زبان اچمی
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. (آوریل ۲۰۲۰) |
| اَچَمی | |
|---|---|
| اَچَمی،اچُمى يا خودمونی | |
| زبان بومی در | ایران، امارات متحده عربی، بحرین، قطر، عمان،كويت،عربستان |
| منطقه | بندرلنگه،
بستک، گراش، خنج، اوز، اسیر، هرج، بردستان، قشم لارستان، پارسیان عسلویه کیش و کمزار وهمچنین کشورهای حوزهٔ خلیج فارس |
تعداد گویشوران | 4000,000[۱] (2020) |
| الفبای عربی، الفبای فارسی[۲] | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۶۳۹-۳ | bsg zum lrl |
| گلاتولوگ | Achami1253[۳] |
اچَمى يا اچُمى تغيير يافته ى همان عجم هست كه در گذشته و اكنون عرب ها به غير عرب ميگفتند و ميگويند و در زبان عربى به معناى غير عرب هست اين واژه در گذر زمان تغيير كرده و به شكل اچَم در آمده و براى نام يك قوم در جنوب ايران به كار ميرفته در گذر زمان اين نام بر روى زبان اين قومم گذاشته شده و بخاطر ويژگى اين زبان بخشى از مردم آن را اچُمى گفته اند همچنين اين زبان با نام خودمونی هم خطاب ميشود مردم اچَمی در جنوب استان فارس و استان هرمزگان و شرق بوشهر هستند و در كشورهاى جنوبيه حاشيه ى خليج فارسم زندگى ميكنند. زبان اچَمی یکی از گویش‌های پهلوی باستان از زبانهای فارسی‌تبارِ شاخه جنوب غربی است.[۴] این زبان به جامانده پارسی پهلوی است و قواعد خاص خود را دارد.[۵][۶]
امروزه زبان اچَمی به خاطر تفاوت‌های زیادش با زبان پارسی معیار به عنوان یک زبانِ مستقل از شاخهٔ زبانهای ایرانی‌تبار جنوب غربی قلمداد می‌شود. گویش‌های زبان اچَمی همانند زبان لری نواده پارسی میانه محسوب می‌شوند. این زبان به خاطر نگه داشتن واژگان بسیاری از پارسی میانه، زبانی خالص‌تر از زبان پارسی مدرن است و حتی هنوز ارتباط نزدیکی با پارسی باستان دارد.[۷]
گویش‌ها و لهجه‌های اچَمى[ویرایش]
زبان اچَمی دو گویش عمده دارد:
- فراسویی
- زیرسویی
گویش فراسویی چندین زیرگویش را در بر می‌گیرد:
بیدشهری، بستکی، لاری، چودی، اوزی، جَمسی، گراشی و خنجی
گویش زیرسویی نیز چندین زیرگویش را شامل می‌شود:
بندری، جزیره‌ای، جمی، بشکردی و کمزاری
به جز موارد ذکر شده اچَمی لهجه‌های بسیاری را شامل می‌شود که به نام شهرها و روستاهای اطراف مناطق نام‌گذاری می‌شوند. مثلاً لهجه بیغردی و بنارایی که به ترتیب از زیر شاخه‌های خنجی و بیدشهری به‌شمار می‌آیند.[نیازمند منبع]
ریشه نام[ویرایش]
این زبان از گویش‌های به جا مانده از زبان پارسی زبان پارسی میانه یا پارسی پهلوی، مربوط به دوره ساسانیان و پیش از آن می‌باشد و یکی از هفت ریشه اصلی زبان فارسی کنونی است. بیشتر ساکنان جنوبی استان فارس و غرب هرمزگان شرق بوشهر و كشورهاى جنوبيه حاشيه ى خليج فارس شامل شهرستان‌های لار، گراش، بستک، اوز، خنج و اشکنان و روستاهای شرفویه، دهتل، دهفیش، بیدشهر، بست قلات، بیغرد، کوره، لاغران و کاریان، احمدمحمودی، بلغان، چاه طوس، و قسمت‌هایی از دهکویه، بندرلنگه، گاوبندی (پارسیان)، بندر خمیر، رویدر، بردستان، پدل لمزان، نهند، کوهیج، گلار،عسلويه و… به این گویش صحبت می‌کنند.[نیازمند منبع]
عمدهٔ این گویش‌ها مربوط به ایالت ایراهستان قدیم بوده‌است. این گویش‌ها در جای‌جای منطقه جنوب به شکل‌های متنوعی خود را نشان داده و نمود کرده‌است که بیشتر این تفاوت‌ها در تلفظ واژگان است. زبان اچَمی لهجه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که در بسیاری از مناطقی که به این گویش صحبت می‌کنند، کلمات و واژگانی خاص نسبت به بقیه مناطق اطراف خود به کار می‌برند. این کلمات در بعضی موارد تأثیر گرفته از زبانهای هندی، انگلیسی، پرتغالی و عربی است که به علت مراودات گستردهٔ مردم این مناطق با کشورهای مختلف شکل گرفته‌است. گویش لاری به علت حضور تاریخی یهودیان دارای پیچ و خم‌های زبان عبری نیز هست.[نیازمند منبع]
تفاوت گویش‌ها[ویرایش]
عمده کلماتی که در گویش‌های اچَمی به کار برده می‌شود، بر اساس مناطق مختلف دارای تلفظ‌های متفاوت می‌باشد. مثلاً در برخی روستاها و شهرها به اول افعال حرکت اَ و برخی با حرکت اُ و دیگر مکانها با صدای اِ تلفظ می‌گردد. حال ممکن است این اصوات در پایان یا میانه‌های یک کلمه نیز وجود داشته باشد. برای مثال همین کلمه اچَم را می‌توان به صورتهای زیر مشاهده نمود: اَچَم، اَچُم، اُچَم، اُچُم، اَچِم یا در برخی موارد ممکن است تلفظ برخی از حروف نیز تغییر یابد مانند: اَشِم، اَشَم يا اَشُم که هم معنی برویم را می‌دهد و هم نام قوم و زبان هست كه اين شباهت ظاهرى باعث اشتباهات فراوانى در ميان مردم و حتى زبان شناسان شده هست و داستان هاى خنده داره زيادى هم برايش ساخته شده هست مانند اين كه لارى ها وقتى ميرفته اند جلسه هاى دولتى در پايان جلسه ميگفته اند اچُم اچُم براى همين فارسى زبانان اين زبان را اچُمى خطاب كرده اند در صورتى كه اصلا اصل اين نام اچُمى نيست اچَمى هست اچُمى فقط گويشى از اچَمى هست اچَمى يا اچَم تغيير يافته ى عجَم عربى و نام قومى در جنوب ايران و زبان آنهاست مانند شير كه در زبان فارسى به سه معناى مختلف بيان ميشود.[نیازمند منبع]
یکی از خواص زبان اچَمی دارا بودن یک صدا در برخی گویش‌های آن است. این تلفظ میانه گ و ن می‌باشد که به صورت غنه (تلفظی در ادای کلمات عربی) ادا می‌گردد. در گویش بیدشهری حرف-ُ-در کلمه اَچُم به صورت اَچام تلفظ می‌شود که حرف ا بینُ و آ بیان می‌گردد.[نیازمند منبع]
پژوهش‌ها[ویرایش]
احمد اقتداری و لطفعلی خنجی بر دستور این زبان پژوهش‌های مبسوطی انجام داده‌اند.[۸] همچنین ما لچانوا، زبان‌شناس معاصر روس، عقیده دارد که کومزاری نیز یکی از لهجه‌های اچمی است.[۹]
منابع[ویرایش]
- ↑ {{cite web|url=http://www.everytongue.com/larestani/%7Ctitle=larestani%7Cpublisher=EveryTongue%7Cdate=22 March 2020 |accessdate=March 22, 2020}}
- ↑ "Ethnologue report for language code: lrl". Ethnologue.
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Achami". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ↑ Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern
- ↑ Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.
- ↑ Ethnologue report for language code: lrl
- ↑ D. N. Mackenzie, R. E. Emmerick, Dieter Weber (1991) "Corolla iranica", 1991, Published by P. Lang, ISBN 3-631-43589-4, 9783631435892
- ↑ دارالحدیث، موسسه علمی فرهنگی. «نگرش تفصیلی بر زبان لارستانی و گویش خنجی (خنجی لطفعلی)». کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی (ع). دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۸-۳۱.
- ↑ Moridi, Behzad (2009). "The Dialects of Lar (The State of Research)". Iran and the Caucasus. Brill Academic Publishers. 13 (2): 335–340. doi:10.1163/157338410x12625876281389. Retrieved 2015-08-31. Unknown parameter
|ماه=ignored (help)
- فرهنگ فولکلور مناطق جنوبی ایران، فرید ج. محقق فرهنگهای بومی
- بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی
- حبیبی، احمد. (ادبیات فولکلور جنوب) نشر قلم، قم، انتشار ۱۳۷۸ خورشیدی
