کاخ چهل‌ستون قزوین

کاخ چهلستون قزوین
نام	کاخ چهلستون قزوین
کشور	ایران
استان	استان قزوین
شهرستان	قزوین
اطلاعات اثر
کاربری	موزه خوشنویسی
دیرینگی	دوره صفوی
دورهٔ ساخت اثر	دوره صفوی
بانی اثر	شاه تهماسب
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۳۸۹
تاریخ ثبت ملی	۱۳۳۴

عمارت چهل ستون قزوین معروف به عمارت کلاه فرنگی بنایی است در شهر قزوین. این بنا که تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی روزگار شاه تهماسب است، در مرکز شهر قزوین و در میدان آزادی (سبزه میدان) قرار دارد و در دوره صفویه و زمانی که قزوین پایتخت بود به کلاه فرنگی مشهور بود

پیشینه

نمایی از کاخ

شاه تهماسب صفوی در سال ۹۵۱ هجری قمری به دلیل تهدیدات ترکان عثمانی تصمیم به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین گرفت و در همین سال بود که اراضی موسوم به زنگی‌آباد را از میرزا شرف جهان یکی از بزرگان و معتمدان شهر برای احداث بنای شاهی خریداری کرد.

شاه تهماسب به معماران برگزیده کشور دستور داد تا باغی به شکل مربع در آن بسازند و در میان آن عمارتهای عالی، تالار، ایوانها و حوض‌های زیبا بنا کنند. شاه تهماسب صفوی بنای آن را از روی نقشه یک معمار ترک با شیوه شطرنجی خیلی کوچک ساخته است که دارای پنجره‌های چوبی بسیار ظریف و زیبا می‌باشد.

«عمارت کلاه فرنگی» به همراه سردر عالی قاپو تنها بناهای باقی‌مانده از باغهای دوره صفویه در قزوین است.

این بنا در دوره قاجاریه توسط محمدباقر سعدالسلطنه فرماندار وقت قزوین بازسازی شد و چهلستون نام گرفت.

معماری

عمارت چهلستون ساختمانی هشت گوش و در دوطبقه به مساحت تقریبی ۵۰۰مترمربع بنا شده‌است.

رواقی با ستونهای آجری و قوسهای نیم دایره‌ای بنا را دربرگرفته و بر بالای آن ایوانی با ستونهای چوبی استوار گردیده‌است.

نقشه بنا دارای طرحی با محورهای صلیبی و برون گرا و سقف طبقه همکف پوشیده از مقرنس با طرح‌های بدیع و سقف طبقه فوقانی خنچه پوش است.

تزیینات

موزه دائمی خوشنویسی، کاخ چهل ستون قزوین

نقاشی‌های دیواری طبقه اول نمونه‌ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. این دیوارهای مزین به نقاشی و دیوارنگاره‌ها در نوع خود منحصر به فرد بوده و وجود سه لایه دیوارنگاره حاکی از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آن است. تعداد نقاشی‌های دیواری این بنا مشخص نیست، اما طبق گفته‌های عبدالملک شیرازی و «قاضی احمد حقی»، این نقاشی‌های دیواری از آب طلا بوده‌اند. مکتب حاکم بر این نقاشی‌ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تأثیر گرفته، به نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهل ستون دیده می‌شود. همچنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه نقاشی‌های کاخ چهل ستون دیده می‌شد که به مرور زمان از میان رفته‌است. برخی معتقدند بنای هشت بهشت اصفهان با گرته برداری از این اثر ساخته شده‌است. با اینکه عبدی بیگ شیرازی شاعر و مورخ دوره شاه تهماسب در اشعار خود عمارتهای شاهی را به دقت توصیف نموده ولی نامی از هنرمندان نقاش و معمار بنا نمی‌برد، اما بیگ نقاشی‌های دیواری برون و درونی کاخ چهل‌ستون قزوین را اثر میرزا علی نقاش، مظفرعلی نقاش، علی‌اصغر کاشی، عبدالجبار استرآبادی و رضا عباسی که از ماهرترین استادان زمان خود بوده‌اند دانسته‌است. عمارت چهلستون در بهمن ماه سال ۱۳۳۴به شماره ۳۸۹در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد.

موزه خوشنویسی

این کاخ در سال ۱۳۳۷ به عنوان گنجینه اشیای تاریخی و باستانی مورد استفاده قرار گرفت و هم‌اکنون به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شده‌است.

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

جستارهای وابسته

• مجموعه باغ صفوی

منابع

• کاخ چهلستون یادگار یکصد سال دوره پایتختی قزوین