه ایران در میان هشدار بریتانیا و کانادا[پیوند مرده](بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ تلاش ایران جهت کسب اعتبار برای فرودگاه امام خمینی(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ تخلفات گسترده در گمرک فرودگاه امام و توقف صدور بارنامه جدید بایگانی‌شده در ۲۴ مارس ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine(بازتاب، ۲۲مرداد۱۳۸۶)
- ↑ سکوت رئیس گمرک درباره قاچاق از فرودگاه امام بایگانی‌شده در ۳ آوریل ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine(روزنامه اعتماد، ۱۶ آبان ۱۳۸۶)
- ↑ کشف شبکه قاچاق کالا در فرودگاه امام (فارس، ۱۸خرداد۱۳۸۶)
- ↑ مدیر عامل فرودگاه امام خمینی برکنار شد (رادیو زمانه)
- ↑ «مدیر کل بزرگترین فرودگاه ایران برکنار شد» (رادیو فردا)
- ↑ مدیر فرودگاه امام خمینی برکنار شد(بی‌بی‌سی فارسی)
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ http://www.aviationiran.com/2016/06/30/update-on-the-new-ikia-terminals-air-astana-started-tehran-flights/. Missing or empty
|title=(help) - ↑ http://www.presstv.com/Detail/2015/09/27/430954/iran-transport-ikia-airport-french-companies. Missing or empty
|title=(help) - ↑ «مقررات بهداشتی (فرودگاه بین‌المللی یزد)». فرودگاه یزد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۸.
- ↑ «VIP و CIP». cipikia.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۵.
- ↑ «VIP و CIP به چه معنا هستند؟!». cipikia.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۱۵.
- ↑ http://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/275010/iran-air-w17-europe-service-update-as-of-29sep17/?highlight=iran
- ↑ "Iran Aseman Airlines Launches Regular Tehran-Tbilisi Flights • Tabula". Tabula. 7 June 2017. Retrieved 8 June 2017.
- ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ https://www.kishairlines.ir/flight-schedule/
- ↑ http://www.routesonline.com/news/38/airlineroute/273811/lufthansa-ends-munich-tehran-service-in-sep-2017/
- ↑ "Tehran – Barcelona Service Starts in June 2017". Aviation Iran. Retrieved 8 March 2017.
- ↑ Liu, Jim. "Mahan Air schedules Baku launch in Feb 2017".
- ↑ Liu, Jim (21 March 2017). "Mahan Air boosts Moscow flights from June 2017". Routesonline. Retrieved 21 March 2017.
- ↑ http://www.aviationiran.com/2017/05/07/qeshm-air-plans-launch-of-brussels-service-and-media-wifi/#.WUP3selBq70/
- ↑ https://flightlevel.be/54602/qeshm-air-vanaf-27-juni-brussel-en-teheran/
- ↑ Liu, Jim (22 June 2017). "S7 Airlines reduces planned Moscow – Tehran service in S17". Routesonline.
- ↑ مدیرعامل مترو تهران: خط یک مترو تا سال ۸۹ به تجریش می‌رسد/ مترو تهران به فرودگاه امام خمینی متصل می‌شود[پیوند مرده] (خبرگزاری ایسنا)
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۱.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۹ نوامبر ۲۰۱۹.
- ↑ "Lufthansa, KLM planes collide at IKIA". پرس تی‌وی. Retrieved 5 January 2008.
- ↑ "Iranian Airliner Crashes in Northwest, Killing 168". بلومبرگ ال.پی. Retrieved 15 July 2009.