نژادپرستی

پوستر یک باغ وحش انسانی در شهر اشتوتگارت، آلمان به سال ۱۹۲۸ میلادی.

نژادپرستی، نژادستیزی، نژادگرایی یا تبعیض نژادی به تعریف بسیار ساده، هر دو نوعی از پیش‌داوری و تبعیض است که متمرکز بر تفاوت‌های نژادی حاصل از تفاوت‌های ظاهریِ جسمی/فیزیکی و نیز تفاوت‌های فرهنگی حاصل از زبان، آداب و رسوم، دین، تاریخ و امثال آن است. و برای مثال؛ چون سفید بودن نشانهٔ برتری است و من سفیدم و تو سفید نیستی، پس من از تو برترم.

در کتاب «فرهنگ سیاسی» داریوش آشوری برای نژادپرستی زیر نام «نژادگرایی» چنین تعریفی آورده شده:

نژادگرایی نظریه‌ای است که میان نژاد و پدیده‌های غیر زیست‌شناسی مانند دین، آداب، زبان و... رابطه ایجاد کرده برخی نژادها را برتر از دیگر نژادهای بشری می‌شمارد. در این نظریه برتری نژادی مستقل از شرایط محیطی و اجتماعی رشد افراد عمل کرده و دست تقدیر برخی نژادهای بشر را برتر و برخی دیگر را کهتر گردانیده است.
ریشه‌های نژادپرستی در عصر جدید به نظریات کنت دوگوبینو نویسندهٔ فرانسوی می‌رسد که آن را در ۱۸۵۳ منتشر نمود. در قرن بیستم بزرگ‌ترین حامی نژادگرایی هاستن استوارت چیمبرلین نویسنده آلمانی انگلیسی تبار بود.
در تاریخ، نژادپرستی، نیروی محرکه‌ای بود برای تجارت برده و روش حکومتی آپارتاید؛ در قرن نوزدهم در آمریکا و در قرن بیستم در آفریقای جنوبی نمونه‌های آن هستند.

توضیح کامل

نژاد پرستی نوع خاصی از تعصب است که بر مبنای استدلالات نادرست و عمومیت دادن برخی خصوصیات به گروهی از انسانها، به گونه‌ای غیرقابل انعطاف، شکل می‌گیرد. تعصب از کلمهٔ لاتین «پرجودیسم» که به معنای پیش داوری کردن پیش از روشن شدن حقایق است، ریشه می‌گیرد. هرگاه فردی اجازه دهد عقاید متعصبانه اش مانع از رشد و حرکت دیگری شود تبعیض نژادی رخ داده است؛ و آنان که همهٔ افراد یک نژاد را از برخی مشاغل خاص، مسکن، حقوق سیاسی، فرصتهای تحصیلی یا تعاملات اجتماعی محروم می‌کنند عاملان تبعیض نژادی هستند.

در قرون گذشته درگیری میان سه نژاد اصلی قفقازی، آسیایی چشم‌بادامی و سیاه پوست همواره وجود داشته که گاه شامل محرومیت‌های اجتماعی ناشی از خودستایی بوده و زمانی منجر به نسل‌کشی‌های تحت حمایت حکومتها شده است. نژاد پرستی احساس ترس یا نفرتی است نابجا از یک انسان تنها به دلیل نژاد وی. حتی زمانی که رنگ پوست مطرح نباشد عوامل دیگری چون زبان، مذهب، ملیت، تحصیلات، جنسیت یا سن و سال منجر به بروز تعصبات می‌گردد.

جامعه شناسان، مورخان و انسان شناسان معتقدند وقتی دو گروه با رنگ پوست و ظاهر فیزیکی متفاوت با هم در تماس قرار می‌گیرند و بر سر یک موضوع رقابت می‌کنند تبعیض نژادی با شدت و خشونت بیشتری بروز می‌کند. اما جوامعی که عاری از هر گونه درگیری نژادی هستند از پتانسیل همهٔ شهروندان خود بهره برده و بسوی حذف این تعصبات گام می‌بردارند.

نژادپرستی عاملی برای تَسلُط و کنترل

یکی از دلایل مطرح کردن و اعمال روند نژادگرایی این است که می‌تواند سُلطه و کنترل را تضمین کند و این معمولاً توسط گروه‌های نژادی که اکثریت‌اند بر گروه‌هائی که اقلیت‌اند اِعمال می‌شود. علت اصلی آن این است که اکثریت، از قدرت گرفتن اقلیت، بیمناک است و با استفاده از سلسله مراتب قدرت و ایجاد بروکراسی مورد پسند خود، سبب می‌شود تا چهرهٔ گروه اقلیت را خدشه‌دار ساخته، موقعیت‌های ارتقاء دهندهٔ اجتماعی را سلب و تصویر ناشایست، ناپسندیده، و فروتری از آن را در بین اجتماع به نمایش بگذارد، تا در نتیجه چشمه‌های رشد و شکوفایی آن‌ها در نُطفه بخشکد.

نژادپرستی در عصر حاضر

آپارتاید، تبعیض، تحقیر و توهین به نژادهای اقلیت در قرن بیستم و بیست و یکم میلادی ادامه داشته و به خشونت و قتل توسط گروه‌های نژادپرست و نظام‌های حامی نژادپرستی تبدیل شده است. مصداق بارز آن، رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی بود که قهرمان مبارزه با نژادپرستی، نلسون ماندلا به مبارزه با آن برخاست و با قیام مردمی به پیروزی رسید.

جستارهای وابسته

• پاکسازی قومی
• ایرانی‌ستیزی
• تحریم‌ها علیه ایران
• قوم‌مداری
• شوونیسم
• بیگانه‌هراسی

منابع

• فضل العرب علی العجم فضل العرب عن سائر البشر والفرس والروم والبربر و ترک و ...
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «نژادپرستی». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی ، بازبینی‌شده در ۲۴ مهر ۱۳۹۱.
• فرهنگ سیاسی، داریوش آشوری، چاپ یازدهم ۱۳۵۷