جیرنده: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز رابینو اصلاح |
برچسب‌ها: واگردانی دستی حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
== زبان == |
== زبان == |
||
[[پرونده:Jirande city.jpg|بندانگشتی|محله قدیمی جیرنده]] |
[[پرونده:Jirande city.jpg|بندانگشتی|محله قدیمی جیرنده]] |
||
مردم جیرنده رودبار به [[زبان |
مردم جیرنده رودبار به [[زبان گیلکی]] با [[گیلکی گالشی|گویش گالشی (دیلمی)]] سخن می‌گویند.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام = محمود رنجبر، رقیه رادمرد | عنوان = بررسی و توصیف گویش گالشی | سال = ۱۳۸۲ | ناشر = نشر گیلکان | صفحه = ۱۸}}</ref><ref>https://www.ethnologue.com/language/glk</ref><ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=sabzalipour |نام۱=jahandoost |تاریخ=2009 |عنوان=Tāti Dialect of Roodbar |پیوند= https://www.academia.edu/4022608/T%C4%81ti_Dialect_of_Roodbar |ژورنال=academia.edu |دوره= |شماره= |صفحات=90-109 |doi= |تاریخ بازبینی= |زبان=en}}</ref><ref>جیرنده رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، جلد ۲، ص ۷۴.</ref> |
||
همچنین عده‌ای از کردهای مهاجر که در زمان صفویه و نادرشاه در عمارلو و رحمت‌آباد ساکن شدند و به زبان مخصوص خود حرف می‌زنند، ولی همه به [[زبان گیلکی]] آشنایی دارند و به زبان گیلکی حرف می‌زنند، بدون این‌که لهجه آن‌ها متمایز باشد.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام= سیدرضی مظفری، جهاندوست سبزعلیپور | عنوان = فرهنگ گیلکی رانکوه | سال = ۱۳۹۸ | ناشر = فرهنگ ایلیا | صفحه = ۱۷}}</ref> |
|||
در 1328 ش، رزم‌آرا (ج 2، ص 74، 197) جیرنده را قصبه و مرکز بلوک فاراب ذکر کرده و از گویش تاتی اهالی و گلیم‌بافی و جوراب‌بافی آنجا سخن گفته است. |
|||
== قومیت خان نشین جیرنده == |
|||
اهالی جیرنده کرد می باشند. ایشان از نواده گان سران کردهای [[کرمانج]] ایل [[عمارلو]] ، شاخه [[بیشانلو]] شناخته می شوند. در کتاب ولایات و دارالمرزایران و گیلان، رابینو دوبورگومال، نایب کنسول انگلستان دررشت (۱۹۰۶-۱۹۱۲ میلادی) به صراحت از قومیت اهالی جیرنده سخن می گوید: |
|||
خان کنونی جرینده نصرالله خان سرهنگ پسر عبدالله خان از قبیله [[بیشانلو]] است. |
|||
در جای دیگر او می افزاید: |
|||
در ۱۱۸۵ هدایت خان، حاکم گیلان که در صدد توسعة قلمرو خود به سمت مشرق بود، تنکابن را از فرمانروایان کُرد (رستم خان عمارلو) گرفت و با موافقت کریم خان زند (متوفی ۱۱۹۳) آن را به گیلان ملحق ساخت.<ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام = یاسنت‌لوئی رابینو | عنوان = ولایات دارالمرزایران (گیلان) | سال = ۱۳۹۱ | ناشر = نشر طاعتی | صفحه = ۲۳۲}}</ref> |
|||
این سندهای تاریخی گواهی بر این اند که نه تنها در زمان صفویان، افشاریان، زندیان و قاجاریان اهالی جیرنده افزون بر حکومت در منطقه عمارلو، حاکمان گیلان، تنکابن نیز بوده اند، بلکه قومیت ایشان نیز مشخصا [[کرد]] و از [[بیشانلو]] های عمارلو می باشند. <ref>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی= | نام= سیدرضی مظفری، جهاندوست سبزعلیپور | عنوان = فرهنگ گیلکی رانکوه | سال = ۱۳۹۸ | ناشر = فرهنگ ایلیا | صفحه = ۱۷}}</ref> |
|||
=== پناه خان انبارلو === |
|||
به گفته ادیب الشعراء (صفحه 114-115)، وی از خمسه قزوین با لشکری آراسته به جنگ آزاد خان افغان حاکم آذربایجان رفت، اما آزاد خان 4000 تن از لشکریانش را به سرداری فتحعلی خان افشار به دفعش فرستاد. در جنگی که در نزدیکی تبریز میان ایشان درگرفت پناه خان انبارلو شکست خورد و گریخت. |
|||
=== رستم خان عمارلو === |
|||
در مجمع التواریخ گلستانه (صفحه393) او را از سرداران کریم خان زند دانسته که در جنگ با آزاد خان افغان، هم راه کریم خان، حیدر خان، شیخ مراد خان، کاکاخان و مهرعلیخان در قلب سپاه جای داشته است. به گفته رابینو در کتاب دارالمرز گیلان وی آخرین حاکم عمارلوئی در تنکابن بوده است. او پس از ابراهیم خان حکومت داشت. حکومتش به دست هدایت خان حاکم گیلان برچیده شد و با رضایت کریم خان زند از آن پس تنکابن پاره‌ای از گیلان شد. |
|||
=== ابراهیم خان عمارلو === |
|||
در تاریخ دارالمرز گیلان، رابینو او را حاکم تنکابن (1175-1185) خوانده است. |
|||
==جمعیت== |
==جمعیت== |
||
نسخهٔ ۱۷ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۴۰
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| جیرنده جیرین‌دیه | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | گیلان |
| شهرستان | رودبار |
| بخش | بخش عمارلو |
| مردم | |
| جمعیت | ۲،۳۲۰ (۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۸۰۰ متر |
| اطلاعات شهری | |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۱۳ |
  جیرنده | |
جیرنده شهری در بخش عمارلو شهرستان رودبار استان گیلان است و در ۳۵ کیلومتری لوشان، ۶۵ کیلومتری رودبار و ۱۲۰ کیلومتری رشت قرار دارد و آب و هوای آن سرد و کوهستانی است.
نام جیرنده
نام بومی این شهر، جیرین دیه می باشد؛ و ده زیرین معنی می شود: جیرین = زیرین + دیه = ده
جغرافیای طبیعی
این منطقه دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. در ارتفاع بیش از ۱٬۳۷۷ متری از سطح آب‌های آزاد واقع است. از شمال به جنگل‌های راش و از غرب به جنگل‌های سرو کوهی ( اُرس) (به تاتی: اروس) و از جنوب به باغستان‌ها مشرف می‌شود.
زبان
مردم جیرنده رودبار به زبان گیلکی با گویش گالشی (دیلمی) سخن می‌گویند.[۱][۲][۳][۴] همچنین عده‌ای از کردهای مهاجر که در زمان صفویه و نادرشاه در عمارلو و رحمت‌آباد ساکن شدند و به زبان مخصوص خود حرف می‌زنند، ولی همه به زبان گیلکی آشنایی دارند و به زبان گیلکی حرف می‌زنند، بدون این‌که لهجه آن‌ها متمایز باشد.[۵]
جمعیت
جمعیت جیرنده براساس سرشماری اولیه ۱۳۹۰، ۲٬۵۸۴ نفر اعلام شده‌است.[۶]
محله‌ها
محله‌های قدیمی جیرنده عبارت‌اند از:
- خیاطیه محله
- نوروزخانیه محله
- محمدخانیه محله
- حیدرخانیه محله
- رضاکیه محله
- غلامعلیه محله
- میانه کوشک
- میشینان
- تَکیَّه
- سیاه چاله
- داماشیه محله
- گر محله
بعد از زلزله رودبار، جیرنده به سه فاز تقسیم شد.
اماکن تاریخی
- کوله سر ها: تا مدت‌ها پس از ورود اسلام به ایران به دلیل کوهستانی بودن همچونان کیش باستانی خود، مهرپرستی را پاس می‌داشتند. آتش نزد ایشان از احترام ویژه‌ای برخوردار بوده‌است و برای پاسداری از آتش جایگاه‌های آتشی با نام کوله سر در چند نقطه شهر برپا بوده‌است که امروزه آثاری از آن برپاست. کوله سرها تا پیش از برپایی سلسله پهلوی کاربری پخش آتش برای منطقه عمارلو بر عهده داشته‌است.
- حمام قدیمی جیرنده
-
حمام قدیمی جیرنده؛ ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی -
حمام ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی -
باغهای جیرنده در نوروز -
جیرنده از بالای کوه دوبرارکان -
نمای باغی در جیرنده
منابع
- ↑ ، محمود رنجبر، رقیه رادمرد (۱۳۸۲). بررسی و توصیف گویش گالشی. نشر گیلکان. ص. ۱۸.
- ↑ https://www.ethnologue.com/language/glk
- ↑ sabzalipour, jahandoost (2009). "Tāti Dialect of Roodbar". academia.edu (به انگلیسی): 90–109.
- ↑ جیرنده رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، جلد ۲، ص ۷۴.
- ↑ ، سیدرضی مظفری، جهاندوست سبزعلیپور (۱۳۹۸). فرهنگ گیلکی رانکوه. فرهنگ ایلیا. ص. ۱۷.
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران). ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
| ییلاق های بخش عمارلو | ||
| داماش | دوسلان | دوسالدیه | خلشکوه | گلچالکی | گیاش | سنگه دیل | لاباربن | ویستان | شینه چاک | پوسرا | پلنگ‌کوه | یالس تپه | بیلیش | بربن | نفته‌چال | چنگش | چیچال | مقشر | استلی‌سرا | اربوناو | میانه‌سو | | ||
