هراس

برای دیگر کاربردها، هراس (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ترس شدید یا بیمارگونه که در روانشناسی به هراس یا فوبیا (به انگلیسی: phobia) شهرت دارد عبارت است از نوعی بیمارگونه و پایدار از ترس در فرد که باعث اختلال در زندگی روزمره وی می‌شود. بر خلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است مانند ترس از پرواز یا ماشین‌سواری. در برخی موارد، فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می‌ترسد نبوده‌است.

هراس‌زدگی (فوبیا)، ترس نامعقول و شدید از یک موضوع، یک موقعیت یا یک شیء است. در واقع با اینکه فرد می‌داند ترسش نامعقول است ولی توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در معرض آنچه که از آن «هراس» دارد، قرار بگیرد موجی از اضطراب، ترس شدید و حتی وحشت‌زدگی بر او چیره می‌شود و این تجربه چنان برایش ناخوشایند است که سعی می‌کند همیشه از آن مورد «هراس آور» دوری کند. در میان اختلال اضطراب، «فوبیاها» از همه شایع ترند. سالانه ۷٫۸ ٪ از بزرگ‌سالان آمریکایی از یکی از انواع هراس‌زدگی رنج می‌برند و هراس‌های بیمارگونه، شایع‌ترین اختلال روانشناختی در میان زنان و دومین اختلال شایع در میان مردان سنین بالای ۱۵ سال است.

ترس یک واکنش طبیعی بشر هنگام مواجهه با خطر است که هدف محافظتی دارد. هنگام مواجهه با خطر، دستگاه عصبی سمپاتیک با ترشح آدرنالین آمادگی «مبارزه یا فرار» را ایجاد می‌سازد. آدرنالین موجب افزایش ضربان قلب و جریان خون در عضلات بدن می‌شود و در نتیجه فرد می‌تواند در شرایط اضطراری بهتر عکس العمل نشان دهد. همچنین میزان قند خون نیز بالا می‌رود. در چنین شرایطی، جسم آماده عمل است. پس در موقعیت‌های خطرناک، ترس، طبیعی و حتی مفید است. اما فوبیا، ترس بیمارگونه یی است که به شدت مبالغه‌آمیز و حتی توهمی است.

طبقه‌بندی

نوشتار اصلی: فهرست هراس‌ها

بیش از هشتاد نوع هراس وجود دارد که برخی بسیار نادرند مانند ترس از سرخس! یا ترس از عدد ۸ یا هراس از پکیج (آبگرمکن دیواری) که پکیجوفوبیا نامگذاری می‌شود. ولی به‌طور کلی هراس‌زدگی‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد.

1. هراس‌های ویژه (مانند ترس از حیوانات، ترس از زخم، هراس موقعیتی مانند ترس از مکانهای بسته و ارتفاع، ترس از بلاهای طبیعی مانند زمین‌لرزه)
2. جمع‌هراسی
3. بازارهراسی
4. علم هراسی

بعضی از هراس‌ها در جنس خاصی یا در سن خاصی شایع‌تر اند، مثلاً فوبی حیوانات در زنان شایعتر است و فوبی بیماری در سنین میانسالی.

علت

علت واقعی این اختلال ناشناخته‌است. علت احتمالی آن عبارتست از یک واکنش یادگرفته شده (ساخته شده در ذهن) مثلاً ناشی از تماس با فرد دیگری دارای ترس مشابه، یا داشتن تجربه یک ترس اولیه که همراه با یک شیئی یا موقعیت خاص بوده‌است. یکی از عللی که می‌تواند عامل ترس موهومی باشد تجربه‌ای در دوران کودکی است. ترسی که در ضمیر ناهشیار شخص پنهان است.

درمان

درمان با داروهای ضداضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، بتا بلاکرها، SSRIs و مهارکننده‌های مونو آمینو اکسیداز (MAOIs)، سایر داروها مانند بوسپیرون، روان‌درمانی، زنده‌درمانی است. روان درمانی به یکی از چهار شیوه حساسیت‌زدایی منظم، غرقه‌سازی، سرمشق‌گیری و تنش کاربردی انجام می‌گیرد. همچنین می‌توان از نوروفیدبک و بیوفیدبک نیز در درمان غیر دارویی هراس به عنوان روش مکمل دارو درمانی یا در موارد مقاوم به درمان دارویی استفاده کرد.

نمونه‌هایی از فوبیا

فوبیا ترس از عدد ۱۳ (Triskaidekaphobia)

خرافات تا به امروز جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بشر بوده‌اند. افرادی که دچار این نوع فوبیا هستند از دوران کودکی تحت تأثیر القائات این چنینی از عدد ۱۳ می‌ترسند. این افراد اگر نفر سیزدهم صف باشند یا شماره ۱۳ لیست اسامی باشند، هراس شدیدی وجود آنان را فرا می‌گیرد.

فوبیا دکمه هراسی (Koumpounophobia)

این گونه افراد از لباس‌های دکمه دار دوری می‌کنند و نمی‌توانند به لباس دکمه دار افراد دیگر نگاه کنند. در غیر این‌صورت دچار حملات فوبیا می‌شوند.

فوبیا اردک هراسی (Anatidaephobia)

آیا تا به حال احساس کرده‌اید یک اردک گوشه‌ای از اتاق نشسته و شما را نگاه می‌کند؟این حسی ست که به افراد Anatidaephobia دست داده و آنان را آزار می‌هد.

فوبیا ترس از ترن هوایی (Coasterphobia)

این افراد حتی با دیدن عکس ترن هوایی رنگشان می‌پرد، عرق می‌کنند و سریعاً از آن محل دور می‌شوند. استرسی که قبل از سوار شدن به ترن هوایی تجربه می‌کنید ارتباطی با این فوبیا ندارد و طبیعی ست. تفاوت ترس‌های طبیعی با فوبیا در شدت واکنش است.

فوبیا زامبی هراسی (Kinemortophobia)

افرادی که دچار زامبی هراسی اند از این‌که هر لحظه مورد حملهٔ یک زامبی قرار گرفته و تبدیل به یکی از آنان شوند ترس دارند. مشاهدهٔ فیلم‌های ژانر ترسناک با کارکتر زامبی ممکن است این فوبیا را در کودکان ایجاد کند.

فوبیا ترس از تکنولوژی (Technophobia)

این افراد از اینکه موبایل داشته باشند متنفرند و حتی نمی‌توانند جایی قرار بگیرند که افراد موبایل دستشان است. این فوبیا توسط فرهنگ‌های سنتی القا می‌شود.

جستارهای وابسته

ترس‌های خاص

فهرست هراس‌ها

ترس از اجتماع

اضطراب

روان‌درمانی

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی en:Phobia