خط سیریلیک

سیریلیک
نوع	الفبا
زبان‌ها	الفبای رسمی در: بلاروس بوسنی و هرزگوین (همچنین لاتین) بلغارستان قزاقستان (تا ۲۰۲۵) قرقیزستان مقدونیه شمالی مغولستان مونته‌نگرو (همچنین لاتین) روسیه صربستان (همچنین لاتین) تاجیکستان اوکراین ("زبان‌های استفاده‌کننده از سیریلیک" را ببینید)
دورهٔ زمانی	نوع اولیه از ۹۴۰
سامانهٔ مادر	هیروگلیف مصری الفبای نیاسینایی الفبای فنیقی الفبای یونانی الفبای گلاگولیتی سیریلیک
سامانهٔ خواهر	الفبای لاتین الفبای قبطی الفبای ارمنی الفبای یونانی
ایزو ۱۵۹۲۴	Cyrl, 220
	Cyrs (کلیسای قدیمی گوناگون اسلاونی)
جهت	چپ به راست
مخفف یونیکد	Cyrillic
دامنه یونیکد	U+0400–U+04FF Cyrillic U+0500–U+052F Cyrillic Supplement U+2DE0–U+2DFF Cyrillic Extended-A U+A640–U+A69F Cyrillic Extended-B U+1C80–U+1C8F Cyrillic Extended-C

نقشه پراکندگی الفبای سیریلیک در جهان. کشورهای سبز تیره خط سیریلیک در آنها تنها خط رسمی است و در سبزهای روشن یکی از خط‌های رسمی است.

خط سیریلیک یا آزبوکا یک خط الفبایی است که در امپراتوری یکم بلغارستان طی قرن ۱۰م میلادی در مدرسه ادبیات پرسلاو به خاطر بوریس یکم بلغارستان که می‌خواست بلغارها سیستم نوشتاری خودشان را داشته باشند، ایجاد شد. این خط اساس الفباهای مورد استفاده در زبان‌های مختلف، به ویژه آن‌هایی که از منشأ اسلاوی هستند، و زبان‌های غیراسلاوی تأثیر گرفته از روسی، چه در گذشته و چه امروزه، است.

خط سیریلیک از خط یونانی باستان با حروف بزرگ گرفته شده‌است.

زبان فارسی تاجیکی نیز در تاجیکستان با خط سیریلیک که کمی تغییر یافته‌است و خط تاجیکی نام دارد، نوشته می‌شود.

تاریخچه

در سده نهم میلادی و پس از پاگرفتن اسلاوها در سرزمین موراویا، راستیسلاو فرمانروای این سرزمین برای پاکسازی این سرزمین از کلیسای رم، از کنستانتین امپراتور بیزانس درخواست کرد که آموزگارانی را برای وی بفرستد تا مردم را به زبان خود با مسیحیت آشنا کنند. پس از آن دو برادر روحانی به نام‌های سیریل (درگذشته به سال ۸۶۹ میلادی) و متودیوس (درگذشته به سال ۸۸۵ میلادی) به یک گروه اسلاو سپرده شدند و آنان نیز در برابر ایستادگی سرسختانه کلیسای رم که برگردان کتاب مقدس را تنها به زبان‌های عبری، یونانی و لاتین پذیرفته می‌دانست، انجیل را به زبان اسلاوی برگرداندند. بدین‌سان الفبای سیریلیک که دارای برخی نویسه‌های یونانی است، به نام پدیدآورنده‌اش سیریل شناخته و سیریلیک رفته‌رفته خط اسلاوها شد. آنگاه روسها، اوکراینیها، بلغارها و صربها این خط را به همراه آیین ارتدکس یونانی پذیرفتند و سیریلیک الفبای زبان روسی گشت.

الفبای سیریلیک در زبان روسی

بزرگ	کوچک	نام	آوانویسی	مثال کاربرد
А	а	اَ	/a/	ادب
Б	б	بِه	/b/	ناب
В	в	وِه	/v/	وزن
Г	г	گِه	/g/	گ‍ـام
Д	д	دِه	/d/	دبیر
Е	е	یِه	/je/	یِ‍ـگانه
Ё	ё	یُ	/jo/	ریو
Ж	ж	ژِه	/ ʒ /	ژاله
З	з	زِه	/z/	زنگ
И	и	ایـ	/i/	شادی
Й	й	ی	/j/	چای یا Yes
К	к	کا	/k/	پاک
Л	л	اِل	/l/	زال
М	м	اِم	/m/	گام
Н	н	اِن	/n/	ن‍یکی
О	о	آ یا اُ	/o/	الو به معنی سلام
П	п	پِه	/p/	پـ‍اریس
Р	р	اِر	/r/	رادیو
С	с	اِس	/s/	س‍ـرای
Т	т	تِه	/t/	تـ‍بر
У	у	او	/u/	دوش
Ф	ф	اِف	/f/	ف‍ـاز
Х	х	خا	/x/	شاخ
Ц	ц	تْسه	/ts/	ع‍طس‍ه
Ч	ч	چِه	/št/	چـ‍اه
Ш	ш	شا	/š/	آش
Щ	щ	شْچا	/štš/	خروشْچ‍ف
Ъ	ъ	نشان سختی	?	مسـ‍ـ‍ؤول، وضـ‍ـ‍ع
Ы	ы	اَیی	/ɨ/	Почтительный پاچتیتیل‌نی به معنی محترم
Ь	ь	نشان نرمی	/ j/ j/	معادل ندارد
Э	э	اِ	/ e/	اِکباتان
Ю	ю	یو	/ju/	یونان
Я	я	یَه	/ja/	یَ‍ـواش

منابع

• دستور تصویری زبان روسی – پهلوانوا، لبدیوا - برگردان اکبری پور شابک ‎۹۶۴−۳۳۰−۰۴۰−۴

پیوند به بیرون

• تبدیل حروف سیریلیک به حروف لاتین
• تبدیل متون فارسی نوشته شده به سریلیک (تاجیکی) به خط فارسی
• آموزش الفبای روسی (برای فارسی‌زبانان) از سایت ریانووستی
• دسته‌بندی و تلفظ حروف سیریلیک (برای فارسی‌زبانان) از سایت ریانووستی
• آموزش الفبای روسی (با صدا) از سایت بی‌بی‌سی