نژادپرستی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
سیمون دانکرک (بحث | مشارکت‌ها) ←انکار نژادپرستی: تئوری جامعه‌شناسی است و کارشناس هم نه گواهی در دست گذاشته و نه وزنی برای چنین تئوری با سویه‌های چندگانه و پیچیده دارد برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Mardetanha (بحث | مشارکت‌ها) درست کار نکردن ابزار جمع‌بندی |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== زمینه‌ها و گرایش‌ها == |
== زمینه‌ها و گرایش‌ها == |
||
=== زمینه‌های خارجی === |
=== زمینه‌های خارجی === |
||
==== رویکرد آلمان در تشویق مسلمانان به جهاد ==== |
|||
با رشد قدرت آلمان در اواخر قرن نوزدهم و شروع رقابت‌های آن با قدرت‌های بزرگ اروپایی به ویژه بریتانیا، [[قیصر آلمان]] به دنبال راهی برای تضعیف [[امپراتوری بریتانیا]] و مشغول کردن آن به منازعات [[استعمار|استعماری]] بود.<ref name=":10">{{یادکرد وب|عنوان=روابط آلمان و ایران، 'یگانگی نژاد آریایی'|نشانی=https://www.bbc.com/persian/arts/2009/12/091205_wmt-aa-germany-iran|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2009-12-06|بازبینی=2020-09-18|کد زبان=fa}}</ref> ایدهٔ [[ویلهلم دوم]] مشغول کردن بریتانیا به جبههٔ شرقی و [[جهان اسلام|کشورهای اسلامی]] با ایجاد قیام‌هایی در این مناطق بود.<ref name=":10" /> [[ویلهلم دوم]] در ۲۹ اکتبر ۱۸۹۸ در پیامی به دلجویی از «امت غیور اسلام» پرداخت و با سفر به [[دمشق]] و زیارت آرامگاه [[صلاح‌الدین ایوبی]] از جهاد او علیه «مهاجمان کافر» دلجویی کرد.<ref name=":11">{{یادکرد وب|عنوان=هیتلر، جهاد و حوریان بهشتی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/commentary-on-Muslims-and-Nazi/29618851.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":10" /> [[ویلهلم دوم]] به ۳۰۰ میلیون مسلمان اطمینان داد که آلمان برای همیشه دوست «پیروان محمد» خواهد بود<ref name=":11" /><ref name=":10" /> و سیاست جنگی خود را بر قیام کشورهای مسلمان علیه انگلستان پایه‌ریزی کرد.<ref name=":10" /> در ادامه، در ۱۵ اوت ۱۹۱۴ از [[انور پاشا]] سلطان [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] خواست که با [[جهاد|حکم جهاد]] مسلمانان آسیا، هند، مصر و آفریقا را به قیام فرا بخواند.<ref name=":10" /> تبلیغات ویلهلم از طرف [[روشنفکری|روشنفکران]] به دلیل نگرانی آنان از قدرت گرفتن نیروهای «کهنه اندیش و متعصب» مورد استقبال قرار نگرفت.<ref name=":10" /> |
|||
[[پرونده:SHT007.jpg|پیوند=https://fa.wikipedia.org/wiki/پرونده:SHT007.jpg|بندانگشتی|از چپ: رضا تربیت، [[سید حسن تقی‌زاده|حسن تقی‌زاده]] و [[محمدعلی جمالزاده|محمدعلی جمالزاده]] در دفتر تحریریهٔ [[کاوه (مجله)|مجلهٔ کاوه]].]] |
|||
==== تأثیر ظهور آلمان نازی بر اسلام‌گرایی و باورهای آریایی ==== |
|||
با ظهور [[جنبش مشروطه ایران]]، انقلابیون به سمت آلمان گرایش پیدا کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جنگ جهانی اول با ایران چه کرد؟|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-46227712|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa-IR|نام=|نام خانوادگی=|نویسنده=|تاریخ=2018-11-12}}</ref> و بسیاری از ایرانیان تمایل داشتند که آلمان در جنگ پیروز شود تا ایران از سلطهٔ استعمارگران خارج شوند.<ref name=":10" /> با شکست آلمان در [[جنگ جهانی اول]]، گرایش‌های تند [[ملی‌گرایی|ملی‌گرایانه]] با گرایش [[فاشیسم|فاشیستی]] در آلمان شکل گرفت و با تأسیس [[حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان|حزب ناسیونال سوسیالیسم آلمان]] به رهبری [[آدولف هیتلر]] این حزب تبلیغ می‌کرد که آلمانی‌های اصیل از [[نژاد آریایی]] و همان [[نژاد برتر]] هستند.<ref name=":10" /> در همین زمان در ایران ایدهٔ «میراث ایران باستان» و سرچشمه‌های اصیل ملت ایران توسط [[دودمان پهلوی|حکومت پهلوی]] تبلیغ می‌شد.<ref name=":10" /> به علاوه دولت آلمان به حکومت ایران پیشنهاد همکاری دو جانبهٔ اقتصادی بدون چشم داشت استعماری را بیان کرد که به دریافت نفت و مواد خام از طرف آلمان و تأسیس شالودهٔ صنعتی ایران منتهی شد.<ref name=":10" /> وزارت تبلیغات آلمان نازی به رهبری اروین اتل در تلاش بود نظریات برتری نژادی و عقاید ضد [[سامی (قوم)|سامی]] را در ایران تبلیغ کند.<ref name=":10" /> اتل با سازماندهی یک شبکهٔ تبلیغاتی خبررسانی و تبلیغ دربارهٔ ظهور [[حجت بن الحسن|امام زمان]] و رهایی جهان از دست او متمرکز شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=برنامهٔ فارسی رادیو برلن در جنگ جهانی دوم|نشانی=https://www.irannamag.com/article/برنامۀ-فارسی-رادیو-برلن-در-جنگ-جهانی-دو/|وبگاه=IranNamag|بازبینی=2020-09-18|کد زبان=fa-IR|نام=حمید|نام خانوادگی=شوکت}}</ref> رادیو برلین بیان می‌کرد که ایرانیان و آلمانی‌ها از یک نژاد هستند و باید در جبههٔ متحد علیه استعمار مبارزه کنند.<ref name=":10" /> این رادیو از اعتلاف میان «آریایی‌های شمال» و «ملت زرتشت» سخن به میان آورده‌است و هیتلر را همچون امام دوازدهم شیعیان معرفی کرده‌است.<ref name=":12">{{یادکرد خبر|عنوان=آیا 'پرشیا' برای خوشایند هیتلر 'ایران' شد؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-44628713|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2020-09-19|زبان=fa}}</ref> بسیاری از ایرانیان بر این باور بودند که آلمانی‌ها از اقوام [[ژرمن‌ها|ژرمن]] اهل استان کرمان هستند.<ref name=":10" /> بسیاری از [[آخوند|ملایان]] شیعه تبلیغ می‌کردند که هیتلر پنهانی اسلام آورده و برای «اعتلای کلمهٔ حق» با روس و انگلیس مبارزه می‌کند و در این راه برخی از ملایان در قم هیتلر را از اخلاف [[محمد]] دانستند و دسته‌ای از [[عالم (اسلام)|علمای شیعه]] هیتلر را همان [[حجت بن الحسن|امام زمان]] دانستند که برای «احیای دین محمد» ظهور کرده‌است.<ref name=":10" /> |
|||
همچنین در سال‌های [[۱۹۱۶ (میلادی)|۱۹۱۶ م.]] تا [[۱۹۲۲ (میلادی)|۱۹۲۲ م.]]، عده‌ای از ایرانیان مقیم آلمان با چاپ [[کاوه (مجله)|مجلهٔ کاوه]] با هدف برآوردن خواسته‌های کمپین‌های ضد انکلیس و روسیه در ایران از نام [[کاوه آهنگر]] به عنوان سمبل مبارزه در برابر متجاوزان و تحریک احساسات ملی‌گرایانه ایرانیان استفاده می‌کرند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کاوه، روح تفکر ایرانی در قلب اروپا|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/کاوه-روح-تفکر-ایرانی-در-قلب-اروپا/a-3087631|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa-IR|نام=|نام خانوادگی=|نویسنده=|تاریخ=2008-01-24}}</ref> در مقابل نیز انگلیسی‌ها هیتلر را در چهرهٔ یک حاکم وحشی در جایگاه [[ضحاک]] به تصویر می‌کشیدند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Shahnameh as propaganda for World War II|نشانی=https://blogs.bl.uk/asian-and-african/2013/05/the-shahnameh-as-propaganda-for-world-war-ii.html#|وبگاه=blogs.bl.uk|بازبینی=2020-09-19|نویسنده=Asian and African studies blog|کد زبان=en|تاریخ=2013-05-31}}</ref> |
|||
[[برنار-آنری لوی|برنار هانری لوی]]، اندیشمند فرانسوی، بیان می‌کند که تغییر نام [[پارس]] به [[ایران]] به درخواست [[آلمان نازی]] در نمایندگی ایران در برلین صورت گرفته‌است، به نظر می‌رسد که در آن زمان باور [[رضاشاه]] بر آن بوده‌است که امپراتوری جدید آلمان در حال تولد است که نه رومی است و نه رژمنی، بلکه [[آریایی]] است.<ref name=":12" /> |
|||
در دوران [[جنگ جهانی دوم]] در ایران، وقتی خبر جبهه‌های جنگ از بلندگوهای نصب شده در [[میدان امام خمینی (تهران)|میدان توپخانه]] پخش می‌شد، برخی از مردم در پایتخت با کشیدن هورا و دادن [[سلام نازی]]، ابراز شعف می‌کردند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اینجا برلین نیست؛ تهران است!|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/357868/اینجا-برلین-نیست-تهران-است|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2017-01-06|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa}}</ref> |
|||
==== ثاثیر جنبش‌های ملی‌گرا بر روابط اعراب و ایرانیان در جغرافیای سیاسی ==== |
|||
[[پرونده:1975 Algiers Agreement.jpg|بندانگشتی|[[محمدرضا پهلوی]] در جایگاه پادشاه ایران و [[صدام حسین]] در مقام معاون رئیس جمهور عراق برای حل اخلاف میان این دو کشور [[عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر]] را به امضاء رساندند.]] |
|||
جغرافیای سیاسی خلیج فارس در دوران معاصر تحت تاثیر یک مثلث درگیری بین سه کشور [[ایران]]، [[عربستان سعودی|عربستان]] و [[عراق]] است که دلایل آن به مداخله‌های قبلی دولت‌های خارجی در منطقه تا پیش از سال [[۱۹۱۸ (میلادی)|۱۹۱۸ م.]] باز می‌گردد، این درگیری‌ها در طول یک ربع قرن گذشته همچنان بر جا مانده و هیچ نشانه‌ای از برهم خوردن این رویکرد وجود ندارد و تا کنون هیچ توافق پایداری بین این کشورها به وجود نیامده است که بتواند صلح را بین این قدرت‌ها به وجود بیاورد. در این درگیری هر یک از کشورها دیگری را یک خطر بالقوه می‌بینند و اگرچه شواهد زیادی بی‌ثباتی میان این کشورها را نشان می‌دهد اما هنوز دلایل آن چندان روشن نیست. در نگاه اول هیچ مانع جدی بر سر راه روابط این سه کشور وجود ندارد و مکانیزم‌های سیاسی، اقتصادی و سیاسی زیادی وجود دارد که می‌تواند دلایل اختلافات گذشته و آینده باشد، برخلاف تصور این درگیری‌ها بیشتر ریشه در تاریخ مدون این کشورها داشته تا تاثیر در جغرافیای سیاسی منطقه و این ریشه‌ها در مداخلات گذشته یا روابط میان آنها بیشتر در سیاست بومی معاصر این کشورها مشاهده می‌شود و این خود بیانگر آن است که چگونه سیاست این کشورها در دوران معاصر باعث به وجود آمدن روابطی بین این کشورها شده که تا پیش از آن وجود نداشته است و چگونه باعث ایجاد موانعی حتی در دو طرف عربی هم شده.<ref name=":28">{{Cite journal|last=Halliday|first=Fred|date=1996-06-01|title=Arabs and Persians beyond the Geopolitics of the Gulf|url=http://journals.openedition.org/cemoti/143|journal=Cahiers d’études sur la Méditerranée orientale et le monde turco-iranien|language=fr|issue=22|doi=10.4000/cemoti.143|issn=0764-9878}}</ref> |
|||
در دورنمای مناقشهٔ میان کشورهای خلیج فارس و همچنین اعراب و ایرانیان، ریشه‌های اختلاف کمتر محصول مداخلهٔ [[امپریالیسم|امپریالیستی]] و تضادها با ریشه‌های مدون تاریخی کهن باز می‌گردد، اما این رفتار از دو روند به هم پیوسته و مدرن در شکل گیری دولت‌ها و ظهور ملی‌گرایی در این کشورها باز می‌گردد. این روند در ماهیت شکافت میان اعراب و ایرانیان قابل مشاهده است و یکی از ویژگی‌های نزاع‌های میان کشورهای خلیج فارس شکاف‌های روانی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و سیاسی میان اعراب و ادراک ایرانیان از منطقه است.<ref name=":28" /> |
|||
=== زمینه‌های داخلی === |
=== زمینه‌های داخلی === |
||
==== اجتماعی ==== |
==== اجتماعی ==== |
||
به نوشتهٔ [[نیویورک تایمز]]، ایران به مدت یک قرن و نیم پس از قرن ۱۹، ایران که کشوری ضعیف به‌شمار می‌رفت طعمهٔ بازیگران قدرتمند خارجی و عمدتاً اروپایی شد، ایرانیان در گذشته عادت داشتند به اروپاییان به عنوان تمدنی بدوی نگاه کنند اما ناگهان با شرایطی روبرو شدند که نیروهای خارجی سپاه پادشاهشان را شکست می‌دادند، زمین‌هایشان را برش می‌دادند، دولتمردانشان را عزل و نصب می‌کردند، بازارهایشان را به انحصار خود درمی‌آوردند و سرزمین‌شان را تبدیل به زمین جنگ، زمین بازی و اردوگاه تبدیل کرده بودند که این رفتارها اثرات تحیرکننده و ناامید کننده بر جای گذاشت و برای ایرانیان این آسیب‌پذیری و نفوذ و دستکاری خارجی ترسناک بود که خود باعث تقویت حس بیگانه‌ستیزی همراه با [[عقده حقارت|عقدهٔ حقارت]] در ایرانیان شد.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان='The Persian Puzzle'|نشانی=https://www.nytimes.com/2004/12/12/books/chapters/the-persian-puzzle.html|کوشش=The New York Times|تاریخ=2004-12-12|تاریخ بازبینی=2020-09-30|شاپا=0362-4331|زبان=en-US|نام=Kenneth|نام خانوادگی=Pollack}}</ref> |
|||
بر باور [[علیرضا مناف‌زاده]] مردم ایران زمینه‌های ضعف [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]] را به [[حمله اعراب به ایران|حملهٔ اعراب به ایران]] و عقب‌ماندگی معاصر را نتیجهٔ توطئهٔ قدرت‌های غربی می‌دانند.<ref name=":20">{{یادکرد وب|عنوان=برنامه دو زبانه - خودبزرگ‌بینی در میان ایرانیان La mégalomanie parmi les Iraniens|نشانی=https://www.rfi.fr/fa/عمومی/20140516-خودبزرگ‌بینی-در-میان-ایرانیان-la-megalomanie-parmi-les-iraniens|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2014-05-16|بازبینی=2020-09-20|کد زبان=fa}}</ref> بر باور [[فرج سرکوهی]] ایرانیان در مقابل اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها احساس خودحقیربینی دارند اما در مقابل هسایگان‌شان از جمله [[افغانها]]، [[مردم عرب|عرب‌ها]] و [[مردمان ترک|ترک‌ها]] خودبزرگ‌بین هستند و رفتار تبعیض آمیز دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=خودحقیربینی در برابر اروپائیان و آمریکائیان و خودبزرگ بینی در برابر همسایگان|نشانی=https://farsi.arada.org/2018/02/خودحقیربینی-در-برابر-اروپائیان-و-آمری/|وبگاه=سازمان مبارزه با نژادپرستی و افترا|تاریخ=2018-02-18|بازبینی=2020-09-20|کد زبان=fa-IR}}</ref> |
|||
== انواع == |
== انواع == |
||
[[نژادپرستی]] در شکل کلاسیک آن مبتنی بر فرض نابرابری جنس بشر از لحاظ بیولوژیک است و نتیجه آن، نسبت دادن پیشرفت یا عقب ماندگی ملت‌ها به خصوصیات ژنتیکی غیرقابل تغییر است.<ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=عرب ستیزی در ایران؛ قوم مدارانه یا بازتاب نژادپرستی فرهنگی؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blogs/2015/04/150419_l44_nazeran_racism_iran_anti_semitism|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2015-04-19|بازبینی=2020-09-16|کد زبان=fa}}</ref> اما با تحقیقات و مطالعات زیست‌شناسی و مردمشناسی که در [[دهه ۵۰ (میلادی)|دههٔ ۵۰ میلادی]] آغاز شد، تفاوت‌های بیولوژیکی و نظرات پیرامون آن و به تدریج مفهوم [[نژاد (انسان)|نژاد]] و تفاوت‌های بیولوژیکی در جهان علم بی‌اعتبار شد.<ref name=":9"/> اگرچه چنین نگاهی همچنان در میان مردم جوامع مختلف طرفدار دارد.<ref name=":9"/> |
[[نژادپرستی]] در شکل کلاسیک آن مبتنی بر فرض نابرابری جنس بشر از لحاظ بیولوژیک است و نتیجه آن، نسبت دادن پیشرفت یا عقب ماندگی ملت‌ها به خصوصیات ژنتیکی غیرقابل تغییر است.<ref name=":9">{{یادکرد وب|عنوان=عرب ستیزی در ایران؛ قوم مدارانه یا بازتاب نژادپرستی فرهنگی؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blogs/2015/04/150419_l44_nazeran_racism_iran_anti_semitism|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2015-04-19|بازبینی=2020-09-16|کد زبان=fa}}</ref> اما با تحقیقات و مطالعات زیست‌شناسی و مردمشناسی که در [[دهه ۵۰ (میلادی)|دههٔ ۵۰ میلادی]] آغاز شد، تفاوت‌های بیولوژیکی و نظرات پیرامون آن و به تدریج مفهوم [[نژاد (انسان)|نژاد]] و تفاوت‌های بیولوژیکی در جهان علم بی‌اعتبار شد.<ref name=":9"/> اگرچه چنین نگاهی همچنان در میان مردم جوامع مختلف طرفدار دارد.<ref name=":9"/> |
||
بر باور شاهد علوی، نگاه به [[مردم کرد|کردها]]، [[مردم بلوچ|بلوچ‌ها]] و [[مردمان ترک|ترک‌ها]] در ایران را باید در زیر عنوان [[قوم‌مداری]] بررسی کرد به گفتهٔ او اعضای این گروه‌ها اگر روایت خاص قوم مرکز از ایرانی بودن را پذیرفته باشند و به مشروعیت انحصاری زبان مسلط گردن نهاده و آن را درونی سازند و ترجیحاً بدون لهجه به آن تکلم کنند، به هیئت یکی از اعضای قوم برگزیده در می‌آیند و نگاه تحقیر آمیز دیگر نه آنها، که هویتی را هدف می‌گیرد که پیشتر به آن تعلق داشته‌اند.<ref name=":9"/> |
|||
=== برده‌داری === |
|||
[[پرونده:Gholam-hossein-mirza-masoud-with-his-personal-african-slave.jpg|بندانگشتی|[[غلامحسین مسعود]]، یکی از فرزندان [[مسعود میرزا ظل‌السلطان]] به همراه بردهٔ آفریقایی‌اش، جلفا، [[اصفهان]]، دههٔ [[۱۸۸۰|۱۸۸۰ م]].<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=The face of African slavery in Qajar Iran – in pictures|نشانی=https://www.theguardian.com/world/iran-blog/2016/jan/14/african-slavery-in-qajar-iran-in-photos|کوشش=The Guardian|تاریخ=2016-01-14|تاریخ بازبینی=2020-09-15|شاپا=0261-3077|زبان=en-GB|نام=Denise Hassanzade|نام خانوادگی=Ajiri}}</ref>]]{{اصلی|پیشینه برده‌داری در ایران}}{{همچنین ببینید|برده‌داری نوین در ایران}} |
|||
تاریخ برده‌داری و آگاهی دربارهٔ آن در ایران دارای ابعاد پنهان بسیاری است.<ref name=":3">{{یادکرد وب|عنوان= «ما ایرانی هستیم»: بازکشف تاریخ بردگان آفریقایی در ایران|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/302809|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2016-10-11|بازبینی=2020-09-15}}</ref> به نظر می‌رسد فروش [[برده‌داری|بردگان]] آفریقایی در [[خلیج فارس]] به پیش از دوران [[حمله اعراب به ایران|حملهٔ اعراب به ایران]] بازمی‌گردد.<ref name=":4">{{یادکرد وب|عنوان=بردگان آفریقایی در حرمسرای ناصری|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/5321/بردگان-آفریقایی-در-حرمسرای-ناصری|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2020-09-15|کد زبان=fa}}</ref> آغاز روند لغو برده‌داری در ایران در سال [[۱۸۲۸ (میلادی)|۱۸۲۸ م]]. با پایان یافتن خرید و فروش [[چرکس‌ها در ایران|چرکس‌ها]] و [[گرجی‌های ایران|گرجی‌ها]] آغاز شد<ref name=":3"/> و در یک قرن بعد با تصویب قانون «منع و خرید و فروش برده در خاک ایران و آزادی برده در موقع ورود به مملکت» در سال [[۱۳۰۷ (خورشیدی)|۱۳۰۷ ش]]. پایان یافت.<ref name=":21">{{یادکرد وب|عنوان=با تصویب مجلس برده داری در ایران85سال پیش ممنوع شد/مجازات یک تا سه سال زندان|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/311873/با-تصویب-مجلس-برده-داری-در-ایران85سال-پیش-ممنوع-شد-مجازات-یک|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2013-09-07|بازبینی=2020-09-13|کد زبان=fa}}</ref> سابقهٔ تجارت ایران و کشورهای آفریقایی به صدها سال می‌رسد و بر باور بهناز میرزایی، پژوهشگر، [[پیشینه برده‌داری در ایران|برده‌داری در ایران]]، مبتنی بر نژاد نبوده‌است و تنها به آفریقایی‌ها محدود نمی‌شده؛ نه تنها [[چرکس]]ها و [[مردم گرجی|گرجی‌ها]]، بلکه بسیاری از ایرانی‌ها هم به بردگی کشیده می‌شدند و بسیاری از بردگان دوشادوش کشاورزان ایرانی، که در فقر شدید به سر می‌بردند، مشغول به کار بودند.<ref name=":3"/> |
|||
در متون [[قرون وسطی]] به‌طور پراکنده اشاره شده که بردگان به عنوان [[خدمتکار]]، [[محافظ شخصی]]، [[سرباز]] و [[ملوان]] در خلیج فارس از جمله جنوب ایران به کار گرفته می‌شدند. این موضوع تا مدت‌ها ادامه یافت و شکل آن در طی قرون متمادی دچار تغییر شد.<ref name=":4"/> در [[تاریخ معاصر ایران]] بردگان آفریقایی جزئی از خدمهٔ خانواده‌های اشراف ایران به‌شمار می‌آمدند.<ref name=":4"/> مردان سیاهپوست معمولاً [[خواجه (جنسی)|خواجهٔ]] [[حرمسرا|حرمسرای]] شاهان می‌شدند در حالیکه زنان سیاهپوست به خدمت زنان ایرانی درمی‌آمدند.<ref name=":4"/> |
|||
=== عرب‌ستیزی === |
|||
{{اصلی|عرب‌ستیزی در ایران}} |
|||
عرب‌ستیزی، نمونه‌ای از [[نژادپرستی]] است که در میان برخی از ایرانیان رواج دارد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نژادپرستی چه اشکالی دارد؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/blogs/2015/04/150416_l44_nazeran_racism|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2015-04-16|بازبینی=2020-09-16|کد زبان=fa}}</ref> مهرداد درویش‌پور، جامع‌شناس، ادعا می‌کند که دلیل شکست تاریخی ایرانیان در [[حمله اعراب به ایران|حمله ایران و اعراب]] عامل این نوع از نژادپرستی است و آن را برابر با [[نژادپرستی معکوس]] می‌داند که این شکست تاریخی خود زمینه‌ساز ایجاد حس تحقیر در میان ایرانیان شده‌است و از این طریق فرد سعی دارد که مقبولیت تاریخی‌اش را این گونه جبران کند.<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=ایرانیان؛ نژادپرست، ناسیونالیست، بیگانهستیز یا هیچکدام؟|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/ایرانیان-نژادپرست-ناسیونالیست-بیگانهستیز-یا-هیچکدام/a-18432590|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-09-13|کد زبان=fa-IR|نام=|نام خانوادگی=|نویسنده=|تاریخ=2015-05-06}}</ref> این جامعه‌شناس دلیل دیگر را گسترش [[ملی‌گرایی]] به عنوان عاملی در برابر [[اسلام‌گرایی]] و حکومت اسلامی را عامل گسترش چنین نژادپرستی می‌داند.<ref name=":2"/> |
|||
=== تبعیض علیه آفریقایی‌تباران ایران === |
|||
[[پرونده:Kish Native Anthropology House (PD7B0121).jpg|بندانگشتی|بومیان [[ایرانیان آفریقایی‌تبار|ایرانی آفریقایی‌تبار]] در خانه مردمشناسی بومیان [[جزیره کیش|جزیرهٔ کیش]]]]نادیده گرفتن موجودیت [[ایرانیان آفریقایی‌تبار]] و عدم آگاهی‌بخشی درباره‌شان موجب اعمال [[تبعیض]] گسترده علیه آنان از سوی حکومت و جامعه در ایران شده‌است.<ref name=":0"/> برخی از ایرانیان وجود بومیان سیاهپوست جنوب ایران را برای پوشاندن تمایلات نژادپرستانه انکار می‌کنند.<ref name=":1"/> و آنان را با عباراتی چون «کاکا سیاه» و «سیاسمبو» مورد آزار قرار می‌دهند.<ref name=":1"/> |
|||
==== حاجی فیروز ==== |
|||
[[حاجی فیروز|حاجی فیرور]] یا [[خواجه (جنسی)|خواجه]] پیروز<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نگاهی به پیشینه حاجی فیروز یا "خواجه پیروز"|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/2256047/نگاهی-به-پیشینه-حاجي-فيروز-یا-خواجه-پیروز|وبگاه=خبرگزاری مهر|تاریخ=2014-03-14|بازبینی=2020-09-25|کد زبان=fa|نویسنده=}}</ref> شخصیتی سیاهپوست است که برخی مورخان در ایران، از جمله [[مهرداد بهار]] سعی در توجیه سیمای حاجی فیروز با یافتن پیوندهای آن با سمبل‌های [[تاریخ ایران باستان|ایران باستان]] داشته‌اند. بر باور بیتا بقولی‌زاده چنین تئوری‌هائی که بنیان تاریخی ضعیفی دارند، بیانگر نگاه مثبت افراد آکادمیک به این مسئله است. در مقابل، محققانی چون [[جعفر شهری]] بر این باورند که حاجی فیروز پدیده‌ای جدید و معاصر در جشن‌های نوروزی است که یک [[برده‌داری|برده]]ٔ سیاهپوست را در خدمت [[ارباب‌رعیتی|ارباب]] ایرانی نشان می‌دهد. این نوع شخصیت همخوان با ترانه‌های نوروزی است که حاجی فیروز در آن ارباب خود را مخاطب قرار داده و او را تشویق می‌کند که سر خود را بالا آورده و خوشحال باشد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جامعهٔ ایرانیان آفریقائی‌تبار: ماورای چهرهٔ سیاه حاجی فیروز، برده داری و موسیقی بندری|نشانی=https://ajammc.com/2019/04/03/haji_firuz/|وبگاه=Ajam Media Collective|تاریخ=2019-04-03|بازبینی=2020-09-25|کد زبان=en-US}}</ref> |
|||
{{گفتاورد|ارباب خودم، سرتو بالا کن |
|||
ارباب خودم، خودتو نگاه کن |
|||
ارباب خودم، بزبز قندی |
|||
ارباب خودم، چرا نمی‌خندی|حاجی فیروز|}} |
|||
=== غرب‌ستیزی === |
|||
به گفتهٔ سعید صادقی جامع‌شناس، بانزدیک شدن به [[انقلاب ۱۳۵۷]] و نزدیکی [[دودمان پهلوی|حکومت پهلوی]] به دولت‌های غربی، ملی‌گرایی غرب‌ستیز به مرور در مقابل ملی‌گرایی عرب‌ستیز دست بالا را پیدا کرد؛ و ملی‌گرایی باستانی و عرب‌ستیز به معنای ریخت و پاش دربار، فساد حکومتی و فقر گسترده کارگران و زحمت‌کشان معنا پیدا کرد.<ref name=":7">{{یادکرد وب|عنوان="یک مشت سوسمارخور"، این را چه کسی می‌گوید و چرا ؟|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/465732|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2019-09-18|بازبینی=2020-09-13}}</ref> برخی از تحلیل‌گران دلایل وجود گفتمان غرب‌ستیزی در ایران را احساس حقارت ایرانیان در مقابل تاریخ، تمدن، هویت و فرهنگ گذشتهٔ خود و انتقاد و نگرش بدبینانه به غرب به دلیل سابقهٔ [[استعمار]] و ناامیدی حاکم بر روشنفکران بعد از [[کودتای ۲۸ مرداد]] می‌دانند.<ref name=":5">{{Cite journal|last=علیزاده|first=ناصر|last2=افضلی|first2=بهرام|date=2016-02-20|title=غرب‌ستیزی در آثار داستانی هدایت، آل‌احمد و ساعدی|url=https://jpl.ut.ac.ir/article_57805.html|journal=ادب فارسی|volume=5|issue=2|pages=19–37|doi=10.22059/jpl.2016.57805|issn=2251-9262}}</ref> |
|||
=== افغان‌ستیزی === |
|||
[[پرونده:Afg_mamnu_dar_iran.png|پیوند=https://fa.wikipedia.org/wiki/پرونده:Afg_mamnu_dar_iran.png|جایگزین=مناطق ممنوعه برای اتباع افغان|بندانگشتی|مناطق قرمز رنگ، مناطقی هستند که اتباع [[افغانستان|افغانستانی]] حق اقامت در آنجا را ندارند.]] |
|||
رفتار تبعیض‌آمیز نسبت به [[افغانستانی‌ها در ایران]] در میان [[مردمان ایرانی‌تبار|مردم]]، حکومت و قانون ایران وجود دارد.<ref name=":8">{{یادکرد وب|عنوان=برگ‌هایی از فرهنگ و هنر افغانستان - مشکلات افغانها در ایران، از دید یک روشنفکر ایرانی|نشانی=https://www.rfi.fr/fa/برگ-هایی-از-فرهنگ-و-هنر-افغانستان/20130519-مشکلات-افغانها-در-ایران،-از-دید-یک-روشنفکر-ایرانی|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2013-05-19|بازبینی=2020-09-15|کد زبان=fa}}</ref> [[دیدبان حقوق بشر]]، تخلفاتی را علیه پناهندگان و مهاجران افغان در ایران گزارش کرده‌است که در آن افراد مورد آزار جسمی، بازداشت در شرایط غیرانسانی و غیر بهداشتی، پرداخت اجباری هزینهٔ حمل و نقل و اسکان در اردوگاه‌های اسکان، [[کار اجباری]] و جدایی اجباری خانواده‌ها ثبت شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Afghans Angry Over 'Racist' Iranian TV Series|نشانی=https://www.rferl.org/a/afghans-angry-over-racist-iranian-tv-series/29807186.html|وبگاه=RadioFreeEurope/RadioLiberty|بازبینی=2020-09-20|کد زبان=en}}</ref> بر باور محسن نیکو منش فرد، نویسنده، افغان‌ستیزی ایرانیان با تحقیر قومی که در ایران در برابر اقلیت‌ها به کار می‌رود متفاوت است، چرا که بر باور او ایرانیان از هر قومی که باشند در برابر یک افغان با هم متحد می‌شوند و این رفتار ترکیب قومی خاصی از افغانها را در بر نمی‌گیرد و این ضدیت برای همهٔ اقوام افغان یکسان است.<ref name=":8"/> |
|||
در سال ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ در پی [[غرق‌شدن مهاجران اهل افغانستان در هریرود]]، شماری از اهالی افغانستان که قصد ورود غیرقانونی به ایران را داشتند ادعا کردند که سربازان مرزی ایران در منطقهٔ [[دهانه ذوالفقار|دهانهٔ ذوالفغار]] پس از بازداشت ۵۰ تن از این افراد، آنان را شکنجه کرده‌اند و سپس به داخل [[هریرود|رودخانهٔ هریرود]] انداخته‌اند که شماری از این افراد جان‌باخته و تعداد دیگری ناپدید شده‌اند.<ref name=":19">{{یادکرد وب|عنوان=افغانستان در مورد انداختن افغانها به رودخانه توسط ایران تحقیق می‌کند|نشانی=https://www.dw.com/fa-af/افغانستان-در-مورد-انداختن-افغان-ها-به-رودخانه-توسط-ایران-تحقیق-می-کند/a-53318076|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-09-30|کد زبان=fa-AF|نام=|نام خانوادگی=|نویسنده=|تاریخ=2020-05-03}}</ref> عضو شورای ولایتی هرات شمار ناپدیدشدگان را ۳۲ نفر و از اهالی هرات اعلام کرد. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان این اقدام را «بی رحمانه، تکان‌دهنده و فاجعه بار» خوانده و آن را نقص آشکار اصول و ارزش‌های [[حقوق بشر|حقوق بشری]] و حقوق مهاجران و پناهندگان عنوان کرده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=[گزارش اختصاصی] کارگران افغان نجات یافته تأکید می‌کنند که از سوی مرزبانان ایرانی کتک خورده و در آب انداخته شده‌اند|نشانی=https://www.rfi.fr/fa/افغانستان/20200505-گزارش-اختصاصی-از-ادعای-به-رودخانه-انداختن-کارگران-افغان-توسط-مرزبانان-ایرانی|وبگاه=ار. اف. ای - RFI|تاریخ=2020-05-05|بازبینی=2020-09-30|کد زبان=fa}}</ref> |
|||
==== محدودیت‌های قانونی ==== |
|||
اهالی [[افغانستان]] در ایران تنها اجازهٔ فعالیت در فهرست مشاغلی را دارند که امور مهاجران ایران آن را فراهم می‌کند،<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=سفارت افغانستان در تهران خواستار روشن شدن 'محدودیت' مشاغل افغانها شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-50889704|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2020-09-15|زبان=fa}}</ref> این محدودیت‌ها شامل انتخاب رشته تحصیلی هم می‌شود و اقامت شهروندان افغانستان در ۱۴ استان ایران به‌طور کامل ممنوع است،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ممنوعیت اقامت برای شهروندان افغانستان در ۱۴ استان ایران|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f12_14_provinces_of_iran_forbidden_territory_for_afghans/24601613.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-15|کد زبان=fa}}</ref> اهالی افغانستان اجازهٔ ورود به برخی پارک‌ها در ایران را ندارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/377956/افغاني-ستيزي-نشانه-ضعف-فرهنگي-است|وبگاه=www.tabnak.ir|بازبینی=۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۳ بهمن ۱۳۹۳|عنوان=افغانی ستیزی، نشانه ضعف فرهنگی است}}</ref> در فروردین [[۱۳۹۱ (خورشیدی)|۱۳۹۱ ش]]. شهرداری اصفهان در روز [[سیزده‌به‌در]] اجازهٔ ورود افغانها به [[پارک صفا|پارک صفه]] را نداد و دلیل آن را «ایجاد امنیت و تأمین رفاه بازدید کننده‌ها» اعلام کرد.<ref name=":6">{{یادکرد وب|عنوان=ممنوعیت بحث‌برانگیز ورود افغانها به پارکی در اصفهان|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2012/04/120401_l10_iran_isfahan_afghans|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2012-04-01|بازبینی=2020-09-15|کد زبان=fa}}</ref> بر باور برخی از منتقدان تدابیری که حکومت ایران برای تشویق مهاجران افغان به بازگشت به کشورشان در نظر گرفته‌است باعث نقض حقوق و جایگاه انسانی آنها شده‌است.<ref name=":6"/> |
|||
=== یهودستیزی === |
|||
{{همچنین ببینید|اسرائیل ۲۵ سال آینده را نخواهد دید|یهودستیزی در ایران معاصر}} |
|||
==== در دوران صفوی ==== |
|||
در دوران حکومت [[دودمان صفویان]] و پس از روی کار آمدن [[عالم (اسلام)|علمای شیعه]]، فشار زیادی نه تنها بر روی یهودیان بلکه برای [[ارمنی‌های ایران|امنی‌ها]]، [[مسیحیان ایران|مسیحیان]] و حتی [[اهل سنت در ایران|مسلمانان سنی]] اعمال می‌شد، اما به نظر می‌رسد که این فشارها برای یهودیان بسیار بیشتر بوده‌است.<ref name=":18">{{یادکرد وب|عنوان=جمهوری اسلامی چه سهمی در نهادینه شدن یهودی‌ستیزی دارد؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f7-taboo-e17-Islam-and-Anti-Semitism-in-Iran/28204287.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa}}</ref> روحانیان با پیش کشیدن مسئلهٔ [[نجس|نجاست]] قوانینی را روی کار می‌آورند که بر اساس آن یهودیان نمی‌توانستند در روزهای بارانی از خانه‌شان خارج شوند، آنها از خرید و فروش ملک منع شده بودند و مسلمانان نمی‌توانستند املاک خود را به یهودیان بفروشند، امکان ازدواج میان ایرانیان و یهودیان وجود نداشت ولی مردان مسلمان می‌توانستند با دختران یهودی ازدواج کنند، یهودیان اجازه نداشتند که خانه‌هایی بسازند که سقف آن بزرگ‌تر همسایه مسلمان آنان باشد.<ref name=":18"/> اگر سقف [[کنیسه|کنیسه‌ای]] به هر دلیل فرو می‌ریخت یا آتش می‌گرفت اجازهٔ بازسازی آن وجود نداشت.<ref name=":18"/> به نظر می‌رسد این قوانین تا زمان [[انقلاب مشروطه]] همچنان وجود داشته و پس از این انقلاب و براساس مادهٔ ۸ مشروطیت یهودیان دیگر [[ذمی|اهل ذمه]] قرار نمی‌گرفتند و تمام قوانین مدنی شامل حال آنان هم می‌شده‌است.<ref name=":18"/> |
|||
[[پرونده:A boy holding a paper stating "we are the killers of the Jews".jpg|بندانگشتی|یک کودک در حالی که شعاری [[یهودستیزی|یهودستیزانه]] در دست دارد که روی آن نوشته شده «ما قاتل یهودیم»]] |
|||
==== پس از جهت‌گیری‌های روح‌الله خمینی ==== |
|||
در دوران حکومت [[محمدرضا پهلوی]]، [[اسرائیل]] روابط نزدیکی با ایران داشت و در عین حال شاه در پی سیاست مقابله با محافظه‌کاران مذهبی به رهبری [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] برآمده بود و از آنان با نام ارتجاع سیاه نام می‌برد.<ref name=":17">{{یادکرد وب|عنوان=دشمنی حکومت ایران با اسرائیل از کجا سرچشمه می‌گیرد؟|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2015/07/150712_l10_sss_iran_israel_animosity|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2015-07-12|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa}}</ref> با شایعهٔ همکاری سازمان [[موساد]] با [[ساواک]] که یکی از دلایلی بود که احساسات ضد اسرائیلی را در بین مخالفان شاه و به ویژه اسلام‌گرایان دامن زد.<ref name=":17"/> [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]] از این فرصت استفاده کرد و در سخنرانی خود در ۱۳ خرداد ۱۳۴۳ واکنشی تند به این همکاری نشان داد؛ و در زمانی که [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] بر سر کار آمد احساسات ضد اسرائیلی در میان انقلابیان شکل گرفته بود.<ref name=":17"/> |
|||
==== پس از انقلاب ۱۳۵۷ ==== |
|||
[[نظام جمهوری اسلامی ایران]]، به تبلیغات علیه اسرائیل و لزوم نابودی کشور اسرائیل با شعارهایی مشابه تبلیغات آلمان نازی یا اوج جنگ کشورهای عربی روی آورده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=رژیم ایران، از مرحله "اسرائیلی ستیزی" به مرحله "یهودستیزی" پای نهاده و به تبلیغات نازی روی آورده‌است|نشانی=https://radis.org/رژیم-ایران،-از-مرحله-اسرائیلی-ستیزی-ب/|وبگاه=رادیو پیام اسرائیل|تاریخ=2020-02-12|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa-IR|نام خانوادگی=|نویسنده=}}</ref> [[حسین سلامی]] فرماندهٔ کل [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] در سال [[۲۰۱۹|۲۰۱۹ م.]] نابودی اسرائیل را «یه هدف قابل دسترس» خواند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Top Iran General Says Destroying Israel 'Achievable Goal'|نشانی=https://www.voanews.com/middle-east/top-iran-general-says-destroying-israel-achievable-goal|وبگاه=www.voanews.com|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=en|نویسنده=|تاریخ=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Top Iran general says destroying Israel 'achievable goal'|نشانی=https://www.france24.com/en/20190930-top-iran-general-says-destroying-israel-achievable-goal|وبگاه=France 24|تاریخ=2019-09-30|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=en}}</ref> در عین حال [[سید علی خامنه‌ای|علی خامنه‌ای]] [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر نظام جمهوری اسلامی]] به گفتهٔ خود مواضع حکومتش را به معنای [[یهودستیزی|یهودی‌ستیزی]] یا «محو» کردن [[جمعیت‌شناسی اسرائیل|مردم اسرائیل]] نمی‌داند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/698420/مقام-معظم-رهبری-محو-دولت-اسرائیل-به-معنای-محو-مردم-یهودی-نیست-ما-با-آنها-هیچ-کاری-نداریم-یهود-ستیز-نیستیم|وبگاه=www.asriran.com|بازبینی=2020-09-19|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۴ آبان ۱۳۹۸|عنوان=مقام معظم رهبری: محو دولت اسرائیل به معنای محو مردم یهودی نیست}}</ref> در سال [[۱۳۸۷ (خورشیدی)|۱۳۸۷ ش.]] [[محمود احمدی‌نژاد]] و [[اسفندیار رحیم مشایی|اسفندیار رحیم‌مشایی]] در سخنانی بحث دوستی با مردم اسرائیل را مطرح کردند که با تذکر افرادی از داخل حکومت مواجه شد.<ref name=":16">{{یادکرد وب|عنوان=اظهار دوستی با مردم اسرائیل؛ تقابل با آیت‌الله خمینی؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f4_Mashaei_Israel_friendship/460225.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-19|کد زبان=fa}}</ref> و [[محسن رضایی]]، فرماندهٔ سابق سپاه پاسداران بیان کرد که «ملت و دولت اسرائیل هر دو نامشروع هستند.»<ref name=":16"/> |
|||
=== اقلیت‌های قومی === |
=== اقلیت‌های قومی === |
||
[[دیدبان حقوق بشر]] کسب اطلاع و تایید اخبار دربارهٔ نقض حقوق بشر در مورد اقلیت‌های قومی در ایران را دشوار توصیف کرده‌است، برخلاف رویهٔ معمول گروه‌های حامی بین‌المللی وضعیت اقلیت‌های قومی در جهان، این گروه‌ها وضعیت این اقلیت‌ها در ایران را دنبال نمی‌کنند، دسترسی به بسیاری از مناطقی که شامل اقلیت‌ها می‌شود دشوار است و رسانه‌های ایران گزارشی در مورد تبعیض قومی ارائه نمی‌دهند. ایران در تاریخ [[۲۸ اوت]] [[۱۹۶۸|۱۹۶۸ م.]] مادهٔ ۵ از کنوانسیون بین المللی سازمان ملل در مورد رفع انواع تبعیض نژادی را به امضاء رساند، این ماده دولت‌ها را ملزم به رعایت تساوی در برابر قانون می‌کند و مادهٔ ۶ آن، کشورها را ملزم به چاره اندیشی برای هرگونه اعمال تبعیض نژادی كه موجب نقض حقوق بشر و آزادی های بنیادی مغایر با این كنوانسیون شود می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۰ ژوئن ۱۹۹۷|وبگاه=Human Rights Watch|نشانی=https://www.hrw.org/legacy/reports/1997/iran/Iran-06.htm|عنوان=ETHNIC MINORITIES}}</ref> |
[[دیدبان حقوق بشر]] کسب اطلاع و تایید اخبار دربارهٔ نقض حقوق بشر در مورد اقلیت‌های قومی در ایران را دشوار توصیف کرده‌است، برخلاف رویهٔ معمول گروه‌های حامی بین‌المللی وضعیت اقلیت‌های قومی در جهان، این گروه‌ها وضعیت این اقلیت‌ها در ایران را دنبال نمی‌کنند، دسترسی به بسیاری از مناطقی که شامل اقلیت‌ها می‌شود دشوار است و رسانه‌های ایران گزارشی در مورد تبعیض قومی ارائه نمی‌دهند. ایران در تاریخ [[۲۸ اوت]] [[۱۹۶۸|۱۹۶۸ م.]] مادهٔ ۵ از کنوانسیون بین المللی سازمان ملل در مورد رفع انواع تبعیض نژادی را به امضاء رساند، این ماده دولت‌ها را ملزم به رعایت تساوی در برابر قانون می‌کند و مادهٔ ۶ آن، کشورها را ملزم به چاره اندیشی برای هرگونه اعمال تبعیض نژادی كه موجب نقض حقوق بشر و آزادی های بنیادی مغایر با این كنوانسیون شود می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۰ ژوئن ۱۹۹۷|وبگاه=Human Rights Watch|نشانی=https://www.hrw.org/legacy/reports/1997/iran/Iran-06.htm|عنوان=ETHNIC MINORITIES}}</ref> |
||
کمیتهٔ رفع تبعیض نژادی سازمان ملل متحد که شامل گروهی متشکل از ۱۸ کارشناس مستقل [[حقوق بشر]] است بیان کرد ایران با وجود سرشماری در سال [[۲۰۰۷|۲۰۰۷ م.]] فاقد هرگونه داده در زمینهٔ اقلیت‌های قومی است اما به نظر می‌رسد که مشارکت این افراد در اجتماع کمتر از حد انتظار باشد.<ref name=":27">{{یادکرد خبر|عنوان=U.N. urges Iran to tackle racism|نشانی=https://uk.reuters.com/article/uk-iran-racism-un-idUKTRE67Q2K520100827|کوشش=Reuters|تاریخ=2010-08-27|تاریخ بازبینی=2020-09-20|زبان=en|نام=|نام خانوادگی=|ناشر=|doi=|تاریخ بازدید=}}</ref> این کمیته در ضمن بررسی دوره‌ای معاهدهٔ بین المللی مصوب سال [[۱۹۶۹|۱۹۶۹ م.]] از برخورداری محدود حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... توسط اعراب، آذری، بلوچ، کرد و دیگر جوامع غیر شهروند در ایران ابراز نگرانی کرده است.<ref name=":27" /> |
|||
=== نژادپرستی دولتی === |
|||
[[پرونده:Qasem Soleimani killing a crocodile (USA) with Iran's flag.jpg|بندانگشتی|تصویری از [[پروپاگاندا|پروپاگاندای]] جمهوری اسلامی در مقابل غرب، [[قاسم سلیمانی]] فرماندهٔ کشته شدهٔ [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در حال کشتن اژدهای آمریکایی، در بالای تصویر نوشته شده [[جهان‌پهلوان]]، درجه‌ای در سپاه ایران در دوران قبل از [[حمله اعراب به ایران|حملهٔ اعراب به ایران]] و لقب رستم در [[شاهنامه]] [[فردوسی]].<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شعبان جعفری|کوشش=هما سرشار|زبان=فارسی|انتشارات=نشر ناب|سال=۱۳۸۱|شناسه=0-9661291-9-9|صفحه=۴۲۹}}</ref>]] |
|||
سیاست‌های اجتماعی [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] بر بسط و ریشه دواندن [[تبعیض]] متمرکز است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تبعیض و خشونت؛ سیاست‌های اجتماعی جمهوری اسلامی ایران|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f35_IRI_Social_Pol_Com_MM/1952954.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-20|کد زبان=fa}}</ref> سیاست‌های نژادپرستانهٔ دولتی در ایران باعث شده‌است که زبان ۷۰ درصد از مردم ایران در امور آموزش، نهادها، مطبوعات و ادبیات رسمی کشور ممنوع شود.<ref name=":25">{{یادکرد وب|عنوان=نژاد، نژادپرستی و اشکال آن در ایران معاصر|نشانی=https://shahrvand.com/archives/20381|وبگاه=شهروند|تاریخ=2011-12-08|بازبینی=2020-09-22|کد زبان=fa-IR}}</ref> نمونه‌ای دیگر از نژادپرستی دولتی در ایران سیاست‌های حذف نژادی مردم بومی عرب در منطقهٔ اهواز است.<ref name=":25" /> این حکومت با ایجاد سازکارهایی برای استخدام مقامات دولتی و کارمندان که با نام [[گزینش]] شناخته می‌شود از متقاضیان درخواست می‌کند که میزان وفاداری خود را به حکومت و [[شیعه|مذهب شیعه]] نشان بدهند که خود به محدود کردن فرصت‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی در ایران منجر می‌شود، چنین اقداماتی توسط حکومت ایران توسط [[سازمان ملل متحد]] محکوم شده‌است.<ref name=":27" /> |
|||
بر باور [[علی افشاری]]، ضعف حکومت‌های ایران در سده‌های اخیر باعث نشده تا حس خودبرتربینی ایرانیان به حاشیه برود، چنان‌که پادشاهان [[قاجاریان|قاجار]] خود را «قبله عالم» می‌نامیدند. [[محمدرضا پهلوی]] به دنبال برپایی [[به‌سوی تمدن بزرگ|تمدن بزرگ]] بود و [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] نیز از ابتدا در اندیشه [[نظریه ام‌القری|ام‌القری جهان اسلام]] بود تا به مقابله با [[جهان غرب]] بپردازد.<ref name=":26">{{یادکرد وب|عنوان=ایرانیان و پارادوکس مواجهه با بیگانه|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/39096|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=۸ ژانویه ۲۰۱۲|بازبینی=2020-09-24|نویسنده=علی افشاری|کد زبان=}}</ref> |
|||
== تاریخ فرهنگی == |
== تاریخ فرهنگی == |
||
در تاریخ و [[ادبیات کهن ایران]]، گاهی «بدنژاد» بودن بالاتر از «بدکار» بودن به‌شمار رفته‌است. [[سام پسر نریمان|سام پهلوان]]، کودک نوزاد خود، [[زال]] را به جرم داشتن موی سفید در کوه رها کرد تا طعمه پرندگان شود. او بعدها زال را نکوهش می‌کند که چرا دل به [[رودابه]]، دختری «بدنژاد» داده‌است که پدرش از نوادگان [[ضحاک]] است: «ازین مرغ‌پرورده ([[زال]]) وان دیوزاد ([[رودابه]])/ چه گویی چگونه برآید نژاد.»<ref name=":23">{{یادکرد وب|عنوان=نژادهراسی یا نژادپرستی ایرانیان در طول تاریخ|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/11156/نژادهراسی-یا-نژادپرستی-ایرانیان-در-طول-تاریخ|وبگاه=ایندیپندنت فارسی|تاریخ=2019-07-20|بازبینی=2020-09-21|کد زبان=fa}}</ref> |
|||
نژادپرستی فرهنگی در ایران در اشکال نگرش‌های فرهنگی و برخوردها، عقاید و رفتارهای مستتر در فرهنگ یک جامعه خود را اعمال می‌کند. برای مثال شعار: «هنر نزد ایرانیان است و بس». که هنر را فقط به ایرانیان اختصاص می‌دهد و غیرایرانیان را بی هنر می‌خواند که به نوعی یک نژادپرستی فرهنگی است، چرا که «دگرسازی» می‌کند و انسان‌ها را به گروه‌های برتر ـ پست‌تر، بافرهنگ ـ بی‌فرهنگ، باتمدن ـ بی‌تمدن و باهنر ـ بی‌هنر تقسیم می‌کند.<ref name=":25"/> |
|||
[[سیاهپوست|سیاه‌پوستان]] در ادبیات کهن ایران در آثار [[حافظ]]، [[مولوی]]، [[ناصرخسرو]] و [[سنایی]] آدم‌هایی بدشگون و بی‌ارزش توصیف شده‌اند، این شاعران سیاه‌پوستان را با کلماتی مانند «هندو»، «زنگی» و «حبشی» نکوهش کرده‌اند.<ref name=":0"/> حافظ در نکوهش سیاهان آنان را «کم‌بها» توصیف می‌کند:<ref name=":0"/>{{وسط‌چین}} |
|||
{{نستعلیق|ز بنفشه تاب دارم که ز زلف او زند دم}}{{فاصله|۱۰}}{{نستعلیق||تو سیاه کم‌بها بین که چه در دماغ دارد}} |
|||
{{وسط‌چین/پ}}همچنین [[صادق هدایت]] و [[بزرگ علوی]] از نویسندگان معاصر و پیشگام ایران در آثارشان دارای اشاره‌هایی نژادپرستانه در خصوص عرب‌ها هستند.<ref name=":24">{{یادکرد وب|عنوان=عرب‌ستیزی ایرانی یا اعراب ایران‌ستیز؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f7-taboo-e9-anti-arab-sentiments-in-iran/28096960.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-15|کد زبان=fa}}</ref> |
|||
در میان آثار روشنفکری ایران و با آغاز [[دودمان پهلوی]] انگلیسی‌ستیزی و سپس [[آمریکاستیزی]] در میان آثار [[صادق هدایت]]، [[جلال آل احمد|جلال آل‌احمد]] و [[غلامحسین ساعدی]] دیده شده‌است.<ref name=":5"/> |
|||
به گفتهٔ [[صادق زیباکلام|صادق زیبا کلام]]، نژادپرستی پارسی علیه اعراب به وضوح در حوزهٔ زبان دیده می‌شود، او تأسیس [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]] را برای اجرای طرحی در جهت حذف کلمات عربی از زبان فارسی می‌داند تا کلمات عربی که در فارسی بوده‌اند با آن که در آثار بزرگ ادبی مانند [[شاهنامه]] و اشعار [[مولوی]] هم که ذکر شده‌اند خذف خواهند شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Hatred of Arabs deeply rooted in Persians, says Iranian intellectual|نشانی=https://www.alarabiya.net/articles/2011/10/09/170927.html|وبگاه=العربیة|تاریخ=2011-10-09|بازبینی=2020-10-02|کد زبان=ar}}</ref> |
|||
== تصویر اجتماعی == |
== تصویر اجتماعی == |
||
| خط ۲۹: | خط ۱۱۶: | ||
== انکار نژادپرستی == |
== انکار نژادپرستی == |
||
نیما قاسمی، مدرس فلسفه معتقد است که «شرایط [[ژئوپلیتیک|ژئوپلیتیکی]] در ایران و کل منطقه اساساً اجازه طرح اندیشه‌های نژادپرستانه را نمی‌دهد.»<ref name=":13">{{یادکرد وب|عنوان=ایرانی آریایی و «حزب نازی ایران»، چالش نژادپرستی و تبعیض|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/303741|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2016-10-17|بازبینی=2020-09-18}}</ref> |
نیما قاسمی، مدرس فلسفه معتقد است که «شرایط [[ژئوپلیتیک|ژئوپلیتیکی]] در ایران و کل منطقه اساساً اجازه طرح اندیشه‌های نژادپرستانه را نمی‌دهد.»<ref name=":13">{{یادکرد وب|عنوان=ایرانی آریایی و «حزب نازی ایران»، چالش نژادپرستی و تبعیض|نشانی=https://www.radiozamaneh.com/303741|وبگاه=رادیو زمانه|تاریخ=2016-10-17|بازبینی=2020-09-18}}</ref> در مقابل اما فریبا ناطق، روانشناس، بیان می‌کند که ایدهٔ انکار نژادپرستی در ایران به این دلیل که امکان ظهور گروهای افراطی یا جنبش‌های پرهوادار وجود ندارد خود می‌تواند به عادی شدن و ترویج تبعیض‌های اجتماعی و تعصبات جمعی میدان بیشتری بدهد.<ref name=":13"/> |
||
== جهت‌گیری‌های نژادپرستانه == |
== جهت‌گیری‌های نژادپرستانه == |
||
| خط ۳۵: | خط ۱۲۲: | ||
=== غرب‌ستیزی === |
=== غرب‌ستیزی === |
||
* [[سید علی خامنه‌ای|علی خامنه‌ای]]، [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر نظام جمهوری اسلامی]]، اروپاییان را در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ از نژادهای وحشی معرفی کرد «غربی‌ها، یعنی |
* [[سید علی خامنه‌ای|علی خامنه‌ای]]، [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر نظام جمهوری اسلامی]]، اروپاییان را در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ از نژادهای وحشی معرفی کرد «غربی‌ها، یعنی بخصوص نژادهای اروپایی، نژادهای وحشی‌اند؛ اینها ظاهرشان اتو کشیده و کراوات زده و ادکلن زده و اینهایند امّا همان باطن وحشی‌گری‌ای که در تاریخ وجود داشته هنوز هم در اینها هست؛ راحت آدم می‌کشند، خونسرد جنایت می‌کنند؛ بنابراین کتک زدن زن در داخل خانه به وسیلهٔ آنها و بعد به وسیلهٔ آمریکایی‌ها، بُعدی ندارد.»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تنفر آیت‌الله خامنه‌ای از غرب و اینک نژادپرستی|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/f35_khamenei_west_racism_article_majid_mohammadi/24983971.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-09-13|کد زبان=fa}}</ref> |
||
=== توهین به سیاه‌پوستان === |
=== توهین به سیاه‌پوستان === |
||
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۵۱
 | لحن یا سبک این مقاله بازتابدهندهٔ لحن دانشنامهای مورد استفاده در ویکی‌پدیا نیست. |
 |
| بخشی از مجموعه مقاله‌های |
| تبعیض در ایران |
|---|
| اشکال خاص |
 درگاه تبعیض |
نژادپرستی در ایران به اعمال تبعیض نسبت به نژادها از جمله ایرانیان آفریقایی‌تبار،[۱] اعراب، افغانها،[۲] و نژادپرستی فرهنگی فارغ از رنگ پوست و قومیت مثل فرهنگ غرب،[۳] ادیان مانند بهائیان، مسیحیان و یهودیها[۴] گفته می‌شود. عدم آگاهی‌بخشی موجب اعمال تبعیض گسترده همانند برده‌داری[۵] یا نادیده‌گرفتن‌شان از سوی حکومت و جامعه در ایران شده‌است.[۶][۱]
در تاریخ فرهنگی ایران «بدنژاد» بودن مورد نکوهش قرار گرفته[۷] و در آثار برخی از نویسندگان ایرانی نشانه‌هایی از نژادپرستی علیه سیاه‌پوستان،[۶] یهودستیزی، عرب‌ستیزی[۸] و غرب‌ستیزی[۹] دیده شده‌است.
زمینه‌ها و گرایش‌ها
زمینه‌های خارجی
رویکرد آلمان در تشویق مسلمانان به جهاد
با رشد قدرت آلمان در اواخر قرن نوزدهم و شروع رقابت‌های آن با قدرت‌های بزرگ اروپایی به ویژه بریتانیا، قیصر آلمان به دنبال راهی برای تضعیف امپراتوری بریتانیا و مشغول کردن آن به منازعات استعماری بود.[۱۰] ایدهٔ ویلهلم دوم مشغول کردن بریتانیا به جبههٔ شرقی و کشورهای اسلامی با ایجاد قیام‌هایی در این مناطق بود.[۱۰] ویلهلم دوم در ۲۹ اکتبر ۱۸۹۸ در پیامی به دلجویی از «امت غیور اسلام» پرداخت و با سفر به دمشق و زیارت آرامگاه صلاح‌الدین ایوبی از جهاد او علیه «مهاجمان کافر» دلجویی کرد.[۱۱][۱۰] ویلهلم دوم به ۳۰۰ میلیون مسلمان اطمینان داد که آلمان برای همیشه دوست «پیروان محمد» خواهد بود[۱۱][۱۰] و سیاست جنگی خود را بر قیام کشورهای مسلمان علیه انگلستان پایه‌ریزی کرد.[۱۰] در ادامه، در ۱۵ اوت ۱۹۱۴ از انور پاشا سلطان عثمانی خواست که با حکم جهاد مسلمانان آسیا، هند، مصر و آفریقا را به قیام فرا بخواند.[۱۰] تبلیغات ویلهلم از طرف روشنفکران به دلیل نگرانی آنان از قدرت گرفتن نیروهای «کهنه اندیش و متعصب» مورد استقبال قرار نگرفت.[۱۰]
تأثیر ظهور آلمان نازی بر اسلام‌گرایی و باورهای آریایی
با ظهور جنبش مشروطه ایران، انقلابیون به سمت آلمان گرایش پیدا کردند.[۱۲] و بسیاری از ایرانیان تمایل داشتند که آلمان در جنگ پیروز شود تا ایران از سلطهٔ استعمارگران خارج شوند.[۱۰] با شکست آلمان در جنگ جهانی اول، گرایش‌های تند ملی‌گرایانه با گرایش فاشیستی در آلمان شکل گرفت و با تأسیس حزب ناسیونال سوسیالیسم آلمان به رهبری آدولف هیتلر این حزب تبلیغ می‌کرد که آلمانی‌های اصیل از نژاد آریایی و همان نژاد برتر هستند.[۱۰] در همین زمان در ایران ایدهٔ «میراث ایران باستان» و سرچشمه‌های اصیل ملت ایران توسط حکومت پهلوی تبلیغ می‌شد.[۱۰] به علاوه دولت آلمان به حکومت ایران پیشنهاد همکاری دو جانبهٔ اقتصادی بدون چشم داشت استعماری را بیان کرد که به دریافت نفت و مواد خام از طرف آلمان و تأسیس شالودهٔ صنعتی ایران منتهی شد.[۱۰] وزارت تبلیغات آلمان نازی به رهبری اروین اتل در تلاش بود نظریات برتری نژادی و عقاید ضد سامی را در ایران تبلیغ کند.[۱۰] اتل با سازماندهی یک شبکهٔ تبلیغاتی خبررسانی و تبلیغ دربارهٔ ظهور امام زمان و رهایی جهان از دست او متمرکز شد.[۱۳] رادیو برلین بیان می‌کرد که ایرانیان و آلمانی‌ها از یک نژاد هستند و باید در جبههٔ متحد علیه استعمار مبارزه کنند.[۱۰] این رادیو از اعتلاف میان «آریایی‌های شمال» و «ملت زرتشت» سخن به میان آورده‌است و هیتلر را همچون امام دوازدهم شیعیان معرفی کرده‌است.[۱۴] بسیاری از ایرانیان بر این باور بودند که آلمانی‌ها از اقوام ژرمن اهل استان کرمان هستند.[۱۰] بسیاری از ملایان شیعه تبلیغ می‌کردند که هیتلر پنهانی اسلام آورده و برای «اعتلای کلمهٔ حق» با روس و انگلیس مبارزه می‌کند و در این راه برخی از ملایان در قم هیتلر را از اخلاف محمد دانستند و دسته‌ای از علمای شیعه هیتلر را همان امام زمان دانستند که برای «احیای دین محمد» ظهور کرده‌است.[۱۰]
همچنین در سال‌های ۱۹۱۶ م. تا ۱۹۲۲ م.، عده‌ای از ایرانیان مقیم آلمان با چاپ مجلهٔ کاوه با هدف برآوردن خواسته‌های کمپین‌های ضد انکلیس و روسیه در ایران از نام کاوه آهنگر به عنوان سمبل مبارزه در برابر متجاوزان و تحریک احساسات ملی‌گرایانه ایرانیان استفاده می‌کرند.[۱۵] در مقابل نیز انگلیسی‌ها هیتلر را در چهرهٔ یک حاکم وحشی در جایگاه ضحاک به تصویر می‌کشیدند.[۱۶]
برنار هانری لوی، اندیشمند فرانسوی، بیان می‌کند که تغییر نام پارس به ایران به درخواست آلمان نازی در نمایندگی ایران در برلین صورت گرفته‌است، به نظر می‌رسد که در آن زمان باور رضاشاه بر آن بوده‌است که امپراتوری جدید آلمان در حال تولد است که نه رومی است و نه رژمنی، بلکه آریایی است.[۱۴]
در دوران جنگ جهانی دوم در ایران، وقتی خبر جبهه‌های جنگ از بلندگوهای نصب شده در میدان توپخانه پخش می‌شد، برخی از مردم در پایتخت با کشیدن هورا و دادن سلام نازی، ابراز شعف می‌کردند.[۱۷]
ثاثیر جنبش‌های ملی‌گرا بر روابط اعراب و ایرانیان در جغرافیای سیاسی
جغرافیای سیاسی خلیج فارس در دوران معاصر تحت تاثیر یک مثلث درگیری بین سه کشور ایران، عربستان و عراق است که دلایل آن به مداخله‌های قبلی دولت‌های خارجی در منطقه تا پیش از سال ۱۹۱۸ م. باز می‌گردد، این درگیری‌ها در طول یک ربع قرن گذشته همچنان بر جا مانده و هیچ نشانه‌ای از برهم خوردن این رویکرد وجود ندارد و تا کنون هیچ توافق پایداری بین این کشورها به وجود نیامده است که بتواند صلح را بین این قدرت‌ها به وجود بیاورد. در این درگیری هر یک از کشورها دیگری را یک خطر بالقوه می‌بینند و اگرچه شواهد زیادی بی‌ثباتی میان این کشورها را نشان می‌دهد اما هنوز دلایل آن چندان روشن نیست. در نگاه اول هیچ مانع جدی بر سر راه روابط این سه کشور وجود ندارد و مکانیزم‌های سیاسی، اقتصادی و سیاسی زیادی وجود دارد که می‌تواند دلایل اختلافات گذشته و آینده باشد، برخلاف تصور این درگیری‌ها بیشتر ریشه در تاریخ مدون این کشورها داشته تا تاثیر در جغرافیای سیاسی منطقه و این ریشه‌ها در مداخلات گذشته یا روابط میان آنها بیشتر در سیاست بومی معاصر این کشورها مشاهده می‌شود و این خود بیانگر آن است که چگونه سیاست این کشورها در دوران معاصر باعث به وجود آمدن روابطی بین این کشورها شده که تا پیش از آن وجود نداشته است و چگونه باعث ایجاد موانعی حتی در دو طرف عربی هم شده.[۱۸]
در دورنمای مناقشهٔ میان کشورهای خلیج فارس و همچنین اعراب و ایرانیان، ریشه‌های اختلاف کمتر محصول مداخلهٔ امپریالیستی و تضادها با ریشه‌های مدون تاریخی کهن باز می‌گردد، اما این رفتار از دو روند به هم پیوسته و مدرن در شکل گیری دولت‌ها و ظهور ملی‌گرایی در این کشورها باز می‌گردد. این روند در ماهیت شکافت میان اعراب و ایرانیان قابل مشاهده است و یکی از ویژگی‌های نزاع‌های میان کشورهای خلیج فارس شکاف‌های روانی، فرهنگی، اقتصادی، نظامی و سیاسی میان اعراب و ادراک ایرانیان از منطقه است.[۱۸]
زمینه‌های داخلی
اجتماعی
به نوشتهٔ نیویورک تایمز، ایران به مدت یک قرن و نیم پس از قرن ۱۹، ایران که کشوری ضعیف به‌شمار می‌رفت طعمهٔ بازیگران قدرتمند خارجی و عمدتاً اروپایی شد، ایرانیان در گذشته عادت داشتند به اروپاییان به عنوان تمدنی بدوی نگاه کنند اما ناگهان با شرایطی روبرو شدند که نیروهای خارجی سپاه پادشاهشان را شکست می‌دادند، زمین‌هایشان را برش می‌دادند، دولتمردانشان را عزل و نصب می‌کردند، بازارهایشان را به انحصار خود درمی‌آوردند و سرزمین‌شان را تبدیل به زمین جنگ، زمین بازی و اردوگاه تبدیل کرده بودند که این رفتارها اثرات تحیرکننده و ناامید کننده بر جای گذاشت و برای ایرانیان این آسیب‌پذیری و نفوذ و دستکاری خارجی ترسناک بود که خود باعث تقویت حس بیگانه‌ستیزی همراه با عقدهٔ حقارت در ایرانیان شد.[۱۹]
بر باور علیرضا مناف‌زاده مردم ایران زمینه‌های ضعف ساسانیان را به حملهٔ اعراب به ایران و عقب‌ماندگی معاصر را نتیجهٔ توطئهٔ قدرت‌های غربی می‌دانند.[۲۰] بر باور فرج سرکوهی ایرانیان در مقابل اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها احساس خودحقیربینی دارند اما در مقابل هسایگان‌شان از جمله افغانها، عرب‌ها و ترک‌ها خودبزرگ‌بین هستند و رفتار تبعیض آمیز دارند.[۲۱]
انواع
نژادپرستی در شکل کلاسیک آن مبتنی بر فرض نابرابری جنس بشر از لحاظ بیولوژیک است و نتیجه آن، نسبت دادن پیشرفت یا عقب ماندگی ملت‌ها به خصوصیات ژنتیکی غیرقابل تغییر است.[۲۲] اما با تحقیقات و مطالعات زیست‌شناسی و مردمشناسی که در دههٔ ۵۰ میلادی آغاز شد، تفاوت‌های بیولوژیکی و نظرات پیرامون آن و به تدریج مفهوم نژاد و تفاوت‌های بیولوژیکی در جهان علم بی‌اعتبار شد.[۲۲] اگرچه چنین نگاهی همچنان در میان مردم جوامع مختلف طرفدار دارد.[۲۲]
بر باور شاهد علوی، نگاه به کردها، بلوچ‌ها و ترک‌ها در ایران را باید در زیر عنوان قوم‌مداری بررسی کرد به گفتهٔ او اعضای این گروه‌ها اگر روایت خاص قوم مرکز از ایرانی بودن را پذیرفته باشند و به مشروعیت انحصاری زبان مسلط گردن نهاده و آن را درونی سازند و ترجیحاً بدون لهجه به آن تکلم کنند، به هیئت یکی از اعضای قوم برگزیده در می‌آیند و نگاه تحقیر آمیز دیگر نه آنها، که هویتی را هدف می‌گیرد که پیشتر به آن تعلق داشته‌اند.[۲۲]
برده‌داری
تاریخ برده‌داری و آگاهی دربارهٔ آن در ایران دارای ابعاد پنهان بسیاری است.[۲۴] به نظر می‌رسد فروش بردگان آفریقایی در خلیج فارس به پیش از دوران حملهٔ اعراب به ایران بازمی‌گردد.[۲۵] آغاز روند لغو برده‌داری در ایران در سال ۱۸۲۸ م. با پایان یافتن خرید و فروش چرکس‌ها و گرجی‌ها آغاز شد[۲۴] و در یک قرن بعد با تصویب قانون «منع و خرید و فروش برده در خاک ایران و آزادی برده در موقع ورود به مملکت» در سال ۱۳۰۷ ش. پایان یافت.[۵] سابقهٔ تجارت ایران و کشورهای آفریقایی به صدها سال می‌رسد و بر باور بهناز میرزایی، پژوهشگر، برده‌داری در ایران، مبتنی بر نژاد نبوده‌است و تنها به آفریقایی‌ها محدود نمی‌شده؛ نه تنها چرکس‌ها و گرجی‌ها، بلکه بسیاری از ایرانی‌ها هم به بردگی کشیده می‌شدند و بسیاری از بردگان دوشادوش کشاورزان ایرانی، که در فقر شدید به سر می‌بردند، مشغول به کار بودند.[۲۴]
در متون قرون وسطی به‌طور پراکنده اشاره شده که بردگان به عنوان خدمتکار، محافظ شخصی، سرباز و ملوان در خلیج فارس از جمله جنوب ایران به کار گرفته می‌شدند. این موضوع تا مدت‌ها ادامه یافت و شکل آن در طی قرون متمادی دچار تغییر شد.[۲۵] در تاریخ معاصر ایران بردگان آفریقایی جزئی از خدمهٔ خانواده‌های اشراف ایران به‌شمار می‌آمدند.[۲۵] مردان سیاهپوست معمولاً خواجهٔ حرمسرای شاهان می‌شدند در حالیکه زنان سیاهپوست به خدمت زنان ایرانی درمی‌آمدند.[۲۵]
عرب‌ستیزی
عرب‌ستیزی، نمونه‌ای از نژادپرستی است که در میان برخی از ایرانیان رواج دارد.[۲۶] مهرداد درویش‌پور، جامع‌شناس، ادعا می‌کند که دلیل شکست تاریخی ایرانیان در حمله ایران و اعراب عامل این نوع از نژادپرستی است و آن را برابر با نژادپرستی معکوس می‌داند که این شکست تاریخی خود زمینه‌ساز ایجاد حس تحقیر در میان ایرانیان شده‌است و از این طریق فرد سعی دارد که مقبولیت تاریخی‌اش را این گونه جبران کند.[۲۷] این جامعه‌شناس دلیل دیگر را گسترش ملی‌گرایی به عنوان عاملی در برابر اسلام‌گرایی و حکومت اسلامی را عامل گسترش چنین نژادپرستی می‌داند.[۲۷]
تبعیض علیه آفریقایی‌تباران ایران
.jpg)
نادیده گرفتن موجودیت ایرانیان آفریقایی‌تبار و عدم آگاهی‌بخشی درباره‌شان موجب اعمال تبعیض گسترده علیه آنان از سوی حکومت و جامعه در ایران شده‌است.[۶] برخی از ایرانیان وجود بومیان سیاهپوست جنوب ایران را برای پوشاندن تمایلات نژادپرستانه انکار می‌کنند.[۱] و آنان را با عباراتی چون «کاکا سیاه» و «سیاسمبو» مورد آزار قرار می‌دهند.[۱]
حاجی فیروز
حاجی فیرور یا خواجه پیروز[۲۸] شخصیتی سیاهپوست است که برخی مورخان در ایران، از جمله مهرداد بهار سعی در توجیه سیمای حاجی فیروز با یافتن پیوندهای آن با سمبل‌های ایران باستان داشته‌اند. بر باور بیتا بقولی‌زاده چنین تئوری‌هائی که بنیان تاریخی ضعیفی دارند، بیانگر نگاه مثبت افراد آکادمیک به این مسئله است. در مقابل، محققانی چون جعفر شهری بر این باورند که حاجی فیروز پدیده‌ای جدید و معاصر در جشن‌های نوروزی است که یک بردهٔ سیاهپوست را در خدمت ارباب ایرانی نشان می‌دهد. این نوع شخصیت همخوان با ترانه‌های نوروزی است که حاجی فیروز در آن ارباب خود را مخاطب قرار داده و او را تشویق می‌کند که سر خود را بالا آورده و خوشحال باشد.[۲۹]
ارباب خودم، سرتو بالا کن
ارباب خودم، خودتو نگاه کن
ارباب خودم، بزبز قندی
ارباب خودم، چرا نمی‌خندی
— حاجی فیروز
غرب‌ستیزی
به گفتهٔ سعید صادقی جامع‌شناس، بانزدیک شدن به انقلاب ۱۳۵۷ و نزدیکی حکومت پهلوی به دولت‌های غربی، ملی‌گرایی غرب‌ستیز به مرور در مقابل ملی‌گرایی عرب‌ستیز دست بالا را پیدا کرد؛ و ملی‌گرایی باستانی و عرب‌ستیز به معنای ریخت و پاش دربار، فساد حکومتی و فقر گسترده کارگران و زحمت‌کشان معنا پیدا کرد.[۳] برخی از تحلیل‌گران دلایل وجود گفتمان غرب‌ستیزی در ایران را احساس حقارت ایرانیان در مقابل تاریخ، تمدن، هویت و فرهنگ گذشتهٔ خود و انتقاد و نگرش بدبینانه به غرب به دلیل سابقهٔ استعمار و ناامیدی حاکم بر روشنفکران بعد از کودتای ۲۸ مرداد می‌دانند.[۹]
افغان‌ستیزی
رفتار تبعیض‌آمیز نسبت به افغانستانی‌ها در ایران در میان مردم، حکومت و قانون ایران وجود دارد.[۳۰] دیدبان حقوق بشر، تخلفاتی را علیه پناهندگان و مهاجران افغان در ایران گزارش کرده‌است که در آن افراد مورد آزار جسمی، بازداشت در شرایط غیرانسانی و غیر بهداشتی، پرداخت اجباری هزینهٔ حمل و نقل و اسکان در اردوگاه‌های اسکان، کار اجباری و جدایی اجباری خانواده‌ها ثبت شده‌است.[۳۱] بر باور محسن نیکو منش فرد، نویسنده، افغان‌ستیزی ایرانیان با تحقیر قومی که در ایران در برابر اقلیت‌ها به کار می‌رود متفاوت است، چرا که بر باور او ایرانیان از هر قومی که باشند در برابر یک افغان با هم متحد می‌شوند و این رفتار ترکیب قومی خاصی از افغانها را در بر نمی‌گیرد و این ضدیت برای همهٔ اقوام افغان یکسان است.[۳۰]
در سال ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۹ در پی غرق‌شدن مهاجران اهل افغانستان در هریرود، شماری از اهالی افغانستان که قصد ورود غیرقانونی به ایران را داشتند ادعا کردند که سربازان مرزی ایران در منطقهٔ دهانهٔ ذوالفغار پس از بازداشت ۵۰ تن از این افراد، آنان را شکنجه کرده‌اند و سپس به داخل رودخانهٔ هریرود انداخته‌اند که شماری از این افراد جان‌باخته و تعداد دیگری ناپدید شده‌اند.[۳۲] عضو شورای ولایتی هرات شمار ناپدیدشدگان را ۳۲ نفر و از اهالی هرات اعلام کرد. کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان این اقدام را «بی رحمانه، تکان‌دهنده و فاجعه بار» خوانده و آن را نقص آشکار اصول و ارزش‌های حقوق بشری و حقوق مهاجران و پناهندگان عنوان کرده‌است.[۳۳]
محدودیت‌های قانونی
اهالی افغانستان در ایران تنها اجازهٔ فعالیت در فهرست مشاغلی را دارند که امور مهاجران ایران آن را فراهم می‌کند،[۳۴] این محدودیت‌ها شامل انتخاب رشته تحصیلی هم می‌شود و اقامت شهروندان افغانستان در ۱۴ استان ایران به‌طور کامل ممنوع است،[۳۵] اهالی افغانستان اجازهٔ ورود به برخی پارک‌ها در ایران را ندارد.[۳۶] در فروردین ۱۳۹۱ ش. شهرداری اصفهان در روز سیزده‌به‌در اجازهٔ ورود افغانها به پارک صفه را نداد و دلیل آن را «ایجاد امنیت و تأمین رفاه بازدید کننده‌ها» اعلام کرد.[۲] بر باور برخی از منتقدان تدابیری که حکومت ایران برای تشویق مهاجران افغان به بازگشت به کشورشان در نظر گرفته‌است باعث نقض حقوق و جایگاه انسانی آنها شده‌است.[۲]
یهودستیزی
در دوران صفوی
در دوران حکومت دودمان صفویان و پس از روی کار آمدن علمای شیعه، فشار زیادی نه تنها بر روی یهودیان بلکه برای امنی‌ها، مسیحیان و حتی مسلمانان سنی اعمال می‌شد، اما به نظر می‌رسد که این فشارها برای یهودیان بسیار بیشتر بوده‌است.[۳۷] روحانیان با پیش کشیدن مسئلهٔ نجاست قوانینی را روی کار می‌آورند که بر اساس آن یهودیان نمی‌توانستند در روزهای بارانی از خانه‌شان خارج شوند، آنها از خرید و فروش ملک منع شده بودند و مسلمانان نمی‌توانستند املاک خود را به یهودیان بفروشند، امکان ازدواج میان ایرانیان و یهودیان وجود نداشت ولی مردان مسلمان می‌توانستند با دختران یهودی ازدواج کنند، یهودیان اجازه نداشتند که خانه‌هایی بسازند که سقف آن بزرگ‌تر همسایه مسلمان آنان باشد.[۳۷] اگر سقف کنیسه‌ای به هر دلیل فرو می‌ریخت یا آتش می‌گرفت اجازهٔ بازسازی آن وجود نداشت.[۳۷] به نظر می‌رسد این قوانین تا زمان انقلاب مشروطه همچنان وجود داشته و پس از این انقلاب و براساس مادهٔ ۸ مشروطیت یهودیان دیگر اهل ذمه قرار نمی‌گرفتند و تمام قوانین مدنی شامل حال آنان هم می‌شده‌است.[۳۷]
پس از جهت‌گیری‌های روح‌الله خمینی
در دوران حکومت محمدرضا پهلوی، اسرائیل روابط نزدیکی با ایران داشت و در عین حال شاه در پی سیاست مقابله با محافظه‌کاران مذهبی به رهبری روح‌الله خمینی برآمده بود و از آنان با نام ارتجاع سیاه نام می‌برد.[۴] با شایعهٔ همکاری سازمان موساد با ساواک که یکی از دلایلی بود که احساسات ضد اسرائیلی را در بین مخالفان شاه و به ویژه اسلام‌گرایان دامن زد.[۴] روح‌الله خمینی از این فرصت استفاده کرد و در سخنرانی خود در ۱۳ خرداد ۱۳۴۳ واکنشی تند به این همکاری نشان داد؛ و در زمانی که نظام جمهوری اسلامی ایران بر سر کار آمد احساسات ضد اسرائیلی در میان انقلابیان شکل گرفته بود.[۴]
پس از انقلاب ۱۳۵۷
نظام جمهوری اسلامی ایران، به تبلیغات علیه اسرائیل و لزوم نابودی کشور اسرائیل با شعارهایی مشابه تبلیغات آلمان نازی یا اوج جنگ کشورهای عربی روی آورده‌است.[۳۸] حسین سلامی فرماندهٔ کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۲۰۱۹ م. نابودی اسرائیل را «یه هدف قابل دسترس» خواند.[۳۹][۴۰] در عین حال علی خامنه‌ای رهبر نظام جمهوری اسلامی به گفتهٔ خود مواضع حکومتش را به معنای یهودی‌ستیزی یا «محو» کردن مردم اسرائیل نمی‌داند.[۴۱] در سال ۱۳۸۷ ش. محمود احمدی‌نژاد و اسفندیار رحیم‌مشایی در سخنانی بحث دوستی با مردم اسرائیل را مطرح کردند که با تذکر افرادی از داخل حکومت مواجه شد.[۴۲] و محسن رضایی، فرماندهٔ سابق سپاه پاسداران بیان کرد که «ملت و دولت اسرائیل هر دو نامشروع هستند.»[۴۲]
اقلیت‌های قومی
دیدبان حقوق بشر کسب اطلاع و تایید اخبار دربارهٔ نقض حقوق بشر در مورد اقلیت‌های قومی در ایران را دشوار توصیف کرده‌است، برخلاف رویهٔ معمول گروه‌های حامی بین‌المللی وضعیت اقلیت‌های قومی در جهان، این گروه‌ها وضعیت این اقلیت‌ها در ایران را دنبال نمی‌کنند، دسترسی به بسیاری از مناطقی که شامل اقلیت‌ها می‌شود دشوار است و رسانه‌های ایران گزارشی در مورد تبعیض قومی ارائه نمی‌دهند. ایران در تاریخ ۲۸ اوت ۱۹۶۸ م. مادهٔ ۵ از کنوانسیون بین المللی سازمان ملل در مورد رفع انواع تبعیض نژادی را به امضاء رساند، این ماده دولت‌ها را ملزم به رعایت تساوی در برابر قانون می‌کند و مادهٔ ۶ آن، کشورها را ملزم به چاره اندیشی برای هرگونه اعمال تبعیض نژادی كه موجب نقض حقوق بشر و آزادی های بنیادی مغایر با این كنوانسیون شود می‌کند.[۴۳]
کمیتهٔ رفع تبعیض نژادی سازمان ملل متحد که شامل گروهی متشکل از ۱۸ کارشناس مستقل حقوق بشر است بیان کرد ایران با وجود سرشماری در سال ۲۰۰۷ م. فاقد هرگونه داده در زمینهٔ اقلیت‌های قومی است اما به نظر می‌رسد که مشارکت این افراد در اجتماع کمتر از حد انتظار باشد.[۴۴] این کمیته در ضمن بررسی دوره‌ای معاهدهٔ بین المللی مصوب سال ۱۹۶۹ م. از برخورداری محدود حقوق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... توسط اعراب، آذری، بلوچ، کرد و دیگر جوامع غیر شهروند در ایران ابراز نگرانی کرده است.[۴۴]
نژادپرستی دولتی
_with_Iran%27s_flag.jpg)
سیاست‌های اجتماعی نظام جمهوری اسلامی ایران بر بسط و ریشه دواندن تبعیض متمرکز است.[۴۶] سیاست‌های نژادپرستانهٔ دولتی در ایران باعث شده‌است که زبان ۷۰ درصد از مردم ایران در امور آموزش، نهادها، مطبوعات و ادبیات رسمی کشور ممنوع شود.[۴۷] نمونه‌ای دیگر از نژادپرستی دولتی در ایران سیاست‌های حذف نژادی مردم بومی عرب در منطقهٔ اهواز است.[۴۷] این حکومت با ایجاد سازکارهایی برای استخدام مقامات دولتی و کارمندان که با نام گزینش شناخته می‌شود از متقاضیان درخواست می‌کند که میزان وفاداری خود را به حکومت و مذهب شیعه نشان بدهند که خود به محدود کردن فرصت‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی در ایران منجر می‌شود، چنین اقداماتی توسط حکومت ایران توسط سازمان ملل متحد محکوم شده‌است.[۴۴]
بر باور علی افشاری، ضعف حکومت‌های ایران در سده‌های اخیر باعث نشده تا حس خودبرتربینی ایرانیان به حاشیه برود، چنان‌که پادشاهان قاجار خود را «قبله عالم» می‌نامیدند. محمدرضا پهلوی به دنبال برپایی تمدن بزرگ بود و نظام جمهوری اسلامی نیز از ابتدا در اندیشه ام‌القری جهان اسلام بود تا به مقابله با جهان غرب بپردازد.[۴۸]
تاریخ فرهنگی
در تاریخ و ادبیات کهن ایران، گاهی «بدنژاد» بودن بالاتر از «بدکار» بودن به‌شمار رفته‌است. سام پهلوان، کودک نوزاد خود، زال را به جرم داشتن موی سفید در کوه رها کرد تا طعمه پرندگان شود. او بعدها زال را نکوهش می‌کند که چرا دل به رودابه، دختری «بدنژاد» داده‌است که پدرش از نوادگان ضحاک است: «ازین مرغ‌پرورده (زال) وان دیوزاد (رودابه)/ چه گویی چگونه برآید نژاد.»[۷]
نژادپرستی فرهنگی در ایران در اشکال نگرش‌های فرهنگی و برخوردها، عقاید و رفتارهای مستتر در فرهنگ یک جامعه خود را اعمال می‌کند. برای مثال شعار: «هنر نزد ایرانیان است و بس». که هنر را فقط به ایرانیان اختصاص می‌دهد و غیرایرانیان را بی هنر می‌خواند که به نوعی یک نژادپرستی فرهنگی است، چرا که «دگرسازی» می‌کند و انسان‌ها را به گروه‌های برتر ـ پست‌تر، بافرهنگ ـ بی‌فرهنگ، باتمدن ـ بی‌تمدن و باهنر ـ بی‌هنر تقسیم می‌کند.[۴۷]
سیاه‌پوستان در ادبیات کهن ایران در آثار حافظ، مولوی، ناصرخسرو و سنایی آدم‌هایی بدشگون و بی‌ارزش توصیف شده‌اند، این شاعران سیاه‌پوستان را با کلماتی مانند «هندو»، «زنگی» و «حبشی» نکوهش کرده‌اند.[۶] حافظ در نکوهش سیاهان آنان را «کم‌بها» توصیف می‌کند:[۶]
ز بنفشه تاب دارم که ز زلف او زند دم تو سیاه کم‌بها بین که چه در دماغ دارد
همچنین صادق هدایت و بزرگ علوی از نویسندگان معاصر و پیشگام ایران در آثارشان دارای اشاره‌هایی نژادپرستانه در خصوص عرب‌ها هستند.[۸]
در میان آثار روشنفکری ایران و با آغاز دودمان پهلوی انگلیسی‌ستیزی و سپس آمریکاستیزی در میان آثار صادق هدایت، جلال آل‌احمد و غلامحسین ساعدی دیده شده‌است.[۹]
به گفتهٔ صادق زیبا کلام، نژادپرستی پارسی علیه اعراب به وضوح در حوزهٔ زبان دیده می‌شود، او تأسیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی را برای اجرای طرحی در جهت حذف کلمات عربی از زبان فارسی می‌داند تا کلمات عربی که در فارسی بوده‌اند با آن که در آثار بزرگ ادبی مانند شاهنامه و اشعار مولوی هم که ذکر شده‌اند خذف خواهند شد.[۴۹]
تصویر اجتماعی
طرفداران آلمان نازی
در پیاده‌روهای خیابان انقلاب تهران، در کنار فروش کتاب و دفترچه، پوسترهایی از چه‌گوارا، علی شریعتی و آدولف هیتلر به فروش می‌رسد.[۵۰] برخی از توریست‌های آلمانی از ابراز علاقهٔ ایرانیان به آدولف هیتلر متعجب می‌شوند.[۵۰][۵۱] در سال ۱۳۸۳ ش. در جریان دیدار تیم‌های فوتبال ایران و آلمان، هزاران تماشاگر ایرانی در هنگام پخش سرود ملی آلمان سلام نازی دادند.[۵۱] اتفاقی که باعث شد پخش زندهٔ زد د اف برای ثانیه‌هایی قطع شود.[۵۱]
کنشگری‌های اجتماعی
ایجاد جمعیت سیاه‌پوستان ایران
جمعیتی به نام «جمعیت سیاه‌پوستان ایران» با راه‌اندازی یک وبسایت و گشایش حساب‌های شبکه‌های اجتماعی شروع به تولید محتوا در این زمینه کرده‌است، به گفتهٔ این سازمان هدف آنان تقویت صدای سیاه‌پوستان و آفریقایی‌تباران ایرانی دور از وطن، آموزش دربارهٔ ارتباط بین هویت آفریقایی‌تبار/سیاهپوست و ایرانی و حمایت از به رسمیت شناختن تجربه‌های سیاه‌پوستان در روایت‌های ایرانی است.[۶]
انکار نژادپرستی
نیما قاسمی، مدرس فلسفه معتقد است که «شرایط ژئوپلیتیکی در ایران و کل منطقه اساساً اجازه طرح اندیشه‌های نژادپرستانه را نمی‌دهد.»[۵۲] در مقابل اما فریبا ناطق، روانشناس، بیان می‌کند که ایدهٔ انکار نژادپرستی در ایران به این دلیل که امکان ظهور گروهای افراطی یا جنبش‌های پرهوادار وجود ندارد خود می‌تواند به عادی شدن و ترویج تبعیض‌های اجتماعی و تعصبات جمعی میدان بیشتری بدهد.[۵۲]
جهت‌گیری‌های نژادپرستانه
غرب‌ستیزی
- علی خامنه‌ای، رهبر نظام جمهوری اسلامی، اروپاییان را در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ از نژادهای وحشی معرفی کرد «غربی‌ها، یعنی بخصوص نژادهای اروپایی، نژادهای وحشی‌اند؛ اینها ظاهرشان اتو کشیده و کراوات زده و ادکلن زده و اینهایند امّا همان باطن وحشی‌گری‌ای که در تاریخ وجود داشته هنوز هم در اینها هست؛ راحت آدم می‌کشند، خونسرد جنایت می‌کنند؛ بنابراین کتک زدن زن در داخل خانه به وسیلهٔ آنها و بعد به وسیلهٔ آمریکایی‌ها، بُعدی ندارد.»[۵۴]
توهین به سیاه‌پوستان
- در بهمن ۱۳۸۸ محمد جواد لاریجانی برای تمسخر باراک اوباما، رئیس‌جمهور ایالات متحده وی را با عنوان «کاکا سیاه» مورد خطاب قرار داد.[۵۵]
- در یک بولتن خبری که در ساعت ۱۴ از شبکه یک تلویزیون دولتی ایران در سال ۱۳۹۹ ش. پخش شد، از باراک اوباما به عنوان رئیس‌جمهور «به ظاهر سیاهپوست» آمریکا نام برده شد؛ که این اقدام با واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی با هشتگ «به ظاهر» همراه شد و این کاربران با انتقاد از عملکر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، برخورد این تلویزیون را غلط و جهت‌گیرانه عنوان کردند و این تلویزیون را متهم به نژادپرستی، دروغ‌گویی و وارونه جلوه دادن واقعیت‌ها کردند.[۵۶]
افغان‌ستیزی
- حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران در سال ۲۰۲۰ م. در همایش استانداران گفت «این انتخابات (مجلس) را الکترونیکی کنیم. افغانستان هم این کار را کرد. این چیزی نیست که»، این سخنان با واکنش منفی بسیاری از روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی و اقتصادی در اینستاگرام و توئیتر مواجه شد.[۵۷]
- در قسمت ششم از سریال ممنوعه که به دلیل قسمتی که در آن شخصیت زن داستان (برکه) برای مجازات باید با کارگر افغان که «سرش بز تراش شده» ازدواج کند، مورد انتقاد در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت و کاربران در شبکه‌های اجتماعی با هشتگ «نه به نژادپرستی» اعتراض کردند. در قسمت دیگری از این سریال در حین اسباب‌کشی باز هم این شخصیت زن داستان هنگام عبور از کنار کارگر افغان با حالتی در صورتش می‌گوید: «بو می ده». و در قسمتی دیگر کلاه پکول مورد تمسخر قرار می‌گیرد.[۵۳][۵۸][۵۹]
در نگاه هنر و رسانه
- شبکهٔ الجزیره مجموعه‌ای کارتون سریالی را به کمک روایت‌هایی از ایرانیان آفریقایی‌تبار در ایران با نام «سیاه زیباست» تهیه کرده‌است.[۶۰]
- بهرام بیضایی، در سال ۱۹۸۶ م. در فیلم باشو، غریبه‌ای کوچک داستان یک پسربچهٔ ایرانی-آفریقایی‌تبار را به تصویر می‌کشد که بر اثر حملهٔ عراق به مناطق جنوب ایران سر از یک روستا در شمال ایران درمی‌آورد، بیضایی در این فیلم قوم‌گرایی مبتنی بر ملی‌گرایی ایرانی را به نقد می‌کشد و تجربهٔ سیاهان ایران را مورد سؤال قرار می‌دهد.[۶۱]
نگارخانه
-
یکی از برده‌های مسعود میرزا ظل‌السلطان در شکارگاه تابستانی‌اش که فرزندش را در آغوش گرفته‌است. در عکس اشاره شده که نام او اقبال حاجی یاقوت‌خان است و او برخلاف روال معمول خواجه نشده‌است. (۱۹۰۴ م.) -
-
ننه سنبل باجی که اصالت آفریقایی داشت در حرمسرای قاجار به دنیا آمد و در کودکی از دربار احمد شاه آزاد شد، او تا آخر عمرش در خانهٔ افشارها ماند. (دههٔ ۱۹۴۰ م.) -
بردگانی که خواجه نبودند به خدمت در ارتش سران قاجار درمی‌آمدند، این چهارده نفر در خدمت مسعود میرزا ظل‌السلطان بودند. (قمیشلو، اصفهان، ۱۹۰۴ م.) -
برده‌داری توسط خان‌های ایلات، قبادخان بختیاری (راست) و حسین‌خان بختیاری پسران خان بزرگ ایل بختیاری خسرو ظفر بختیاری، داخل باغی احتمالاً در اصفهان همراه با بردهٔ آفریقایی‌شان، (۱۹۴۰ م.) -
سروش اصفهانی شاعر ایرانی، نشسته، به همراه دامادش امان‌الله میرزا جهانبانی ایستاده در سمت راست تصویر، پسر کوچک با کلاه پسر دیگر عزیزالله، دو دختر دیگر پوران خانم جهانبانی و توران خانم جهانبانی، دختر بردهٔ آفریقایی، ۱۹۰۰.
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ «عرب‌ستیزی در ایران؛ آدم‌هایی که نمی‌بینیم». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ «ممنوعیت بحث‌برانگیز ورود افغانها به پارکی در اصفهان». BBC News فارسی. ۲۰۱۲-۰۴-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «"یک مشت سوسمارخور"، این را چه کسی می‌گوید و چرا ؟». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۰۹-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ «دشمنی حکومت ایران با اسرائیل از کجا سرچشمه می‌گیرد؟». BBC News فارسی. ۲۰۱۵-۰۷-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «با تصویب مجلس برده داری در ایران85سال پیش ممنوع شد/مجازات یک تا سه سال زندان». خبرآنلاین. ۲۰۱۳-۰۹-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ «ایرانیان سیاهپوست؛ اقلیتی بافرهنگ، اما سرکوب‌شده و قربانی تبعیض». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «نژادهراسی یا نژادپرستی ایرانیان در طول تاریخ». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۰۷-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۱.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ «عرب‌ستیزی ایرانی یا اعراب ایران‌ستیز؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ علیزاده, ناصر; افضلی, بهرام (2016-02-20). "غرب‌ستیزی در آثار داستانی هدایت، آل‌احمد و ساعدی". ادب فارسی. 5 (2): 19–37. doi:10.22059/jpl.2016.57805. ISSN 2251-9262.
- ↑ ۱۰٫۰۰ ۱۰٫۰۱ ۱۰٫۰۲ ۱۰٫۰۳ ۱۰٫۰۴ ۱۰٫۰۵ ۱۰٫۰۶ ۱۰٫۰۷ ۱۰٫۰۸ ۱۰٫۰۹ ۱۰٫۱۰ ۱۰٫۱۱ ۱۰٫۱۲ ۱۰٫۱۳ ۱۰٫۱۴ «روابط آلمان و ایران، 'یگانگی نژاد آریایی'». BBC News فارسی. ۲۰۰۹-۱۲-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «هیتلر، جهاد و حوریان بهشتی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ «جنگ جهانی اول با ایران چه کرد؟». DW.COM. ۲۰۱۸-۱۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ شوکت، حمید. «برنامهٔ فارسی رادیو برلن در جنگ جهانی دوم». IranNamag. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «آیا 'پرشیا' برای خوشایند هیتلر 'ایران' شد؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ «کاوه، روح تفکر ایرانی در قلب اروپا». DW.COM. ۲۰۰۸-۰۱-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ Asian and African studies blog (2013-05-31). "The Shahnameh as propaganda for World War II". blogs.bl.uk (به انگلیسی). Retrieved 2020-09-19.
- ↑ «اینجا برلین نیست؛ تهران است!». همشهری آنلاین. ۲۰۱۷-۰۱-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ Halliday, Fred (1996-06-01). "Arabs and Persians beyond the Geopolitics of the Gulf". Cahiers d’études sur la Méditerranée orientale et le monde turco-iranien (به فرانسوی) (22). doi:10.4000/cemoti.143. ISSN 0764-9878.
- ↑ Pollack، Kenneth (۲۰۰۴-۱۲-۱۲). «'The Persian Puzzle'» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.
- ↑ «برنامه دو زبانه - خودبزرگ‌بینی در میان ایرانیان La mégalomanie parmi les Iraniens». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۴-۰۵-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ «خودحقیربینی در برابر اروپائیان و آمریکائیان و خودبزرگ بینی در برابر همسایگان». سازمان مبارزه با نژادپرستی و افترا. ۲۰۱۸-۰۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ ۲۲٫۳ «عرب ستیزی در ایران؛ قوم مدارانه یا بازتاب نژادپرستی فرهنگی؟». BBC News فارسی. ۲۰۱۵-۰۴-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۶.
- ↑ Ajiri، Denise Hassanzade (۲۰۱۶-۰۱-۱۴). «The face of African slavery in Qajar Iran – in pictures» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ ««ما ایرانی هستیم»: بازکشف تاریخ بردگان آفریقایی در ایران». رادیو زمانه. ۲۰۱۶-۱۰-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ «بردگان آفریقایی در حرمسرای ناصری». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ «نژادپرستی چه اشکالی دارد؟». BBC News فارسی. ۲۰۱۵-۰۴-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۶.
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ «ایرانیان؛ نژادپرست، ناسیونالیست، بیگانهستیز یا هیچکدام؟». DW.COM. ۲۰۱۵-۰۵-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ «نگاهی به پیشینه حاجی فیروز یا "خواجه پیروز"». خبرگزاری مهر. ۲۰۱۴-۰۳-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۵.
- ↑ «جامعهٔ ایرانیان آفریقائی‌تبار: ماورای چهرهٔ سیاه حاجی فیروز، برده داری و موسیقی بندری». Ajam Media Collective (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۴-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۵.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ «برگ‌هایی از فرهنگ و هنر افغانستان - مشکلات افغانها در ایران، از دید یک روشنفکر ایرانی». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۳-۰۵-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ "Afghans Angry Over 'Racist' Iranian TV Series". RadioFreeEurope/RadioLiberty (به انگلیسی). Retrieved 2020-09-20.
- ↑ «افغانستان در مورد انداختن افغانها به رودخانه توسط ایران تحقیق می‌کند». DW.COM. ۲۰۲۰-۰۵-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.
- ↑ «[گزارش اختصاصی] کارگران افغان نجات یافته تأکید می‌کنند که از سوی مرزبانان ایرانی کتک خورده و در آب انداخته شده‌اند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۵-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۳۰.
- ↑ «سفارت افغانستان در تهران خواستار روشن شدن 'محدودیت' مشاغل افغانها شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ «ممنوعیت اقامت برای شهروندان افغانستان در ۱۴ استان ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۵.
- ↑ «افغانی ستیزی، نشانه ضعف فرهنگی است». www.tabnak.ir. ۲۳ بهمن ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۰.
- ↑ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ ۳۷٫۳ «جمهوری اسلامی چه سهمی در نهادینه شدن یهودی‌ستیزی دارد؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ «رژیم ایران، از مرحله "اسرائیلی ستیزی" به مرحله "یهودستیزی" پای نهاده و به تبلیغات نازی روی آورده‌است». رادیو پیام اسرائیل. ۲۰۲۰-۰۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ "Top Iran General Says Destroying Israel 'Achievable Goal'". www.voanews.com (به انگلیسی). Retrieved 2020-09-19.
- ↑ "Top Iran general says destroying Israel 'achievable goal'". France 24 (به انگلیسی). 2019-09-30. Retrieved 2020-09-19.
- ↑ «مقام معظم رهبری: محو دولت اسرائیل به معنای محو مردم یهودی نیست». www.asriran.com. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ ۴۲٫۰ ۴۲٫۱ «اظهار دوستی با مردم اسرائیل؛ تقابل با آیت‌الله خمینی؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ "ETHNIC MINORITIES". Human Rights Watch (به ). ۱۰ ژوئن ۱۹۹۷.
{{cite web}}: نگهداری یادکرد:زبان ناشناخته (link) - ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ "U.N. urges Iran to tackle racism" (به انگلیسی). 2010-08-27. Retrieved 2020-09-20.
- ↑ شعبان جعفری. به کوشش هما سرشار. نشر ناب. ۱۳۸۱. ص. ۴۲۹.
- ↑ «تبعیض و خشونت؛ سیاست‌های اجتماعی جمهوری اسلامی ایران». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ ۴۷٫۲ «نژاد، نژادپرستی و اشکال آن در ایران معاصر». شهروند. ۲۰۱۱-۱۲-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۲.
- ↑ علی افشاری (۸ ژانویه ۲۰۱۲). «ایرانیان و پارادوکس مواجهه با بیگانه». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۴.
- ↑ «Hatred of Arabs deeply rooted in Persians, says Iranian intellectual». العربیة (به عربی). ۲۰۱۱-۱۰-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۲.
- ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ «فروش پوسترهای هیتلر نازی در تهران!». پایگاه خبری آذرقلم. ۱۶ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ ۵۱٫۲ «ما و پیشوا». www.aftabir.com. ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۹.
- ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ «ایرانی آریایی و «حزب نازی ایران»، چالش نژادپرستی و تبعیض». رادیو زمانه. ۲۰۱۶-۱۰-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸.
- ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ «ممنوعه؛ تحقیر نژادی افغانها یا مخالفت با نژادپرستی؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ «تنفر آیت‌الله خامنه‌ای از غرب و اینک نژادپرستی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ «اظهارات نژاد پرستانه به جای پاسخ سیاسی!». آفتاب. ۵ بهمن ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۳.
- ↑ «از اوبامای 'به ظاهر سیاهپوست' در تلویزیون دولتی ایران تا هشتگ کنایه‌ای به_ظاهر». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۸.
- ↑ «اعتراض افکارعمومی ایران به سخنان روحانی دربارهٔ افغانستان». ۲۹ ژانویه ۲۰۲۰.
- ↑ «ممنوعه؛ سریال پرمخاطبی که به افغانها توهین می‌کند». IranWire. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ «سریال ممنوعه باز هم حاشیه‌ساز شد». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۰۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۰.
- ↑ Mahichi, Behdad. "'We are part of the tapestry': Black Iranians launch collective". www.aljazeera.com (به انگلیسی). Retrieved 2020-10-01.
- ↑ «Blackness on the Iranian Periphery: Ethnicity, Language, and Nation in Bashu, the Little Stranger». Ajam Media Collective (به انگلیسی). ۲۰۱۵-۰۹-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۱.