از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
ای رقیب (به کردی : ئەی ڕەقیب ) که آن را در زبان فارسی «ای دشمن» ترجمه میکنند، یک سرود ملیگرایانۀ قومی کردی و در حال حاضر سرود رسمی حکومت اقلیم کردستان عراق است.
این سرود در سال ۱۹۳۸ توسط شاعر کرد یونس رئوف دلدار (۱۹۱۸–۱۹۴۸) در زندان حکومت وقت عراق سروده شدهاست. اصل این سرود به گویش سورانی سروده شده، ولی بعدها به دیگر گویشهای زبان کردی نیز درآمدهاست. سرود ای رقیب نخستین بار به صورت رسمی در جمهوری مهاباد به عنوان سرود ملی مورد استفاده قرار گرفت.
اهمیت این سرود به حدی است که طی چند دهه گذشته اکثر احزاب کردی در هر دو بخش کردستان کردستان شرقی (ایران) و کردستان غربی (ترکیه و عراق عربی و سوریه عربی) آن را به عنوان سرود ملی پذیرفتهاند. در این میان تنها احزاب کردی مدافع حقوق دینی (احزاب اسلامی) که همه تحت حمایت ایران اند هنوز در برابر آن مقاومت میکنند.[۱]
تاریخچه
این سرود را شاعر و فعال سیاسی کرد، یونس رئوف دلدار (۱۹۱۸–۱۹۴۸) در سال ۱۹۳۸، در حالی که در زندان بود، نوشت. "ای رقیب" به معنای "ای دشمن!" (در زبان فارسی )، با اشاره به نگهبانان زندان در زندانی که دلدار در آن زندانی و شکنجه شده بود و همچنین نماد کشورهای اشغالگر ترکیه، عراق و سوریه بود. این ترانه در ابتدا به زبان کردی سورانی نوشته شده بود اما امروزه به همه گویش های کردی از جمله لکی ،جنوبی (کرماشاهیانی یا خاوری)، سورانی ، زازاکی ، هورامی و کرمانجی (شمالی) خوانده میشود. در سال ۱۹۴۶، این سرود به عنوان سرود ملی جمهوری مهاباد ، یک جمهوری کوتاهمدت در قرن بیستم در ایران که به مدت یک سال عمر داشت، تصویب شد.[۲]
"ای رقیب" توسط دولت اقلیم کردستان عراق بهعنوان سرود اقلیم کردستان عراق تصویب شدهاست[۳]
متن سرود
ای رقیب
ای رقیب، قوم کُرد همچنان با نشاط و سرزنده است
گردش چرخ زمانه نمیتواند او را به تسلیم وادارد.
چه کسی میگوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.
زندهایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.
جوانان کُرد دلیرانه بپاخاستهاند
تا با خون خود تاج زندگی را رنگین نمایند
چه کسی میگوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.
زندهایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.
ما فرزندان ماد و کیخسرو ایم
کُرد و کُردستان، دین و آیین ما است
چه کسی میگوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.
زندهایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد
ما فرزندان رنگ سرخ انقلابیم
بنگر گذشتهمان را که چقدر خونین است.
چه کسی میگوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.
زندهایم، و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد
فرزندان کُرد حاضر و آمادهاند
جان فدایند و جان فدا باقی خواهند ماند
چه کسی میگوید کُرد مرده است؟ کُرد زنده است.
زندهایم و پرچممان هرگز برنخواهد افتاد.
به کردی سورانی
به کردی سورانی و الفبای لاتین
به کردی شمالی
به کردی شمالی و الفبای لاتین
ئهٔ ڕهقیب!
ئهی ڕهقیب ههر ماوه قهومی کورد زمان
نایشکێنێ دانهیی تۆپی زهمان
کهس نهڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه
زیندووه قهت نانهوێ ئاڵاکهمان
ئێمه ڕۆڵهی ڕهنگی سوور و شۆڕشین
سهیری که خوێناوییه ڕابردوومان
کهس نهڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه
زیندووه قهت نانهوێ ئاڵاکهمان
لاوی کورد ههستایه سهر پێ وهک دلێر
تا به خوێن نهخشی بکا تاجی ژیان
کهس نهڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه
زیندووه قهت نانهوێ ئاڵاکهمان
ئێمه رۆڵهی میدیا و کهیخوسرهوین
دینمان، ئایینمان ههر نیشتمان
کهس نهڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه
زیندووه قهت نانهوێ ئاڵاکهمان
لاوی کورد ههر حازر و ئامادهیه
گیان فیدایه، گیان فیدا، ههر گیان فیدا
کهس نهڵێ کورد مردووه، کورد زیندووه
زیندووه قهت نانهوێ ئاڵاکهمان
Ey reqîb!
Ey reqîb her mawe qewmî kurd ziman
Nayşikênê daneî topî zeman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Ême rolley rengî sûr u şorrişîn
Seyrî ke xwênawiye rabirdûman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Lawî Kurd hestaye ser pê wek dilêr
Ta be xwên nexşî deka tacî jiyan
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Ême rolley Mîdya u Keyxusrewîn
Dînman, ayînman her niştiman
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
Lawî Kurdî her hazir u amadeye
Gyan fîdaye, gyan fîda, her gyan fîda
Kes nellê Kurd mirduwe, Kurd zînduwe
Zînduwe qet nanewê allakeman
ئهٔ رهقیب!
ئهٔ رهقیب ههر، مایه قهومێ کورد زمان
ناشکێ و دانایێ ب تۆپێ زهمان
کهس نهبێ کورد دمرن، کورد ژین دبن
ژین دبن قهت ناکهڤێ ئالا کوردان
ئهم خۆرتێن رهنگێ سۆر و شۆرهشن
سهیر بکه خوینا تیا مه دا رژاند
کهس نهبێ کورد دمرن، کورد ژین دبن
ژین دبن قهت ناکهڤێ ئالا کوردان
لاوێ کورد رابوویه سهر پێ وهک شێران
تا ب خوین نهخشین بکه تاجێ ژیان
کهس نهبێ کورد دمرن، کورد ژین دبن
ژین دبن قهت ناکهڤێ ئالا کوردان
ئهم خۆرتێن میدیا و کهیخوسرهون
دینێ مه و ئایینێ مه، ههر نشتیمان
کهس نهبێ کورد دمرن، کورد ژین دبن
ژین دبن قهت ناکهڤێ ئالا کوردان
خۆرتێ کورد تهڤ حازر و ئامادهنه
جانفیدانه، جانفیدانه، ههر جانفیدا
کهس نهبێ کورد دمرن، کورد ژین دبن
ژین دبن قهت ناکهڤێ ئالا کوردان
Ey reqîb!
Ey reqîb her, maye qewmê Kurd ziman
Naşikê û danayê bi topê zeman
Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin
Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan
Em xortên rengê sor û şoreşin
Seyr bike xwîna tiya me da rijand
Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin
Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan
Lawê Kurd rabûye ser pê wek şêran
Ta bi xwîn nexshîn bike tacê jiyan
Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin
Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan
Em xortên Mîdya û Keyxusrewin
Dînê me u ayînê me, her nishtîman
Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin
Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan
Xortê Kurd tev hazir û amadene
Canfîdane, canfîdan her canfîda
Kes nebê Kurd dimirin, Kurd jîn dibin
Jîn dibin qet nakevê ala Kurdan
به کوردیی زازاکی
به کردی زازاکی و الفبای لاتین
به کردی هورامی
به کردی هورامی و الفبای لاتین
ئهٔ ڕهقیب!
ئهی ڕهقیب ههر مهندۆ قهومێ کوردزوانی
نێشکینۆ، نێکوونۆ ب تۆپا زهمانی
کهس مهڤاژۆ کورد مرهنۆ، کورد جویینۆ
جویینۆ، قهت نێنا وار بهیراقا ما
ما دۆمانێ رهنگێ سوور و شۆرهش ئیمه
تهماشهکه، گۆنن ئۆ راڤێردهیێ ما
کهس مهڤاژۆ کورد مرهنۆ، کورد جویینۆ
جویینۆ، قهت نێنا وار بهیراقا ما
لاژێ کوردی ڤاشتۆ را پایان فێندا چێران
تا ب گۆنی بنهقشنه تاجێ جویانه
کهس مهڤاژۆ کورد مرهنۆ، کورد جویینۆ
جویینۆ، قهت نێنا وار بهیراقا ما
ما دۆمانێ مهدیا و کهیخوسرهو ئیمه
دین ئیمان، ئایینێ ما ههر وهلات ئۆ
کهس مهڤاژۆ کورد مرهنۆ، کورد جویینۆ
جویینۆ، قهت نێنا وار بهیراقا ما
لاژێ کوردی ههر هازر و ئاماده یۆ
جانفهدا یۆ جانفهدا، ههر جانفهدا
کهس مهڤاژۆ کورد مرهنۆ، کورد جویینۆ
جویینۆ، قهت نێنا وار بهیراقا ما
Ey reqîb!
Ey reqîb her mendo qewmê kurdziwanî
Nêşikîno, nêkuwno bi topa zemanî
Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno
Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma
Ma domanê rengê sûr û şoreş îme
Temaşeke, gonin o ravêrdeyê ma
Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno
Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma
Lajê kurdî vaşto ra payan fênda çêran
Ta bi gonî bineqişne tacê cuyane
Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno
Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma
Ma domanê Medya û Keyxusrew îme
Dîn îman, ayînê ma her welat o
Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno
Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma
Lajê kurdî her hazir û amade yo
Canfeda yo canfeda, her canfeda
Kes mevajo kurd mireno, kurd cuyîno
Cuyîno, qet nêna war beyraqa ma
ئهٔ ڕهقیب!
ئهی ڕهقیب ههر، مهنهن میللهتی کورد زوان
نمهماڕۆیچش، جمنهری، چهرخی زهمان
کهس نهواچۆ کورد مهردهن، کورد ههر زیننهن
زیننێنهو قهت مهنامیۆره ئاڵاکێمان
ئێمه ڕۆڵێ ڕهنگێ سوورێ و شۆڕشی
بدیه چن وناڵینهن، ویهردهمان
کهس نهواچۆ کورد مهردهن، کورد ههر زیننهن
زیننێنهو قهت مهنامیۆره ئاڵاکێمان
میللهتو کوردی هورزاوه سهرو، پای
به ونێش نهخشین کهرۆ تاجهو ژیوای
کهس نهواچۆ کورد مهردهن، کورد ههر زیننهن
زیننێنهو قهت مهنامیۆره ئاڵاکێمان
ئێمه ڕۆڵێ، میدیاو کهیخوسرهوی
دین و ئایینچ، پارێزناش، نیشتمان
کهس نهواچۆ کورد مهردهن، کورد ههر زیننهن
زیننێنهو قهت مهنامیۆره ئاڵاکێمان
میللهتو کوردی، ئامادهو حازرهن
گیان فیدان و گیان فیدا، ههر گیان فیدا
کهس نهواچۆ کورد مهردهن، کورد ههر زیننهن
زیننێنهو قهت مهنامیۆره ئاڵاکێمان
Ey reqîb!
Ey reqîb her, menen mîlletî kurd ziwan
Nimemarroyçiş, cimnerî, çerxî zeman
Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen
Zînnênew qet menamyore allakêman
Ême rollê rengê sûrê û şorrişî
Bidye çin winallînen, wiyerdeman
Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen
Zînnênew qet menamyore allakêman
Mîlletu kurdî hurzawe seru, pay
Be winêş nexşîn kero tacew jîway
Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen
Zînnênew qet menamyore allakêman
Ême rollê, mîdyaw keyxusrewî
Dîn û ayînç, parêznaş, nîştiman
Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen
Zînnênew qet menamyore allakêman
Mîlletu kurdî, amadew haziren
Gyan fîdan û gyan fîda, her gyan fîda
Kes newaço kurd merden, kurd her zînnen
Zînnênew qet menamyore allakêman
به کردی جنوبی
به کردی جنوبی و الفبای لاتین
به کردی لکی
به کردی لکی و الفبای لاتین
ئهێ ڕهقیب!
ئهێ ڕهقیب ههر مهنێه قهوم کورد زوان
نیهشکنێدهی گهردش توپ زهمان
کهس نهۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه
زنیه ههر ئهو شهکێ ئاڵاگهمان
ئیمه ڕووڵهێ ڕهنگ سوور و شووڕشیم
سهیرێ که خۊناویه وێهردهمان
کهس نهۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه
زنیه ههر ئهو شهکێ ئاڵاگهمان
ڕووڵهی کورد ههڵساسه پا وێنهێ دلێر
تا وه خۊن ڕهنگین بکهێ تاج ژیان
کهس نهۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه
زنیه ههر ئهو شهکێ ئاڵاگهمان
ئیمه ڕووڵهێ میدیا و کهیخهسرهویم
دینمان ئایینمان ههر نیشتمان
کهس نهۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه
زنیه ههر ئهو شهکێ ئاڵاگهمان
ڕووڵهی کورد ههر حارز و ئامادهێه
گیان فهداێه، گیان فهداێه، گیان فهدا
کهس نهۊشێ کورد مردیه، کورد زنیه
زنیه ههر ئهو شهکێ ئاڵاگهمان
Ey reqîb!
Ey reqîb her menêye qewmi kurd ziwan
Niyeşkinêdey gerdişi topi zeman
Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye
Ziniye her ewşekê allageman
Îme rûlley rengi sûr u şûrişîm
Seyrî ke xünawîye wiyerdeman
Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye
Ziniye her ewşekê allageman
Rûlley kurd hellsase pa wêney dilêr
Ta we xün rengîn bikey taci jiyan
Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye
Zineye her ewşekê allageman
Îme rûlley mîdiya u keyxesrewîm
Dîniman ayîniman her nîştiman
Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye
Ziniye her ewşekê allageman
Rûlley kurd her hazir u amadeye
Giyan fedaye, giyan fedaye, giyan feda
Kes neüşê kurd mirdiye, kurd ziniye
Ziniye her ewşekê allageman
ێه هۆمال ! [۴]
ئهی هۆمال(رهقیب) ههر مهمینێ قهوم کورد زۆن
نمهڕمنتێ و نمهچهمنتێ چهرخ ڕووژگارۆن
کهس نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه
زنێه، ههریژ نمهکهوێ پهرچهمهمۆن
ئێمه ڕووڵهێ ڕهنگ سۆر و شۆرشیم
سهێرکه (سیل که) خووێناوویه ژه ئهسگهتهمۆن
کهس نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه
زنێه، ههریژ نمهکهوێ پهرچهمهمۆن
ڕووڵهی کورد هیزگرتێه سهر پا چۆی شێر
تا ڤه خووێن ڕهنگ کهن پووپ ژیان
کهس نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه
زنێه، ههریژ نمهکهوێ پهرچهمهمۆن
ئێمه ڕووڵهی ماد و کهیخسڕویم
دینمۆن، ئاێینمۆن ههر نیشتمون
کهس نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه
زنێه، ههریژ نمهکهوێ پهرچهمهمۆن
ڕووڵهێ کورد ههر گورج و ئامادێه
گیۆن فهدائه، گیۆن فهدا، ههر گیۆن فهدا
کهس نمووشێ کورد مردێه، کورد زنێه
زنێه، ههریژ نمهکهوێ پهرچهمهمۆن
Ey reqîb!
Ey reqîb(homał) her memînê qeom kurd zûn
nimermintê o nimeçemintê çerx rûjgarûn
kes nimwşê kurd mirdêe, kurd zinêe
zinêeo herîj nimekiuê perçememûn
ême řûłeê řeňg sor o şûřişîm
seêr ke xwênawe je esgetemûn
kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe
zinêeû herîj nimekiuê perçememûn
řûłeê kurd hêzgirtêe ser pa çûî(çü) şêr
ta ve xwên reňg ken pûp jîan
kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe
zinêeû herîj nimekiuê perçememûn
ême řûłeê mad o keyxusruîm
dînmûn, aêynmûn her nîştimun
kes nimûşê kurd mirdêe, kurd zinêe
zinêeû herîj nimekioê perçememûn
Řûłeê kurd her gurc o amadêe
gîûn fedaye, gîûn feda, her gîûn feda
kes nimuşê kurd mirdêe, kurd zinêe
zinêeû herîj nimekioê perçememûn
منابع
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
سرود ای رقیب را بشنویم.
سرود زیبای «ای رقیب» کهس نهڵێ کورد مردوه، کورد زیندوه / همراه با ترجمه انگلیسی، آلمانی و عربی
یونس رئوف
یونس رئوف [پیوند مرده ]
پرونده صوتی ای رقیب با صدای حماسهسرای کرد، «شوان پرور» به کرمانجی و نیز به صورت جمعی