زبان اچمی

اَچُمی
اَچُمی
زبان بومی در:	ایران و بعنوان مهاجر در کشورهای حوضه خلیج فارس
منطقه	لار، گراش، شهرستان بستک، خنج، جنوب فارس، غرب هرمزگان
تعداد گویشوران	۳۰۰۰۰۰۰  (۲۰۱۹)
تبار:	زبان‌های هندواروپایی هندوایرانی زبان ایرانی زبان‌های ایرانی غربی زبان‌های ایرانی جنوب غربی اَچُمی
سامانه نوشتاری	الفبای عربی، الفبای فارسی
کدهای زبان
ایزو ۶۳۹-۳	[[ISO639-3:lrl |glotto=lari1253 |glottorefname=Lari|lrl |glotto=lari1253 |glottorefname=Lari]]

اَچُمی نام رسمی زبان مردم جنوب استان فارس و نیمه غربی استان هرمزگان ، جنوب کرمان و شرق بوشهر است و در میان مهاجران ایرانی به کشورهای حاشیه خلیج فارس رواج دارد. با نام‌های زبان خودمونی و زبان لاری و لارستانی نیز شناخته می‌شود اما محدوده جغرافیایی گویش وران ان فرا تر از لارستان است! از گویشهای به جامانده پارسی پهلوی است و قواعد خاص خود را دارد.

گویشهای اچمی

زبان اچمی نه گویش دارد:

1. بستکی
2. گراشی
3. اوزی
4. بیدشهری
5. جزیرتی
6. ساحلی
7. کرمانی
8. کمزاری
9. دشتی

ریشه کلمه اچُمی که در اصل فعل اَچُم در این زبان است که در لهجه و گویش برخی مناطق جنوب به‌طور مثال گراش و حتی بستک آن را اچُم تلفظ می‌کنند.

اما زبان اَچُمی از گویش‌های به جا مانده از زبان پارسی زبان پارسی میانه یا پارسی پهلوی، مربوط به دوره ساسانیان و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی زبان فارسی کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی استان فارس و غرب هرمزگان شامل شهرستان‌های لار، گراش، بستک، اوز، خنج و اشکنان و روستاهای دهتل، دهفیش، بیدشهر، بستقلات، کوره، لاغران و کاریان، احمدمحمودی، بلغان، چاه طوس، و قسمتهایی از بندرلنگه، گاوبندی (پارسیان)، بندر خمیر، رویدر ،بردستان، پدل لمزان، دهکویه، نهند، کوهیج، گلار و… به این گویش صحبت می‌نمایند. گویش لارستانی از گویشهای پارسی‌تبار یعنی متعلق به شاخه جنوب غربی گویشهای ایرانی است.

و از آنجا که تمام این گویش‌ها مربوط به ایالت ایراهستان قدیم بوده‌است. این گویش در جای جای منطقه جنوب به شکلهای متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. این زبان قرابت فراوانی با زبانکردی دارد. زبان اچمی لهجه‌های بسیار فراوانی را در بر می‌گیرد. در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند که در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای هندی، انگلیسی، پرتغالی و عربی است که به علت مراودات بسیار زیاد مردم این مناطق با کشورهای مختلف می‌باشد. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خمهای زبان عبری هم هست.

کلمات اچمی

عمده کلماتی که در گویش اچمی به کار برده می‌شود، بر اساس مناطق مختلف دارای تلفظ‌های متفاوت می‌باشد. مثلاً در برخی روستاها و شهرها به اول افعال حرکت اَ و برخی با حرکت اُ و دیگر مکانها با صدای اِ تلفظ می‌گردد. حال ممکن است این اصوات در پایان یا میانه‌های یک کلمه نیز وجود داشته باشد. برای مثال همین کلمه اچم را می‌توان به صورتهای زیر مشاهده نمود: اَچَم، اَچُم، اُچَم، اُچُم، اَچِم یا در برخی موارد ممکن است تلفظ برخی از حروف نیز تغییر یابد مانند: اَشِم یا اَشَم که همان معنی برویم را می‌دهد.

یکی از خواص گویش اچمی دارا بودن یک صدا در برخی لهجه‌های این گویش است. این تلفظ میانه گ و ن می‌باشد که به صورت غنه (تلفظی در ادای کلمات عربی) ادا می‌گردد. در گویش بیدشهری حرف-ُ-در کلمه اَچُم به صورت اَچام تلفظ می‌شود که حرف ا بینُ و آ بیان می‌گردد .

منابع

• فرهنگ فولکلور مناطق جنوبی ایران، فرید ج. محقق فرهنگهای بومی
• بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی
• حبیبی، احمد. (ادبیات فولکلور جنوب) نشر قلم، قم، انتشار ۱۳۷۸ خورشیدی