دوره ادو

دوره ادو (به ژاپنی: 江戸時代, Edo jidai) بخشی از تاریخ دوران پیشامدرن ژاپن است که از سال ۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸ میلادی را در بر می‌گیرد. این دوره همچنین با نام دوره توکوگاوا نیز شناخته می‌شود. توکوگاوا ایه‌یاسو در سال ۱۶۰۳ قدرت را در دست گرفت و شوگون‌سالاری توکوگاوا را بنیان‌گذاری کرد. در پایه‌گذاری شوگون‌سالاری توکوگاوا، توکوگاوا ایه‌یاسو بیشترین بهره را از تلاش‌های اودا نوبوناگا و تویوتومی هیده‌یوشی برد و حکومتی را سامان داد که پانزده نسل قدرت را در اختیار داشت. او مرکز فرمانروایی خود را ادو (توکیوی امروزی) قرار داد. در این دوره کشور در میان بیش از دویست دایمیو تقسیم شده بود. در دوره ادو سامورایی‌ها بالاتر از کشاورزان و صنعتگران و بازرگانان، که مردم عادی به‌شمار می‌آمدند، قرار گرفتند. شوگون‌سالاران ادو تحت عنوان تجمل‌ستیزی قانون‌هایی را علیه مدل مو، لباس و آویزه‌های اضافی به تصویب رساندند.

در سال ۱۶۰۰، توکوگاوا ایه‌یاسو در نبرد سکیگاهارا غلبه کرد و در سال ۱۶۰۳ توسط امپراتور گو-یوزی عنوان «شوگون» به او داده شد. ایه‌یاسو دو سال بعد به نفع پسرش توکوگاوا هیده‌تادا استعفا داد، اما قدرت را حفظ کرد و رقیب اصلی او، تویوتومی هیده‌یوری را در محاصره اوساکا در سال ۱۶۱۵ شکست داد. صلح عموماً از این زمان به بعد حاکم شد و وجود سامورایی‌ها را تا حد زیادی زائد کرد. شوگون‌های توکوگاوا به سیاست‌های ایه‌یاسو برای انطباق، از جمله رسمی کردن طبقات اجتماعی در جامعه ادو ادامه دادند. تا سال ۱۶۳۹، همه خارجی‌ها تحت سیاست ساکوکو اخراج شدند، به استثنای بازرگانان هلندی در جزیره دجیما در ناگاساکی، و یک دوره انزوا آغاز شد. از سال ۱۶۳۵، دایمیوها مجبور بودند سال‌های متناوبی را در پایتخت ادو بگذرانند، جایی که خانواده‌شان ملزم به اقامت دائم بودند، این سیستم سانکین کوتای نام داشت و هدف از آن کنترل دایمیوها توسط شوگون‌سالاری بود.

دوره ادو برخاسته با صلح و ثبات طولانی، شهرنشینی و رشد اقتصادی، نظم اجتماعی سختگیرانه، انزواطلبی سیاست‌های خارجی، و لذت مردمی از هنر ژاپنی و فرهنگ ژاپنی مشخص می‌شود. در دوره ادو، بازرگانان بسیار رونق گرفتند و پایه و اساس مجتمع‌های تجاری یا زایباتسو بعدی ژاپن را بنا نهادند. با وجود محدودیت‌های عمومی در سفر در داخل کشور، صفوف رفت و برگشت دایمیوها به ادو، شبکه‌ای از جاده‌ها و مسافرخانه‌ها را توسعه داد. فرهنگی عوامانه در ادو و شهرهایی مانند اوساکا و کیوتو پدیدار شد و اشکال هنری مانند کابوکی و اوکی‌یو-ئه شکوفا شدند. دانشمندان ژاپنی مکتب‌های فلسفی مانند شوشین-گاکو را ایجاد کردند و سامورایی‌ها که اکنون عمدتاً به عنوان کار در امور اداری استخدام می‌شوند، قانون اخلاقی خود را در قانون بوشیدو رسمی‌سازی کردند. در سال ۱۸۵۳، اردوکشی ناخدا پری به ژاپن توسط متیو سی. پری رخ داد که آغاز دوره باکوماتسو (پایان قدرت شوگون‌سالاری) بود. دوره ادو در سال ۱۸۶۸ با بازسازی می‌جی و جنگ بوشین به پایان رسید که حکومت امپراتوری را به ژاپن بازگرداند.

تثبیت شوگون‌سالاری

مقالهٔ اصلی: شوگون‌سالاری توکوگاوا

دوره ادو به مدت دو قرن و نیم به طول انجامید. در این مدت اگر چه چندین شورش دهقانی و ناآرامی‌های گذرا پیش آمد اما به‌طورکلی حال و هوای صلح و آرامش و ثبات ویژگی این دوران بود. در دوره ادو کشور ژاپن به بیش از ۲۵۰ قلمروی فئودالی بزرگ و کوچک بنام هان تقسیم شده بود که هر کدام توسط یک دایمیو (ارباب) اداره می‌شد. مهم‌ترین دایمیوی کشور شخص شوگون بود و نزدیک به یک چهارم زمین‌های کشور و تمامی معادن طلا و نقره و بندرها و شهرهای عمده هم مُلکِ شوگون شناخته می‌شد. شوگون‌سالاری توکوگاوا از طریق شبکه حکومت‌های خودمختار محلّی یا دایمیو‌ها (امیران یا خان‌ها)، کشور ژاپن را اداره می‌کرد. با آن که دایمیوها در اصل خودمختار بودند، حکومت توکوگاوا با ایجاد یک شیوهٔ نظارت مؤثر کوشید تا از قدرت یافتن دایمیوها در حدی که آنان را برای حکومت مرکزی خطرناک سازد، جلوگیری کند. در سال ۱۶۳۵ حضور هر دو سال یک بار دایمیو در ادو (توکیوی کنونی) مقرر شد که سانکین کوتای خوانده می‌شد. این ترتیب موجب می‌شد که دایمیوها بیشتر درآمد خود را صرف رفت و برگشت از ملک اربابی خود تا ادو کنند. این هزینه به خصوص برای دایمیوهایی که قلمروشان از ادو فاصله بسیار داشت، خیلی سنگین‌تر بود.

سیاست حکمرانان در منع مسیحیت و بستن دروازه‌های ژاپن به روی جهان خارج، در پی گسترش مبلغان مسیحی در اوایل قرن هفدهم و از بیم آن که اینان زمینه‌ساز استعمار و استثمار غرب باشد در تحولات این دوره از تاریخ ژاپن اثر عمده داشت. ساکوکو به معنی کشور بسته یا در ترجمه واژه‌به‌واژه به معنای کشور در زنجیر یا با ارفاق بسیار به معنای سیاست درهای بسته است. ساکوکو سیاستی بود که در ژاپن در دوره ادو از سوی استبداد نظامی توکوگاوا اعمال می‌شد و هدف آن محدود و ممنوع کردن ارتباط و تجارت مردمان کشور ژاپن با اتباع خارجی بود. ورود خارجی‌ها و خروج ژاپنی‌ها می‌توانست مجازات مرگ را در پی داشته باشد. با این حال ساکوکو به معنی انزوای مطلق ژاپن نبود. اطلاعات مورد نیاز از طریق پادشاهی ریوکیو و دودمان جوسان به کشور وارد می‌شد. از لحاظ اقتصادی نیز علاوه بر دو منبع ذکر شده، ژاپن در جزیره مصنوعی دجیما واقع در ناگاساکی با هلند، در همان استان ناگاساکی با چین و کره و در هوکایدو با مردم آینو داد و ستد داشت. تدابیری که نخستین فرمانروایان توکوگاوا برای بقا و دوام حکومت خود در کار آوردند هم مؤثر بود و هم موفّق اما مانع از رشد طبیعی اقتصادی و اجتماعی ژاپن شد و باعث شد این کشور از تمدن صنعتی کشورهای اروپایی باز بماند.

از سیاست درهای باز تا انزوا

تصویری از خلیج ناگاساکی و جزیره دجیما در طرف مرکز متمایل به چپ

همچنین ببینید: دوره تجاری نانبان، فرمان ممنوعیت دینی (ژاپن)، و ساکوکو

آغاز دوره ادو هم‌زمان با آخرین دهه از دوره تجاری نانبان بود. در طول دوره نانبان رابطه تجاری و مذهبی با قدرت‌های اروپایی قوی‌تر از همیشه بود. در این زمان شوگون‌سالاری توکوگاوا با مشکل تازه‌ای به نام مسیحیت روبرو شد و در صدد کنترل دایمیوهای مسیحی و روابط تجاری آن‌ها با اروپایی‌ها برآمد. ورود مسیحیت نیز تأثیر عمیقی بر ژاپن گذاشت. در اوایل دهه ۱۵۹۰، تخمین زده می‌شد که ۲۱۵٬۰۰۰ مسیحی ژاپنی وجود داشته باشد.

از عوامل تیره شدن روابط ژاپن با مسیحیان و کشورهای اروپایی رخ دادن رویداد شورش شیمابارا بود. این شورش یکی از تعداد انگشت شماری موارد ناآرامی جدی در طول دوره نسبتاً صلح‌آمیز شوگون‌سالاری توکوگاوا بود. در پی ساخت یک قلعه جدید در شیمابارا، به نام قلعه شیمابارا توسط ماتسوکورا شیگه‌ماسا مالیات‌ها به شدت در این ناحیه افزایش پیدا کرد، که باعث ایجاد خشم در دهقانان محلی و رونینها (سامورایی‌های بدون ارباب) شد. آزار و اذیت مذهبی کاتولیک‌های محلی نیز عاملی برای تشدید نارضایتی بود که در ۱۶۳۷ به شورش تبدیل شد. شوگون‌سالاری توکوگاوا نیرویی متشکل از ۱۲۵٫۰۰۰ سرباز به سرکوب شورشیان فرستاد و پس از محاصره طولانی ۴ ماهه علیه شورشیان در قلعه هارا، آن‌ها را شکست داد. از آنجا که شوگون‌سالاری مشکوک بدین بود که اروپا و کلیسای کاتولیک در گسترش شورش دست داشته‌اند، معامله گران پرتغالی به خارج از کشور رانده شدند. در سال ۱۶۳۹ سیاست انزوای ملی یا ساکوکو در کشور به اجرا گذاشته شد. همچنین ممنوعیت دین مسیحی پس از آن به‌شدت به اجرا گذاشته شد، و تنها مسیحیان پنهان در کشور توانستند جان سالم به در ببرند. «ساکوکو» رایج‌ترین نام برای سیاست خارجی انزواطلبانه ژاپن (از ۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸) است، تحت این سیاست روابط و تجارت بین ژاپن و سایر کشورها به شدت محدود شد و تقریباً ورود همه اتباع خارجی به ژاپن ممنوع شد، همچنین از خروج مردم عادی ژاپن از کشور جلوگیری می‌شد. این سیاست توسط دولت شوگون‌سالاری و تحت فرمان سومین شوگون، توکوگاوا ایه‌میتسو (از طریق تعدادی فرمان و سیاست از سال ۱۶۳۳ تا ۱۶۳۹) وضع شد.

پرتغالی‌ها تنها اروپایی‌هایی نبودند که در ژاپن تجارت برقرار کردند. اولین کشتی هلندی در سال ۱۶۰۰ وارد شد و در سال ۱۶۰۹ کمپانی هند شرقی هلند یک کارخانه (منطقه بازرگانی) در هیرادو تأسیس کرد. پس از اخراج پرتغالی‌ها در سال ۱۶۳۹، هلندی‌ها تنها اروپایی‌هایی بودند که اجازه ماندن در ژاپن را داشتند. آنها مجبور شدند به دجیما نقل مکان کنند و در آنجا تحت نظارت دقیق قرار گرفتند.

جامعه

طبقات اجتماعی جامعه ادو در ژاپن تحت شوگون‌سالاری توکوگاوا در دوره ادو

مقالهٔ اصلی: جامعه ادو

طبقه اشراف امپراتور، درباریان، شوگون و دایمیوها را در بر می‌گرفت. باقی ماندهٔ غیر اشرافی جامعه ژاپن از چهار طبقه سامورایی‌ها، دهقانان، پیشه‌وران و بازرگانان تشکیل می‌شد. سامورایی‌ها بالاتر از سه طبقه دیگر به‌شمار می‌آمدند و همراه خانواده‌هایشان حدود ۷ تا ۹ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دادند و از امتیازات اجتماعی و مقرری موروثی بهره‌مند بودند. در دوره ادو فقط آنان حق بستن شمشیر داشتند و مقرری خود را بیشتر به صورت جنسی، یعنی برنج دریافت می‌کردند. بر اثر توفیق نظام شوگون‌سالاری در استقرار قانون و نظم و حفظ آن پس از سال‌ها جنگ داخلی، در کشور اثری از جنگ و نبرد نبود و سامورایی‌ها به کارهای دیگر مانند شغل دیوانی یا معلمی مشغول بودند. سامورایی‌ها در بیشتر قسمت‌ها زمین‌های خود را به کلی از دست داده بودند و در داخل یا نزدیک به قلعه ارباب خود زندگی می‌کردند. به سبب اینکه خاندان‌های اربابی مجبور بودند مدتی از سال را در ادو (توکیوی امروزی) همراه با خدمهٔ خود اقامت کنند، فراهم کردن پول برای سامورایی‌ها جهت خرج کردن در ادو مسئله‌ای بسیار مهم بود. آنان مجبور بودند پول نقد را از طریق فروش برنج‌های مقرری خود با کارگزاران برنج به دست بیاورند. از آنجاییکه هزینه زندگی در ادو بالاتر از توان آنان بود، گرفتن وام از بازرگانان به اعتبار درآمد آینده رایج بود. در این دوره ارزش طلا به‌طور قابل ملاحظه‌ای نسبت به ارزش برنج افزایش یافته بود و همین موضوع دارایی طبقه سامورایی‌ها را که درآمد خود را به شکل برنج دریافت می‌کردند به مراتب کمتر از دارایی طبقه بازرگانان که درآمدشان به صورت طلا و نقره بود کرده بود. در اواخر دوره ادو تقریباً تمامی افراد سامورایی در موقعیت بدهکاری به بازرگانان قرار گرفته بودند.

برآمدن طبقه بازرگان به عنوان یک طبقه مرفه و با نفوذ، مایهٔ پدید آمدن فرهنگ بی‌بندوباری و بی‌اعتنایی به اخلاق که به عنوان اوکی‌یو یا «دنیای مواج» شناخته می‌شود در دوره ادو شد. در شهر ادو محله‌های مخصوص خوش‌گذرانی و عیاشی درست در جهت متقابل آرمان‌های سامورایی - کنفوسیوسی که دولت هم در اعتلای آن می‌کوشید شروع به گسترش کرد. دولت توکوگاوا مدام فرمان‌هایی صادر می‌کرد که بازدارنده این نوع فساد در حال رواج بود اما نتیجه‌ای عاید نمی‌شد. شالودهٔ این فرهنگ به رشد بازرگانی قرار داشت و بازتابی بود از انحطاط نظام سنتی فئودالی در ژاپن.

در دوره ادو زندگی دهقانان چنان اسفبار بود که حتی بسیاری از آنان از پروراندن بچه‌های خود نیز عاجز شده و سقط جنین و بچه‌کشی به منظور کم کردن تعداد فرزندان در سراسر ژاپن رایج بود و به چنان حدی رسید که در سال ۱۷۶۷ رسماً فرمان منع تنک کردن بچه (間引き禁止令) صادر شد. تعدادی دیگر نیز رو به شهر رو آورده در نتیجه تعداد جمعیت روستایی کاهش یافته بود. به غیر این مرگ و میر بر اثر قحطی‌های بزرگ نیز بسیار بود و تنها در بین سال‌های ۱۷۸۰ تا ۱۷۸۶ حدود یک میلیون نفر در اثر، قحطی بزرگ تنمی و بیماری هلاک شدند.

در سده شانزدهم و اوایل هفدهم میلادی صادرات عمده ژاپن طلا و نقره بود که این وضع استخراج معادن و ضرب سکه را رونق می‌بخشید و آسانی استفاده از سکه موجب شد که سامورایی هر چه بیشتر برنج خود را با پول نقد معامله کرده و این امر سببی شد که طبقهٔ بازرگان از نظر ثروت و تعداد رونق پیدا کند. همچنین گرچه انقلاب صنعتی در ژاپن اتفاق نیافتاد اما صنایع دستی، متنوع و بسیار گسترده بود و نیازهای بازار ملی را تأمین می‌کرد. بیشتر سودِ گردآمده از این صنایع در نهایت در دست معدودی از بازرگانان یعنی در دست وام‌دهندگان به مردم انباشته می‌شد. با گذشت زمان قدرتمندترین واسطه‌ها و وام‌دهندگان تبدیل به بانکداران شهرهای بزرگ شدند.

۱۸۶۵ یا ۱۸۶۶ میلادی، تصویری از ادو

اقتصاد

از نظر اقتصادی ژاپن در دوره ادو کشوری بود با کشاورزی مولد و سیستم‌های مالی و بازاریابی بسیار پیشرفته. توسعه اقتصادی شامل گسترش شهرنشینی، افزایش حمل و نقل کالا، گسترش چشمگیر تجارت داخلی همراه با آغاز تجارت خارجی و همچنین رونق صنایع دستی بود. اگر چه نرخ مالیات به‌طور قابل ملاحظه‌ای بسته به منطقه تفاوت داشت، کشاورزان به‌طور متوسط حدود ۳۳–۵۰ درصد و ماهیگیران حدود ۲۰–۴۰ درصد از محصولاتشان را جهت مالیات تسلیم ارباب خود می‌کرد. صادرات عمده ژاپن در این دوره به ویژه نیمه نخست آن فلزات گران‌بها به‌طور عمده نقره و مس و همچنین محصولات دریایی بود. شکوفایی اقتصادی ژاپن به ویژه از اواسط تا اواخر دوره ادو بر جامعه شهری اثرگذار بود و طبقات مرفه به شدت در پی لذت‌های دنیوی بودند.

جمعیت

در اواسط قرن هجدهم، جمعیت ادو بیش از یک میلیون نفر بود که احتمالاً بزرگ‌ترین شهر جهان در آن زمان بود. اوساکا و کیوتو هرکدام بیش از ۴۰۰٬۰۰۰ نفر سکنه داشتند. شهر قلعه‌های دیگر نیز رشد کردند. اوساکا و کیوتو مشغول تجارت و مراکز تولید صنایع دستی شدند، در حالی که ادو مرکز تأمین مواد غذایی و کالاهای اساسی مصرفی شهری بود. حدود سال ۱۷۰۰، ژاپن شاید با نرخی حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد، شهری‌ترین کشور جهان بود. نیمی از این رقم را سامورایی تشکیل می‌دادند، در حالی که نیمی دیگر، متشکل از بازرگانان و صنعتگران بودند که به نام چونین شناخته می‌شوند.

در بخش اول دوره ادو، ژاپن رشد جمعیتی سریعی را تجربه کرد، قبل از اینکه جمعیت آن در حدود ۳۰ میلیون نفر ثابت بماند. بین دهه‌های ۱۷۲۰ و ۱۸۲۰، ژاپن تقریباً رشد رشد جمعیت صفر بود، که اغلب به نرخ تولد پایین نسبت داده می‌شود. برخی تعداد پایین میزان زادوولد را تحت تأثیر قحطی گسترده می‌داند، اما برخی از مورخان نظریه‌های مختلفی ارائه داده‌اند، از جمله میزان بالای کودک‌کشی که به‌طور مصنوعی موجب کنترل جمعیت می‌شد. در حدود سال ۱۷۲۱، جمعیت ژاپن نزدیک به ۳۰ میلیون نفر بود و این رقم در حدود ۱۵۰ سال بعد و در زمان اصلاحات میجی فقط دو میلیون افزایش پیدا کرد. از سال ۱۷۲۱، تا پایان شوگون‌سالاری توکوگاوا آمارگیری‌های ملی به‌طور منظم از مردم انجام می‌شد. علاوه بر این، آمارگیری‌های منطقه ای، و همچنین سوابق مذهبی که در ابتدا برای ریشه کنی مسیحیت جمع‌آوری شده بود، داده‌های جمعیت شناختی ارزشمندی را نیز در مورد دوره ادو ارائه می‌دهد.

اقتصاد و خدمات مالی

رونق بازار ماهی نیهون باشی (دوره ادو) توسط اوتاگاوا کونییاسو

دوران توکوگاوا صلح را به ارمغان آورد و این صلح، رفاه را برای ملتی ۳۱ میلیون نفری که ۸۰ درصد آنها برنج‌کار بودند، به ارمغان آورد. تولید برنج به‌طور پیوسته افزایش یافت، اما جمعیت ثابت ماند. شالیزارهای برنج از ۱٫۶ میلیون واحدهای اندازه‌گیری ژاپنی در سال ۱۶۰۰ به ۳ میلیون تا سال ۱۷۲۰ افزایش یافت.

سیستم سانکین کوتای به این معنی بود که دایمیوها و خانواده‌هایشان اغلب در ادو اقامت داشتند یا به قلمرو خود بازمی‌گشتند و تقاضا را به یک بازار مصرف عظیم در ادو و تجارت در سراسر کشور افزایش می‌دادند. سامورایی‌ها و دایمیوها، پس از صلح طولانی، به سبک زندگی مجلل‌تری عادت کرده بودند. برای همگام شدن با هزینه‌های رو به رشد، «باکوفوها» و دایمیوها اغلب محصولات تجاری و مصنوعات را در قلمرو خود، از منسوجات گرفته تا چای، تشویق می‌کردند. تمرکز ثروت همچنین منجر به توسعه بازارهای مالی شد.

از آنجایی که شوگون‌سالاری فقط به «دایمیوها» اجازه می‌داد برنج مازاد خود را در ادو و اوساکا بفروشند، بازارهای برنج در مقیاس بزرگ در آنجا توسعه یافت. هر دایمیو همچنین یک پایتخت داشت که در نزدیکی قلعه‌ای که اجازه نگهداری آن را داشتند، واقع شده بود. دایمیوها در مراکز تجاری مختلف نمایندگانی داشتند که برنج و محصولات نقدی را می‌فروختند و اغلب با اعتبار کاغذی برای بازخرید در جای دیگر مبادله می‌شدند. بازرگانان ابزارهای اعتباری را برای انتقال پول اختراع کردند و ارز رایج شد. در شهرها و شهرستان‌ها، اصناف بازرگانان و صنعتگران تقاضای رو به رشد برای کالاها و خدمات را برآورده می‌کردند.

سیستم ضرب سکه توکوگاوا: اوبان (سکه طلا), کوبان (سکه طلا), ایچی بونان (۱۶۰۱–۱۶۹۵).

بازرگانان، به ویژه آن‌هایی که از حمایت رسمی برخوردار بودند، سود هنگفتی بردند. با این حال، نئوکنفوسیونیسم شوگون‌سالاری بر فضایل صرفه‌جویی و سخت‌کوشی تمرکز داشت؛ این کشور یک نظام طبقاتی سفت و سخت داشت که بر کشاورزی تأکید داشت و تجارت و بازرگانان را تحقیر می‌کرد. یک قرن پس از تأسیس شوگون‌سالاری، مشکلات شروع به ظهور کردند. سامورایی‌ها که از کشاورزی یا تجارت منع شده بودند اما اجازه داشتند پول قرض کنند، بیش از حد قرض می‌گرفتند و برخی از آنها به عنوان محافظ بازرگانان، طلبکاران یا صنعتگران به کارهای جانبی مشغول شدند.

«باکوفو» و «دایمیوها» مالیات کشاورزان را افزایش می‌دادند، اما از کسب و کارها مالیات نمی‌گرفتند، بنابراین آنها نیز بدهکار شدند، و برخی از بازرگانان در وام دادن به دایمیوها تخصص داشتند. با این حال، مالیات بستن سیستماتیک بر تجارت غیرقابل تصور بود، زیرا از فعالیت‌های «انگلی» پول درمی‌آورد، اعتبار بازرگانان را بالا می‌برد و جایگاه دولت را پایین می‌آورد. از آنجایی که آنها مالیات منظمی نمی‌پرداختند، کمک‌های مالی اجباری به دایمیوها توسط برخی از بازرگانان به عنوان هزینه انجام تجارت تلقی می‌شد. ثروت بازرگانان به آنها درجه‌ای از اعتبار و حتی قدرت بر دایمیوها می‌داد.

تا سال ۱۷۵۰، افزایش مالیات‌ها باعث ناآرامی و حتی شورش دهقانان شد. ملت مجبور بود به نحوی با فقر سامورایی‌ها و کسری خزانه مقابله کند. مشکلات مالی سامورایی‌ها، وفاداری آنها به نظام را تضعیف کرد و خزانه خالی، کل نظام حکومتی را تهدید می‌کرد. یک راه حل ارتجاعی بود - کاهش حقوق سامورایی‌ها و ممنوعیت خرج کردن برای تجملات. راه حل‌های دیگر مدرن‌سازی با هدف افزایش بهره‌وری کشاورزی بود.

هشتمین شوگون توکوگاوا، توکوگاوا یوشیمونه (در دفتر ۱۷۱۶–۱۷۴۵) موفقیت قابل توجهی داشت، اگرچه بسیاری از کارهای او باید دوباره بین سال‌های ۱۷۸۷ و ۱۷۹۳ توسط مشاور ارشد شوگون ماتسودایرا سادانوبو (۱۷۵۹–۱۸۲۹) انجام می‌شد.

تا سال ۱۸۰۰، اقتصاد به سرعت رشد کرد و روستاهای دورافتاده بیشتری را وارد اقتصاد ملی کرد. کشاورزان ثروتمندی ظاهر شدند که از برنج به تجارت پر سود روی آوردند. کشاورزی می‌کرد و به وام‌دهی محلی، تجارت و تولید در مقیاس کوچک مشغول بود. بازرگانان ثروتمند اغلب مجبور بودند به شوگون‌سالاری یا دایمیوها پول «قرض» بدهند (که اغلب هرگز پس نمی‌دادند). آنها اغلب مجبور بودند ثروت خود را پنهان کنند و برخی با استفاده از پول برای ازدواج با طبقه سامورایی، به دنبال جایگاه اجتماعی بالاتر بودند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد با افزایش نفوذ سیاسی بازرگانان در اواخر دوره ادو، قشربندی سفت و سخت بین سامورایی‌ها و بازرگانان شروع به از بین رفتن کرد.

چند دامنه، به ویژه قلمرو چوشو و قلمرو ساتسوما، از روش‌های نوآورانه برای بازگرداندن امور مالی خود استفاده کردند، اما بیشتر آنها بیشتر در بدهی فرورفتند. بحران مالی راه حلی ارتجاعی را در اواخر «عصر تمپو» (۱۸۳۰–۱۸۴۳) که توسط مشاور ارشد میزونو تاداکونی اعلام شد، برانگیخت. او مالیات‌ها را افزایش داد، تجملات را محکوم کرد و کوشید مانع رشد تجارت شود؛ او شکست خورد و برای بسیاری به نظر می‌رسید که ادامه حیات کل سیستم توکوگاوا در خطر است.

کشاورزی

برنج پایه اقتصاد بود. حدود ۸۰ درصد مردم برنج‌کار بودند. ۱۶۰۰ تا ۳ میلیون تا سال ۱۷۲۰. بازارهای برنج در مقیاس بزرگ، با محوریت ادو و اوساکا، توسعه یافتند. در شهرها و شهرستان‌ها، اصناف بازرگانان و صنعتگران، تقاضای رو به رشد برای کالاها و خدمات را برآورده می‌کردند. بازرگانان، با وجود اینکه از جایگاه اجتماعی پایینی برخوردار بودند، به ویژه آن‌هایی که دارای مقامات حامی بودند، رونق داشتند. بازرگانان ابزارهای اعتباری را برای انتقال پول اختراع کردند، ارز رایج شد و تقویت بازار اعتبار، کارآفرینی را تشویق کرد. «دایمیوها» مالیات را به شکل برنج از دهقانان جمع‌آوری می‌کردند. مالیات‌ها بالا بودند، اغلب حدود ۴۰٪ تا ۵۰٪ از برداشت.

در شهرهای بزرگ مانند به ویژه در ادو تجمل فراوان بود و دایمیوها و سامورایی‌ها که مجبور بودند مدتی از سال را در این شهر اقامت کنند، توان مقاومت در برابر وسوسه بهره بردن از امکانات تفریحی و تجملاتی را از دست داده بودند و بسیاری بیش از درآمدشان خرج می‌کردند. آنان بیشتر درآمد خود را به شکل برنج دریافت می‌کردند. بازرگانان در ازای هزینه ذخیره و نگهداری برنج به آنان، پول می‌دادند و بیشتر آنان، به پرداخت وام نیز مشغول بودند، و از این راه به ثروت و قدرت زیادی دست یافته بودند. هرچه دوره ادو به پایان خود نزدیک می‌گشت، دایمیوها فقیرتر می‌شدند و شروع به گرفتن وام‌های بیشتر می‌کردند که همین امر موجب افزایش موقعیت اجتماعی تاجران برنج شده بود. در اواخر سده ۱۸ میلادی، بیش از دویست خاندان بازرگان وجود داشتند که ثروت آنها بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ ریو (سکه طلا) بود که با ثروت برخی از ثروتمندترین دایمیوهای ژاپن برابری می‌کرد.

رشد هنری و فکری

آموزش و پرورش

تصویری از تراکویا (مدارس معبد)

اولین شوگون توکوگاوا ایه‌یاسو آموزشگاه‌های کنفوسیوسی را در دامنه‌های خود تأسیس کرد و سایر دایمیوها در حوزه‌های خود نیز از این الگو پیروی کردند و آنچه را که به نام مدرسه هان شناخته می‌شود را تأسیس کردند. در طی یک نسل، تقریباً همه سامورایی‌ها باسواد بودند، زیرا شغل آنها اغلب به دانش مهارت‌های ادبی احتیاج داشت. این آموزشگاه‌ها بیشتر با همکاری و تدریس سامورایی‌ها، همراه با برخی از روحانیون بودایی و شینتو که نئوکنفوسیانیسم و آثار چو هسی نیز آموخته بودند، تشکیل می‌شدند. فراتر از کانجی (حروف چینی)، متون کنفوسیوسی، خوشنویسی، علم حساب پایه و آداب و رسوم، نیز تدریس می‌شد. سامورایی‌ها نیز مهارت‌های مختلف رزمی و نظامی را در این مدارس فرا گرفتند.

چونین‌ها (بازرگانان و صنعتگران شهری) تحت حمایت مدرسه‌های محله‌ای به نام تراکویا (مدارس معبد) بودند. علیرغم واقع شدن این کلاس‌ها در معابد، برنامه درسی تراکویا به جای هنرهای ادبی یا فلسفه، از سواد ابتدایی و ریاضیات تشکیل شده بود. نرخ بالای سواد شهری در دوره ادو به شیوع رمان‌ها و سایر اشکال ادبی کمک کرد. در مناطق شهری، کودکان اغلب توسط سامورایی‌های بدون تخصص در زمینهٔ استادی آموزش داده می‌شدند، در حالی که در مناطق روستایی کاهنان معابد بودایی یا شینتو اغلب این آموزش را انجام می‌دادند. برخلاف شهرها، در روستاهای ژاپن، فقط فرزندان کشاورزان برجسته آموزش می‌دیدند.

در ادو، شوگون‌سالاری چندین مدرسه را تحت حمایت مستقیم خود تأسیس کرد، مهم‌ترین آنها معبد نئو-کنفوسیوسی یوشیماسیدو بود که نه تنها به عنوان یک مکتب برای پرورش نخبگان برای بوروکراسی دولت عمل می‌کرد بلکه همچنین مرکزی بود جهت ایجاد شبکه‌ای از فارغ‌التحصیلان در کل کشور، غیر از یوشیماسیدو مدارس مهم دیگری که مستقیماً در اواخر دوره شوگون‌سالاری اداره می‌شدند شامل واگاکوکودانشو (مؤسسه سخنرانی‌های کلاسیک ژاپنی)، متخصصان در تاریخ و ادبیات داخلی ژاپن بودند، که در ظهور و رشد کوکوگاکو (دانش ملی)، و ایگاکوکان (تحقیقات پزشکی با تمرکز بر طب چینی) تأثیرگذار بودند.

یک تخمین آمار سوادآموزی در ادو نشان می‌دهد که تا یک پنجم مردان و یک ششم زنان می‌توانستند بخوانند. تخمین دیگری بیان می‌کند که ۴۰٪ از مردان و ۱۰٪ از زنان تا پایان دوره ادو باسواد بودند. طبق تخمین دیگری، حدود سال ۱۸۰۰، تقریباً ۱۰۰٪ از طبقه سامورایی و حدود ۵۰٪ تا ۶۰٪ از طبقه «'چونین (صنعتگران و بازرگانان) و طبقه «نومین» (دهقانان) باسواد بودند. برخی از مورخان تا حدی نرخ سواد نسبتاً بالای ژاپن را عامل توسعه سریع آن پس از دوره اصلاحات میجی می‌دانستند.

از آنجایی که نرخ سواد آنقدر بالا بود که بسیاری از مردم عادی می‌توانستند کتاب بخوانند، کتاب‌هایی در ژانرهای مختلف مانند آشپزی، باغبانی، راهنماهای سفر، کتاب‌های هنری، نمایشنامه‌های بونراکو (تئاتر عروسکی)، کیبیوشی (رمان‌های طنز)، شاره‌بون (کتاب‌هایی با موضوع فرهنگ شهری)، کوکه‌ایبون (کتاب‌های کمیک)، نینجوبون (رمان عاشقانه)، یومی‌هون و کوسازوشی منتشر می‌شدند. ۶۰۰ تا ۸۰۰ کتابفروشی اجاره‌ای در ادو وجود داشت و مردم این کتاب‌ها را قرض می‌گرفتند یا می‌خریدند.

جریان‌های فکری و اعتقادی

در عصر توکوگاوا گوناگونی و رویارویی فکری و اعتقادی فراوان و عمیق در جامعه وجود داشت. از یک طرف دانشمندان مکتب کنفوسیوسی قرار داشتند که تحت تأثیر فرهنگ چین قرار داشتند و از طرف دیگر دانشمندان ملی‌گرای کوکوگاکو که از شینتو و برتری مقام امپراتور دفاع می‌کردند. گروهی دیگر نیز شیفتهٔ فرهنگ غربی بودند و آگاهی را در انتقاد از متن‌های قدیم کنفوسیوسی و ژاپنی جستجو می‌کردند.

از آنجاییکه رهنمودهای مکتب نوکنفوسیوسی در تسلیم و مطیع بودن به مقام‌های حاکم با خواست شوگون‌سالاری توکوگاوا در حفظ نظم و ثبات سیاسی و اجتماعی سازگار بود، مبنای فلسفی و اعتقادی شوگون‌سالاری بیش از همه تحت تأثیر اندیشه‌های این مکتب بود. در خاستگاه اصلی این آیین در چین، تأکید بر وفاداری شخص نسبت به والدین در درجه نخست و پس از آن وفاداری به امیر و فرمانروا قرار داشت اما در تعبیر این آئین در ژاپن در مورد وفاداری به ارباب و فرمانروا بیش از هر چیز دیگری تأکید شد و در درجه نخست جای گرفت و جزئی از آیین‌های جنگی سامورایی]‌ها شد. در اعتقادات اخلاقی کنفوسیوسیِ یک سامورایی، وفاداری به امیر بر هر موضوع دیگری حتی بر وظیفه نسبت به خانواده برتر شمرده می‌شد. کانون اندیشه بوشیدو (راه و رسم سامورایی) در دوره توکوگاوا بر این باور قرار گرفت که یک سامورایی باید در راه ارباب زندگی خود را ایثار کند. عمق وفاداری سامورایی‌ها را می‌توان در فاجعه مرگ چهل و هفت رونین، در راه وفاداری به ارباب یافت. در اواخر دوره ادو این وفاداری بی‌قید و شرط به ارباب کاهش یافت و به تدریج در اثر تغییرات عقیدتی وفاداری نسبت به امپراتور جایگزین آن شد.

در این دوران از همهٔ مردم خواسته شد که به عنوان بودایی در یکی از معابد ثبت‌نام کنند. این نام‌نویسی که در ابتدا برای مشخص کردن مسیحیان انجام می‌شد، اهداف متعددی را برآورده می‌ساخت، از جمله اینکه یک سرشماری به حساب می‌آمد. نقش این معابد از دید حکومت همان کاری بود که پلیس انجام می‌داد. اتباع کشور ژاپن هر چند در این مدت طبق دستور حکومت بودایی شدند، ولی سرزندگی معنوی دینی و علاقه به آموزه‌های اعتقادی در بین آنان کاهش یافت. از تحولات مهم در اوایل دوره توکوگاوا، ظهور مکتب مورخان میتو بود. اعضای این مکتب همهٔ متون ژاپنی را مطالعه می‌کردند و علاقهٔ عمومی به تاریخ ادبیات و ادیان ملی ژاپن را برمی‌انگیختند. در سال ۱۸۲۵ دانشمند مکتب میتو، آیزاوا سیشیسای اصطلاح سوننو جوئی به معنی «حرمت‌گزاری به امپراتور، اخراج اجنبی» را به عنوان نوعی فلسفه سیاسی جدید در اثر خود معرفی کرد که به تدریج در کشور رایج شد.

تجدید حیات شینتو

قرن‌ها می‌گذشت که خاندان سلطنتی در یک گمنامی نسبی باقی‌مانده بود و امپراتوران منزلت چندانی در کشور نداشتند. ادعاهای خاندان سلطنتی سرانجام در معرض دید و قضاوت عموم قرار گرفت و بسیاری از اجزای جامعه در صدد احیای اعادهٔ سلطنتی برآمدند. همچنین احیا و تأکید بر متون باستانی موجب اعادهٔ علاقه و توجه مردم به دین خفتهٔ شینتویی گردید. کتاب نیهون شوکی (نیهون‌گی) با شرح و تفسیر لازم چاپ شد. این وقایع‌نامهٔ تاریخی مربوط به قرن هشتم، نوری بر تاریخ فراموش‌شدهٔ ژاپن انداخت. افسانه‌های مربوط به سرمنشأ الهی امپراتوران ژاپن، مبنای دینیِ اعادهٔ نظام امپراتوری قدیم شد. در بخش آخر دورهٔ شوگون‌سالاری توکوگاوا ناآرامی و نارضایتی مردم از حکومتِ تقریباً ورشکستهٔ شوگونی مشهود بود. دین بودایی که دین حکومتی کشور بود، دستخوش سوء شهرت شده بود و به موازات افزایش علاقهٔ همگانی مردم به دین شینتو، در پایان دورهٔ توکوگاوا، عزت و احترام دین بودایی به پایین‌ترین سطح خود رسید.

هنر، فرهنگ و سرگرمی

موج بزرگ کاناگاوا از هوکوسای ۱۷۶۰–۱۸۴۹ میلادی

در این دوران برای نخستین بار جماعت شهرنشین قادر به حمایت از فرهنگ عمومی بودند. تلاش آنان برای لذت بردن از زندگی تحت نام اوکی‌یو (جهان گذران) شناخته می‌شد. نقاشی‌های باسمه‌ای یا اوکی‌یوئه (نقاشی جهان گذران) که نام‌های مشهوری چون هیروشیگه، هوکوسای و کونی‌یوشی آن را نمایندگی می‌کردند، در این دوران پیشرفت زیادی کرد. تئاتر کابوکی در این دوره متولد شد و ماتسوئو باشو، هایکوسرای برجسته ژاپنی، شعرهای خود را در این روزگار سرود.

بی‌توجهی به آداب و رسوم فئودالی و دینی در اواسط و اواخر دوران شوگون‌سالاری توکوگاوا در میان طبقات پایین مردم به شدت رواج داشت. در دوره ادو زندگی شهری، به ویژه در شهرهای ادو و اوساکا عنصر جدیدی برای فرهنگ ژاپن فراهم آورد - عنصری از جاروجنجال و غوغا و رنگ که هیچ شباهتی با دنیای پر از قیود اشراف سنتی نداشت و از بخشی از مردم برخاسته بود که می‌توان با صفت تازه به دوران رسیده، آنان را توصیف کرد. این بخش بیشتر بازرگانان و خانواده‌های ایشان را شامل می‌شد. آنان برای برآوردن هوس‌های خود فرهنگی را پدیدآوردند که اوکی‌یو یعنی «دنیای مواج» نامیده شد و شامل لذت‌های زودگذر، تماشاخانه‌ها، رستوران‌ها، محل‌های کشتی‌گیری، عشرتکده‌ها با انبوه بازیگران، رقاصان، آوازه‌خانان، قصه‌سرایان، بذله‌گویان، روسپیان، دختران گرمابه بود که کسانی که توان مالی داشتند مانند تاجران و سامورایی‌ها و اربابان آنان در این جهان پرسه می‌زدند. در این زمان بیشتر ادبیات و هنر با این جهان مربوط بود.

در این دوره عملاً جامعه در پی دو چیز بود؛ شهوت و پول. نوعی کتاب‌های داستانی جدید رایج شد با نام اوکی‌یو-زوشی که می‌تواند به معنای «داستانهای جهان فانی» باشد. موضوع غالب این داستان‌ها خوشگذرانی، عیّاشی و خودکشی‌های عاشقانه است. این نوع داستان‌ها به شدّت در اجتماع به خصوص در شهر اوساکا طرفدار پیدا کرد و به تیراژ بالا چاپ شد.

مشهورترین داستان‌نویس دوره ادو ایهارا سایکاکو بود. زمینهٔ داستان‌های او زندگی مردم طبقهٔ متوسط است و مادی گرایی این زندگی و شوق و شوری که برای لذت‌جویی دارند با واقع بینی تصویر شده است. شخصیت‌های رمان‌های ایهارا سایکاکو بیشتر جوان‌های تن‌آسا و هوسران، کاسب‌کارانی که جز به پول به چیز دیگری فکر نمی‌کنند، زنان سست و بی‌بند و بار، آدم‌های ساده، و نیز کاهنانی متظاهر و دورو هستند. برخلاف وی داستان‌نویس دیگری به نام تاکیزاوا باکین در اواخر دوره ادو به روحیه و اخلاقیات سامورایی‌ها پرداخت و کتاب‌های بسیاری در مورد منش و خصال رزمندگان نوشت.

مد

نمونه ای از یک کیمونو در دوره ادو

لباس‌ها طیف گسترده‌ای از طرح‌ها و تکنیک‌های تزئینی را به خود گرفتند، به خصوص برای کیمونو که توسط زنان پوشیده می‌شد. مصرف‌کنندگان اصلی کیمونو سامورایی‌ها بودند که از لباس‌های مجلل و سایر تجملات مادی برای نشان دادن جایگاه خود در رأس نظم اجتماعی استفاده می‌کردند. با توجه به این تقاضا، صنعت نساجی رشد کرد و از روش‌های پیچیده بافتن، رنگرزی و گل‌دوزی استفاده شد.] در این دوره، زنان از رنگ‌های روشن و طرح‌های جسورانه تری استفاده می‌کردند، در حالی که کیمونوی زنانه و مردانه بسیار شبیه به هم بود. ظهور یک طبقه بازرگان (بورژوازی) به تقاضای بیشتر برای لباس‌های ظریف دامن زد. در حالی که کیمونوی معمولی معمولاً توسط زنان در خانه ایجاد می‌شد، کیمونوی ابریشمی مجلل توسط هنرمندان متخصص و معمولاً مرد طراحی و ساخته می‌شد.

نوعی کیمونو مخصوص نخبگان نظامی «گوشودوکی» یا «سبک درباریان قصر» بود که در محل سکونت یک رهبر نظامی (شوگون یا دایمیو) استفاده می‌شد. این لباس‌ها شامل صحنه‌های منظره بودند که در میان آنها نقوش دیگری نیز وجود داشت که معمولاً به ادبیات کلاسیک اشاره داشتند. مردان سامورایی با طرح کم‌رنگ‌تری با طرح‌های هندسی در اطراف کمر لباس می‌پوشیدند. «یوگی»، یا کیمونوی مخصوص خواب، معمولاً نخی بود طرح‌های ساده داشت.

سبکی به نام «تسوما مویو» دارای تزئینات غنی از کمر به پایین، و نشانه‌های خانوادگی بر روی گردن و شانه‌ها بود. این لباس‌ها توسط زنان طبقه بازرگان پوشیده می‌شدند. کیمونوی زنان طبقه بازرگان نسبت به سامورایی‌ها فرومایه تر بودند، اما همچنان از رنگ‌های جسورانه و طرح‌های نمایانگر طبیعت استفاده می‌شد.

قرمز یکی از رنگ‌های محبوب زنان ثروتمند بود، بخشی به دلیل ارتباط فرهنگی با جوانی و عشق، و بخشی به این دلیل که رنگ قرمز - از گلرنگ مشتق می‌شد و بسیار گران بود، بنابراین یک لباس قرمز روشن، به نمایش گذاشتن ثروت بود. پارچه‌های هندی، که توسط واردکنندگان هلندی به ژاپن آورده شد، با شور و اشتیاق پذیرفته شدند و کاربردهای زیادی پیدا کرده بود. طراحان ژاپنی شروع به چاپ طرح‌هایی کردند که تحت تأثیر الگوهای هندی بود. برخی از لباس‌ها از پارچه وارداتی از انگلیس یا فرانسه استفاده می‌کردند. در اختیار داشتن این منسوجات عجیب و غریب به معنای ثروت و سلیقه بود، اما مردم آنها را به عنوان لباس زیر می‌پوشیدند که طرح‌های آن دیده نشوند.

اینرو و نتسوکه به عنوان لوازم جانبی در میان مردان محبوب شدند. در ابتدا، اینرو یک محفظه قابل حمل برای قرار دادن مهر یا دارو بود، و نتسوکه یک اتصال‌دهنده به کیف بود، و هر دو ابزار کاربردی بودند. با این حال، از اواسط دوره ادو، محصولات با ارزش هنری بالا ظاهر و به عنوان لوازم جانبی مردانه محبوب شدند. به ویژه بازرگانان سامورایی و ثروتمند برای خرید اینرو با ارزش هنری بالا رقابت می‌کردند. در پایان دوره ادو، ارزش هنری اینرو افزایش بیشتری یافت و به عنوان یک مجموعه هنری شناخته شد.

• مد
• 
  اینرو و نتسوکه (به شکل مدور)، قرن نوزدهم، موزه ملی توکیو
• 
  مد زنان در قرن هفدهم

پایان دوره ادو

مقالهٔ اصلی: باکوماتسو

به سال‌های آخر حکومت شوگون‌سالاری توکوگاوا یا دوره ادو، باکوماتسو، به معنای پایان شوگون‌سالاری، گفته می‌شود.

ورود متیو سی. پری به خلیج توکیو

فرود متیو سی. پری، افسران اسکادران برای دیدار با کمیسرهای امپراتوری ژاپن در ۸ مارس ۱۸۵۴ در کوریهاما، یوکوسوکا

سیاست انزوا در ژاپن بیش از دو قرن ادامه داشت. در ۸ ژوئیه سال ۱۸۵۳ میلادی متیو سی. پری (زمان حیات ۱۰ آوریل ۱۷۹۴–۴ مارس ۱۸۵۸) افسر نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا همراه با چهار ناو جنگی در بندر یوکوهاما لنگر انداخت و با تقدیم نامهٔ رسمی رئیس‌جمهور آمریکا به امپراتور ژاپن خواستار بازکردن درهای تجارت آزاد، حفاظت از کشتی‌های خراب شده آمریکایی، تهیهٔ زغال‌سنگ و دیگر مواد مورد نیاز کشتی‌های تجاری در یک یا دو بندر ژاپنی شد. ناخدا پری به صورت کامل آماده بود تا در صورت شکست مذاکرات، دست به حمله نظامی بزند و تهدید کرده بود که اگر ژاپنی‌ها از آغاز گفتگوها سر باز زنند، به سوی‌شان آتش خواهد گشود. پری پس از تحویل نامه و تهدید به بازگشت بندر را به قصد چین که در آن هنگام درگیر شورش تایپینگ بود و احتمال به وجود آمدن ضرر برای منافع آمریکا وجود داشت، ترک کرد و ابتدا به اوکیناوا و سپس به هنگ کنگ رفت. شوگون‌سالاری توکوگاوا پس از پذیرفتن نامه قول داد که سال بعد به این نامه پاسخ بدهد. ناخدا پری پس از چند ماه با ناوگانی قوی‌تر و به همراه ۷ کشتی جنگی دوباره به ژاپن برگشت و عهدنامهٔ کاناگاوا بین دو کشور بسته شد. این عهدنامه دارای ۱۲ شرط بود. با امضای عهدنامه کاناگاوا در اوایل سال بعد، عصر تازه‌ای در تاریخ ژاپن آغاز و به سیاست درهای بسته بعد از حدود دو سده پایان داده شد.

زمین‌لرزه‌ها

ژاپن در سال‌های ۱۸۵۴–۱۸۵۵ شاهد یک سری زمین‌لرزه‌های قابل توجه بود که به عنوان زلزله‌های بزرگ آنسی شناخته می‌شوند. ۱۲۰ زلزله اصلی و جزئی در کمتر از دو سال از جمله زلزله توکای (۱۸۵۴) به بزرگی ۸٫۴ ریشتر که در ۲۳ دسامبر ۱۸۵۴ ثبت شد سپس زمین‌لرزه ۸٫۴ ریشتری زلزله نانکای (۱۸۵۴) در روز بعد رخ داد و زمین لرزه ۶٫۹ ریشتری سال بعد زلزله ادو (۱۸۵۵)، که در ۱۱ نوامبر ۱۸۵۵ توکیوی امروزی را لرزاند. شیمودا، شیزوئوکا در شبه‌جزیره ایزو تحت تأثیر زلزله توکای (۱۸۵۴) و تسونامی بعدی قرار گرفت، و به این دلیل که این بندر به عنوان مکان احتمالی کنسولگری ایالات متحده تعیین شده بود، شوگون‌سالاری توکوگاوا این بلایای طبیعی را به عنوان نمایشی از نارضایتی خدایان تلقی کرد.

قراردادهای نابرابر

مقالهٔ اصلی: معاهده نابرابر

در اوت همان سال ۱۸۵۳ طبق قراردادی با کشور انگلستان بندرهای ناگاساکی و هاکوداته در اختیار کشتی‌های این کشور قرار گرفت و قراردادهای مشابهی نیز با کشورهای روسیه، فرانسه و هلند امضاء شد. در ۲۱ ژوئیه ۱۸۵۶ اولین سر کنسول آمریکا تاونسند هریس وارد بندر شیمودا در ژاپن شد. دو سال بعد در ۱۹ ژوئن ۱۸۵۸، هریس قرارداد جدیدی با ژاپن امضاء کرد که طبق آن بندرها بیشتری بر روی کشتی‌های آمریکایی گشوده شد و اتباع آمریکایی از محاکمه در دادگاه‌های ژاپن معاف شدند (کاپیتولاسیون). همچنین در مورد حقوق گمرکی و شرایط واگذاری کشتی و سلاح و اعزام کارشناسان آمریکایی به ژاپن نیز توافقاتی انجام شد.

به‌طور کلی، دههٔ ۱۸۵۰ میلادی، دوران تحمیل قراردادهای کشورهای غربی به ژاپن بود. وجوه مشترک این قراردادها، گشوده شدن بندرهای ژاپنی بر روی کشتی‌های اروپایی و آمریکایی، تعیین نرخ بسیار ارزان عوارض گمرکی بر کالاهای وارداتی و خارج شدن اختیار محاکمهٔ اتباع آمریکایی و اروپایی توسط دادگاه‌های ژاپن بود. این قراردادهای تحمیلی باعث افزایش ناگهانی تاجران و دیپلمات‌های خارجی در ژاپن و مخالفت با حکومت شوگون‌ها و رواج اندیشه ضد اجنبی در ژاپن شد. طرفداران امپراتور بر این عقیده بودند که حکومت حق امپراتور است و این حق توسط شوگون‌ها غصب شده است.

مسئله جانشینی شوگون

تصویر سمت راست: توکوگاوا یوشینوبو، از جناح اصلاح‌طلب
تصویر سمت چپ: توکوگاوا ایه‌موچی، از جناح محافظه‌کار

شوگون دوازدهم توکوگاوا ایه‌یوشی به فاصله کمی پس از اردوکشی ناخدا پری به ژاپن در ۸ اوت سال ۱۸۵۳، در روز ۲۷ اوت همان سال در اثر پیش آمدن نارسایی قلبی به موجب گرمازدگی درگذشت. وی ۱۴ پسر و ۱۳ دختر داشت که تمامی آنان به غیر از پسر چهارم وی توکوگاوا ایه‌سادا (شوگون سیزدهم) قبل از رسیدن به سن بلوغ درگذشتند. ایه‌سادا نیز از کودکی بیمار بود و به‌شدت از ظاهر شدن در انظار نفرت داشت و توانایی اداره کشور را نداشت. برای تعیین جانشین توکوگاوا ایه‌سادا (شوگون سیزدهم) درگیری مابین دو جناح سیاسی زیر درگرفت:

• جناح نانکی: به طرفداران توکوگاوا ایه‌موچی (شوگون چهاردهم)، از خاندان کیشو توکوگاوا در مسئله جانشینی شوگون گفته می‌شود. این جناح بیشتر محافظه‌کار و مخالف اصلاحات بودند.
• جناح هیتوتسوباشی: به طرفداران توکوگاوا یوشینوبو (شوگون پانزدهم)، در مسئله جانشینی شوگون گفته می‌شود. این جناح بیشتر طرفداران اصلاحات و نهضت سوننو جوئی (حرمت‌گذاری به امپراتور، بیرون راندن خارجیان) بودند.

فرمان اخراج خارجی‌ها

طرحی ایده گرفته از شعار بیگانگان را بیرون کنید که در سال ۱۸۶۱ میلادی کشیده شده است.

در ۱۱ مارس سال ۱۸۶۳ امپراتور کُومِی طی حکمی بنام فرمان اخراج اجنبی‌ها خطاب به شوگون وقت خواستار خارج شدن بیگانگان از کشور شد و زمان خروج را دو ماه بعد یعنی ۱۱ مه ۱۸۶۳ تعیین کرد، اما حکومت شوگونی به تمامی سفرا و کنسول‌های ساکن در ژاپن به‌طور شفاهی اطمینان داد که هیچ اقدامی در رابطه با امر امپراتور انجام نخواهد داد. با رسیدن روز موعود حکومت شوگونی همان‌طور که وعده داده بود به هیچ اقدامی علیه خارجیان دست نزد.

شورش‌ها و بحران‌ها

در دوره پایانی ادو سه گروه در مقابل یکدیگر قرار داشتند:

1. جناح طرفداران شوگون‌سالاری توکوگاوا
2. جناح برانداز شوگون‌سالاری و حامیان قدرت گرفتن امپراتور، قلمروی چوشو از حامیان این جناح بود.
3. جناح کوبو گاتای یا میانه‌روها، ارباب ساتسوما، شیمازو هیسامیتسو از حامیان پرقدرت این جناح بود.

حمله به خارجیان

سفارت انگلستان که به‌طور موقت در معبد توزن قرار داشت طی دو حمله جداگانه در سال ۱۸۶۱ و ۱۸۶۲ مورد حمله قرار گرفت. در سال ۱۸۶۲، چهار نفر از اتباع بریتانیا در حال رد شدن از روستای ناماموگی در کاواساکیِ کاناگاوا بودند که هنگام حرکت و در طی مسیر با حدود ۴۰۰ نفر همراه مسلح شیمازو هیسامیتسو، ارباب منطقهٔ ساتسوما، مواجه شدند. این چهار نفر سوار بر اسب در میان گروه وارد و در همین حال بیش از حد به نایب‌السلطنه نزدیک شدند. در این موقع سامورایی‌ها فریاد زدند این حرکت بی‌ادبانه است. در آن زمان، سامورایی‌ها در ژاپن حقی قانونی برای حمله به هر کسی که به آنان بی‌احترامی کند، داشتند. با این حال، اتباع بریتانیایی تحت عهدنامه دوستی انگلیس-ژاپن از هر گونه مجازات در امان و معاف بودند. در این زمان چند تن از سامورایی‌ها شمشیر خود را از غلاف بیرون آوردند و به یک انگلیسی حمله کردند و او را کشتند. به تلافی این حادثه، دولت توکوگاوا به پرداخت غرامت یک‌صد هزار پوند استرلینگ ملزم شد. همچنین برای این قتل پرداخت غرامت جنگ سنگینی نیز از ساتسوما مطالبه شد و یک اسکادران از کشتی‌های نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا برای مرعوب کردن دایمیو و وادار کردن او به پرداخت این غرامت به بندر ساتسوما در کاگوشیما رفت.

در ۳۱ ژانویه ۱۸۶۳ حادثه آتش زدن سفارت در حال ساخت انگلستان در ادو توسط طرفداران سوننو جوئی (حرمت‌گذاری به امپراتور، اخراج اجنبی‌ها) رخ داد. این حمله تحت رهبری تاکاسوگی شینساکو و کوساکا گنزوی از قلمروی چوشو انجام گرفت.

اتحاد ساتسوما و چوشو

نقشه قلمروی ساتسوما (قرمز) در جنوب ژاپن و قلمروی چُوشو (نارنجی)، در دوره ادو ارباب قلمروی ساتسوما خاندان شیمازو و ارباب قلمروی چُوشو خاندان موری بود.

قلمروی ساتسوما و قلمروی چوشو هر دو جزو قلمروهای پرقدرت (یوهان) در دوره باکوماتسو بودند. در سال ۱۸۶۳ قلمروی ساتسوما با کمک قلمروی آیزو، قلمروی چوشو را از دنیای سیاست در پایتخت بیرون رانده بود (تغییر سیاسی روز هیجدهم ماه هشت) و در سال بعد ۱۸۶۴ با اسلحه گرم (شورش کینمون) توانسته بود سربازان قلمروی چوشو که به کیوتو آمده بودند را شکست دهد و از پایتخت براند. بدین ترتیب رابطه مابین دو قلمرو به دشمنی گرایید.

ساکاموتو ریوما از طریق میانجیگری، رهبران نظامی ساتسوما سایگو تاکاموری و اوکوبو توشیمیچی و از طرف دیگر کیدو تاکایوشی از قلمروی چوشو را گرد هم آورد و توانست با تلاش خود در ۷ مارس سال ۱۸۶۶ توافق‌نامه اتحاد ساتچو (اتحاد ساتسوما و چوشو) را در کیوتو به امضا برساند. اگر چه این دو قلمرو به‌طور سنتی دشمنان شدید یکدیگر بودند، رهبران آن‌ها موافقت کردند که زمان مناسب برای تغییر رسیده است و پذیرفتند که در صورت حمله از طرف دیگران به یکدیگر کمک کنند. قلمروی ساتسوما قبل از این اتحاد طرفدار کوبو گاتای یا هماهنگی بین قدرت شوگون‌سالاری و امپراتور ژاپن بود، پس از آن خواستار اصلاحات در دولت شوگون‌سالاری شد اما قلمروی چوشو که از قبل خواستار سرنگونی شوگون‌سالاری بود عزم خود را در این جهت قوی‌تر کرد.

همچنین قلمروی چوشو به شدت نیازمند سلاح‌های مدرن بود، اما ارتباطات بسیار محدودی با قدرت‌های غربی داشت. از طرف دیگر، قلمروی ساتسوما، یک تجارت اساسی قابل توجه با بریتانیای کبیر از طریق توماس بلیک گلاور، یک اسکاتلندی وابسته به شرکت جاردین ماتسون، برقرار کرده بود. با پیشنهاد ساکاموتو ریوما، سایگو توافق کرد که سلاح مورد نیاز قلمروی چوشو برای مبارزه با شوگون‌سالاری توکوگاوا را تأمین کند. این اتحاد برای حمایت از قلمروی چوشو جهت مقاومت در برابر عملیات تنبیهی دومین اردوکشی چوشو که در تابستان سال ۱۸۶۶ توسط شوگون‌سالاری انجام شد، بسیار مؤثر بود و منجر به شکست کامل شوگون‌سالاری در برابر قلمروی چوشو شد.

ازدواج شوگون چهاردهم با شاهدخت کازو

شوگون سیزدهم، توکوگاوا ایه‌سادا فرزندی از خود برجا نگذاشت. به همین علت توکوگاوا ایه‌موچی از یکی دیگر از شاخه‌های خاندان توکوگاوا به عنوان شوگون چهاردهم برگزیده شد. همسر اصلی ایه‌موچی خواهر کوچکتر امپراتور کومِی، چیکاکو، شاهدخت کازو بود. این ازدواج سیاسی در ۱۱ فوریه ۱۸۶۲ صورت گرفت. در حالی که از این ازدواج نیز فرزندی حاصل نشده بود، وی در سن ۲۰ سالگی در سال ۱۸۶۶ به علت بیماری درگذشت.

تعیین شوگون و امپراتور جدید

پس از مرگ شوگون چهاردهم، توکوگاوا یوشینوبو به عنوان شوگون پانزدهم انتخاب شد. در ژانویه ۱۸۶۷ امپراتور کومی به نشانه این که وفاداری وی به اصل کوبو گاتای (وحدت امپراتوری و شوگون‌سالاری، مرام سیاسی امپراتور کومِی) هنوز پابرجاست به شوگون جدید، لقب «سردار سرکوبگر وحشیان» را داد. در همان ماه امپراتور به علت مبتلا شدن به آبله درگذشت. هر چند که به عقیده برخی پژوهشگران مرگ امپراتور احتمالاً بر اثر مسموم شدن بوده است. پس از وی پسرش امپراتور میجی در سن پانزده سالگی، به‌طور رسمی به مقام امپراتوری ژاپن رسید.

واگذاری داوطلبانه قدرت به امپراتور میجی

در ماه ژوئن سال ۱۸۶۷ میلادی ساکاموتو ریوما، یک برنامه هشت‌بندی را به پانزدهمین شوگون و آخرین حکمران شوگون‌سالاری توکوگاوا، توکوگاوا یوشینوبو ارائه داد و از او خواست تا استعفا دهد تا جنگ داخلی صورت نگیرد.

در اکتبر سال ۱۸۶۷ یامائوچی یودو، دایمیوی پیشین قلمروی توسا، طرحی برای مسئله سازمان سیاسی کشور ژاپن ارائه کرد که به «پیشنهاد توسا» معروف است. این پیشنهاد دایر بر کناره‌گیری شوگون به نفع شورای دایمیوها که زیر نظر امپراتور باشد، بود. بدین ترتیب قدرت سیاسی شوگون به امپراتور اعاده می‌شد اما رئیس خاندان توکوگاوا اراضی تیولی خود را نگه می‌داشت و به جای رهبری نظامی و سیاسی کشور مقام نخست‌وزیری را دارا می‌شد. یوشینوبو این پیشنهاد را در ماه نوامبر همان سال پذیرفت. در روز ۸ نوامبر توکوگاوا یوشینوبو در نامه‌ای به دربار خواستار اجازهٔ بازگرداندن اقتدار خود به امپراتور شد. فردای آن روز ۹ نوامبر یوشینوبو به دربار احضار شد و به او اطلاع دادند که امپراتور میجی درخواست وی برای بازگرداندن قدرت به دربار را پذیرفته است. بازگشت قدرت به امپراتور در روز ۴ ژانویه ۱۸۶۸ رسماً اعلام شد و پس از آن امپراتور یگانه فرمانروای ژاپن بود. در نتیجه، به یکباره قدرت سیاسی به دست امپراتور ۱۵ ساله افتاد.

جنگ بوشین

تصویری از افسران فرانسوی آندره کازنو و آرتور فورتنت که به نفع شوگون‌سالاری در جنگ بوشین شرکت داشتند.

مقالهٔ اصلی: جنگ بوشین

در ۳ ژانویه ۱۸۶۸ فرمان و اعلام رسمی احیای سلطنت صادر شد. در همان روز در کاخ امپراتوری کیوتو در کیوتو، جلسه‌ای بنام جلسه کوگوشو برگزار شد. در این جلسه توکوگاوا یوشینوبو که سال قبل واگذاری قدرت شوگون به امپراتور را انجام داده بود، از مناصب دیگر خود خلع شد. صدور این قطعنامه طبق نقشه جنبش براندازی شوگون بود و «کودتای احیای سلطنت» نیز خوانده شده است.

بدین ترتیب پس از کناره‌گیری داوطلبانهٔ توکوگاوا یوشینوبو از قدرت، وی نه تنها موفق به پیدا کردن جایگاهی در دولت جدید نشد؛ بلکه به او فرمان داده شد که اراضی خود را به دولت جدید واگذار کند. وی از سر خشم تصمیم گرفت که رزمندگانش را روز ۲۵ ژانویه برای حمله به کاخ امپراتوری کیوتو بفرستد. در ۲۷ ژانویه ۱۸۶۸ اولین نبرد جنگ بوشین به‌نام نبرد توبا–فوشیمی بین طرفداران حکومت شوگون‌سالاری توکوگاوا با طرفداران امپراتور در ژاپن آغاز شد. در این نبرد نیروهای شوگونی و نیروهای متفقین قلمروی چوشو، قلمروی ساتسوما و قلمروی توسا در نزدیکی فوشیمیِ کیوتو مقابل یکدیگر قرار گرفتند. این نبرد چهار روز طول کشید و با شکست قاطع شوگون‌سالاری پایان یافت. سپس درگیری به مناطق دیگر گسترش یافت و تبدیل به یک جنگ داخلی سراسری در بسیاری از مناطق ژاپن شد. جنگ بوشین یکسال و نیم ادامه داشت. در این جنگ سایگو تاکاموری یکی از رهبران نظامی پرقدرت طرفدار امپراتور بود.

تشکیل دولت میجی

سقوط ادو بین ماه مه و ژوئیه سال ۱۸۶۸ رخ داد. در آن زمان ادو (امروزه توکیو) توسط آخرین شوگون‌سالاری توکوگاوا کنترل می‌شد اما با سقوط شهر، کنترل آن به دست نیروهای طرفدار امپراتور میجی افتاد. سایگو تاکاموری، فرمانده نیروهای طرفدار امپراتور در شمال و شرق ژاپن پیروزی‌هایی به دست آورده بود، و در جهت رسیدن به پایتخت در نبرد کوشو-کاتسونوما پیروز شده بود. او در نهایت قادر شد در ماه مه ۱۸۶۸ ادو را محاصره کند.

در سوم ماه مه قلعه ادو بدون خونریزی واگذار شد و پس از آن امپراتور میجی نام قلعه ادو را به قلعه توکیو تغییر داد. دورهٔ ادو با آغاز اصلاحات میجی به پایان رسید.

حادثه‌های بزرگ دوره ادو

رویدادهای مهم دوره ادو به شرح زیر است:

امپراتور	سال (میلادی)	رویدادها
امپراتور گومیزونو	۱۶۰۳	توکوگاوا ایه‌یاسو به عنوان شوگون منصوب شد و شوگون‌سالاری توکوگاوا را تأسیس کرد.
	۱۶۰۵	توکوگاوا ایه‌یاسو موقعیت شوگون را به پسرش توکوگاوا هیده‌تادا سپرد.
	۱۶۱۳	ممنوعیت سراسری مسیحیت صادر شد و مسیحیت سرکوب شد.
	۱۶۱۴	نبرد بین نیروهای توکوگاوا و تویوتومی، که به محاصره زمستانی اوساکا معروف است، آغاز می‌شود.
	۱۶۱۵	خاندان تویوتومی در محاصره تابستانی اوساکا نابود شد. تصویب قوانین طبقه سامورایی قوانین دربار امپراتوری و اشراف فرمان یک ملک اربابی یک قلعه
	۱۶۱۶	پهلوگرفتن کشتی‌های اروپایی محدود به ناگاساکی و هیرادو شد.
	۱۶۲۳	توکوگاوا ایه‌میتسو سومین شوگون شد.
	۱۶۲۴	ورود کشتی‌های اسپانیایی ممنوع شد.
امپراتریس میشو	۱۶۳۳	آغاز ساکوکو یا قطع ارتباط ژاپن با کشورهای خارجی. کسانی که نامه از بزرگان نداشتند، از سفر به خارج از کشور منع شدند.
	۱۶۳۵	قوانین مختلف حاکم بر طبقه سامورایی مورد بازنگری قرار گرفت. سانکین کوتای (حضور متناوب) اجباری شد.
	۱۶۳۸	شورش شیمابارا توسط دهقانان و مسیحیان رخ داد.
	۱۶۳۹	ورود کشتی‌های پرتغالی ممنوع شد. ممنوعیت قطعی تجارت با پرتغال به عنوان نتیجه شورش شیمابارا و سرزنش توطئه کاتولیک‌ها.
	۱۶۴۱	پست تجاری هلند در هیرادو به دجیما در ناگاساکی منتقل شد.
	۱۶۴۲	قحطی بزرگ کانئی یکی از چهار قحطی بزرگ دوره ادو رخ داد. مرگ‌های ناشی از گرسنگی بین ۵۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ نفر در نظر گرفته شده است.
امپراتور گو-کومیو	۱۶۵۱	توکوگاوا ایه‌تسونا چهارمین شوگون شد.
امپراتور گو-سای	۱۶۵۷	آتش‌سوزی بزرگ می‌رکی (مِی‌رِکی نو دای‌کا) رخ داد. بیشتر از نیمی از شهر و قسمت‌هایی از قلعه ادو در اثر این آتش‌سوزی از بین رفت. تعداد کشته‌شدگان ۱۰۷٬۰۰۰ هزار نفر برآورد می‌شود. این آتش‌سوزی به عنوان یکی از سه آتش‌سوزی بزرگ جهان و بزرگ‌ترین آتش‌سوزی در تاریخ ژاپن شناخته می‌شود.
امپراتور ریگن	۱۶۶۹	شورش شاکوشاین بین قوم آینو و خاندان ماتسومائه درگرفت.
۱۶۸۰	توکوگاوا تسونایوشی پنجمین شوگون شد.
امپراتور هیگاشی‌یاما	۱۶۸۷	فرمان شفقت نسبت به موجودات زنده صادر می‌شود.
۱۷۰۲	حادثه آکو (انتقام چهل و هفت رونین) رخ می‌دهد.
امپراتور ناکامیکادو	۱۷۰۹	توکوگاوا ایه‌نوبو ششمین شوگون شد. حکومت شوتوکو با محوریت آرای هاکوسکی آغاز می‌شود.
۱۷۱۳	توکوگاوا ایه‌تسوگو هفتمین شوگون شد.
امپراتور ساکوراماچی	۱۷۱۶	توکوگاوا یوشیمونه هشتمین شوگون شد. اصلاحات کیوهو آغاز شد.
۱۷۳۲	قحطی بزرگ کیوهو رخ داد و تا یکسال ادامه داشت.
امپراتور موموزونو	۱۷۴۵	توکوگاوا ایه‌شیگه نهمین شوگون شد.
امپراتریس گو-ساکوراماچی	۱۷۶۰	توکوگاوا ایه‌هارو دهمین شوگون شد.
امپراتور گو-موموزونو	۱۷۶۷	از این سال تا حدود سال ۱۷۸۶، تانوما اوکیتسوگو، مشاور ارشد شوگون دهم، قدرت سیاسی واقعی را در دست داشت.
امپراتور کوکاکو	۱۷۸۲	قحطی بزرگ تنمی یکی از چهار قحطی بزرگ دوره ادو رخ داد که ۵ سال ادامه داشت و منجر به کاهش جمعیت حدود یک میلیون نفر در سراسر ژاپن شد.
۱۷۸۷	توکوگاوا ایه‌ناری یازدهمین شوگون شد. ماتسودایرا سادانوبو اصلاحات کانسی، از جمله دستور ترک کمک‌های مالی و ممنوعیت آموزش‌های انحرافی کانسی را تا سال ۱۷۹۳ اجرا کرد.
۱۷۹۲	کشتی روسی آدام لاکسمن به نمورو، هوکایدو رسید و درخواست تجارت می‌کند.
امپراتور نینکو	۱۸۰۴	کشتی روسی نیکلای رزانوف به ناگاساکی رسید و دوباره درخواست تجارت کرد.
۱۸۰۸	کشتی فایتون از بریتانیا به ناگاساکی رسید. از آن به بعد، کشتی‌های بریتانیایی مرتباً از ژاپن بازدید می‌کردند.
۱۸۲۱	«نقشه کامل مناطق ساحلی ژاپن» تکمیل شد. 大日本沿海輿地全図
۱۸۲۵	شوگون‌سالاری دستور دفع کشتی‌های خارجی را صادر کرد.
۱۸۲۸	حادثه زیبلد رخ داد. فیلیپ فرانتس فن زیبلد دستگیر و متعاقباً از کشور اخراج شد.
۱۸۳۳	قحطی تنپو رخ داد که به مدت ۴ سال ادامه داشت.
۱۸۳۷	شورش اوشیئو هیهاچیرو رخ می‌دهد. توکوگاوا ایه‌یوشی دوازدهمین شوگون شد. حادثه موریسون رخ می‌دهد.
۱۸۳۹	در جریان حادثه بانشو نو گوکو (به معنی کیفرخواست جامعه برای مطالعات غربی)، محققان مطالعات هلندی مانند تاکانو چوئی و واتانابه کازان دستگیر و مجازات شدند.
۱۸۴۰	جنگ نخست تریاک بین دودمان چینگ و بریتانیا آغاز شد.
۱۸۴۱	تا سال ۱۸۴۳ میزونو تاداکونی اصلاحات تمپو (از جمله فرمان صرفه‌جویی و انحلال انجمن‌های سهام) را اجرا کرد.
امپراتور کومی	۱۸۵۳	ناخدا متیو پری آمریکایی با چهار کشتی وارد خلیج توکیو شد و ژاپن را تحت فشار قرار داد تا بندرها خود را بر روی بازرگانان خارجی باز کند. وارد شدن نماینده روسیه، یفیمی پوتیاتین به ناگاساکی، توکوگاوا ایه‌سادا سیزدهمین شوگون شد.
۱۸۵۴	بازگشت مجدد ناخدا متیو پری آمریکایی با ۹ کشتی امضای عهدنامه کاناگاوا بین دو کشور آمریکا و ژاپن و پایان دوران ساکوکو یا سیاست درهای بسته بعد از حدود ۲ قرن طبق عهدنامه دوستی انگلیس-ژاپن با کشور انگلستان بندرهای ناگاساکی و هاکوداته جهت استفاده در اختیار کشتی‌های این کشور قرار گرفت. وقوع اولین زلزله بزرگ آنسی
۱۸۵۵	ماه فوریه: بسته شدن عهدنامه شیمودا با روسیه
۱۸۵۶	اولین سر کنسول آمریکا تاونسند هریس وارد بندر شیمودا در ژاپن شد.
۱۸۵۸	انعقاد قراردادهای آنسی، ۲۹ ماه ژوئیه، عهدنامه دوستی و تجارت بین ایالات متحده آمریکا و ژاپن (عهدنامه هریس) ۱۸ ماه اوت، انعقاد عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و هلند ۱۹ ماه اوت، انعقاد عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و روسیه ۲۶ ماه اوت، انعقاد عهدنامه دوستی و تجارت بین ژاپن و پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند ۹ ماه اکتبر، انعقاد عهدنامه دوستی و تجارت بین فرانسه و ژاپن آغاز تصفیه آنسی و دستگیری مخالفان تجارت خارجی انتصاب توکوگاوا ایه‌موچی به عنوان شوگون چهاردهم
۱۸۵۹	اعدام یوشیدا شواین و هاشیموتو سانای به جرم مخالفت با سیاست خارجی
۱۸۶۰	عازم شدن کاتسو کایشو با کشتی کارین مارو به آمریکا حادثه ساکورادامون (۱۸۶۰) ترور ای نائوسوکه مشاور ارشد شوگون
۱۸۶۱	حادثه تسوشیما حادثه معبد توزن (حمله به اعضای سفارت انگلستان)
۱۸۶۲	ازدواج شوگون چهاردهم با شاهدخت کازو وقوع حادثه ناماموگی (کشته شدن تاجر انگلیسی توسط سامورایی‌های قلمروی ساتسوما) ترور یوشیدا تویو توسط اعضای گروه توسا کیننو
۱۸۶۳	تشکیل شین‌سن‌گومی جهت سرکوب مخالفان شوگون‌سالاری توکوگاوا وقوع تغییر سیاسی روز هیجدهم ماه هشت و بیرون راندن افراد قلمروی چوشو از دنیای سیاست در پایتخت ۱۱ مارس صدور فرمان اخراج اجنبی‌ها توسط امپراتور کُومِی جنگ شیمونوسکی (درگیری بین قلمروی چوشو و نیروهای چهار کشور متحد خارجی) در بمباران کاگوشیما، نیروی دریایی پادشاهی بریتانیا در قلمروی ساتسوما از ساحل هدف قرار گرفته و چند کشتی در این حمله آتش گرفت. در تلافی این حمله شهر کاگوشیما هدف بمباران قرار گرفت.
۱۸۶۴	دیدار و گفتگوی ساکاموتو ریوما با سایگو تاکاموری به عنوان فرستاده از طرف کاتسو کایشو ۸ ژوئیه حادثه ایکه‌دایا حمله اعضای شین‌سن‌گومی به مخالفان شوگون‌سالاری توکوگاوا در کیوتو وقوع حادثه کینمون و درگیری نظامی بین قلمروی چوشو و قلمروی ساتسوما و چند قلمروی دیگر در کیوتو
امپراتور میجی	۱۸۶۵	تشکیل کایئنتای توسط ساکاموتو ریوما در بندر ناگاساکی
۱۸۶۶	مرگ شوگون چهاردهم برقراری اتحاد ساتچو مابین قلمروی ساتسوما و قلمروی چوشو منصوب شدن توکوگاوا یوشینوبو به عنوان شوگون پانزدهم دومین اردوکشی چوشو
۱۸۶۷	تشکیل مجمع شیکو نوشتن هشت طرح از درون کشتی و بازنویسی آن به عنوان هشت اصل کلی دولت جدید توسط ساکاموتو ریوما پیشنهاد تایسی هوکان (واگذاری قدرت به امپراتور) از طرف قلمروی توسا به شوگون پانزدهم برقراری پیمان ساتسودو ۹ نوامبر، تایسی هوکان، بازپس‌گیری قدرت از پانزدهمین شوگون از شوگون‌سالاری توکوگاوا، توکوگاوا یوشینوبو و انتقال آن به امپراتور میجی ۱۰ دسامبر، ترور ساکاموتو ریوما
۱۸۶۸	صدور فرمان احیای سلطنت (ژاپن)، در جلسه کوگوشو، آخرین شوگون، توکوگاوا یوشی‌نوبو از تمامی مناصب خود خلع شد. ۲۷ ژانویه نبرد توبا–فوشیمی اولین نبرد از سلسله نبردهای معروف به جنگ بوشین بین طرفداران حکومت شوگونی با طرفداران امپراتور درگرفت. ۶ آوریل سوگندنامه پنج‌ماده‌ای توسط امپراتور میجی انجام شد. ۱ مه امپراتور میجی در کیوتو، تسخیر بدون جنگ ادو را اعلام کرد. چیکاکو، شاهدخت کازو (همسر شوگون چهاردهم)، قلعه ادو را ترک کرد. ۲ مه تنشو-این (همسر شوگون سیزدهم)، قلعه ادو را به قصد اقامت در منزل شوگون پانزدهم ترک کرد. اواوکو یا حرمسرای قلعه ادو تخلیه و برای همیشه بسته شد. ۳ مه قلعه ادو واگذار شد ۲۳ سپتامبر تغییر مبداً گاهشماری از کیئو به دوره میجی ۳ اوت تغییر نام ادو به توکیو به معنای «پایتخت شرقی»

منابع

• باونس، ویلیام (۱۳۸۷). «کتاب سوم:ادیان در ژاپن». در عبدالرحیم گواهی. شینتوئیزم. تهران: نشر علم. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۰۵-۸۱۳-۴.
• کین، دونالد (۱۳۹۷). میجی امپراتور ژاپن و دنیای او (۱۹۱۲–۱۸۵۲). ترجمهٔ هاشم رجب زاده. تهران: جهان کتاب. شابک ۹۷۸۶۰۰۶۷۳۲۹۲۳.
• رجب‌زاده، هاشم (۱۳۹۷). تاریخ تجدد ژاپن. تهران: جهان کتاب. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۷۳۲-۹۱-۶.
• پاسبان، محمد؛ یاماگوچی، ماسایو (۱۳۷۹). جشن‌ها و آیین‌های ژاپن همراه با گاه‌شماری رویدادها. تهران: نشر میترا. شابک ۹۶۴-۵۹۹۸-۶۱-۱.
• لیوینگستون، جون (۱۳۷۶). احمد بیرشک، ویراستار. شناخت ژاپن: امپراطوری ژاپن از ۱۸۰۰ تا ۱۹۴۵ (جلد ۱). تهران: انتشارات خوارزمی.
• حسنی، عطاءالله (۱۳۸۱). «تاریخ ژاپن و انقلاب میجی». ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا. تهران (۵۷–۵۶).

• Metzler, Mark (2006). Lever of empire: the international gold standard and the crisis of liberalism in prewar Japan (به انگلیسی). University of California Press.
• Hammer, Joshua (2006). Yokohama Burning: The Deadly 1923 Earthquake and Fire that Helped Forge the Path to World War II (به انگلیسی). Free Press.
• Mason, Richard (1997). A History of Japan (به انگلیسی). Tuttle Publishing.
• 新星出版社編集部, ed. (2007). 徹底図解 幕末・維新 (به ژاپنی). 新星出版社.
• 「幕末・維新」歴史研究会, ed. (2017). 西郷隆盛の生涯 (به ژاپنی). 宝島社.
• 岸, 祐二 (2008). 手にとるように幕末・維新がわかる本 (به ژاپنی). かんき出版.
• 永濱, 眞理子 (2010). 図解 幕末・明治維新 (به ژاپنی). 西東社.
• 半藤, 一利 (2010). 幕末史 (به ژاپنی). 新潮社.
• 蟹江, 征治 (1990). 日本全史:ジャパン. クロニック Japan Chronik (به ژاپنی). 講談社.
• 河合, 敦 (1999). 早わかり江戸時代 (به ژاپنی). 日本実業出版社.
• 山本, 博文 (2003). 面白いほどよくわかる江戸時代 (به ژاپنی). 日本文芸社.