میر مصطفی خان تالشی

میر مصطفی خان تالشی
خان تالش
دوران	پاییز ۱۷۸۶ میلادی - ۷ اوت ۱۸۱۴ (نزدیک به ۲۸ سال)
بر سر کار آمدن	پاییز ۱۷۸۶ میلادی (۱۱۶۵ خورشیدی) (۱۲۰۱ قمری)
نام کامل	میر مصطفی خان الحسینی تالشی
زادروز	۱۷۴۷ میلادی (۱۱۲۶ خورشیدی)
زادگاه	لنکران، ایران
مرگ	۷ اوت ۱۸۱۴ (۶۷ سال) (۱۶ مرداد ۱۱۹۳ خورشیدی)
محل مرگ	لنکران، ایران
آرامگاه	کربلا، امپراتوری عثمانی
پیش از	میر حسن خان
پس از	میرجمال‌الدین‌خان
همسر	فخرالنساء خانم
کاخ	قلعه لنکران
دودمان	خانات تالش
پدر	میرجمال‌الدین‌خان
مادر	دختر رضا بیگ بورادیگاهی
فرزندان	قمرآقا خانم میر محمد بیگ بیوگ خانم (قمرتاج خانم) میر حسن خان بیگم‌آقا خانم میر حسین بیگ میر هدایت بیگ میر عباس بیگ میر اسماعیل بیگ میر علی اکبر بیگ سکینه خانم
دین	اسلام، شیعه دوازده امامی

سپهبد میر مصطفی خان تالشی (زاده: ۱۷۴۷ لنکران، درگذشته: ۷ اوت ۱۸۱۴ لنکران) حاکم، دیپلمات و از رهبران نظامی سده نوزدهم میلادی است. وی دومین حاکم خانات تالش بود که پس از پدرش، میرجمال‌الدین‌خان، به قدرت رسید و از ۱۷۸۶ (۱۱۶۵ خورشیدی) تا ۱۸۱۴ (۱۱۹۳ خورشیدی) بر تالش حکومت کرد.

تبار

میر مصطفی خان از سادات حسینی است که نسبش به زید بن علی و از آنجا به حسین بن علی می‌رسد. وی فرزند میرجمال‌الدین‌خان، مؤسس خانات تالش در سال ۱۷۴۷ میلادی (۱۱۲۶ خورشیدی) است.

سیاست میر مصطفی خان

میر مصطفی خان در اندیشه تأسیس کشوری مستقل بود. به همین دلیل ابتدا به سمت روسیه ابراز تمایل کرده و با پذیرفتن تحت‌الحمایگی امپراتوری روسیه سعی کرد تا از قاجاریان، بی‌نیاز شود تا در ادامه نیز از روس‌ها جدا شده و پادشاهی تالش را تأسیس کند اما هرگز به اهدافش نرسید.

او در طول جنگهای اول ایران و روسیه (۱۲۱۸–۱۲۲۸)، گاه متحد دولت ایران، و گاه نیز همدست ارتش روسیه بود و پس از شکست‌های پی‌درپی ارتش ایران و پیشروی‌های ارتش روسیه در سرزمین‌های شمال رودخانهٔ ارس، به دولت روسیه پیوست. الکساندر اول پس از واقعه یورش به لنکران، درجه سپهبد به میر مصطفی خان داده بود.

میرزا احمد لنکرانی فرزند میرزا خداویردی (وزیرکل میر مصطفی خان)، در کتاب خود، اخبارنامه، می‌گوید که زمانی که میر مصطفی خان، لوای اقتدار برافراشت، یک نامه از طرف وزرای دولت روسیه به سرکرده قشون روس در لنکران ارسال شده بود و از او پرسیده بودند: "چند سال طول می‌کشد تا میوه تالش، رسیده و قابل خوردن شود؟!" و وی نیز پاسخ داده بود: "دست‌کم ۲۵ سال!" میر مصطفی خان که به طریقی از این نامه‌نگاری‌ها باخبر شده بود، متعجب شده و نزدیکان خود را احضار کرد تا هر کسی برداشت خود از این نامه را مطرح کند. هر کسی، حدس و گمان خود را مطرح می‌کرد اما خان، هیچ‌کدام را نپذیرفت تا این که پیرمردی از میان جمع گفت: "منظور وی این است که چند سال طول می‌کشد تا تالش به تصرف روسیه در بیاید" در این هنگام، خان به شدت خشمگین شده و با ناسزا گفتن به روس‌ها، اظهار می‌کند که با روسیه نیز همان کاری را خواهد کرد که با قاجار کرده بود. اما خیلی زود مرگش فرا رسید و نتوانست اشتباهاتش را جبران کند.

مرگ

میر مصطفی خان پس از حدود سه دهه حکومت، در روز یک‌شنبه ۷ اوت ۱۸۱۴ میلادی (۱۶ مرداد ۱۱۹۳ خورشیدی) درگذشت و در لنکران به خاک سپرده شد. در سال ۱۹۱۹ میلادی، جسد وی به کربلا منتقل شده و در آنجا دفن شد.

خانواده

میر مصطفی خان از همسر خود، صاحب ۷ پسر به نام‌های میر محمد بیگ، میر حسن خان، میر حسین بیگ، میر هدایت بیگ، میر عباس بیگ، میر اسماعیل بیگ و میر علی اکبر بیگ و نیز ۴ دختر به نام‌های قمرآقا خانم، بیوگ خانم (قمرتاج خانم)، بیگم‌آقا خانم و سکینه خانم بود.

خاندان‌های تالشخانوف، تالشینسکی، تالشلی از جمله نوادگان میر مصطفی خان هستند که امروزه در جمهوری آذربایجان زندگی می‌کنند.

شجره‌نامه

حسین بن علی

علی بن حسین (سجاد)

زید بن علی

میر شمس‌الدین

میر محمدرضا مجتهدالعرفاء

میر محمدباقر شیخ‌الاسلام

میر حسین

خاندان مهرانی‌ها

میر عزیز خان

میر عباس‌بیگ‌الحسینی

فاطمه خانم

ابراهیم خان

میرجمال‌الدین‌خان‌الحسینی (قره‌خان)

میرطهماسب‌خان‌الحسینی

میر رضا بیگ (میرزا بیگ)

فتحعلی‌شاه قاجار

صادق خان شقاقی

میرمصطفی‌خان‌الحسینی

میر عیسی (ابراهیم)

میر قاسم

میرمهدی‌بیگ

میرعسگربیگ

عباس‌میرزا نایب‌السلطنه

خیرالنساء خانم

میرحسن‌خان‌الحسینی

بیکه خانم

میرحسین‌بیگ

میرمحمدبیگ

میرعباس‌بیگ

شاهزاده فرخنده خانم

میرکاظم‌خان‌الحسینی

میرخانکشی‌بیگ

میرجوادبیگ

میرعبدالله‌بیگ

میر زین‌العابدین‌خان سرهنگ

میر اسداللّه‌خان صارم‌السلطنه

میر سلطان‌احمدخان سیف‌الملک

میرمصطفی‌بیگ

میرنقی‌بیگ

میرحسن‌بیگ (بیوگ‌خان)

میرمحمدبیگ

مير سليمان‌خان صارم‌السلطنه

میر لطفعلی‌خان امیرتومان

میر داوودخان‌ امیرالممالک

مير صادق‌خان † صارم‌السلطنه

میراسدالله‌خان

میرمصطفی‌خان

میرمحمدحسین‌خان صارم‌نظام

جستارهای وابسته

• میر حسن خان تالشی
• خانات تالش
• تالش گشتاسبی
• عهدنامه گلستان
• عهدنامه ترکمانچای

منابع

• لنکرانی، میرزا احمد. اخبارنامه: تاریخ خانات تالش در زمان جنگهای روسیه علیه ایران. به کوشش علی عبدلی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۸۰. شابک ‎۹۶۴-۳۶۱-۰۳۹-x. 
• پورصفر قصابی نژاد، علی. «خانات تالش». در دانشنامه جهان اسلام. ج. ۱۴. تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۸۹. ص ۵۹۱۵. شابک ‎۹۶۴-۴۴۷-۰۱۵–۵. 
• چهار رساله در زمینه تاریخ و جغرافیای تالش. به کوشش علی عبدلی. رشت: گیلکان، ۱۳۷۸. شابک ‎۹۶۴–۹۰۵۵۶-۵-۷. 
• نعمت‌الهی، بهروز. تاریخ جامع آستارا و حکام نمین. اردبیل: انتشارات شیخ صفی‌الدین، ۱۳۸۱. شابک ‎۹۶۴-۶۸۲۲-۱۲–۶. 

پیوند به بیرون

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «میر مصطفی خان تالشی». در [[ویکی‌پدیای ترکی آذربایجانی|دانشنامهٔ ویکی‌پدیای ترکی آذربایجانی]]، بازبینی‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۶.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «میر مصطفی خان تالشی». در [[ویکی‌پدیای روسی|دانشنامهٔ ویکی‌پدیای روسی]]، بازبینی‌شده در ۲۷ آوریل ۲۰۱۶.
• میر مصطفی خان در ویکی‌داده
• پایگاه تالش شناسی علی عبدلی