پرش به محتوا

دزفول: تفاوت میان نسخه‌ها

مختصات: ۳۲°۲۲′۵۲″شمالی ۴۸°۲۳′۵۱″شرقی / ۳۲٫۳۸۱۱°شمالی ۴۸٫۳۹۷۴°شرقی / 32.3811; 48.3974
صفحه حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Sarvestan47 (بحث | مشارکت‌ها)
۳۷۱ ویرایش‌ها
دلایل کافی آورده شد
برچسب‌ها: متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
نباید دیدگاه های شخصی خود را وارد مقاله کنید
برچسب‌ها: واگردانی دستی متن دارای ویکی‌متن نامتناظر ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۲۰۱: خط ۲۰۱:


== مردم ==
== مردم ==
ایرانیکا اقوام دزفول را چنین توضیح می دهد؛جمعیت شهر را فارس ها، کردها، لرها و عرب ها تشکیل می دهند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=DEZFUL|نشانی=http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_11693|وبگاه=Encyclopaedia Iranica Online|بازبینی=2023-07-04}}</ref>سایر منابع در خصوص زندگی سه قوم دزفولی و لر(بختیاری و بالاگریوه) و عرب اتفاق نظر دارند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/84751858/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF|عنوان=رئیس شورای اسلامی شهر دزفول گفت: قومیت‌های مختلف شهرستان دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری اند}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خرم‌آباد{{!}}گردهمایی بزرگ قوم لر در دزفول برگزار می‌شود- اخبار استانها تسنیم {{!}} Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/01/23/1699238/%D8%AE%D8%B1%D9%85-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%82%D9%88%D9%85-%D9%84%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF|وبگاه=خبرگزاری تسنیم {{!}} Tasnim|بازبینی=2023-07-04|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جمعیت این شهر متشکل از اقوام مختلف از جمله دزفولی و لر بختیاری، و اقلیت‌های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده‌است. |نشانی=https://wikishahid.ir/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84|وبگاه=wikishahid.ir|بازبینی=2023-07-04}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/9556|عنوان=اهالی شهرستان شیعة دوازده امامی‌اند و به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند|وبگاه=دانشنامه جهان اسلام دزفول}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.sobhemellatnews.ir/fa/News/93670/دزفول-رنگارنگ،-تنوع-و-اخوت-اقوام|عنوان=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جمعیت این شهرستان از اقوام مختلف از جمله لر، بختیاری، دزفولی و اقلیت های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده است|نشانی=https://www.visitiran.ir/fa/destination/%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84|وبگاه=www.visitiran.ir|بازبینی=2023-03-28|کد زبان=fa}}</ref>'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/84751858/تمام-قومیت-های-دزفول-در-دوران-دفاع-مقدس-درخشیدند|عنوان=اقواگ دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری|وبگاه=دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.sobhemellatnews.ir/fa/News/93670/%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%8C-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85|عنوان=شهرستان دزفول همواره بدلیل حضور شهروندانی از 4 قومیت عالی و عمده لر، بختیاری، عرب و دزفولی}}</ref> در گذشته خانواده های گرجی در این شهر زندگی می کردند(الان هم زندگی می کنند ،خانواده های باراتاشویلی هنوز هم در دزفول هستند،شجره نامه دارند.و خانواده های آنان با نام های رشیدیان ،رشیدی،قزلباش،هلاکویی و ... در دزفول ساکن هستند. و از آسپاس فارس و از فریدونشهر و از خود گرجستان به دزفول مهاجرت کرده اند و هنوز هم هستند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://irna.ir/xjsxh7|عنوان=همایش بررسی تاریخ خاندان گرجی ها در دزفول بررسی شد،تاریخ انتشار ۱۹ اسفند ۱۳۹۷،دزفول خبرگزاری ایرنا}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://historylib.com/books/1827
ایرانیکا اقوام دزفول را چنین توضیح می دهد؛جمعیت شهر را فارس ها، کردها، لرها و عرب ها تشکیل می دهند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=DEZFUL|نشانی=http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_11693|وبگاه=Encyclopaedia Iranica Online|بازبینی=2023-07-04}}</ref>سایر منابع در خصوص زندگی سه قوم دزفولی و لر(بختیاری و بالاگریوه) و عرب اتفاق نظر دارند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/84751858/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF|عنوان=رئیس شورای اسلامی شهر دزفول گفت: قومیت‌های مختلف شهرستان دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری اند}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خرم‌آباد{{!}}گردهمایی بزرگ قوم لر در دزفول برگزار می‌شود- اخبار استانها تسنیم {{!}} Tasnim|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/01/23/1699238/%D8%AE%D8%B1%D9%85-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D9%82%D9%88%D9%85-%D9%84%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF|وبگاه=خبرگزاری تسنیم {{!}} Tasnim|بازبینی=2023-07-04|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جمعیت این شهر متشکل از اقوام مختلف از جمله دزفولی و لر بختیاری، و اقلیت‌های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده‌است. |نشانی=https://wikishahid.ir/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84|وبگاه=wikishahid.ir|بازبینی=2023-07-04}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/9556|عنوان=اهالی شهرستان شیعة دوازده امامی‌اند و به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند|وبگاه=دانشنامه جهان اسلام دزفول}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.sobhemellatnews.ir/fa/News/93670/دزفول-رنگارنگ،-تنوع-و-اخوت-اقوام|عنوان=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=جمعیت این شهرستان از اقوام مختلف از جمله لر، بختیاری، دزفولی و اقلیت های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده است|نشانی=https://www.visitiran.ir/fa/destination/%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84|وبگاه=www.visitiran.ir|بازبینی=2023-03-28|کد زبان=fa}}</ref>'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/84751858/تمام-قومیت-های-دزفول-در-دوران-دفاع-مقدس-درخشیدند|عنوان=اقواگ دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری|وبگاه=دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>'''<ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.sobhemellatnews.ir/fa/News/93670/%D8%AF%D8%B2%D9%81%D9%88%D9%84-%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%8C-%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85|عنوان=شهرستان دزفول همواره بدلیل حضور شهروندانی از 4 قومیت عالی و عمده لر، بختیاری، عرب و دزفولی}}</ref> در گذشته خانواده های گرجی در این شهر زندگی می کردند<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://irna.ir/xjsxh7|عنوان=همایش بررسی تاریخ خاندان گرجی ها در دزفول بررسی شد،تاریخ انتشار ۱۹ اسفند ۱۳۹۷،دزفول خبرگزاری ایرنا}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی= https://historylib.com/books/1827
|عنوان= نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ، چاپ اول، 1395، ص 65}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.isna.ir/amp/1401010401470/|عنوان=شناسنامه خاندان های گرجستانی تبار در خوزستان،دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>هوگو گروته از دزفول به عنوان یکی از محل های سکونت لر کوچک یا نام می برد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه هوگو گروته،مجید جلیلوند،چاپ1369(ص۴۰)}}</ref>دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند(این مطلب با دیدگاه بسیاری از جامعه شناسان و تاریخ دان ها مغایرت دارد.مردم بومی دزفولی فارس هستند و از بازماندگان مردم خوزی قدیم می باشند .گویش آنها در دانشنامه های لیینگوییست ،گلوتولوگ اتنولوگ و.. زیر مجموعه ی فارسی معرفی شده است گویش آنها در کد اختصاری جداگانه از گویش های لری دارد و این گویش با شوشتری هم خانواده است مردم بومی دزفول و شوشتر و بهبهان فارس هستند .<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/amp/82215630/|وبگاه=www.irna.ir|بازبینی=2023-07-04|عنوان=دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند.}}</ref>
|عنوان= نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ، چاپ اول، 1395، ص 65}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.isna.ir/amp/1401010401470/|عنوان=شناسنامه خاندان های گرجستانی تبار در خوزستان،دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>هوگو گروته از دزفول به عنوان یکی از محل های سکونت لر کوچک یا نام می برد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه هوگو گروته،مجید جلیلوند،چاپ1369(ص۴۰)}}</ref>دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/amp/82215630/|وبگاه=www.irna.ir|بازبینی=2023-07-04|عنوان=دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند.}}</ref>


[[پرونده:Maunsell's map, Pre-World War I British Ethnographical Map of eastern Turkey in Asia, Syria and western Persia 01.jpg|بندانگشتی|نقشه Maunsell، نقشه قوم‌نگاری انگلستان پیش از جنگ جهانی اول،قومیت مردم شوشتر و دزفول لر درج شده است این نقشه دارای اشکالات اساسی است چون گیلک ها ،تالش ها ،مازنی ها را فارس معرفی کرده .]]
[[پرونده:Maunsell's map, Pre-World War I British Ethnographical Map of eastern Turkey in Asia, Syria and western Persia 01.jpg|بندانگشتی|نقشه Maunsell، نقشه قوم‌نگاری انگلستان پیش از جنگ جهانی اول،قومیت مردم شوشتر و دزفول لر درج شده است]]
[[پرونده:Iranische sprachen bog.png|بندانگشتی|250px|منطقه گستردگی و نفوذ زبان‌های ایرانی به تحقیق دانشمندان آلمانی، در این نقشه رنگ نیلی وجود '''مردمان فارسی زبان''' ساکن در شهر های شوشتر، '''دزفول'''، بهبهان و مردمان لر (مردم بختیاری و بالاگریوه) در شرق و منتهی الیه شمالی خوزستان را نشان میدهد.'''(این نقشه دارای اصالت تاریخی می باشد و صحت آن مورد تایید است)''']]
[[پرونده:Iranische sprachen bog.png|بندانگشتی|250px|منطقه گستردگی و نفوذ زبان‌های ایرانی به تحقیق دانشمندان آلمانی، در این نقشه رنگ نیلی وجود '''مردمان فارسی زبان''' ساکن در شهر های شوشتر، '''دزفول'''، بهبهان و مردمان لر (مردم بختیاری و بالاگریوه) در شرق و منتهی الیه شمالی خوزستان را نشان میدهد.'''(این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)''']]


=== جمعیت ===
=== جمعیت ===
خط ۲۱۸: خط ۲۱۸:
<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects |عنوان =LORI DIALECTS | ناشر =iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید =۵ فوریه ۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii |عنوان =LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori | ناشر =Iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید =۵ فوریه ۲۰۱۴ |زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/dezful#pt2|عنوان =DEZFŪL | ناشر =Iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۵ فوریه ۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=واژگان بی معادل گویش دزفولی|نام خانوادگی=عرب|نام=محمدحسن|ناشر=دارالمومنین|سال=1394|شابک=|مکان=تهران|صفحات=17}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Dezfuli Dialect|نام خانوادگی=Horst|نام=Kristen|ناشر=|سال=2011|شابک=|مکان=|صفحات=17}}</ref>
<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects |عنوان =LORI DIALECTS | ناشر =iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید =۵ فوریه ۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii |عنوان =LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori | ناشر =Iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید =۵ فوریه ۲۰۱۴ |زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =http://www.iranicaonline.org/articles/dezful#pt2|عنوان =DEZFŪL | ناشر =Iranica |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۵ فوریه ۲۰۱۴|زبان=انگلیسی}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=واژگان بی معادل گویش دزفولی|نام خانوادگی=عرب|نام=محمدحسن|ناشر=دارالمومنین|سال=1394|شابک=|مکان=تهران|صفحات=17}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Dezfuli Dialect|نام خانوادگی=Horst|نام=Kristen|ناشر=|سال=2011|شابک=|مکان=|صفحات=17}}</ref>
و لری بختیاری و لری شمالی<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/9556|عنوان=اهالی شهر به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند|وبگاه=دزفول دانشکده جهان اسلام}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=گردشگری دزفول|نشانی=https://irangard.com/dezful|عنوان=مردم این شهر بختیاری یا لر هستند و به زبان‌های لری بختیاری، دزفولی و لری خرم‌آبادی صحبت می‌کنند. }}</ref><ref>{{Cite journal|last=نجفی|first=سمیه|date=1394-02-11|title=بررسی تضاد قومی در شهر دزفول (مطالعهٔ قوم لر و دزفولی)|url=https://civilica.com/doc/348890/|language=Farsi|publisher=دومین کنفرانس ملی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۶، ص 126ـ127، 129}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.dezful.ir/fa-IR/DouranPortal/4652/page/تاریخچه|عنوان=زبان‌های گفتاری :فارسی(گویش دزفولی،
و لری بختیاری و لری شمالی<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://rch.ac.ir/article/Details/9556|عنوان=اهالی شهر به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند|وبگاه=دزفول دانشکده جهان اسلام}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=گردشگری دزفول|نشانی=https://irangard.com/dezful|عنوان=مردم این شهر بختیاری یا لر هستند و به زبان‌های لری بختیاری، دزفولی و لری خرم‌آبادی صحبت می‌کنند. }}</ref><ref>{{Cite journal|last=نجفی|first=سمیه|date=1394-02-11|title=بررسی تضاد قومی در شهر دزفول (مطالعهٔ قوم لر و دزفولی)|url=https://civilica.com/doc/348890/|language=Farsi|publisher=دومین کنفرانس ملی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۶، ص 126ـ127، 129}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.dezful.ir/fa-IR/DouranPortal/4652/page/تاریخچه|عنوان=زبان‌های گفتاری :فارسی(گویش دزفولی،
لریِ بختیاری و لرستانی|وبگاه=پرتال شهرداری دزفول}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=https://home.mehromah.ir/fun/touring-iran/18353-Dezful-city.html|نشانی=اهالی این شهر، دزفولی، لر یا بختیاری هستند و به زبان های دزفولی، لری بختیاری و لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند. |عنوان=}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/amp/82215630/|عنوان=خوزستان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>گویش دزفولی از لحاظ ساختاری به لری نزدیک تر است تا فارسی این برداشت اشتباهی است <ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii|عنوان=iranicaonline.org/articles/lori-language-ii}}</ref>ایرانیکا در مقاله ایی دیگر گویش دزفولی را جز گویش های لری جنوبی تقسیم بندی کرده است که اشتباه است لری جنوبی مربوط به مناطق بویر احمد و کهگیلویه و بعضا شمال غرب استان فارس است و دزفولی ارتباطی به انجا ندارد گویش دزفولی بخشی از فارسی است .<ref>{{یادکرد وب|نشانی="LORI LANGUAGE i. LORI DIALECTS – Encyclopaedia Iranica" https://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects|عنوان=iranicaonline.articleslori-dialects}}</ref>گویش دزفولی شامل دو لهجه عمدهٔ حیدرخانه و صحرابدری است. لهجهٔ غالب در شهر دزفول حیدرخانه است که به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند.حسنعلی خان افشار در دوره قاجار زبان اهالی دزفول را فارسی نزدیک به لری ذکر کرده است که قابل فهم نیست( دیدگاه شخصی ایشان را نباید به عنوان یک مطلب زبانشناسی قلمداد کرد.)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه لرستان و خوزستان،حسنعلی خان افشار(ص۱۴۹)}}</ref>گویش دزفولی با زبان لری از جمله گویش بختیاری اشتراکات زیادی در حوزه واژگان دارد.(مثل فارسی که از عربی وام واژه بسیار دارد پس یعنی باید فارسی هم خانواده عربی باشد؟خیر این استدلال اشتباه ست). <ref>{{یادکرد وب|عنوان=از روز دزفول چه می دانید؟|نشانی=https://shahrvandonline.ir/146608/از-روز-دزفول-چه-می-دانید؟/|وبگاه=شهروند آنلاین|تاریخ=2022-05-25|بازبینی=2023-07-04|کد زبان=fa-IR}}</ref>
لریِ بختیاری و لرستانی|وبگاه=پرتال شهرداری دزفول}}</ref><ref>{{یادکرد وب|وبگاه=https://home.mehromah.ir/fun/touring-iran/18353-Dezful-city.html|نشانی=اهالی این شهر، دزفولی، لر یا بختیاری هستند و به زبان های دزفولی، لری بختیاری و لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند. |عنوان=}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/amp/82215630/|عنوان=خوزستان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران}}</ref>گویش دزفولی از لحاظ ساختاری به لری نزدیک تر است تا فارسی <ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii|عنوان=iranicaonline.org/articles/lori-language-ii}}</ref>ایرانیکا در مقاله ایی دیگر گویش دزفولی را جز گویش های لری جنوبی تقسیم بندی کرده است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی="LORI LANGUAGE i. LORI DIALECTS – Encyclopaedia Iranica" https://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects|عنوان=iranicaonline.articleslori-dialects}}</ref>گویش دزفولی شامل دو لهجه عمدهٔ حیدرخانه و صحرابدری است. لهجهٔ غالب در شهر دزفول حیدرخانه است که به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند.حسنعلی خان افشار در دوره قاجار زبان اهالی دزفول را فارسی نزدیک به لری ذکر کرده است که قابل فهم نیست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفرنامه لرستان و خوزستان،حسنعلی خان افشار(ص۱۴۹)}}</ref>گویش دزفولی با زبان لری از جمله گویش بختیاری اشتراکات زیادی در حوزه واژگان دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=از روز دزفول چه می دانید؟|نشانی=https://shahrvandonline.ir/146608/از-روز-دزفول-چه-می-دانید؟/|وبگاه=شهروند آنلاین|تاریخ=2022-05-25|بازبینی=2023-07-04|کد زبان=fa-IR}}</ref>
[[پرونده: persian Language Location Map.svg |بندانگشتی|200px|چپ|پراکنش گویشوران زبان فارسی،در تصویر بالا، مناطق شوشتر ، '''دزفول''' و بهبهان در خوزستان نیز از گویش وران زبان فارسی هستند.('''این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست نقشه های ویکی پدیا مورد تایید هستند)'''
[[پرونده: persian Language Location Map.svg |بندانگشتی|200px|چپ|پراکنش گویشوران زبان فارسی،در تصویر بالا، مناطق شوشتر ، '''دزفول''' و بهبهان در خوزستان نیز از گویش وران زبان فارسی هستند.('''این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)'''
[[پرونده:Iranian languages map.svg|بندانگشتی|250px|نقشه مناطقی که زبان مادری اکثریت مردم آنجا یکی از زبان‌های ایرانی است(در این نقشه شهر های شوشتر، '''دزفول''' و بهبهان دارای جمعیت اکثریت فارسی زبان هستند.( '''نقشه های ویکی پدیا تایید شده هستند)''']]]]
[[پرونده:Iranian languages map.svg|بندانگشتی|250px|نقشه مناطقی که زبان مادری اکثریت مردم آنجا یکی از زبان‌های ایرانی است(در این نقشه شهر های شوشتر، '''دزفول''' و بهبهان دارای جمعیت اکثریت فارسی زبان هستند.('''این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)''']]]]
=== دین و مذهب ===
=== دین و مذهب ===
اکثر مردم شهر دزفول [[مسلمان]] و پیرو مذهب [[شیعه]] هستند. در دزفول دراویش نیز زندگی می‌کنند.
اکثر مردم شهر دزفول [[مسلمان]] و پیرو مذهب [[شیعه]] هستند. در دزفول دراویش نیز زندگی می‌کنند.

نسخهٔ ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۶

دزفول
دسفیل
از بالا به پایین:
پل باستانی (ساسانی یا رومی) دزفول، پایگاه چهارم شکاری دزفول، مسجد جامع دزفول، آرامگاه یعقوب لیث صفاری، منظری از پل باستانی دزفول در شب، بقعه شاه رکن‌الدین دزفول و منظر شبانه رودخانه دز در دزفول

نشان‌واره شهرداری دزفول
کشور ایران
استانخوزستان
شهرستاندزفول
بخشمرکزی
نام(های) پیشیندژپل، دژ پوهْل، دسبول، دسفول، اندامش،قصر روناش،دژ روناش[۱]
سال شهرشدنتاسیس شهرداری :سال۱۲۹۹
مردم
جمعیت۲۶۴٬۷۰۹ نفر (سال ۱۳۹۵)[۲][یادداشت ۱]
رشد جمعیت۷٪+ (۵سال)
جغرافیای طبیعی
مساحت۴۷۶۲ کیلومتر مربع (مساحت شهرستان)
ارتفاع۱۴۳ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۷ درجه سانتی گراد (میانگین حداقل‌ها، سردترین ماه) و ۴۳ درجه (میانگین حداکثرها، گرمترین ماه)
میانگین بارش سالانه۴۰۰ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانهندارد
اطلاعات شهری
شهردارسرپرست:محمد عتاب اهوازی
ره‌آوردصنایع دستی از جمله کَپو[۳]وقلم‌نی دزفولی
مرکبات، کلوچه‌های دزفولی، شیره خرما و ارده، محصولات لبنی،گل های رز و مریم[۴]
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۶۱
وبگاه
شناسهٔ ملی خودرو ایران ۲۴ د _ ۳۴ ص، و
کد آماری۱۲۸۲
دزفول بر ایران واقع شده‌است
دزفول
روی نقشه ایران
۳۲°۲۲′۵۲″شمالی ۴۸°۲۳′۵۱″شرقی / ۳۲٫۳۸۱۱°شمالی ۴۸٫۳۹۷۴°شرقی / 32.3811; 48.3974

دِزفول، شهری است در استان خوزستان و مرکز شهرستان دزفول که در ساحل رودخانهٔ دز واقع شده‌است و از لحاظ وسعت و جمعیت، دومین شهر بزرگ استان و بزرگ‌ترین شهر در شمال خوزستان محسوب می‌شود؛[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰] این شهر در سال ۱۳۹۵ خورشیدی با جمعیتی بالغ بر ۲۶۴٬۷۰۹ نفر، ۳۱ امین شهر پرجمعیت ایران و پرجمعیت‌تر از ۷ مرکز استان بوده‌است.[۱۱]

دزفول که در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد، پیشینهٔ تاریخی‌اش به زمان ساسانیان بازمی‌گردد و پیش از آن نیز به عنوان بخشی از سرزمین‌های امپراتوری‌های عیلام و هخامنشیان به‌شمار می‌رفته‌است.[۱۲][۱۳] فرهنگ مردم دزفول را می‌توان آمیزه‌ای از فرهنگ‌های کهن خوزستان دانست.[۱۴] مناطق اطراف دزفول در حدود ۵ هزار سال، زیستگاه مردم این نواحی بوده‌است.[۱۵]

دزفول دارای زمستان و پاییزی مدیترانه‌ای است و زیست‌بوم آن از پایان زمستان تا ابتدای بهار بسیار سرسبز است. این شهر با زیست‌بوم جلگه‌ای-کوهپایه‌ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران است. گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال در دزفول به ترتیب ماه‌های تیر و دی هستند. بررسی یک دورهٔ آماری آب و هوایی نشان‌دهندهٔ آن است که حداقل درجهٔ حرارت دزفول ۱۵ درجه و حداکثر آن ۴۵ درجه سانتی‌گراد است.[۱۶]

دزفول از شهرهای تأثیرگذار در وقوع انقلاب ۱۳۵۷ در ایران بوده‌است[۱۷] و در خلال جنگ ایران و عراق نیز به دفعات توسط موشک‌های ارتش عراق، مورد حمله قرار گرفت. مقاومت‌های مردم این شهر در طول جنگ، موجب شد تا دزفول در این دوره به «شهر استقامت» و «پایتخت مقاومت ایران» معروف گردد.[۱۸][۱۹][۲۰]

نام‌شناسی

«دزپل» یا «دِژپُل» را در گویش بومی «دزفیل» و «دسفیل» گویند که در نهایت به «دزفول» دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات تبدیل شده‌است. «دژ» به معنی سنگر و سکوی دیدبانی می‌باشد و چنین برمی‌آید که نام دزفول یا دزفیل از نام دژ ساخته شده در کنار پل گرفته شده‌است.[۲۱] گفتنی است یکی از محله‌های کهن شهر دزفول روناش است، در سده چهارم هجری قمری شهر دزفول به قصر روناش نیز نامور بوده‌است، که در شرق رود دز جای داشته و هنوز ویرانه‌هایی به همین نام نمودار است.[۲۲]

احتمالاً نام دزفول یا «دژپل» از واژهٔ «پل» گرفته شده‌است؛ و «دز» نیز به معنی قلعه است و منظور دژی است که عده‌ای نگهبان و مأمور برای حفاظت پل در آن زندگی می‌کردند. چنانچه پس از دوران انحطاط شوش و نیز خرابی جندی شاپور، برخی مردم این دو شهر به اطراف این دژ پناه آوردند و خانه‌هایی ساختند و به تدریج شهر به وجود آمده‌است. دزفول در اصل «اندامیش» يا اندیمشک نام داشته و تا اوایل قرن سیزدهم نیز به همین نام بوده‌است. معمولاً دژ به معنی قلعه است ولی در اینجا منظور یک دژ طبیعی می‌باشد که در ۴۸ کیلومتری دزفول در کنار رود دز قرار گرفته و یکی ازمهمترین استحکامات کوهستانی ایران به‌شمار می‌آید.[۲۳][۲۴]

در نگاهی دیگر می‌توان گفت چون در گویش مردم بومی، نام دسفیل یا دزفیل بکار برده می‌شود و این نام را سینه به سینه از نیاکانشان شنیده‌اند و از طرفی ارتش ساسانی دارای فیل بوده‌است و فیل‌ها معمولاً در جاهای پرآب مانند کنارهٔ رودخانه‌ها نگهداری می‌شوند، نام دژپیل (دژی برای نگهداری فیل) نیز می‌تواند یکی از نام‌های درست برای این شهر باشد. (دژ=قلعه، پیل=فیل)[نیازمند منبع]

سهراب ابن سرابیون در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین خوزستان می‌نویسد: دزفول یعنی دژ پل که منظور قلعه پل باشد که در کنار رودخانه دز در جنوب شهر سابق جندی شاپور جا دارد و نیز معروف است که می‌گویند به فرمان شاپور اول ساخته شده‌است؛ که به همین مناسبت آن شهر نیز به همین نام موسوم شد.[۲۵][۲۶][۲۷]

شهر دزفول در اواخر قرن ۶ هجری به نام (دز پول) شهرت داشته‌است و در تاریخ گزیده حمدﷲ مستوفی این نام مکرر به صورت دزپول آمده‌است.[۲۸][۲۹] در برخی از کتب نام قدیم رودخانه را «زاب یا جندی شاپور» هم نامیده‌اند.[۳۰] برخی از جغرافی دانان و نیز مورخین نام این شهر را روناش و قصر روناش ذکر کرده‌اند[۳۱] و چنین استنباط می‌شود که در قرن چهارم هجری چون ساختمان‌های شهر دزفول در دو طرف رودخانه دز گسترش یافته‌اند پس در قسمت شرقی آن قلعه یا دژ قرار گرفته و قسمت غربی رودخانه به نام روناش معروف بوده‌است.[۳۲]


ابن بطوطه دزفول را «دسبول» نامیده و می‌نویسد: «از دروازه‌های شهر یک دروازه به طرف خشکی و بقیه به طرف رودخانه باز می‌شود. در دوطرف رودخانه باغها قرار دارد. عمق رودخانه زیاد است…»[۳۳]

لاکهارت می‌نویسد: «قصر روناش از محله قلعه فعلی (جای همان دژ باستانی) تا مسجد جامع دزفول را دربرمی‌گرفت. در قرون ۱۱ و۱۰میلادی (سوم وچهارم هجری) این شهر را قنطره (پل) یا قنطره رومی (پل رومی) می‌نامیدند.»[۳۴][۳۵] به دلیل این‌که روناش و دزفول در دو سر رودخانه قرار گرفته بودند، بعضی این دو قسمت را دو شهر جداگانه شمرده و برخی هر دو را دو محله از یک شهر انگاشته‌اند.[نیازمند منبع]


تصویر پل قدیم دزفول پشت اسکناس صد ریالی حکومت پهلوی
  • اندامش یا اندیمشان (Andamesh) یکی از نام‌های تاریخی دزفول است که به گفته‌اصطخری و تعدادی دیگر از مورخین، نام دزفول و همچنین نام پل دزفول بوده‌است. نمی‌توان به‌طور دقیق گفت که از چه زمانی از این نام استفاده شده‌است اما به نظر می‌رسد از دوران هخامنشیان تا ساسانیان از این نام استفاده شده‌است.[۳۶][۳۷]
  • دژپل(Dzhpl): از ۱۷۵۰ سال قبل که پل قدیمی دزفول بر رودخانه دز بنا شد، نام این شهر را دژپل گذاشته‌اند. دژپل ازنام همان پل مشتق گردیده‌است. معمولاً دژ به معنی قلعه است ولی در اینجا منظور یک دژ طبیعی می‌باشد که در ۴۸ کیلومتری دزفول در کنار رود دز قرار گرفته و یکی ازمهمترین استحکامات کوهستانی ایران به‌شمار می‌آید.[۳۸] [۳۹]
  • قنطرة الرود(پل رود)[۴۰][۴۱]
  • قنطرة اندامش(پل اندامش)[۴۲][۴۳]
  • قلعة القنطرة[۴۴]
  • دزپُهل، دزپوهل یا دزپول[۴۵]
  • قصر روناش یا رعناش(Gasr-o-Rovnas): روناش نام باستانی و پنج هزار ساله ی؛ دژپل؛ یا دزفول از شهرهای کنونی ایران است و نیز پلی که در زمان شاپور اول بر روی رودخانه دز بنا گردید پل روناش یا دژ روناش نام‌گذاری شد دژی به همین نام برای پاسداری از این پل بنا گردید که به آن قصر روناش یا رعنا می‌گفتند. نام روناش تا سدهٔ دهم هجری همچنان بر سر زبان‌ها بود تا اینکه در دوران شاه اسماعیل صفوی به؛ رعناش؛ بدل گردید. در حال حاضر نیز به برآمدگی‌های ساحل غربی دز رعنا (بدون ش) می‌گویند.[۴۶]

ابوعبدالله یاقوت بن عبداله حموی رومی بغدادی در کتاب معروف معجم البلدان پیرامون قصر روناش چنین نوشته‌است: «روناش شهرستانی از خوزستان است و جایی است که امروز دزپول گفته می‌شود.»[۴۷][۴۸]

  • روناش (Rovnas):این نام تا اوایل قرن دهم ه‍.ق رواج داشته‌است تا اینکه سرانجام در سال ۹۱۴ ه‍.ق در دوره صفویه و در زمان شاه اسماعیل اول دگرگونی یافته و رعناش (Ranas) گردیده‌است. در حال حاضر نیز برآمدگی‌های ساحل غربی دز را رعنا (Rana) می‌گویند که (ش) آخر آن حذف شده‌است.[۴۹]
  • دزفول(dezful): این نام معرب واژه دژپل است.[۵۰]

تاریخچه

پل ساسانی یا پل قدیم دزفول

بر پایه نوشته ایرج افشار (شهرهای ایران) دزفول شهری است که پیشینه آن به چندین هزار سال می‌رسد. از کهن‌ترین شهرهای استان خوزستان به‌شمار می‌رود و از دید تاریخ و فرهنگ ویژگی‌های برجسته‌ای دارد. والتر هینتس آلمانی، گمان می‌برد آوان پایتخت حکومت عیلام در اطراف دزفول کنونی جای داشته‌است.[۵۱] تپه‌های باستانی چغامیش با دیرینه‌ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از زایش مسیح که به گفته باستان‌شناسان، گنجینه ارزشمندی از دانستنی‌های سودمند پیرامون رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از زایش تا شکوفایی تمدن شوش را دربردارند نیز در شهرستان دزفول جای دارد.[۵][۵۲] از این تپه‌های باستانی آثار ارزشمندی چون نخستین سند دریانوردی جهان، لوح‌های تکامل موسیقی و مهرهای استوانه‌ای چند هزار ساله کشف شده که کلیه این آثار در موزه ملی ایران و موزه مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو نگهداری می‌شوند.[۵۳]


بانو هلن کنتور، یکی از دست‌اندرکاران گروه کاوشگری و باستان‌شناسی این گستره، در هنگام یک سخنرانی در تهران پیرامون کاوش‌های انجام گرفته در تپه چغامیش از دزفول به نام ‹‹شهری از سپیده دم تاریخ›› یاد کرده‌است.[۵۴][۵۵]


والتر هینتس آلمانی، در کتاب خود تحت عنوان «دنیای گمشده عیلام» که به فارسی ترجمه شده، می‌نویسد:

ممکن است اَوان در اطراف جایی که امروز دزفول قرار دارد، بوده باشد.

[۵۶]

دزفول پیش از دوره اسلامی

به عقیده برخی از دانشمندان ،شهر دزفول در دوره ی ساسانیان و هم زمان با پلی که در کنار آن بر روی رود دز ساخته شده ، بنیان گذاشته شده است.[۵۷] چنان که پیش تر یاد شد ، ساسانیان برای پاسداری از پل ، دژی نیز در نزدیکی آن بنا کردند ؛ منطقه پیرامون این پل و دژ، کانونی برای زیست مردم شد که سرانجام به بنیان گذاری شهر دژپُل یا دژپُهل انجامید.[۵۸] حمد الله مستوفی، اردشیر بابکان (سال ۲۴۱_۲۲۶میلادی) را بنیان گذار دزفول دانسته(ص۱۳۲) ، پژوهش های معاصر گویای آن است که پل دزفول در زمان شاپور یکم (سال ۲۷۲_۲۴۱میلادی) و یا شاپور دوم (۳۰۹ یا ۳۱۰_۳۷۹ میلادی) ساخته شده است.[۵۹][۶۰] پل دزفول شهر های جندی شاپور و شوشتر را به هم می پیوست [۶۱] و اساساً رفت و آمد را در راههای سخت گذر کوهستانی ، که استان جندی شاپور را به استان ماه(ماد) پیوند می داد ، آسان نمود.[۶۲] درباره دژ دزفول، برخی از مآخذ بر آن هستند که این دژ در دوره ساسانیان نه تنها برای پاسداری از پل به کار می رفت، بلکه به عنوان یک قلعه فراموشی برای نگهداری زندانیان والاتبار مخالف شاه نیز استفاده می شده؛چنان که ارشک سوم ؛ شاه ارمنستان ،پس از شکست خوردن و اسارت در دژ دزفول زندانی شد و در سال ۳۶۷ میلادی ناامیدانه خودکشی کرد.نام این دژ را اندامشن نوشته اند.[۶۳][۶۴] هوبشمان شباهت این نام را با اندیمشک (نام باستانی شهر دزفول) یاد آور شده است.[۶۵]

در دوره ی ساسانیان ،در کرانه چپ رود دز، در بالای شهر، آبراهه هایی برای تامین آب دزفول کشیده شد و چندین چرخاب (دولاب) بسیار بزرگ بر روی آن نصب گردید.[۶۶] در سده ی ۸ هجری قمری(سده ۱۴ میلادی)،از آبراهه شهر دزفول و چرخاب بزرگی که آب را تا ۵۰ گز(حدود ۵۰متر)بالا می برده،سخن رفته است.[۶۷] به نوشته ابن اثیر ،شهر های خوزستان مانند رامهرمز ، شوشتر ، شوش و جندی شاپور در سال های ۱۷_۲۰ هجری قمری(۶۴۱_۶۳۸میلادی)در دوره فتوحات مسلمانان به دست عرب ها افتادند ، به نظر می رسد که دزفول نیز در همین سال ها به همراه دیگر شهر های خوزستان به تصرف فاتحان در آمده است.

از اسلام تا قاجاریه

در زمان خلافت عمر خلیفه دوم، ایران توسط سپاه اعراب فتح شد و سپاهیان مسلمان وارد بخش‌هایی از خوزستان شدند. اهواز و شوشتر به تصرف نیروهای عرب مسلمان درآمد و بعد مسلمین به طرف جندی شاپور حرکت کردند و درگیری چندانی به وجود نیامد و گندی‌شاپور نیز به دست اعراب مسلمین افتاد؛ و نیز گویند در همان سال مسلمین (پس از فتح شوش) روی جندی شاپور لشکر کشیدند. در آن هنگام زرین عبدالله در پیرامون آن شهر لشکر زد و سرگرم محاصره آن بود که مدد مسلمین رسید.

لذا جندی شاپور و شوشتر به تصرف نیروهای مسلمان درآمد. دزفول که در آن زمان شامل قلعه و ساختمان‌های اطراف آن بوده‌است، نیز زیر نظر حاکم جدید یعنی حکام اموی و سپس عباسی که به شوشتر و جندی شاپور گماشته می‌شدند قرار گرفت. تقریباً تا ۲ قرن هر حاکمی که می‌آمد بر دزفول تسلط داشت و سراسر خوزستان به تصرف اعراب درآمده بود. در اواسط سده دوم هجری، دلاوری به نام یعقوب لیث صفاری که مردی شجاع و نخستین دولتمرد کاردان و با تدبیر بود؛ بدون توجه به عوامل خلافت، علم استقلال برافراشت و نخستین دولت مستقل ایرانی را پایه‌گذاری کرد و خوزستان را نیز به کانون آزادی خواهان ایران تبدیل کرد. محمد واصل در جنگ با یعقوب لیث شکست خورد و مورد تعقیب قرار گرفت و وی بر اموال و ذخائر او دست یافت. بعد از درگذشت یعقوب او را در گندی شاپور به خاک سپردند. برخی احتمال می‌دهند گندی شاپور در ۱۲ کیلومتری جنوب دزفول بوده‌است[۶۸][۶۹] (ببینید: آرامگاه یعقوب لیث صفاری). فرمان حکومت مناطقی از ایران از جمله خوزستان و دزفول در زیر حاکمیت خاندان صفاری باقی ماند.[نیازمند منبع]

شاه اسماعیل صفوی در سال ۹۱۴ هجری به هویزه رفت و حکمران آنجا را مغلوب و عده کثیری از مشعشعیان را کشت و سرزمین‌های آن‌ها را به تصرف خود درآورد. پس از تسلط نیروهای شاه اسماعیل صفوی بر خوزستان حکومت شوشتر و دزفول به شیخ محمد و حاج محمد پسران ملا قوام‌الدین که به خاندان رعناشی معروف بودند سپرده شد.

در زمان فتحعلیشاه قاجار که بخش شمالی خوزستان یعنی شوشتر و دزفول زیر نظر حکمران کرمانشاهان قرار گرفت و محمدعلی میرزای دولتشاه پسر فتحعلی شاه که یکی از شاهزادگان توانای قاجار بود، اسد خان بختیاری را که شورش کرده بود، پس از آمدن به خوزستان مطیع خود کرد مجدداً ناآرامی‌های پراکنده‌ای هم صورت گرفت تا اینکه در سال ۱۲۶۶ ه‍.ق ناصرالدین شاه، اردشیر میرزا را به خوزستان فرستاد و او ابتدا دزفول و سپس شوشتر را از چنگ شورشیان درآورد.[۷۰][منبع نامعتبر؟]

روز و نماد دزفول

مقالهٔ اصلی: روز مقاومت دزفول
ویرانه‌های یک خانه پس از موشک باران دزفول توسط رژیم بعث

با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد. این حملات به قدری زیاد بود که اعراب نام (بلد الصواریخ) به معنی شهر موشک‌ها را به دزفول دادند. دزفول به عنوان شهری که جزء اهداف اصلی حملات موشکی عراق بود شناخته می‌شده و در ترتیب ابجد موشک‌های عراقی همیشه (الف) دزفول بوده‌است. مردم دزفول با وجود موشک‌باران شدید همچنان مقاومت می‌کردند و نماز جمعه دزفول هر هفته با حضور مردم و رزمندگان اقامه می‌شد. در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ هواپیماهای عراقی در نخستین روز جنگ به شیوه نیروی هوایی ارتش اسراییل در جنگ شش‌روزه به پایگاه‌های نیروی هوایی ایران یورش بردند. پایگاه چهارم شکاری دزفول (پایگاه وحدتی) یکی از این پایگاه‌ها بود.[۷۱]

پس از آن نیروهای عراقی بارها به شهرهای دزفول و اندیمشک با بمب و موشک یورش بردند دزفول در جنگ هشت ساله ۲٬۶۰۰ کشته داشت. پس از جنگ به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر، شهر نمونه نامیده شد.[۷۲]

نماد مقاومت ایران

مقالهٔ اصلی: موشک دزفول

به پاس مقاومت و پایداری مردم دزفول در طول ۸ سال جنگ ایران و عراق، چهارم خرداد در تقویم ملی ایران از سال ۱۳۹۰ به عنوان روز مقاومت و پایداری، روز دزفول نام‌گذاری شده‌است.[۷۳]

پرونده:نماد میدان مقاومت دزفول.jpg
نماد میدان مقاومت در شهر دزفول

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی

دزفول در بین شهرستان‌های استان خوزستان

شهرستان دزفول از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی گسترده شده‌است و بلندای آن از روی دریا ۱۴۰ متر می‌باشد.[۷۴]

چهارمحال و بختیاری و اندیکا اندیمشک و لرستان اندیمشک
لالی و گتوند شمال اندیمشک
شرق   دزفول    غرب
جنوب
شوشتر شوش شوش

اقلیم

دزفول مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی است و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین بارش سالانه باران ۴۰۰ میلی‌متر و میانگین دما ۳ درجه سانتی‌گراد در زمستان و ۴۹ درجه سانتی‌گراد در تابستان است.[۷۵]

آب و هوای دزفول

ژانویه فوریه مارس آوریل مـــــه ژوئـن ژوئیـه اوت سپتامبر اکتبـر نوامبر دسامبر سـال

گرم‌ترین
C° 		۲۳ ۳۰ ۳۲ ۳۷ ۴۷ ۴۸ ۴۸ ۴۸ ۴۵ ۴۰ ۳۳ ۲۶ ۴۸

میانگین گرم‌ترین‌ها
C° 		۱۴ ۱۸ ۲۲ ۲۸ ۳۶ ۴۱ ۴۳ ۴۲ ۴۰ ۳۲ ۲۴ ۱۷ ۳۰

میانگین سردترین‌ها
C° 		۷ ۸ ۱۲ ۱۷ ۲۳ ۲۷ ۲۸ ۲۸ ۲۴ ۱۸ ۱۱ ۹ ۱۸

سردترین
C° 		-۳ -۲ -۲ ۶ ۱۲ ۱۷ ۲۰ ۱۶ ۱۲ ۵ --- -۲ -۳

بارش
mm 		۷ ۶ ۵ ۳ ۱ --- --- --- ۱ ۱ ۲ ۶ ۳۲


منبع: سایت ودربیس[۷۶] آوریل ۲۰۱۰

رودخانه‌ها

مهم‌ترین رودخانه دزفول، رود دز می‌باشد که از کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از سد دز از میان شهر می‌گذرد و تاکنون ۵ پل بر روی آن ساخته شده‌است. (پل قدیم دزفول، بر روی این رود قرار گرفته‌است) همچنین در ساحل رودخانه پارک‌ها و تفریحگاه‌هایی ساخته شده که از جاذبه‌های گردشگری شهر به‌شمار می‌روند.[۷۷]

مردم‌شناسی

قومیت

با تاخت و تاز اسکندر مقدونی و آوردن تعدادی یونانی به ایران در سال ۳۳۰ قبل از میلاد مسیح اختلاط قومیتی ترکیب تازه یافت و ۵۰سال پیش از میلاد اشکانیان (پارتیان) بر منطقه حکومت کردند. بعد از آنها گروه‌ها و اقوام دیگری از قبیل اعراب و مغول‌ها نیز به این منطقه آمدند. الغرض این مجموعه با توجه به آمیزش‌ها و مواصلت‌های بسیار ترکیبی یافت که اکنون نامش دزفول است. همانگونه که ملاحظه می شود ، مردم دزفول و به طور کلی خوزستان ؛ آمیزه ای از گروه های نژادی و قومی مختلف هستند که از چند هزار سال قبل تاکنون در این منطقه رفت و آمد و یا سکنی داشته اند؛ در دوره قبل از اسلام عیلامی ها ؛ خوزی ها (کوسی ها)؛ یونانیان ؛ پارتیان؛ پارسیان ؛ رومی ها ؛ سریانی ها ؛ اعراب و در دوره اسلامی ؛ ترک ها ؛ مغول ها ؛ گرجی ها و لرها از این گروه های قومی بودند.[۷۸][۷۹]

مردم

ایرانیکا اقوام دزفول را چنین توضیح می دهد؛جمعیت شهر را فارس ها، کردها، لرها و عرب ها تشکیل می دهند[۸۰]سایر منابع در خصوص زندگی سه قوم دزفولی و لر(بختیاری و بالاگریوه) و عرب اتفاق نظر دارند.[۸۱][۸۲][۸۳][۸۴][۸۵][۸۶][۸۷][۸۸] در گذشته خانواده های گرجی در این شهر زندگی می کردند[۸۹][۹۰][۹۱][۹۲]هوگو گروته از دزفول به عنوان یکی از محل های سکونت لر کوچک یا نام می برد.[۹۳]دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند.[۹۴]

نقشه Maunsell، نقشه قوم‌نگاری انگلستان پیش از جنگ جهانی اول،قومیت مردم شوشتر و دزفول لر درج شده است
منطقه گستردگی و نفوذ زبان‌های ایرانی به تحقیق دانشمندان آلمانی، در این نقشه رنگ نیلی وجود مردمان فارسی زبان ساکن در شهر های شوشتر، دزفول، بهبهان و مردمان لر (مردم بختیاری و بالاگریوه) در شرق و منتهی الیه شمالی خوزستان را نشان میدهد.(این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان دزفول ۴۴۴٬۰۰۰ نفر (در ۷۸٬۳۴۸ خانوار) بوده‌است که ۲۶۴۰۰۰ نفر از آنان در شهر دزفول ساکن بوده‌اند. جدول زیر روند تغییرات جمعیت شهر دزفول به شرح ذیل بوده‌است.[۹۵]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۴۵۸۴٬۴۹۹—    
۱۳۵۵۱۲۱٬۲۵۱۴۳٫۵٪+
۱۳۶۵۱۵۱٬۴۲۰۲۴٫۹٪+
۱۳۷۰۱۸۱٬۳۰۹۱۹٫۷٪+
۱۳۷۵۲۰۲٬۶۳۹۱۱٫۸٪+
۱۳۸۵۲۲۸٬۵۰۷۱۲٫۸٪+
۱۳۹۰۲۴۸٬۳۸۰۸٫۷٪+
۱۳۹۵۲۶۴٬۷۰۹۶٫۶٪+

زبان

مقالهٔ اصلی: گویش دزفولی

مردم شهر دزفول به گویش دزفولی از زبان فارسی .[۹۶][۹۷][۹۸] [۹۹][۱۰۰] [۱۰۱][۱۰۲][۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵] و لری بختیاری و لری شمالی[۱۰۶][۱۰۷][۱۰۸][۱۰۹][۱۱۰][۱۱۱] [۱۱۲]گویش دزفولی از لحاظ ساختاری به لری نزدیک تر است تا فارسی [۱۱۳]ایرانیکا در مقاله ایی دیگر گویش دزفولی را جز گویش های لری جنوبی تقسیم بندی کرده است.[۱۱۴]گویش دزفولی شامل دو لهجه عمدهٔ حیدرخانه و صحرابدری است. لهجهٔ غالب در شهر دزفول حیدرخانه است که به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند.حسنعلی خان افشار در دوره قاجار زبان اهالی دزفول را فارسی نزدیک به لری ذکر کرده است که قابل فهم نیست.[۱۱۵]گویش دزفولی با زبان لری از جمله گویش بختیاری اشتراکات زیادی در حوزه واژگان دارد.[۱۱۶]

پراکنش گویشوران زبان فارسی،در تصویر بالا، مناطق شوشتر ، دزفول و بهبهان در خوزستان نیز از گویش وران زبان فارسی هستند.(این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)
نقشه مناطقی که زبان مادری اکثریت مردم آنجا یکی از زبان‌های ایرانی است(در این نقشه شهر های شوشتر، دزفول و بهبهان دارای جمعیت اکثریت فارسی زبان هستند.(این نقشه دارای اصالت تاریخی نمی باشد و صحت آن مورد تایید نیست)

دین و مذهب

اکثر مردم شهر دزفول مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. در دزفول دراویش نیز زندگی می‌کنند.

تمامی مراسم مهم شیعیان از جمله جشن نیمه شعبان، عزاداری‌های محرم، روزه‌داری در رمضان و دیگر مراسمات در این شهر صورت می‌گیرد.[۱۱۷][۱۱۸]

آرامگاه محمد بن موسی الکاظم مشهور به سبزقبا، رودبند و محمد بن جعفر طیار از مهم‌ترین مکان‌های مذهبی این شهر به‌شمار می‌رود که در طول سال‌ها مورد استقبال مسافران این شهر قرار می‌گیرند.[۱۱۹]

نمایی از داخل آرامگاه سبزقبا

فرهنگ

آداب و رسوم

بیرق زنون

از گذشته‌های دور و در شب عید قربان، رسمی تحت عنوان بیرق زدن که موسوم به بیرق زنان یا بیرق زنون می‌باشد، رایج و متداول است. در این رسم به تعداد افراد خانواده حاجی، بیرق‌های کوچکی که مثلثی شکل هستند، تهیه می‌شود و پایه هر یک از این بیرق‌ها که شبیه پرچم می‌باشد دارای طول‌های مختلفی است؛ مثلاً طول اولین بیرق از یک یا ۱/۵ یا متر شروع شده و به نسبت افراد کوتاه‌تر می‌شود؛ یعنی به اندازه سن افراد خانواده برای هر یک از افراد، یک بیرق زده می‌شود که رنگ آن‌ها سفید و سبز است. رنگ سفید که بیرق بزرگ است، برای حاجی یا پدر خانواده است. اگر زن و مرد هر دو به خانه خدا مشرف شده باشند، برای هر دو نفر آن‌ها دو بیرق سفید که باز هم طول پایه بیرق زن کمی کوتاه‌تر از بیرق مرد نصب می‌شود و سپس به تعداد اولاد هر خانواده بیرق تهیه شده و در شب عید قربان که در دزفول به شب بیرق زنان معروف است، همه فامیل و بستگان و آشنایان در منزل حاجی جمع شده و پس از صرف شام و پذیرایی به اجرای مراسم مداحی و دعاخوانی توسط مداحان اقدام به نصب بیرق‌ها در پشت بام می‌کنند. پس از نصب هر بیرق و ذکر نام وی که همراه با خواندن اشعار محلی به گویش دزفولی است صلوات فرستاده و برای سلامتی آنان دعا می‌کنند. این رسم تا پاسی از شب عید قربان در منازل و خانواده‌ها ادامه داشته و مردم به جشن و شعرخوانی می‌پردازند. این رسم کهن تا به امروز در دزفول استمرار داشته‌است.

دست رزون

دست رزون یا حنابندان یکی از آداب و رسوم عروسی در نزد اقوام ایرانی و مردم دزفول می‌باشد. جشن حنابندان که به تعبیری آخرین رسم از آداب عروسی ایرانی می‌باشد، جشنی است که در واقع مراسم خداحافظی عروس بوده و در آخرین شب اقامت عروس به‌طور رسمی در خانه پدری برگزار می‌گردد. «حنا از جنت است» و اثری از بهشت و نشانه‌ای از شادی، مهر و نیکبختی دارد. این باوری است که ایرانیان باستان داشتند و هنوز هم پابرجاست.

در دزفول یک روز قبل از عروسی جهیزیه عروس را به خانه داماد برده و در طی این روز مراسم حنا بندان را برگزار می‌کنند به این صورت که دست و پای عروس و داماد را حنا زده و دختران دم بخت باقی‌مانده حنای عروسی را به نیت خوش‌یمنی به دست و پای خود می‌زنند به این رسم در دزفول «دست رزون» می‌گویند.

مراسم محرم

در روز نهم و دهم یعنی تاسوعا و عاشورا مراسم خاص در دزفول برگزار می‌کند، بدین صورت که در این روزها مردم سه بار مجزا به‌طور کامل با هیئت‌های بزرگ خود بیرون می‌آیند و عزاداری می‌کنند. در دزفول بیش از صد هیئت عزاداری وجود دارد و شهر به دو قسمت تقسیم می‌شود که عصر تاسوعا تمامی قسمت جنوبی شهر به طرف قسمت شمالی شهر حرکت می‌کنند و در عصر عاشورا تمامی قسمت شمالی شهر به طرف قسمت جنوبی شهر حرکت می‌کنند و در خیابان‌های اصلی شهر عزاداری می‌کنند.

در صبح عاشورا نیز همه مردم شهر و هیئت‌ها به محلی مشخص به نام رودبند حرکت می‌کند و با گذراندن مسیر خاص سنتی خود که سال‌ها پیش رسم بوده، علم‌های بزرگی را آرایش می‌کنند و آن‌ها را بر سر شانه خود حمل می‌کنند تا به امامزاده رودبند ببرند و در مقابل امامزاده به رقصاندن این علم‌ها می‌پردازند که به این کار «علم‌یراق» گفته می‌شود. برای تزئین علم‌ها از شال‌های رنگی سبز، سیاه یا سفید استفاده می‌کنند و طول برخی از این علم‌ها به ۱۲ متر می‌رسد.

از دیگر رسوم محرم مراسم چوب‌بازی است که نمادی از صحنه جنگ است و به‌صورت نمایشی همراه با طبل، دهل، صدای شیپور و سرنا در جلو تکایا و در محله‌های عزاداری صورت می‌گیرد. در این مراسم عده‌ای از مردان به دو گروه تقسیم می‌شوند و با چوب، سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می‌پردازند.

مراسم چلاب زنی و مراسم شبیه خوانی از دیگر مراسم است. در این مراسم عدهای بازیگر در نقش‌های مختلف، شخصیت‌های مهم تاریخ کربلا را به نمایش می‌گذاشتند. تمامی متن به صورت شعر با لحن و آهنگ خاص و بعضاً همراه با نوحه خوانده می‌شود. این شخصیت‌های مهم تاریخ در صبح تاسوعا با گهواره‌ای از علی اصغر در کنار عزاداران حرکت می‌کنند و مردم نذر خود را به گهواره علی اصغر نذری می‌دهند مرثیه می‌خوانند و مردم هم به عنوان اینکه آن‌ها شخصیت واقعی هستند یا نفرین می‌کنند یا دعا می‌خوانند.

موسیقی

موسیقی دزفول و شوشتر از یک ریشه‌اند، به‌طوری که نمی‌توان گفت که کدام نغمه از کدام‌یک از این دو شهر است. برخی از گوشه‌های محلی را دزفولی‌ها بهتر اجرا می‌کنند و برخی دیگر را شوشتری‌ها. همچنین برخی تیکه‌ها از نظر دزفولی‌ها اهمیت کمتری دارند و برخی دیگر از نظر شوشتری‌ها.[۱۲۰]

سینما

شهر دزفول دارای سه سینما است که یکی از آن‌ها جهت بازسازی از سال ۸۶ بسته شده‌است. مجتمع فرهنگی سینمایی اصلی‌ترین سینمای دزفول است که معماری سنتی دارد. دیگر سینمای دزفول سینما مهتاب است.

کتابخانه

شهر دزفول داری کتابخانه‌های متعددی است که از جمله آن‌ها کتابخانه عمومی مخبر، آیت ا… قاضی، رودبند، غدیر، امام خمینی، شهدای صفی‌آباد، بوعلی سینا، شاه رکن الدین، فتح المبین، آزادگان، دکتر پاشا، امام حسن مجتبی، شهید زمانی و شهدای سردشت هستند.

رسانه‌ها

رادیو دزفول
(رادیو شهری دزفول)
نوعموج FM ردیف ۹۴٫۲ موج AM ردیف ۱۶۰۲
ستاددزفول
برنامه‌سازی
زبان(ها)فارسی، گویش دزفولی
وابستگیصدا و سیمای خوزستان
مالکیت
افراد کلیدی
سید محمد کاظمینی[۱۲۱]
بسته به برنامه دارد
تاریخ
آغاز به کار۱۳۵۹/۸/۱۵
پیوندها
وبگاه

رادیو دزفول که بخشی از مجموعه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران است، این رادیو در آبان ماه سال ۱۳۵۹ تأسیس شد و هم اینک روزانه بین ۵ تا ۷ ساعت برنامه به زبان فارسی و گویش دزفولی از زبان فارسی پخش می‌کند. این برنامه‌ها در قالب برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی، خبری، محلی و ورزشی و سرگرمی هستند. این رادیو شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش را پوشش می‌دهد.

اقتصاد

کشاورزی

دزفول یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران است. خاک حاصلخیز و آب کافی شرایط مناسبی را برای کشت مرکبات، صیفی جات و گل و گیاه فراهم کرده‌است. مرکبات دزفول بخصوص پرتقال از سالمترین و مرغوب‌ترین نوع مرکبات کشور محسوب می‌شوند. دزفول از نظر تولید گل‌های رز و مریم در کشور بالاترین رتبه را داراست. بخش عمده‌ای از تولیدات گل دزفول به سایر استان‌ها و خارج از کشور صادر می‌شوند.[۱۲۲]

کشاورزی در دزفول سابقه‌ای تاریخی دارد. بخش غیر کوهستانی دزفول پرآب‌ترین منطقه کشاورزی استان خوزستان است. این امر موجب رونق کشاورزی در این شهرستان شده‌است و دزفول را به عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی استان مطرح نموده‌است. شهرستان دزفول از خاک بسیار مرغوب، هوای مناسب و آب فراوان با شبکه‌های مدرن آبیاری، وجود مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد با سابقه ۵۲ ساله و نیز دو شرکت بزرگ کشت و صنعت شهید بهشتی و شهید رجایی، برخوردار است.[۱۲۳]

دشت پربار دزفول و گذر رودخانه‌های پرآبی مانند دز و کرخه سبب شده که بیشتر فراورده‌های کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، دانه‌های روغنی، چغندر، مرکبات، صیفی جات، گیاهان زینتی و پرورش انواع دام و طیور و آبزیان به شیوه مدرن انجام می‌شود به‌طوری‌که قریب به ۶۷ محصول مختلف در این شهرستان پرورش و تولید می‌شود که از حیث تنوع در کشور بی‌نظیر است. همچنین ۲۰ گونه مختلف مرکبات و ده گونه از گیاهان زینتی پرورش و تولید می‌شود و مجموع میزان تولیدات شهرستان دزفول بیش از ۲ میلیون تن است.[۱۲۴]

صنایع دستی

قلم نی دزفول یکی از کالاهای مهم تجاری است که از سیصد سال قبل در دزفول کشت می‌شود و به عنوان مرغوب‌ترین قلم نی در سطح ملّی و جهانی شناخته می‌شود.[نیازمند منبع] قلم نی دزفول در گذشته به کشورهایی مثل ترکیه و چین صادر می‌شد و اکنون نیز به اغلب شهرهای ایران صادر می‌شود.[۱۲۲][۱۲۵]

نمایی از تراش بدنه قلیان بدست یک سازنده قلیان در بازار کهنه (دزفول)

ابزارهای دست‌ساز چوبی مانند زیرقلیان، قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و… از سازه‌های دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند. یکی دیگر از سازه‌های دستی این شهر کارهای دستی بر روی فلزها است که از آن میان می‌توان ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری را نام برد. در کارگاه‌های ورشوسازی بازار کهنه دزفول ابزار چای‌خوری و سینی و آتشدان ساخته می‌شود. نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه دوزی[۱۲۶] نیز از دیگر صنایع دستی این شهر به‌شمار می‌آیند.

هتل‌ها و مراکز اقامتی

دزفول دارای دو هتل سه ستاره است که عبارتند از:

  • هتل زیگورات (معروف به هتل جهانگردی)
  • هتل دز (معروف به سوم شعبان) یکی از کاخ‌های محمدرضا پهلوی
  • هتل طاووس (این هتل در دست ساخت است)
  • مسافرخانه احسان (خیابان شریعتی - نبش کوچه هتل احسان)

ره آوردها

انواع کلوچه خرمایی، کلوچه شکری، کلوچه نمکی، لوزی شکری و نان شیر، معجون کنجد، ارده، شیره (سیلون)، نان کنجدی، قرص نعناع، مرکبات از جمله پرتقال و انواع صنایع دستی[۱۲۷][۱۲۸].

غذاهای محلی

  • شوربا
  • حریسه
  • باقله توحه
  • شلّی ارده
  • آش ارده
  • ماسووا
  • بنگو
  • حمیس توله
  • برشک
  • برونی
  • اوپیوزی
  • عمرپیاز
  • دنده رو
  • صندلی سلطون
  • قلیه[۱۲۹]

گردشگری

دزفول در سال ۱۳۹۹ به شهر ملی کپو معرفی شده‌است.

جاذبه‌های طبیعی

آبشار شوی

آبشار شوی یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران در رشته‌کوه‌های زاگرس و در منطقه سردشت از توابع دزفول قرار گرفته‌است، همچنین دریاچه شهیون به عنوان یکی از زیباترین دریاچه‌های کشور در شمال شهرستان دزفول و در منطقه‌ای کوهستانی با طبیعت زیبا قرار گرفته‌است.

عبور رود دز به عنوان یکی از زلال‌ترین و پرآب‌ترین رودهای کشور از میان شهرستان دزفول باعث شده که در ساحل این رود، پارک‌ها و تفریحگاه‌های ساحلی متعددی ساخته شود که از جمله محبوب‌ترین آن‌ها تفریحگاه ساحلی دز (علی کله) است که بخصوص در فصول بهار و تابستان گردشگران زیادی را از سطح شهرستان و شهرستان‌های مجاور به خود جذب می‌کند.

یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی شهرستان دزفول که در منطقه سردشت و شمال دزفول واقع شده، سالن کوه است که علاوه بر وجود جاذبه‌های کم‌نظیر طبیعی نظیر سیاه چاله، دشت لاله‌های واژگون و غارها و چشمه‌ها مکانی مناسب برای علاقه‌مندان به ورزش کوهنوردی است.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان دزفول، پارک ملی دز است. این پارک، یکی از پارک‌های ملی ایران به حساب می‌آید که در شمال استان خوزستان و در محدوده شهر میانرود از توابع شهرستان دزفول واقع است. وجود حیات وحش غنی در کنار چشم‌اندازهای زیبا نظیر رودخانه، تالاب، این منطقه را به یکی از چشم‌اندازهای مهم استان خوزستان به ویژه از لحاظ پرنده نگری تبدیل کرده‌است. این جنگل‌ها یکی از زیستگاه‌های مهم گونه نادر گوزن زرد ایرانی است.

جاذبه‌های تاریخی

سد و نیروگاه دز یک سد بتُنی برق‌آبی است که در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی دزفول وبر روی ارتفاعات سلسله کوه‌های زاگرس احداث شده‌است با احداث این سد دریاچه‌ای به طول ۵۶ کیلومتر و با ظرفیت ۳/۳ میلیارد متر مکعب به وجود آمده‌است این سد که از نوع بتنی دو قومی است و دارای ۲۰۳ متر ارتفاع و طول تاج آن ۲۱۲ متر می‌باشد. نیرو گاه دز با داشتن ۸ واحد هر کدام به قدرت ۶۵ مگاوات نفش مهمی را در تولید برق و تنظیم فرکانس شبکه سراسری ایفاد می‌کند. نیروگاه این سد دارای قدرت نصب ۵۲۰ مگاوات است. احداث سد عظیم دز، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی توسط ایتالیایی‌ها در کوه‌های زاگرس آغاز و در سال ۱۳۴۱ خورشیدی پایان یافت.

پل باستانی دزفول در۱۲۰ سال پیش
بازار کهنه (دزفول) در سال ۱۳۵۷

نامی‌ترین سازه تاریخی دزفول «پل قدیم» دزفول است که شاپور نخست ساسانی به کمک زندانیان رومی آن را بر روی رود دز ساخت است از این رو پل رومی نیز خوانده می‌شود. این پل پیشینه‌ای نزدیک به ۱۷۰۰ سال دارد.

همچنین کشف آثاری همچون تپه‌های چغامیش سبب شده که دزفول را شهری از سپیده دم تاریخ بنامند.

آسیاب‌های آبی دزفول، مسجد جامع دزفول، بازار قدیم دزفول، آرامگاه «یعقوب لیث صفاری شهریار ایرانی»، تپه‌های چغامیش، شهر باستانی جندی شاپور و دانشگاه جندی شاپور اولین دانشگاه جهان ساخته شده در زمان ساسانیان، شهر باستانی ایوان کرخه، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، خانه تیزنو و خانه سوزنگر و خانه قلمبر از بخش‌های دیدنی و تاریخی این شهرستان به‌شمار می‌آیند.

خانه تیزنو

موزه آجری ایران

بافت تاریخی دزفول شامل خانه‌ها، مساجد، ساباط‌ها، حمام‌ها و گذرگاه‌های قدیمی است که از نظر معماری یکی از ارزشمندترین بافت‌های تاریخی کشور است و تاکنون بیش از یکصد اثر ملی از آن به ثبت رسیده‌است. بافت آجری با معماری اصیل ایرانی و تزئینات زیبا، دزفول را به «موزه آجری ایران» معروف کرده‌است.[۱۲۲] در دزفول تا چشم کار می‌کند، آجرچینی به سبک «خوون» به چشم می‌خورد که پس از دزفول بیشترین نمونه برای استفاده آجر را می‌توان در شوشتر دید.[۱۳۰] این نوع آجرکاری در دوره صفویه پیشرفت و توسعه فراوانی پیدا کرد و تا اواخر سلسله قاجاریه و پهلوی اول ادامه داشت. اما سال‌های ۱۳۳۰ هجری شمسی تا ۱۳۴۰ را دهه پایان دهی و کنار گذاشتن این هنر با ارزش و جایگزینی آجر مستطیل شکل غربی و مصالح دیگر دانست.[۱۳۱] پیش از آن برج‌ها و زیگوراتها و کاخ‌های دزفول و حتی زیگورات ایلامی چغازنبیل که قدیمی‌ترین بنای شناخته شده در ایران به‌شمار می‌رود، با خشتهایی بزرگ و ضخیم ساخته می‌شدند. در دوره هخامنشیان از آجر لعابدار در دیوارهای کاخ آپادانا و قصر شوش استفاده شده که آن‌ها نیز دارای ابعاد بزرگی هستند.[۱۳۲] اما قدیمی‌ترین ابعاد و اندازه آجر در شهر دزفول متعلق است به آجرهای پل باستانی ساسانی که ساخت آن را به شاپور اول نسبت می‌دهند. این پل در قسمت پایین بر روی پایه‌های سنگی باربر و در قسمت فوقانی با آجر مربع شکل دوره ساسانی بنا شده‌است. بافت قدیم دزفول با وسعت بیش از۲۰۰ هکتار دارای ۲۸ محله و شبکه‌ای از معابر بطولی فراتر از۶۲ کیلومتر درکناره رود دز قرارگرفته‌است. این بافت دارای ۱۲ هزار واحد مسکونی به غیر از فضاهای مسکونی و تجاری می‌باشد.[۱۳۳] در دزفول، بناها بین شش تا هفت متر ارتفاع دارند و در آن‌ها تزئینات متنوع و زیبای آجری به چشم می‌خورد. پوشش ساختمان‌ها عموماً طاق و قوسی و از نوع پنج و هفت و نیم دایره است و قدمت عمومی بناها به دوره‌های قاجار و پهلوی نسبت داده می‌شود. البته آثاری از دوره صفوی نیز در این بافت کهن وجود دارد و تک آثاری بسیار نفیس همچون پل قدیم و آسیاب‌ها به دوره ساسانیان مرتبط است. هم‌اکنون در محدوده ۲۴۰ هکتاری بافت تاریخی دزفول، بیش از ۱۱۳ اثر ثبت شده ملی شامل مساجد، حمام‌ها، خانه‌ها و گذرهای تاریخی وجود دارند[۱۳۴]

اماکن مذهبی

  • بقعه حزقیل نبی: این بقعه در خیابان سی‌متری شریعتی، کوچه جنب مسجد سید نورالله، در شهرستان دزفول واقع شده‌است. بقعه حزقیل نبی را مدفن یا قدمگاه حزقیل از پیامبران بنی اسرائیل می‌دانند که پدر دانیال نبی بوده‌است. در قرآن از او به نام ذوالکفل ذکری به میان آمده‌است. متأسفانه به دلیل بازسازی کامل اثری از قدمت در آن دیده نمی‌شود.[۱۳۵][۱۳۶]
  • بقعه رودبند: سید علی صفوی معروف به سلطانعلی سیاهپوش یا پیر رودبند یا روبند امامزاده‌ای در محله رودبند در شمال غربی شهر دزفول و در ارتفاعی مشرف به رودخانه، بقعه پیر رودبند مدفون است. گنبد این بنا مضرس ودارای ۲۰ سط است که این سبک معماری متعلق به خوزستان و بوشهر می‌باشد. این بنا به شماره ۲۵۴۹ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. رودبند نوه شیخ صفی الدین اردبیلی و پدربزرگِ پدربزرگ شاه اسماعیل صفوی بود که به دزفول آمده و با انجام کراماتی مردم را به آیین تشیع دعوت کرد.[۱۳۷]
  • بقعه مقوم (مقام): بیرون شهر دزفول در کنار جاده‌ای که از شهر دزفول به بقعه محمد بن جعفر می‌رود و تقریباً در جنوب غربی شهر، به فاصله یکصد قدم از جاده کوتیون و صفی‌آباد در سمت راست آن بقعه‌ای با گنبد کوچک گچ‌کاری جلب توجه می‌کند. در کتاب تذکرةالاخبار و مجمع‌الابرار از این اثر ذکری شده و آن را به نام بقعه مقام علی یادکرده‌است. سبک بنا، آجر کاری و پی‌های قطور آن، بنا را اثری متأثر از معماری سلجوقی و اوایل دوران صفویه می‌نمایاند. این بنا در سال ۱۱۸۰ هجری قمری تعمیر و ترمیم شده‌است.[۱۳۸]
  • آرامگاه سوار غیب: در جاده دزفول - صفی‌آباد در کنار کانال سوم جاده‌ای از سمت چپ جدا می‌شود که در سمت راست این جاده فرعی به فاصله پانصد متر از جاده اصلی بقعه امامزاده سوار غیب با گنبد شلجمی سفید رنگ ساده پیداست. در طرف جنوب بقعه نهری با آب کم وجود دارد. در اطراف بقعه قبرستانی است که سنگ قبر قدیمی در آن دیده نمی‌شود؛ ولی نوعی آجرچینی برای پوشش قبر، بخصوص آثار قبرهای پله‌کانی از نوع قبور اوائل اسلام دیده می‌شود.[۱۳۹]
  • بقعه پیر اسحاق در فاصله حدود دو کیلومتر بعد از شهر امام در جاده دزفول - میانرود، قل عبدشا (شهرک انقلاب) قرار گرفته‌است و قبل از رسیدن به روستای قلعه عبدشاه، بقعه پیر اساق در سمت راست جاده درمیان قبرستانی واقع است.[۱۴۰] چندین مقبره در صحن جلو و عقبی حیاط بقعه به صورت چهار طاق‌های کوچک با طاق قوسی و ضربی از آجر وجود دارد. بر روی در ورودی بقعه نوشته شده‌است: «اسحاق و اسماعیل». در درون بقعه دو قبر وجود دارد که ظاهراً یکی از آن‌ها قبر اسحاق و دیگری قبر اسماعیل است و نزد مردم محل شهرت دارند.
  • بقعه جابربن عبدالله انصاری: این بقعه در جاده شوش، نزدیک پل حمید آباد و در میان درختان سرسبز و با صفا قرار گرفته‌است. این بقعه، مدفن نوه ارشد جابربن عبدالله انصاری صحابی بزرگ پیامبر، می‌باشد و به نام جدّ خویش نامیده شده‌است. وی جد خاندان انصاری دزفولی است و به جابر صغیر معروف است. گرچه بقعه جابربن عبدالله انصاری قدیمی است؛ ولی اخیراً تعمیراتی در آن انجام گرفته‌است.[۱۴۱]
  • بقعه گزیده خاتون: بقعه سیده گزیده خاتون دختر مکرمه مخدره معظمه سلطان سید علی سیاهپوش می‌باشد که در نزدیکی بقعه پدرش قرار گرفته‌است و دارای یک ایوان است که تعمیر گردیده‌است.[۱۴۲]
  • بقعه پیر اکبر: این بقعه نزدیک رودخانه دزفول در زیر پل جدید کناره جاده ساحلی در نزدیکی مسجد پشت قاپی (آیت‌الله طالقانی) محله قلعه قرار دارد و به اکبر زرین کلاه مشهور است. این بقعه در حال حاضر در حال بازسازی است.[۱۴۳]

ساختار شهری

پارک رعنا

شهرداری

شهرداری دزفول یکی از کهن‌ترین شهرداری‌های کشور و نخستین شهرداری استان خوزستان و پنجمین شهرداری کشور به‌شمار می‌رود که در سال ۱۲۹۹ خورشیدی بنیان نهاده شده‌است. شهرداری دزفول دارای هشت سازمان و ۳ منطقه می‌باشد. همچنین راه‌اندازی منطقه ۴ در دست ساخت می‌باشد.[۱۲۹][۱۴۴]

فضای سبز

دزفول سبزترین شهر استان خوزستان با سرانه فضای سبز ۱۵٫۲ متر مربع به‌شمار می‌رود که از این دید در میان دیگر استان‌ها از جایگاه بالایی برخوردار است.

فرودگاه دزفول

ترابری

فرودگاه

دزفول دارای یک فرودگاه است که به عنوان تنها فرودگاه شمال خوزستان تأسیس شده و پروازهای روزانه آن به تهران و مشهد برقرار می‌باشد. هم چنین در مجاورت این فرودگاه، پایگاه چهارم شکاری دزفول قرار گرفته‌است.

پایانه مسافربری

دزفول دارای یک پایانه بزرگ مسافربری در خاور شهر ویک پایانه محلی در جنوب شهر است.

بزرگراه دزفول - اندیمشک

پایانه میوه و تره‌بار

دزفول ۲ میدان میوه و تره‌بار بزرگ (به نام‌های قدیم و جدید) دارد که بخش عظیمی از مرکبات و سیفی‌جات خوزستان از آنجا به اکثر نقاط کشور حمل می‌شوند. علاوه به آن در اطراف میدان میوه و تره بار ده‌ها پایانه ترابری وجود دارد که این مجموعه دزفول را به قطب میوه و تره‌بار و ترابری خوزستان و غرب کشور تبدیل کرده‌است.[۱۴۵]

راه‌های زمینی

  • بزرگراه دزفول – اندیمشک به درازای ۵ کیلومتر
  • بزرگراه دزفول – شوش به درازای ۲۵ کیلومتر
  • راه آسفالته دزفول – شهیون به درازای ۵۵ کیلومتر
  • راه آسفالته دزفول – شوشتر به درازای ۶۷ کیلومتر
  • راه آسفالته دزفول – لالی به درازای ۸۵ کیلومتر

تاکسیرانی

سازمان تاکسیرانی دزفول در سال ۱۳۷۶ راه‌اندازی شد و هم‌اکنون ۱۲۰۰ دستگاه تاکسی شهری گردشی و خطی، ۱۰۰ دستگاه خودروی مسافربر و همچنین شمار ۲۹۰ دستگاه وانت بار درون‌شهری را تحت پوشش دارد.

اتوبوسرانی

سازمان اتوبوسرانی دزفول در سال ۱۳۶۹ راه‌اندازی شده‌است. هم‌اکنون بیش از ۱۵۰ دستگاه اتوبوس در ناوگان ترابری درون‌شهری دزفول فعالیت می‌کنند.

مراکز درمانی

مراکز تفریحی

تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
  • تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
  • شهربازی بعثت
  • باغ پرندگان
  • پارک دولت
  • پارک خانواده
  • پارک ملت
  • پارک ولیعصر
  • پارک دانشجو
  • پارک آزادگان
  • پارک جنگلی میلاد
  • پارک جنگلی لاله
  • مرکز تفریحی سوم شعبان
  • پارک ساحلی رعنا
  • پارک ساحلی دووه
  • پارک جنگلی شهرداری
  • پارک ساحلی علی کله
  • پارک بانوان
  • پارک رسالت

ورزشگاه‌ها

مشاهیر دزفولی

شهرهای خواهرخوانده

دزفول با دو شهر جهان خواهرخوانده است:

زمان کشور شهر خواهرخوانده
۲۰۱۲  لبنان صور[۱۵۰]
۲۰۲۲  یمن صعده[۱۵۱]

جستارهای وابسته

یادداشت‌ها

  1. ↑ آمار بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ است و بر همین اساس، جمعیت شهر دزفول ۲۶۴٬۷۰۹ تن و استان خوزستان ۴٬۷۱۰٬۵۰۹ تن بوده‌است.

منابع

  1. ↑ ۴۰۵مقدسی
  2. ↑ نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بایگانی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز آمار ایران
  3. ↑ https://irna.ir/xjLRP2 ارزیابی دزفول برای معرفی به عنوان شهر جهانی کپو آغاز شد،ایرنا
  4. ↑ https://www.iribnews.ir/00CZcf دزفول ،شهر گل های رز و مریم، وبگاه خبر گزاری صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «شهرداری دزفول». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۰.
  6. ↑ دانشنامهٔ ایرانیکا
  7. ↑ «جمعیت دزفول 40 هزار نفر است».
  8. ↑ «معرفی حوضه آبریز رودخانه دز».
  9. ↑ «دزفول در یک نگاه - سیلی ور دزفیل».
  10. ↑ «ستاره گشت آسمان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۰.
  11. ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  12. ↑ «مساحت و موقعیت شهرستان دزفول».
  13. ↑ "دزفول نگین تاریخی زاگرس".
  14. ↑ «رسوم و باورهایی از مردم دزفول» (PDF). روزنامه اطلاعات. ۲۰ آبان ۱۳۸۸.
  15. ↑ "«دزفول» شهری از سپیده دم تاریخ".
  16. ↑ "دزفول، شهر بناهای آجری".
  17. ↑ «تاریخچه و نقشه جامع شهر دزفول در ویکی آنا». خبرگزاری آنا.
  18. ↑ «دزفول پایتخت مقاومت ایران».
  19. ↑ «چهارم خرداد؛ «روز دزفول، روز ملی مقاومت و پایداری»».
  20. ↑ «دزفول پایتخت مقاومت ایران».
  21. ↑ «معرفی شهرستان دزفول».
  22. ↑ {{یادکرد وب | نشانی=http://www.deznoosh.com/dezful.htm | عنوان=معرفی شهرستان دزفول
  23. ↑ «وجه تسمیه و سوابق تاریخی دزفول».
  24. ↑ نزهة القلوب(بخش نخست از مقاله سوم)حمد الله مستوفی،به کوشش محمد دبیر سیاقی،تهران،۱۳۳۶ شمسی،۱۳۲
  25. ↑ «ویسگون - دِزفول شهری است در نیمروز (جنوب) باختری ایران».
  26. ↑ ،جلد ششم تاریخ ایران_ کمبریج ، لارنس لاکهارت،۱۵۲
  27. ↑ جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی،گای لسترنج،ترجمه محمود عرفان،تهران،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،۲۳۸
  28. ↑ «دزپول».
  29. ↑ حمد الله مستوفی،تاریخ گزیده(در صفحات ۵۵۷، ۷۲۵، ۷۵۰، ۷۵۱)
  30. ↑ عجایب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره،سهراب،۱۴۹
  31. ↑ معجم البلدان،یاقوت حموی(۱۱۱/۴)
  32. ↑ «روزنامه اطلاعات».
  33. ↑ «دزفول».
  34. ↑ «پل قدیم دزفول (پل رومی، پل اندامش)».
  35. ↑ عجایب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره،سهراب،۱۴۹
  36. ↑ سفرنامه:گذر از ذهاب به خوزستان،هنری کرزیک راولینسن،مترجم:سکندر امان اللهی بهاروند،ناشر:آگاه،صفحه۳۱
  37. ↑ ایران و قضیه ایران ،لردکرزن، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانیII/۳۰۳
  38. ↑ «دژپل».
  39. ↑ معجم البلدان،یاقوت حموی(۱۱۱/۴)
  40. ↑ الاعلاق النفیسه،ابوعلی احمد ابن عمر رسته اصفهانی،۹۰
  41. ↑ المسالک و الممالک ،عبیدالله ابن خردادبه به کوشش دخویه،۱۷۶
  42. ↑ المسالک و الممالک ،اصطخری،۱۹۷
  43. ↑ صورة الارض ،محمد ابن حوقل،بیروت،۱۹۹۲(میلادی)،۳۰۷
  44. ↑ ،معجم البلدان،یاقوت حموی(۱۱۱/۴)
  45. ↑ مکنزی،۱۶۲
  46. ↑ http://ronashdesign.com/f. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  47. ↑ احسن التقاسیم فی معرفة الاقاليم،مقدسی،۴۰۵
  48. ↑ معجم البلدان،یاقوت حموی(۱۱۱/۴)
  49. ↑ «روناش نام باستانی دژپل؛ یا دزفول از شهرهای کنونی ایران است».
  50. ↑ http://www.mydez.com/fa/dezful/origin. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  51. ↑ «AWAN – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۶.
  52. ↑ سایت ایرانیکا
  53. ↑ "آیا کهن‌ترین سند دریانوردی جهان در دزفول است؟".
  54. ↑ «شهری از سپیده دم تاریخ». باشگاه خبرنگاران جوان.
  55. ↑ «میراث دزفول». وبگاه میراث دزفول.
  56. ↑ «AWAN – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۶.
  57. ↑ راولينسن ،٣١
  58. ↑ (دانشنامه ایرانیکا،VII/٣۵۱)
  59. ↑ لاکهارت،۱۵۲
  60. ↑ لسترنج،۲۳۸
  61. ↑ راولينسن ،٣١
  62. ↑ برانر،۷۵۴
  63. ↑ لاکهارت،۱۵۳
  64. ↑ ایران در زمان ساسانیان،آرتور امانوئل کریستن سن،ترجمه رشید یاسمی،۳۰۷
  65. ↑ فرهنگ ریشه شناسی فارسی،هوبشمان(I/۱۹)
  66. ↑ لاکهارت،۱۵۳
  67. ↑ (حمد الله همانجا)
  68. ↑ اقتداری، احمد. آثار و بناهای تاریخی خوزستان (دیار شهریاران). جلد اول. نشر انجمن آثار ملی (۱۳۵۴)، نشر اشاره (۱۳۷۵)، ص ۳۳۶ تا ص ۳۴۹
  69. ↑ امام شوشتری، محمدعلی. تاریخ جغرافیایی خوزستان.
  70. ↑ http://www1.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100931261244. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  71. ↑ بی‌بی‌سی فارسی
  72. ↑ «شهری که سه هزار بار بمباران شد + عکس».
  73. ↑ «معاون فرماندار دزفول:چهارم خرداد نماد مقاومت و پایداری ملت ایران است».
  74. ↑ "وبسایت ژئودهی".
  75. ↑ "دزفول".
  76. ↑ "آب و هوای دزفول" (به انگلیسی). وبگاه ودربیس. Retrieved 27 April 2010.
  77. ↑ "حوضه رودخانه دز".
  78. ↑ http://shoaresal.ir/fa/news/11587/نژاد-و-اصلیت-دزفولی-ها-چیست-
  79. ↑ مردم شناسی ایران هنری فیلد،ترجمه عبدلله فریار(ص۲۲۲).
  80. ↑ «DEZFUL». Encyclopaedia Iranica Online. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
  81. ↑ «رئیس شورای اسلامی شهر دزفول گفت: قومیت‌های مختلف شهرستان دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری اند».
  82. ↑ «خرم‌آباد|گردهمایی بزرگ قوم لر در دزفول برگزار می‌شود- اخبار استانها تسنیم | Tasnim». خبرگزاری تسنیم | Tasnim. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
  83. ↑ «جمعیت این شهر متشکل از اقوام مختلف از جمله دزفولی و لر بختیاری، و اقلیت‌های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده‌است.». wikishahid.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
  84. ↑ «اهالی شهرستان شیعة دوازده امامی‌اند و به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند». دانشنامه جهان اسلام دزفول.
  85. ↑ http://www.sobhemellatnews.ir/fa/News/93670/دزفول-رنگارنگ،-تنوع-و-اخوت-اقوام. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  86. ↑ «جمعیت این شهرستان از اقوام مختلف از جمله لر، بختیاری، دزفولی و اقلیت های عرب، ترک و کرد و چندین قومیت دیگر تشکیل شده است». www.visitiran.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۳-۲۸.
  87. ↑ «اقواگ دزفول از جمله لر، عرب، دزفولی و بختیاری». دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران.
  88. ↑ «شهرستان دزفول همواره بدلیل حضور شهروندانی از 4 قومیت عالی و عمده لر، بختیاری، عرب و دزفولی».
  89. ↑ «همایش بررسی تاریخ خاندان گرجی ها در دزفول بررسی شد،تاریخ انتشار ۱۹ اسفند ۱۳۹۷،دزفول خبرگزاری ایرنا».
  90. ↑ «نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ».
  91. ↑ نسب نامه سلسله انساب گروهی از گرجی تباران خوزستان و برخی اقوام وابسته، مقدمه تصحیح حاشیه و تعلیق امین قزلباشان با همکاری علیرضا چنگیزی و رضا خضریان، تهران، ارمغان تاریخ، چاپ اول، 1395، ص 65.
  92. ↑ «شناسنامه خاندان های گرجستانی تبار در خوزستان،دزفول خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران».
  93. ↑ سفرنامه هوگو گروته،مجید جلیلوند،چاپ1369(ص۴۰).
  94. ↑ «دكتر عباس امام، خوزستان‌شناس درخصوص مردم شناسی دزفول می گوید؛دزفولی‌ها اصالتا یا بختیاری هستند یا عرب‌تبار و لر‌تبار زیرا دزفول شهری است كه از قرن‌های گذشته در اطراف آن اقوام مختلف زندگی می‌كرده‌اند». www.irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
  95. ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
  96. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects
  97. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/dezful#pt2
  98. ↑ http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii
  99. ↑ Gernot Windfuhr. «The Iranian Languages».
  100. ↑ Anonby، Erik John (۲ جولای ۲۰۰۳). Update on Luri: How many languages?. Journal of the Royal Asiatic Society (Third Series). ص. ۱۷۸. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۷ اوت ۲۰۲۱.
  101. ↑ "LORI DIALECTS" (به انگلیسی). iranica. Retrieved 5 February 2014.
  102. ↑ "LORI LANGUAGE ii. Sociolinguistic Status of Lori" (به انگلیسی). Iranica. Retrieved 5 February 2014.
  103. ↑ "DEZFŪL" (به انگلیسی). Iranica. Retrieved 5 February 2014.
  104. ↑ عرب، محمدحسن (۱۳۹۴). واژگان بی معادل گویش دزفولی. تهران: دارالمومنین. صص. ۱۷.
  105. ↑ Horst، Kristen (۲۰۱۱). Dezfuli Dialect. صص. ۱۷.
  106. ↑ «اهالی شهر به فارسی با گویشهای محلی (دزفولی)، لری بختیاری و لری خرّم‌آبادی سخن می‌گویند». دزفول دانشکده جهان اسلام.
  107. ↑ «مردم این شهر بختیاری یا لر هستند و به زبان‌های لری بختیاری، دزفولی و لری خرم‌آبادی صحبت می‌کنند.». گردشگری دزفول.
  108. ↑ نجفی, سمیه (1394-02-11). "بررسی تضاد قومی در شهر دزفول (مطالعهٔ قوم لر و دزفولی)" (به Farsi). دومین کنفرانس ملی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); Check date values in: |date= (help)نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link)
  109. ↑ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۶، ص 126ـ127، 129.
  110. ↑ «زبان‌های گفتاری :فارسی(گویش دزفولی، لریِ بختیاری و لرستانی». پرتال شهرداری دزفول. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 36 (کمک)
  111. ↑ https://home.mehromah.ir/fun/touring-iran/18353-Dezful-city.html [اهالی این شهر، دزفولی، لر یا بختیاری هستند و به زبان های دزفولی، لری بختیاری و لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند.  اهالی این شهر، دزفولی، لر یا بختیاری هستند و به زبان های دزفولی، لری بختیاری و لری خرم‌آبادی سخن می‌گویند. ] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)
  112. ↑ «خوزستان خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران».
  113. ↑ «iranicaonline.org/articles/lori-language-ii».
  114. ↑ ["LORI LANGUAGE i. LORI DIALECTS – Encyclopaedia Iranica" https://www.iranicaonline.org/articles/lori-dialects «iranicaonline.articleslori-dialects»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک).
  115. ↑ سفرنامه لرستان و خوزستان،حسنعلی خان افشار(ص۱۴۹).
  116. ↑ «از روز دزفول چه می دانید؟». شهروند آنلاین. ۲۰۲۲-۰۵-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۷-۰۴.
  117. ↑ «پرچم عزای حسینی در دزفول افراشته شد».
  118. ↑ «دزفول در آستانه نیمه شعبان غرق در جشن و شادی است».
  119. ↑ «استقبال گسترده مسافران نوروزی از خیمه‌های معرفت و امامزاده ها». khuz.oghaf.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۴.
  120. ↑ درویشی، محمدرضا. ۱۳۷۳. مقدمه‌ای بر شناخت موسیقی نواحی ایران، دفتر نخست: مناطق جنوب (هرمزگان، بوشهر، خوزستان)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزهٔ هنری؛ ص ۱۱۸.
  121. ↑ برون‌مرزی و رادیو شهری؛ معاونت امور مجلس و استانها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سه شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۸۶.
  122. ↑ ۱۲۲٫۰ ۱۲۲٫۱ ۱۲۲٫۲ http://www.tabnak.ir/fa/news/352874/کهن‌ترین-سند-دریانوردی-جهان-در-دزفول. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  123. ↑ «کشاورزی در دزفول».
  124. ↑ «دزفول پیشگام در عرصه تولید محصولات کشاورزی در استان خوزستان».
  125. ↑ «تاریخچه قلم نی دزفولی».
  126. ↑ دزفول را بیشتر بشناسید... شهرخمون دزفیل (شهر ما دزفول)
  127. ↑ «صنایع دستی و سوغات دزفول».
  128. ↑ «گزارش تصویری از سوغات دزفول».
  129. ↑ ۱۲۹٫۰ ۱۲۹٫۱ http://www.ordup.com/cities/5/دزفول. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک) خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «:3» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  130. ↑ «مقاله تزئینات آجر کاری خوون چینی در بافت قدیم دزفول (براساس گفته‌های معماران سنتی)».
  131. ↑ «مجموعه مقالات همایش ملی باستان‌شناسی و معماری سازه‌های آبی دزفول».
  132. ↑ «گشتی در بافت تاریخی دزفول».
  133. ↑ «بافت قدیمی دزفول».
  134. ↑ «بافت قدیم دزفول نمایش شکوهمندی فنون تزئینات آجرکاری».
  135. ↑ «تصاویر/ آرامگاه حزقیل نبی پدر حضرت دانیال نبی (ع)».
  136. ↑ «حزقیل نبی (باباحزقیل)».
  137. ↑ http://www.dezful.ir/fa-IR/DouranPortal/4652/page/تاریخچه
  138. ↑ «بقعه مقام علی (مقوم)».
  139. ↑ «سوار غیب».
  140. ↑ «بقعه پیر اسحاق (اساق)».
  141. ↑ «معرفی بقعه جابر انصاری دزفول + تصاویر».
  142. ↑ «بقعه پیر حبش سلام الله علیه».
  143. ↑ «گزارش تصویری از بقعه پیر اکبر دزفول».
  144. ↑ سایت دزفول فردا
  145. ↑ سایت همکلاس
  146. ↑ علی اکبر علیخانی و همکاران، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، جلد دهم، ص۲۲۱
  147. ↑ آیت الله لاری و جنبش مشروطه خواهی" نوشته "دکتر باقر وثوقی" انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، بهار ۱۳۸۳. به نقل از پرتال جامعه علوم انسانی
  148. ↑ نادم، علم امام (مجموعه مقالات)، ۱۳۸۸ش، ص۹۹.
  149. ↑ مجله آموزه، شماره ۳، رنجبر، محسن به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
  150. ↑ «سند خواهرخواندگی شهرهای دزفول و صور لبنان امضا شد».
  151. ↑ «دزفول و «صعده» یمن خواهرخوانده شدند». خبرگزاری فارس. ۳ تیر ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۲۵.

پیوند به بیرون

ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای دزفول دارد.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دزفول&oldid=37458576»