بستک

با شهرستان بستک اشتباه نشود.

بستک بسک
کشور	ایران
استان	هرمزگان
شهرستان	بستک
بخش	مرکزی
نام(های) پیشین	جهانگیریه
مردم
جمعیت	۹٬۹۵۹ نفر(۱۳۹۵)
رشد جمعیت	۸٪+ (۵سال)
آب‌وهوا
میانگین بارش سالانه	۱۰۰میلیمتر
اطلاعات شهری
شهردار	سید بدر آل عبایی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۷۶
وبگاه	شهرداری بستک
شناسهٔ ملی خودرو	94ایران
کد آماری	۱۵۶۸
بستک روی نقشه ایران ۲۷٫۱۹۹۱۶۷°شمالی ۵۴٫۳۶۶۶۶۷°شرقی / 27.199167; 54.366667

بستک از شهرهای استان هرمزگان با قدمتی تاریخی و سیاسی که در گذشته مرکز حکومت جهانگیریه بوده‌است. شهر بستک در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد که از شمال و غرب به استان فارس و از شرق و جنوب به استان هرمزگان متصل است. این شهر مرکز شهرستان بستک است.

جمعیت شهر بستک طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵، برابر با ۹۰۱۹ نفر بوده‌است. مردم بستک به زبان اچمی با گویش بستکی سخن می‌گویند که از دستهٔ زبان‌های پارسی جنوب غربی ایران است و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای پارسی را در گویش خود حفظ کرده‌اند.

این شهر تا سال ۱۳۳۴ جزءاستان فارس بوده‌است. بستک پیشینه تاریخی و سیاسی طولانی دارد. دارای بیش از دویست روستا بوده، که در سال ۱۳۶۴ بخش وسیعی از روستاهای منطقه‌ای به نام روئیدر از بستک جدا شد و به بخش خمیر پیوند دادند و در سال ۱۳۷۰ تعدادی دیگر از روستاها در حوالی لمزان از بستک جدا شدند.

از اقسام خوردنی‌های سنتی منطقه بستک و بخش‌های آن مهوه است که در جنوب ایران شهرت فراوانی دارد. بعضی آن را مهیاوه نیز می‌نامند.

در امارت دبی یکی از امیرنشین‌های هفت‌گانه امارات متحده عربی، محله‌ای وجود دارد که به نام محلهٔ «بستکیه» معروف است.

مظاهر عرفان و تصوف در شهرستان بستک به وفور دیده می‌شود که این خود نشانه رایج بودن زهد و تقوا میان مردمان این شهرستان و مناطق اطراف بوده‌است. صوفیان بستک بسیار بوده‌اند.

محدوده شهر بستک

شهر بستک محدود است از شمال به کوه گاه بست GAHBST از جنوب به کوه گچ از مشرق به کوه هرمزان (هرمیزان) و از سمت مغرب به فرودگاه و برد اکالی BARDAKALI و پشته پتنگ POSHTA.PETNG مساحت ۴۶ کیلومتر مربع، ارتفاع از سطح دریا ۴۸۵ متر.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۹٬۹۵۹ نفر (۲٬۶۶۱ خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۴۵	۵٬۸۴۵	—
۱۳۶۵	۵٬۴۶۹	−۶٫۴٪
۱۳۷۰	۵٬۲۳۳	−۴٫۳٪
۱۳۷۵	۵٬۷۴۶	+۹٫۸٪
۱۳۸۵	۸٬۳۷۶	+۴۵٫۸٪
۱۳۹۰	۹٬۲۲۵	+۱۰٫۱٪
۱۳۹۵	۹٬۹۵۹	+۸٪

فرهنگ و معماری بستکی در کرانه‌های خلیج فارس

فرهنگ و معماری بستک با توجه به کوچ‌ها و مهاجرت‌های مردمان منطقه به امارات متحده عربی، افزون بر شکل‌دادن محله‌ای به نام بستکیه در دبی، به عنوان یک الگوی فرهنگی با روندی نامحسوس و آرام و به تدریج به یکی از نمادهای هویت بومی در امارات تبدیل شده‌است.

شهر بَستَک در جنوب ایران و در فاصله‌ای نزدیک به بندرلنگه، در زمان‌های نه چندان دور، نقش مهمی در فرهنگ کرانه‌های خلیج فارس داشت. اهمیت فرهنگی، مذهبی و بازرگانی آن در سده‌های گذشته، نوعی نقش مرکزی برای این شهر در منطقه ایجاد نمود و معماران این شهر با حضور در مناطق پیرامون، شیوه معماری خود را فراتر از محدوده بستک، تا بندرلنگه و بسیاری از کرانه‌های شمالی و جزایر خلیج فارس گسترش دادند. از سال ۱۸۹۰ م. به بعد، و هم‌زمان با مهاجرت گستردهٔ بازرگانان بستکی ایران به دبی، محله‌ای با بافتی خاص و هماهنگ برای سکونت آنان، به دست معماران بستکی بناشد و به‌یاد بستک ایران، البستکیه نام گرفت. این محله اگرچه به عنوان میراث فرهنگی دبی، در تبلیغات دولتی امارات معرفی می‌شود، اما بنا به شواهد ارائه شده در پژوهش‌های مهندس فریدن فراهانی، نمونه آشکاری از خلاقیت و هنر معماران بستکی در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس است. افزون بر اینکه ردپای تأثیر معماری بستکی در آن‌سوی خلیج فارس، تنها محدود به بستکیهٔ دبی نیست و باید از شیوهٔ معماری بستکی به عنوان سبکی فراگیر و مهم در دوسوی خلیج فارس یاد کرد.

بناها و مکانهای تاریخی بستک

• اشکفت آهو
• دخمه گبری
• حمام خانی
• قلعه خان معروف به سِرا بَرا (سَرای بالا)
• بنگله کریکی
• آسیاب کریکی
• مسجد کریکی
• خانه کاظم
• مدرسه مصطفویه
• باغ خان
• مسجد جامع قدیم
• مسجد بن نادار
• مسجد شیخ محمد
• مسجد بی بی لطیفه
• برکه حاجی استاد
• برکه شیخ
• برکه الفتح خان
• بازار مدنی
• بازار محمد رضا خان ۱
• بازار محمد رضا خان ۲
• کاروانسرای بزرگ بستک
• کاروانسرای الفتح خان
• قلعه قلات (قعله ای)
• گاوچاه کاظم
• گاوچاه لاور خان
• جاده سنگ‌فرش شده مالرو کُتَلی

مشاهیر

• شیخ عبدالرحمن خالدی (سلطان العلماء بستكی)

• شیخ محمد بستکی
• مصطفی خان.
• محمد تقی خان.
• محمد رضا خان.
• محمداعظم خان.
• غیرت بستکی.
• محمد طیب هوشمند.
• احمد فرامرزی.
• شيخ احمد سلامى.
• احمد حبیبی.
• مجرم بستکی.
• فایز بستکی.
• همت بستکی.
• عبدالقادر بستکی.
• محمد سعید بستکی.
• هادی خان بستکی.
• عبدالنور بن هادی خان.
• شیخ حسن بستکی.
• محمدرفیع‌خان.
• احمد خان بزرگ.
• یوسف خان.
• یوسف هادی.
• مصطفی قلی خان عباسی
• شیخ مصطفی روستا
• پروفسور محمود خوشکام
• پروفسور محمد امین شکراللهی
• شیخ مصطفی عبداللطیف مؤسس مدرسه مصطفویه
• علی اکبر پیام بستکی
• شیخ محمد نور خان مدنی

جغرافیا

طول جغرافیائی شهر بستک ۵۴ درجه و ۲۳ دقیقه و عرض آن ۲۷ درجه ۱۴ دقیقه‌است ارتفاعش از سطح دریا ۲۱۲۰ گز است. حدود وسعت شهرستان بستک با ۵۹/۵۵۲۵ کیلومتر مربع وسعت و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران واقع شده‌است. شهرستان بستک از شمال شهرستان لار، و از جنوب شهرستان بندر لنگه، و از مغرب شهرستان لامرد و از سمت مشرق به شهرستان بندرعباس محدود می‌گردد.

وضعیت توپوگرافی

شهرستان بستک از جمله ناهموارترین مناطق استان هرمزگان است به گونه‌ای که برخی از ناهموارترین و بلندترین ارتفاعات استان در این شهرستان واقع شده‌است. دامنه ارتفاعات کمتر از ۱۰۰ متر تا بیش از ۲۰۰۰ متر تا ۳۰۰۰ متر، کوه گاه‌بست و کوه سیاه در شمال شهرستان، و کوه ناخ و زنگارد در جنوب شرقی شهرستان، پراکندگی دارد که در این میان کمترین وسعت مربوط به طبقه ارتفاعی کمتر از ۱۰۰ متر با ۲٪ بوده و بیشتر آن مربوط به طبقه ارتفاعی ۴۰۰ تا ۵۰۰ متر با ۲۴٪ است. همچنین ۱۵٪ وسعت بخش نیز در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر قرار گرفته‌است.

موقعیت اقلیمی

شهر بستک به علت نزدیکی به خلیج فارس و نزدیکی به منطقه حاره و داشتن موقعیت کوهستانی، دارای ویژگی‌های اقلیمی مخصوص به خود است، با توجه به موقعیت منطقه دارای آب وهوای گرم و خشک در تابستان، و سرد و خشک در زمستان است. شهر بستک به علت نزدیکی به مدار خط السرطان دارای آب وهوای گرم و خشک به لحاظ تقسیم‌بندی اقلیمی است. میانگین درجه حرارت در طول دوره آماری ۵/۴۹ درجه سانتیگراد وحد اقل مطلق آن صفر درجه سانتیگراد است. اصولاً آب وهوای منطقه گرم است از این جهت منطقه بستک منطقه «گرمسیر» یا «گرمسیرات» نامیده شده‌است. قسمت اعظمی از روزها ی سال گرمای هوایش از حد مطلوب ومورد نیاز یعنی ۲۵ درجه‌است. به‌طوری‌که حدود ۳۰۰ روز از روزهای سال از گرمای بیش از حد مطلوب برخوردار است.

بارندگی و رطوبت و روزهای یخبندان

در تقسیمات اقلیمی، شهر بستک دارای اقلیمی گرم و خشک است. متوسط بارندگی سالانه حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌متر و در بعضی از سال‌ها کمتر هم می‌شود. حد اکثر بارندگی درماه‌های تابستان میزان رطوبت به‌طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد و این امر موجب می‌شود که هوا دم کرده و طاقت فرسا گردد. ضمن اینکه رطوبت تابستان موجب تشکیل شبنم سحرگاه و مه صبحگاهی شده و به برکت آن گیاهان این منطقه خشک به حیات خود ادامه می‌دهند. در زمستان در برخی مواقع از زمان در قله‌های برخی از کوه‌های شهرستان بست بستک مانند: قله کوه گاه‌بست و قله کوه ناخ یخ می‌بندد، همچنین بر روی آبهایی که در ظرف‌های مکشوف و در اماکن باز گذاشته باشد نیز از شدت سرما یخ می‌بندد.

پوشش گیاهی

اغلب اراضی شهرستان بستک دارای قابلیت مرتعی است ومناسب‌ترین اراضی جهت استفاده‌های مرتعی و برداشت علوفه محسوب می‌شوند. محدودیت‌های عمده این اراضی شیب بسیار تند، فرسایش بسیار زیاد محدودیت عمق خاک، پستی و بلندی و ناهمواری، وجود سنگریزه، شوری و قلیائیت، محدودیت آب زیر زمینی و خطرات سیل‌گیری است که با عملیاتی همچون حفاظت از حوزه آبخیز، کنترل چرا، رعایت اصول مرتعداری، احیاء و توسعه مراتع، جلوگیری از فرسایش، تسطیح در قسمت خاکدار، احداث سیستم زهکشی، اصلاح اراضی تأمین آب مورد نیاز می‌توان تاحد زیادی این مشکلات را رفع نموده وبر توانمندی‌های اراضی افزود.

خدمات عمومی و زیربنایی

باتوجه به تقسیمات سیاسی جدید و تشکیل سه بخش: کوخردهرنگ و مرکزی و جناح، بستک در شهرستان و قطب بندی سیاسی در منطقه، خدمات عمومی وزیر بنایی توزیع گردیده‌است. مطالعات انجام شده در خصوص نرخ باسوادی شهرستان بستک نشان می‌دهد که براساس سر شماری عمومی سال ۱۳۷۵ شهرستان بستک دارای ۵/۷۵ در صد نرخ باسوادی در گروه مردان و ۹۲/۶۳ در صد نرخ باسوادی در گروه زنان بوده‌است. آمارهای مربوط به وضعیت آموزش جمعیت روستایی شهرستان بستک گویای این مطلب است که ۹۴/۶۶ در صد جمعیت ۶ تا ۲۴ ساله شهرستان بستک در سال ۱۳۷۵ در حال تحصیل بوده‌اند. براساس آخرین سر شماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ خورشیدی جمعیت شهرستان بستک ۴۹۶۷۶ نفر گزارش کرده‌است.

پیوند به بیرون

• وبگاه بستک
• وبگاه گاه بست
• وبگاه کوخرد
• تصاویر بستک
• تقسیمات استانی استان هرمزگان
• تقسیمات کشوری

فهرست منابع و مآخذ

• محمدیان، کوخردی، محمد، «شهرستان بستک و بخش کوخرد» ، ج۱. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۵ میلادی.
• عباسی، قلی، مصطفی، «بستک وجهانگیریه»، چاپ اول، تهران: ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، سال ۱۳۷۲ خورشیدی.
• سلامی، بستکی، احمد. (بستک در گذرگاه تاریخ) ج۲ چاپ اول، ۱۳۷۲ خورشیدی.
• نگاره‌ها از:عبدالغفارعلی رضائی و محمد محمدیان.
• بالود، محمد. (فرهنگ عامه در منطقه بستک) ناشر همسایه، چاپ زیتون، انتشار سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• مهندس: موحد، جمیل. (بستک و خلیج فارس) چاپ اول، تهران: سال انتشار ۱۳۴۳ خورشیدی.
• بنی عباسیان، بستکی، محمد اعظم، «تاریخ جهانگیریه» چاپ تهران، سال ۱۳۳۹ خورشیدی.
• الکوخردی، محمد، بن یوسف، (کُوخِرد حَاضِرَة اِسلامِیةَ عَلی ضِفافِ نَهر مِهران Kookherd, an Islamic District on the bank of Mehran River) الطبعة الثالثة، دبی: سنة ۱۹۹۷ للمیلاد.
• محمدیان، کوخری، محمد، “ (به یاد کوخرد) “، ج۱. ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
• بختیاری، سعید، «اتواطلس ایران» ، “ مؤسسه جغرافیایی وکارتگرافی گیتاشناسی، بهار ۱۳۸۴ خورشیدی.
• محمد، صدیق «تارخ فارس» صفحه‌های (۵۰ ـ ۵۱ ـ ۵۲ ـ ۵۳)، چاپ سال ۱۹۹۳ میلادی.
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)

جستارهای وابسته

• نگاره‌های قدیمی بستک
• شهرستان بستک
• استان هرمزگان

س