زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری

بازدید محمدرضا شاه از زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری

ساختمانی در باغ ملی تهران است در تهران که در زمان حکومت پهلوی زندان زنان و بعد زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری نام داشت و پس از انقلاب ۱۳۵۷ بازداشتگاه توحید نام گرفت و سرانجام در سال ۱۳۸۱ به موزه تبدیل شده و موزه عبرت نامیده شد.

تاسیس

تاریخ ساخت بنای آن به زمان فتحعلی شاه قاجار بر می‌گردد. این بنا نخستین زندان مدرن ایران است که در دوران رضا شاه در سال ۱۳۱۱ توسط مهندسان آلمانی تکمیل گردید و به عنوان نخستین زندان مدرن در ایران شروع به کار کرد. بعدها اولین زندان اختصاصی زنان در این محل تاسیس شد.

زندان کمیته مشترک

در دوران محمد رضا پهلوی این زندان از سوی سازمانها مختلف امنیتی و انتظامی خصوصاً ساواک و کمیته مشترک ضدخرابکاری جهت بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آویزان کردن از سقف، دستبند قپانی، آویزان کردن صلیبی، شوک الکتریکی، آپولو، سوزاندن نقاط حساس بدن با فندک و شعله شمع، قفس هیتردار، صندلی هیتر دار، باتوم برقی، شلاق با کابل برقی از متداولترین شکنجه‌های ماموران شکنجه کمیته بودند.

اعضای حزب ملل اسلامی بجنوردی، ابوالقاسم سرحدی‌زاده، محمدی، کیوان، محمد میرمحمد صادقی و ابن رضا به عنوان اولین دسته زندانی‌های سیاسی به این زندان منتقل شدند.

یکی از مقامات سابق شهربانی در دوران پهلوی از شنیده شدن فریادهای دائم زندانیان زیر شکنجه که حتی برای پرسنل شهربانی در ساختمانهای اطراف غیر قابل تحمل بوده‌است می‌گوید:

اداره‌ای که من معاون آن بودم، در ساختمان چسبیده و طبقه بالای محل کمیته مشترک قرار داشت. ما در آنجا، فریادها و ناله‌های خرابکاران زندانی را می‌شنیدیم. نه من و نه افسرانی که با من بودند، نمی‌توانستند آن را تحمل کنند. سرانجام من با رئیس شهربانی صحبت کردم و از او خواستم که محل اداره ما را عوض کند که با موافقت وی، ما از آن ساختمان به خانه امنی که در اختیار شهربانی بود و قبلاً کلانتری بود نقل مکان کردیم.

بخش‌های زندان

در ورودی موزه

اتاق نگهداری البسه

در بدو ورود به زندان لباس و کلیه لوزام زندانیان در این قسمت تحویل گرفته می‌شد.

محوطه اصلی

فضایی دایره‌ای شکل که کلیه راهروها در هر سه طبقه بدان ختم می‌شود.

اتاق شکنجه

زندانیان برای بازجویی و شکنجه بدین بخش که دستگاههای مختلف شکنجه در آن قرار داشت بدان منتقل می‌شدند.

شکنجه گران

شکنجه گران معروف ساواک پهلوی شامل محمد علی شعبانی معروف به حسینی، بهمن نادری پور معروف به تهرانی، منوچهر وظیفه خواه معروف به دکتر منوچهری ،هوشنگ ازغندی معروف به منوچهری، فریدون توانگری معروف به آرش بودند.

زیر ۸ یا اتاق تمشیت

در این اتاق از شوک برقی برای شکنجه زندانیان می‌شده‌است.

محل ملاقات زندانیان

فضایی که در دو سوی ان تورهای حفاظتی قرار داشته و زندانی و خانواده‌اش در دو سوی آن با یکدیگر گفتگو می‌کردند در حالیکه معمولاً یک نگهیان در میان آن قرار داشت.

اسامی تعدادی از مشاهیر بازداشت شده در این زندان

• صفر قهرمانیان (سومین رکورد در مدت زندانی سیاسی ایران)
• سید علی خامنه‌ای
• اکبر هاشمی رفسنجانی
• عطاء ا.. اشرفی اصفهانی
• علی شریعتی
• محمدعلی رجایی
• محمدجواد باهنر
• سید محمد بهشتی
• مهدی عراقی
• سید محمود علایی طالقانی
• علی قدوسی
• اسدالله لاجوردی
• عزت شاهی
• مرضیه حدیدچی
• آیت الله مهدوی کنی
• علی شریعتمداری
• محمود طالقانی
• حبیب‌الله عسگراولادی

بازداشتگاه توحید

پس از انقلاب ایران (۱۳۵۷) این مکان تحت عنوان بازداشگاه توحید به کار خود ادامه داد و بسیاری از زندانیان سیاسی دوران بازجویی خود را در آن گذراندند. امضاکنندگان نامه ۹۰ امضایی در این محل زندانی بودند و کتاب در مهمانی حاج آقا شامل خاطرات دو تن از این زندانیان از شکنجه‌های این مکان می‌باشد.

موزه عبرت

این زندان سرانجام در سال ۱۳۸۱ تعطیل و تبدیل به موزه عبرت ایران شد که گوشه‌ای از شکنجه‌ها و شکنجه گران و شکنجه شوندگان زمان پهلوی را بازسازی می‌کند. این موزه با حضور محمد خاتمی افتتاح شد.

حاشیه‌ها

در سال ۱۳۸۹ عکس زندانیانی از جمله هاشمی رفسنجانی از این موزه برداشته شد که واکنش‌هایی را برانگیخت.

همچنین عکس سید محمد خاتمی هنگام بازدید از یک ماکت شکنجه در موزه عبرت، توسط مجاهدین خلق مورد استفاده قرار گرفت و چنین وانمود شد که خاتمی مشغول تماشای شکنجه یک انسان واقعی است. چندی بعد نیز یکی از نمایندگان سنی پارلمان عراق مدعی شد که فرد در حال شکنجه از سنی مذهب‌های عراق است و شکنجه‌گران نیز افراد نوری مالکی هستند.

جستارهای وابسته

• کمیته مشترک ضدخرابکاری
• شکنجه دولتی در ایران
• ساواک
• فهرست موزه‌های ایران

پیوند به بیرون

• وبگاه موزه عبرت
• وبگاه رسمی موزه عبرت
• فیلمی از محل زندان در یوتیوب