باغ ژاپنی

تصویری از یک باغ ژاپنی در استرالیا.

تصویری از یک باغ ژاپنی در قصر نیجوجو ژاپن.

باغ ژاپنی (به ژاپنی: 日本庭園) نام سبکی خاص از باغسازی است که در آن از عناصر موجود در طبیعت به نحو شگرفی استفاده می‌شود. معمولاً در ترکیب باغ‌های ژاپنی از ترکیب گیاهان رنگارنگ و متنوع با عناصری همچون پله‌های سنگی، برکههای کم‌عمق، حصارهای سنگی، نرده‌هایی از خیزران (بامبو)، پلهای چوبی یا سنگی بر فراز برکه‌ها و جزایر مصنوعی آکنده از گل و گیاه استفاده می‌شود.

باغ ذن (باغ سنگی ژاپنی) گونه‌ای از انواع باغ‌های ژاپنی است.

باغ ژاپنی در گذرزمان

اولین باغهای ژاپنی در منطقه کوهستانی Yamatoکه در حال حاضر نارا نام دارد، در قرن ششم میلادی به‌وجودآمدند. این باغها تقلیدی از صحنه‌های اقیانوس بودند، برکه‌های عظیمی با سواحل شنی و سنگی و همچنین جزایر کوچک. در قرون ۶و۷میلادی، تفکر شینتو جای خود را به بودیسم دادواز این پس تأثیر بودیسم در طراحی باغهای ژاپنی کاملاً محسوس است. در سال ۷۹۴م. پایتخت از نارا به کیوتو منتقل شد. کیوتودربستر طبیعی بسیار زیبا و شاعرانه‌ای قرار گرفته‌است. در این منطقه چندین رود خانه به هم می‌رسند و کانال‌های زیادی برای آبرسانی به شهر حفر شده‌است. تابستانهای کیوتوگرم و شرجی است و برای خنک کردن هوا، آبشار و برکه‌های بسیار ساخته‌اند وجویهای مصنوعی بین ساختمان‌ها عبور می‌کنند و از میان باغها می‌گذرند. این برکه‌ها معمولاً اشکال ساده‌ای دارند و به اندازه‌ای وسیع اند که می‌توان روی آن‌ها قایقرانی و در کنارشان ماهیگیری کرد. آلاچیقهای ماهیگیریTsu ridanoرا راهروهایی به متصل می‌کند و یادآور رواقهای ایرانی است. با گسترش فرهنگ بودیسم در ژاپن، سبک باغ‌سازی Shinden، که براساس تصویر Jodoیا «سرزمین خلوص»، که در کتب مذهبی توضیح داده شده‌است، رواج یافت. یک نمونه کامل آن، باغ Bydoinو معبدUji واقع در حومه کیوتو است. در قرن ۱۱میلادی اواخر سلسله Hei، یک نجیب زاده ناشناس قوانین باغ‌سازی را در کتابSakuteikiبه‌ثبت رسانید.

اصول طراحی باغ

ابتدا زمین و آب موجود در نظر گرفته شود و بعد مکانهای طبیعی زیبایی که در خاطره وذهن نقش بسته است به یاد آورده شود، سپس زمانی که مکان نهایی باغ انتخاب شد طراح باید بگذارد تا خاطره برای او تعیین کند کدام عنصر از همه بیشتر احساس‌برانگیز است. دوران طلایی طراحی باغ ژاپنی، دوران Munomechiاست که از۱۳۳۳تا۱۵۶۸به طول انجامید. دراین دوران استادکارانی به نام Senzui-Kawaramus(به معنی آدمهای کوه، نهر ورود) بسیار فعال بودند و سبک جدید باغ خشک،Karesansuiرا در آن زمان پدیدآوردند. این باغهای خشک، که فقط با صخره وسنگ و شن ساخته شده بودند در سبک معماری Shoinونقاشی چینی Suiboku-gaتاثیرگذاشتند. تأثیر دیگر این تفکر در پرورش مینیاتوری درختان،bonsai. ومنظره‌های «کشویی»، که هدفشان نمایش جهان در یک فضای محدود است، تماماً تلاش برای رسیدن به نوعی فضای ایده‌آل برای اعمال مراقبه بوده‌است. در واقع باغ ژاپنی فضایی کاملاً ذهنی است.

گونه‌شناسی باغ ژاپنی

باغ ژاپنی را نسبت به درجه کامل بو دنش به ۳گروه تقسیم می‌کنند:

1. باغهای کامل با جزئیات زیاد = shin
2. باغهای کامل با جزئیات متوسط = Syo
3. باغ با جزئیات کم و ساده = So

این سه گروه مجدداً براساس زیبایی‌شناسی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. زیبایی طبیعی = Shibui
2. آرامش و تنهایی = Wabi
3. روستایی و ساده = Sabi

باغهای ذن نیز می‌تواند در هر یک از این دسته‌ها قرار گیرد.

ساختار باغ ژاپنی

دیاگرامی که از قرن ۱۵ میلادی تاکنون در بسیاری از کتاب‌های طراحی باغ ژاپنی طرح شده‌است نشان می‌دهد چگونه یک منظرهٔ طبیعی به وسیلهٔ عناصر مشخص به وجود می‌آید. این دیاگرام ۱۶ عنصر دارد که همگی دور «صخرهٔ مرکزی» یا «نگهبان» قرار گرفته‌اند. اینجا دیگر مربع‌های متقارن فضای باغ را متعادل نمی‌کنند، بلکه عناصر گوناگون یک نوع تعادل غیرمتقارن را به وجود می‌آورند. البته وجود همه این ۱۶ عنصرهمیشه ضروری نیست و می‌توان به طرق گوناگون وبا تعدادمتفاوت از آنهااستفاده کرد:

1. «تپهٔ کوچک» یا «صخرهٔ مهمان»
2. «کوه دوردست»
3. کوه اطراف»
4. «ساحل شن»
5. «کوه میانی»
6. «قلهٔ کوه»
7. «کوه اصلی»
8. «جزیرهٔمرکزی»
9. «صخرهٔ مقدس»
10. «جزیرهٔ صاحب باغ»
11. «جزیرهٔ مهمان»
12. «خروجی برکه»
13. «دهانهٔ آبشار»
14. «برکه یا دریاچه»
15. «خطوط پهن ساحل»

عناصر کلیدی باغ‌های ژاپنی

۱-ذن:اولین نکته مهّم دربارهٔ این باغ‌ها توجه به ذن بوده و طراحان تلاش نموده این مفهوم در جای جای این گونه باغ‌ها دیده شود.

۲-داشتن فرم هنری:طراحان این گونه باغ‌ها همواره در تلاش هستند طبیعت را در این باغ‌ها به صورت مینیاتوری به تصویر کشیده و به نمایش صحنه‌های تقلیدی از صخره‌ها , کوه و سایر عناصر طبیعی می پردازند.در قدیم بسیاری از این باغ‌ها داستان‌ها و  یا افسانه‌های ژاپن را یادآور می شدند و بیشتر در معابد این سبک مورد استفاده قرار می گرفت. در این باغ‌ها معمولاً از سنگ‌های کوچک برای نمایش موج آب رودخانه ها,دریاها و اقیانوس‌ها استفاده شده که می‌توانند الگوهای متفاوتی داشته باشند و  امّا تخته سنگ‌های بزرگ برای مناظر  چشم گیر مورد استفاده شده که می‌تواند مفاهیم متفاوتی داشته همچون جزیره,کوه و… .

آب

در سبک باغسازی ژاپنی آب اجازه رشد افقی باغ را می‌دهد و باغبان‌ها از آب به خاطر صدایش استفاده می‌کنند. برکه را می‌توان مرکز توجه در یک باغ ژاپنی دانست که آب جوی‌ها به آن منتهی می‌شود. اطراف این محل باید تا حد امکان طبیعی جلوه دهد بنابراین آن را با سنگ‌های رودخانه‌ای و تخته سنگ و گیاهان مناسب می‌پوشانند.

سرگرمی در باغ ژاپنی با انواع بازی به وجود می‌آید، مثل بازی جمع‌آوری اشیای مختلف، و البته بازی سالک که مهم‌ترین است. به عنوان مثال ژاپنیها صخره‌های عظیم را از نقاط گوناگون کشور می‌آورند، کسانی که می‌توانستند این سنگ‌ها را شناسایی کنند نوعی لذت کلکسیون‌داری را تجربه می‌کنند. در قوانین نقاشی ژاپنی برای وسعت دادن به منظرهٔ ترسیم شده با پرسپکتیو بازی می‌کنند. در باغ هم همین اتفاق می‌افتد. ساحل جلویی جزئیات خیلی زیادی دارد و عناصر آن بزرگتر از واقعیت هستند، اما ساحل عقب بسیار کوچکتر و کمی مبهم ساخته می‌شود.

باغ ژاپنی باغی فلسفی است و همانند ابزاری برای درک جهان عمل می‌کند

مظهر آب

مظهر آب در باغ ژاپنی هرگز نباید عیان شود و فقط به حضور آن اشاره می‌شود و این اشاره معمولاً با ایجاد یک آبشار کوچک صورت می‌گیرد.

راه‌ها

در باغ ژاپنی مسیرها کاملاً ارگانیک است و گاهی سنگ‌های قدمگاه (جای قرارگیری پا) چنان پر پیچ و خم است و فواصل میان این سنگ‌ها چنان گوناگون که انسان باید آگاهانه قدم بردارد و در واقع برداشتن هر قدم به نوعی حرکت هنری تبدیل می‌شود.

رنگ

از لحاظ رنگ‌بندی باغ‌های ژاپنی بسیار مینیمال هستند و تنها از یک یا دو رنگ در در هر فصل بر خوردارند. به عنوان مثال باغ گیلاس که ناگهان در بهار غرق شکوفهٔ سفید می‌شود.

در

در باغ ژاپنی، یک پرده کاغذی کشویی یا باز شو، فضای بیرون و درون را جدا می‌کند و رابطه خیلی نزدیکی بین داخل و خارج به وجود می‌آورد. فضا طوری طراحی شده که بهترین منظره را نشسته بر زمین می‌توان دید. رفاه در اینجا فدای چشم‌انداز می‌شود (مهم نیست که گرمای تابستان به درون نفوذ می‌کند یا سرمای زمستان) و صحبت از رابطهٔ نزدیک بین انسان و طبیعت است.

وسایل باغ

در باغ ژاپنی همیشه یک فانوس سنگی، یک درخت استثنایی، یک آلاچیق ماهیگیری، رواقهای چوبی، پلهای سنگی و چوبی، چاهی برای شستشو در باغ، به خصوص همگام مراسم چای و سکویی برای تماشای مهتاب وجود دارد.

باغ ذن

ریوان-جی (انتهای سده ۱۵) در کیوتو، ژاپن، مثال معروفی از باغ ذن

نوشتار اصلی: باغ ذن

یکی از زیباترین انواع باغ‌های فلسفی، باغ ذن (باغ خشک یا باغهای سنگی) است. در این نوع باغ، مکتب مینیمالیسم، (به معنی «کاهش دادن در حد امکان» و با کمترین عناصر بیشترین مفاهیم را انتقال دادن)، به اوج می‌رسد تا حدی که کوچکترین تغییر در این باغها یک اتفاق مهم تلقی می‌شود. این مینی مالیسم از ذن سرچشمه می‌گیرد و مشهورترین نمونهٔ آن باغ ریوان-جی (Ryoan-Ji) است.

باغ ریوان-جی

باغ ۱۵ صخره دارد که در مستطیلی مملو از شن قرار دارند و چند درخت نیز در انتهای باغ وجود دارد. شن نماد آب است وصخره‌ها نماد کوه. این باغ یک منظرهٔ ذهنی است که سادگی آن انسان را به سوی تزکیه نفس می‌کشاند.

یک پیشوای ذن به نام Tesreu Soki دربارهٔ باغ می‌نویسد: در اینجا تقلیل دادن سی هزار فرسنگ به یک پا کاملاً محسوس است به گفتهٔ برخی خود او طراح این باغ بوده‌است. تفاسیر گوناگونی از این باغ وجود دارد. به عنوان مثال این صخره‌ها را به ببر ماده و توله‌هایش در حال عبور از رود خانه تشبیه کردند، یا دیاگرام نقطه‌های مشخصی در کهکشان را با نقاط قرارگیری صخره‌ها مقایسه کردند؛ ولی بهترین تفسیر این است که در فضای این باغ قدرتی است که به انسان نوعی آرامش مطلق را تلقین می‌کند و در این فضا، رازی است که با هیچ واژه‌ای نمی‌توان توصیف کرد

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 

  افرای ژاپنی

منابع

باغ ژاپنی بازبینی شده در 14 زانویه 2018 .

• Wikipedia contributors, "Japanese garden," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Japanese_garden&oldid=226695285 (accessed July ۱۹، ۲۰۰۸).