پرش به محتوا

اداد (ایزد)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از ادد (ایزد))
اَداد/هَدَد
خدای آب و هوا، طوفان، آذرخش و باران
سربازان پیکره‌ای از اداد را می‌برند، امپراتوری آشوری نو
اقامتگاهآسمان
نمادصاعقه، گاو نر، شیر
اطلاعات شخصی
والدینسین و نین‌گال (در بین‌النهرین)، داگون و شالاش (در سوریه باستان)
خواهر و برادرکیشار، اینانا
همسرشالا
فرزندانگیبیل یا گررا
همتایان
همتای یونانیزئوس
همتای رومیژوپیتر
همتای کنعانیبعل
همتای مصریحوروس
همتای هوریتشوب

اَدَد/اداد (اکدی: 𒀭𒅎)، هَدَد/هداد (اوگاریتی: 𐎅𐎄)، یا ایشکور در سومری، خدای طوفان و باران در ادیان کنعانی و بین‌النهرین باستان بود. در ۲۵۰۰ قبل از میلاد، نام او به عنوان هَددَ در فرست خدایان ابلا آمده است.[۱][۲] از شام، هدد توسط عموری‌ها به بین‌النهرین معرفی شد و در آنجا به عنوان خدای اکدی (آشوری/بابلی) اداد شناخته شد.[۳][۴][۵] اداد معمولاً با لوگوگرام 𒀭𒅎 نوشته می‌شوند - همان نمادی که برای خدای آب‌وهوای هوریان، تشوب استفاده می‌شد.[۶] هدد همچنین پیدار، راپیو، بعل زفون[۷] یا اغلب به سادگی بعل (ارباب) نامیده می شد، اما این عنوان برای خدایان دیگر نیز به کار می رفت. گاو نر حیوان نمادین او بود. در شمایل‌نگاری او با ریش ظاهر می‌شد.[۸][۹] اغلب چماق و صاعقه در دست دارد و شاخ گاونر بر سر دارد.[۱۰][۱۱] هدد با خدای یونانی زئوس، خدای رومی ژوپیتر و همچنین بیل بابلی برابر بود.

چرخه بعل یا حماسه بعل مجموعه‌ای از داستان‌ها درباره بعل کنعانی است که به آن هدد نیز گفته می‌شود این اسطوره بین ۱۲۰۰ تا ۱۴۰۰ قبل از میلاد ساخته شده‌است و در حفاری اوگاریت، شهری باستانی در سوریه امروزی دوباره کشف شد.

خدای طوفان اداد و خدای خورشید شمش مشترکاً خدایان حامی وخشورها و پیشگویی‌ها در بین النهرین شدند.

ایشکور/اداد در سومر و اکد

[ویرایش]
استیلی با نقش اداد بر روی گاو نر با صاعقه‌ای در دست، متعلق به نیمه دوم قرن هشتم پیش از میلاد، یافت شده در ارسلان تاش، نگهداری شده در موزه لوور پاریس.

قدیمی‌ترین اشاره‌ها به خدای سومری، ایشکور به اواسط هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد. پرسش او بیشتر در شهرهای لاگاش، اداب و کرکار رواج داشت. تقریباً در همان زمان خدای سامی، اداد در ابلا و ماری نیز پرستش می‌شد.[۱۲] نام ایشکور در فهرست خدایان یافته شده در شوروپاک ظاهر می‌شود، اما نسبت به سایر خدایان اهمیت کمتری داشته‌است. شاید به این دلیل که باران و طوفان در سومر کمیاب بوده‌ و کشاورزی در آنجا به آبیاری بستگی داشته‌است. همچنین خدایان انلیل و نینورتا نیز دارای ویژگی‌های خدای طوفان و هوا بودند، که نقش متمایز ایشکور را در دین سومری کاهش می‌داد. همین باعث شد ایشکور در اساطیر سومری گاهی به عنوان دستیار یا همراه این خدایان برجسته‌تر ظاهر شود. در مناجات سومری، ایشکور به طور مکرر به عنوان «گاو نر بزرگ درخشان»، «نام تو بهشت ​​است» اعلام می شود. او همچنین پسر آنو، ارباب شهر کرکار، برادر دوقلوی انکی، ارباب فراوانی، پروردگاری که بر طوفان سوار است و شیر بهشت خوانده می‌شود.

در زمان ظهور امپراتوری اکد در پایان هزاره سوم پیش از میلاد، و در تلفیق‌گرایی بین دین اکدی و سومری، ایشکور با خدای سامی اداد، یکسان شناخته شد. اگرچه اداد از شمال بین‌النهرین سرچشمه می‌گرفت، اما با همان سومروگرامی که ایشکور را در جنوب بین‌النهرین تعیین می‌کرد، شناسایی می‌شد. عبادت او پس از سلسله اول بابلی در بین‌النهرین رواج یافت. اداد در اکد، با نام مستعار «رامانو» (به معنای رعدگر) نیز شناخته می‌شد. بسیاری از محققان قبلا رامانو را خدای مستقل اکدی می‌پنداشتند، اما بعدها او را با همان‌ اداد یکی دانستند.[۱۳]

در کتیبه‌های نذری، سرودها و طلسمات بین‌النهرینی دو جنبه از اداد/ایشکور توصیف می‌شود. از یک طرف، او باران را در فصل مناسب می‌آورد تا زمین را بارور کند. از سوی دیگر او طوفان می‌فرستد تا ویرانی به بار آورد. او بر روی بناهای تاریخی و مهرهای استوانه‌ای، با کلاه شاخدار و همراه با صاعقه (گاهی به شکل نیزه) در دست به تصویر کشیده شده‌است. به گفته آلبرتو گرین، توصیفات اداد که از دوره کاسیان و در منطقه ماری شروع شد، بر شخصیت ویرانگر، طوفانی و نقش او به عنوان خدای جنگجوی ترسناک، برخلاف شخصیت صلح‌جو و ساده‌تر ایشکور (در سومر)، تأکید می‌کند.[۱۴] [۱۵]

در متون دیگر، اداد/ایشکور گاهی پسر خدای ماه نانا/سین (توسط نین‌گال) و برادر اوتو/شمش و اینانا/ایشتر است. او را گاهی به عنوان پسر انلیل نیز توصیف می کنند.[۱۶] همسر اداد/ایشکور (هم در متون سومری اولیه و هم در متون بسیار متأخر آشوری) الهه غلات، شالا بود.[۱۷] در آهنگی از کتابخانه آشوربانی‌پال که به صورت اول شخص نوشته شده است، شالا خود را همسر صالح اداد/ایشکور معرفی می کند.[۱۸] شالا و ایشکور دومین زوج الهی هستند که در کتیبه‌های مهر استوانه‌ای سیپار پس از آیا و شمش مورد استناد قرار می‌گیرند.[۱۹] گیبل خدای آتش گاهی پسر ایشکور و شالا نامیده می‌شود.

هَدَد در اوگاریت

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: بعل
استیل بعل با صاعقه، قرن ۱۵ تا ۱۳ قبل از میلاد. در راس شامرا (شهر باستانی اوگاریت) پیدا شده‌است.

نام اداد در کتیبه‌ها و متون دینی زبان‌های سامی شمال‌غربی به شکل هَدَد آمده‌است. هدد در مذهب اوگاریتی و کنعانی، پروردگار آسمان است که دارای کنترل بر باران و رویش محصولات زراعی است. او صاحب باروری و حافظ حیات و رشد است. غيبت او باعث خشکسالی، گرسنگی و هرج و مرج می‌شود. از هدد در متون اوگاریتی اکثرا به صورت «بعل» نام برده می‌شد. بعل عنوانی به معنای «مالک» یا «ارباب» است که در زبان‌های سامی شمال‌غربی به خدایان مختلف اطلاق می‌شد.[۲۰] محققان پیشنهاد می‌کنند که با افزایش اهمیت فرقه هدد، نام واقعی او برای کسانی جز کاهن اعظم که نتوانستند با صدای بلند نام را تلفظ کنند بسیار مقدس تلقی می‌شد، پس به جای آن از نام مستعار «بعل» به معنای «ارباب» استفاده می‌شد. همانگونه که بابلی‌ها از عنوان بیل برای مردوک استفاده می‌کردند. با این حال اقلیتی معتقدند که بعل یک خدای بومی کنعانی بوده که آیینش با جنبه‌هایی از خدای بین‌النهرینی اداد شناسایی شده یا جذب آن شده‌است.[۲۱] صرف نظر از رابطه اصلی آنها، در هزاره اول پیش از میلاد، این دو متمایز بودند؛ هدد توسط آرامی‌ها و بعل توسط فنیقی‌ها و سایر کنعانیان پرستش می‌شد.[۲۱]

اسطوره چرخه بعل از اوگاریت اطلاعات زیادی را در درباره بعل/هدد در اختیار دارد.

خدای برتر ال در کوه لیل، جایی که مجمع خدایان با هم ملاقات می‌کنند، ساکن است. در آغاز چرخه به نظر می رسد که بین ال و بعل خصومتی وجود دارد. ال یکی از پسرانش به نام یم را به عنوان پادشاه خدایان منصوب می‌کند و نام یم را به عزیز ال تغییر می‌دهد.[۲۲] ال به پسرش یم می‌گوید که برای حفظ تاج و تختش باید با بعل روبه‌رو شود.

در نبرد بین بعل و یم، بعل به نحوی ضعیف می‌شود،[۲۳] اما خدای صنعتگر، کوثر-وا-خاسیس دو چماق جادویی برای بعل به‌عنوان سلاح‌ می‌سازد که به بعل کمک می‌کند تا یم را بزند و بعل پیروز می‌شود. عشتروت پیروزی بعل را اعلام می‌کند و به بعل/هدد با عنوان سوار بر ابرها درود می‌فرستد. به اصرار عشتروت، بعل یم را تکه‌تکه می‌کند و اعلام می‌کند که او مرده است و گرما تضمین می‌شود.[۲۴]

کاخی برای بعل با نقره، طلا و چوب سرو از جبل لبنان و سیریون ساخته می‌شود. بعل در کاخ جدید خود جشن بزرگی را برای دیگر خدایان برگزار می‌کند. با اصرار کوثر-وا-خاسیس بعل پنجره‌ای در قصر خود باز می‌کند و رعد و برق را می‌فرستد. سپس از موت، خدای خشکسالی و دنیای مردگان، پسر دیگر ال دعوت می‌کند تا به جشن بپیوندد.

اما هنگامی که به موت، خوارنده گوشت و خون انسان، فقط نان و شراب تقدیم می‌شود مورد اهانت قرار می‌گیرد. او تهدید می‌کند که بعل را تکه‌تکه می‌کند و او را می‌بلعد و بعل نمی‌تواند در برابر مرگ بایستد. شکاف در اینجا تفسیر را مشکوک می‌کند. به نظر می رسد با توصیه الهه خورشید شپشو، بعل با یک گوساله ماده جفت‌گیری می‌کند و به گوساله حاصل لباس خود را می‌پوشاند و سپس خود را آماده می‌کند تا به دنیای مردگان برود. خبر مرگ ظاهری بعل حتی ال را به سوگواری سوق می‌دهد. آنات، خواهر بعل جسد بعل که احتمالاً گوساله مرده است را پیدا می‌کند، و او جسد را با ضیافت به خاک می‌سپارد.

خدای عثتر به جای بعل منصوب می‌شود اما او جانشین ضعیفی است. در همین حین، آنات موت را پیدا می‌کند، او را با شمشیر می‌شکافد، با آتش می‌سوزاندش و جسدش را به سوی پرندگان می‌اندازد. اما زمین همچنان از خشکسالی ترک خورده است تا اینکه شپش بعل را بازمی‌گرداند. هفت سال بعد، موت برمی‌گردد و به بعل حمله می‌کند، اما زمانی که شپش به موت می‌گوید ال اکنون از بعل حمایت می‌کند، نبرد متوقف می‌شود. موت تسلیم بعل می‌شود و او را به عنوان پادشاه قبول می‌کند.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Sarah Iles Johnston (2004). Religions of the Ancient World: A Guide. Harvard University Press. p. 173. ISBN 9780674015173.
  2. ↑ Spencer L. Allen (5 March 2015). The Splintered Divine: A Study of Istar, Baal, and Yahweh Divine Names and Divine Multiplicity in the Ancient Near East. Walter de Gruyter GmbH & Co KG. p. 10. ISBN 9781614512363.
  3. ↑ Albert T. Clay (2007-05-01). The Origin of Biblical Traditions: Hebrew Legends in Babylonia and Israel. Wipf and Stock Publishers. p. 50. ISBN 9781597527187.
  4. ↑ Theophilus G. Pinches (1908). The Religion of Babylonia and Assyria. Library of Alexandria. p. 15. ISBN 9781465546708.
  5. ↑ Joseph Eddy Fontenrose (1959). Python: A Study of Delphic Myth and Its Origins. University of California Press. p. 157. ISBN 9780520040915.
  6. ↑ Green (2003), p. 130.
  7. ↑ Gibson, John C. (1978-04-01). Canaanite Myths and Legends. T&T Clark. p. 208. ISBN 978-0567080899.
  8. ↑ Sacred bull, holy cow: a cultural study of civilization's most important animal. By Donald K. Sharpes –Page 27
  9. ↑ Studies in Biblical and Semitic Symbolism - Page 63. By Maurice H. Farbridge
  10. ↑ Academic Dictionary Of Mythology - Page 126. By Ramesh Chopra
  11. ↑ The New Encyclopædia Britannica: Micropædia. By Encyclopædia Britannica, inc – Page 605
  12. ↑ http://oracc.museum.upenn.edu/amgg/listofdeities/ikur/
  13. ↑ Green (2003), pp. 51-52.
  14. ↑ Green (2003), pp. 59-60.
  15. ↑ Green (2003), pp. 58-59.
  16. ↑ Green (2003), p. 59.
  17. ↑ Schwemer 2001, p. 412.
  18. ↑ Schwemer 2001, p. 171.
  19. ↑ Asher-Greve & Westenholz 2013, p. 257.
  20. ↑ Smith (1878), pp. 175–176.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Herrmann (1999a), p. 132.
  22. ↑ Gibson 1978, p. 4.
  23. ↑ Gibson 1978, p. 4–5.
  24. ↑ Gibson 1978, p. 5–6.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اداد_(ایزد)&oldid=40621009»