جنگ صدساله

جنگ‌های صدساله
بخشی از جنگ آنگلو-فرانسوی
از بالا سمت چپ (در جهت عقربه ساعت): نبرد لا روشل، نبرد آزینکورت، نبرد پاته، ژان دارک در محاصره اورلئان
تاریخ ۲۴ مه ۱۳۳۷ – ۱۹ اکتبر ۱۴۵۳ (۱۱۶ سال، ۴ ماه، ۳ هفته و ۴ روز) مکان فرانسه، کشورهای سفلی، بریتانیا، شبه‌جزیره ایبری نتیجه پیروزی فرانسه • بازگشت خاندان والواها به قدرت و پادشاهی • اعمال حق اولویت نخستین فرزند در قانون جانشینی فرانسه • قدرت گرفتن فرانسه • تضعیف خاندان پلانتاژنه • از دست رفتن قدرت انگلستان در فرانسه • رشد ناسیونالیسم در فرانسه و انگلستان • افول شوالیه‌گری • انحطاط فئودالیسم تغییرات قلمرو انگلستان تمامی اراضی خود را در فرانسه از دست داد
طرفین درگیر
خاندان والواها پادشاهی فرانسه پادشاهی اسکاتلند پادشاهی کاستیل دوک‌نشین بریتانی* جمهوری جنوا پادشاهی بوهم دوک‌نشین لورن پادشاهی مایورکا تاج آراگون پاپ‌نشین آوینیون	خاندان پلانتاژنه پادشاهی انگلستان          در اتحاد با … • شاهزاده‌نشین ولز • دوک‌نشین آکوتین • پادشاهی فرانسه دوک‌نشین بورگوندی* دوک‌نشین بریتانی* پادشاهی پرتغال پادشاهی ناوار* کنت‌نشین فلاندرز* کنت‌نشین هانوت ایالات پاپی
فرماندهان و رهبران
فیلیپ ششم (۱۳۳۷–۱۳۵۰) ژان دوم (۱۳۵۰–۱۳۶۴) شارل پنجم (۱۳۶۴–۱۳۸۰) شارل ششم (۱۳۸۰–۱۴۲۲) شارل هفتم (۱۴۲۲–۱۴۵۳)	ادوارد سوم (۱۳۳۷–۱۳۷۷) ریچارد دوم (۱۳۷۷–۱۳۹۹) هنری چهارم (۱۳۹۹–۱۴۱۳) هنری پنجم (۱۴۱۳–۱۴۲۲) هنری ششم (۱۴۲۲–۱۴۵۳)

جنگ صدساله یا جنگ‌های صدساله، طولانی‌ترین جنگ‌های تاریخ پس از جنگ‌های صلیبی، جنگ‌های موسوم به جنگ‌های صدساله بین فرانسه و انگلیس بود. هدف انگلیس از این جنگ‌ها تسلط بر فرانسه غربی بود و به همین دلیل عملیات جنگی از فلاندر در شمال شرق فرانسه آغاز گشت. آغاز این جنگ‌ها سال ۱۳۳۷ میلادی و پایان آن ۱۴۵۳ بود و اگرچه بالغ بر ۱۱۶ سال طول کشید به نبردهای صدساله معروف شد.

این نبردها پس از مرگ شارل چهارم و پایان شاخهٔ اصلی دودمان کاپتی آغاز شد. چون هیچ وارث مذکری در شاخهٔ اصلی خاندان کاپتی نبود، ادوارد سوم، پادشاه انگلستان (که در عین حال خواهرزادهٔ شارل چهارم بود) مدعی تاج و تخت فرانسه شد. از سوی دیگر، اشراف فرانسه ترجیح دادند از فیلیپ ششم (که از شاخهٔ فرعی خاندان کاپتی و پسر شارل والوا و نوهٔ فیلیپ سوم بود) حمایت کنند. به این ترتیب، فیلیپ ششم به عنوان نخستین شاه دودمان والوا بر تخت فرانسه نشست. نبردهای میان خاندان والوا و خاندان پلانتاژنه (خاندان سلطنتی انگلستان در آن زمان)، به همراه دو دورهٔ صلح موقتی (در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۶۰–۱۳۶۹ و ۱۳۸۹–۱۴۱۵)، چندین نسل به طول انجامید و در نهایت در سال ۱۴۵۳ با پیروزی خاندان والوا و بیرون راندن انگلیسی‌ها از خاک فرانسه به پایان رسید.

جنگ صدساله بی‌تردید یکی از خونین‌ترین جنگ‌های تاریخ بشر بود که سبب سختی شرایط اروپای غربی شد اما چند اثر مهم نیز داشت. ابتدا آن که جغرافیای سیاسی غرب اروپا را تقریباً مشخص کرد و این جغرافیا هنوز پس از ۶ قرن تغییر قابل توجهی نکرده‌است. دوم آن که اشتیاق شدید انگلیس برای دستیابی به متصرفات اروپایی را از بین برد و انگلستان پس از این تاریخ همه جا در مبارزات قاره اروپا به عنوان نیروی کمکی ظاهر می‌شود. اثر سوم این جنگ رشد قابل توجه فنون رزمی بین دو نیروی انگلیس و فرانسه است. چنان‌چه گفته شد در اثر این جنگ‌ها، دو کشور مزبور برای اولین بار در نبردهای اروپایی از توپ استفاده کردند و تفنگ‌های ابتدایی نیز به کار گرفته شد. این جنگ‌ها همچنین استفاده از سواره نظام زرهپوش را نیز کاهش داد حال آن که در قرون یازدهم و دوازدهم میلادی شوالیه‌ها قدرتی برابر با ۱۰ سرباز داشتند و در شکافتن سپاه دشمن پیشتاز بودند.

نبرد کرسی

نبردهای صدساله چند جنگ معروف دارد که اولین آن نبرد کرسی است. در این نبرد فرانسوی‌ها با اتکا به سواره نظام خود به نیروهای انگلستان که در شمال فرانسه پیاده شده بودند، حمله بردند و علی‌رغم برتری عددی، مغلوب هنرنمایی کمانداران انگلیسی شدند.

نبرد پواتیه

ژان لوبون، پادشاه فرانسه، پس از چند سال زحمت ارتشی بزرگ فراهم کرد و در غرب فرانسه در ناحیه پواتیه به مقابله با ارتش انگلستان به فرماندهی ادوارد شتافت. نبرد پواتیه از نظر بسیاری از مورخان نقطهٔ عطف استفاده از شوالیه بود زیرا باعث شد اهمیت سواران زره پوش کمتر و اهمیت پیاده‌نظام و کمانداران افزایش یابد. فیلیپ از سر غرور، به نیروهایش دستور حمله آزادانه و متهورانه به نیروهای دشمن را داد ولی انگلیسی‌ها با اتکا به کمانداران خود، این نیروها را درهم کوبیدند. تیرهای این کمانداران تا ۲۰۰ متر برد داشت و تا کمتر از ۸۰ متر حتی از زره هم عبور می‌کرد. در این نبرد هولناک، صدها شوالیه فرانسوی قبل از رسیدن به دشمن با اصابت تیر کشته شدند. ژان هم اسیر شد.

ضدحملهٔ فرانسوی‌ها

مرگ ژان سبب روی کارآمدن شارل پنجم فرانسه شد. این فرانسوی سیاستمدار توانست در سال ۱۳۶۹ پس از سامان دادن به اوضاع داخلی فرانسه و اتحاد با اسپانیا، نواحی متصرفه توسط بریتانیایی‌ها را از آن‌ها پس گرفت.

مرحلهٔ دوم نبردهای صدساله

در ۱۴۱۵ هانری پنجم، پادشاه انگلستان، نیروهای زیادی را در فرانسه پیاده کرد و پس از پیروزی در نبرد آزینکورت و فتح نرماندی، شارل ششم فرانسه پسر شارل پنجم فرانسه عهدنامه‌ای را امضا کرد که پس از او هانری پنجم شاه فرانسه می‌شود. این معاهده را فرانسویان نپذیرفتند. انگلیسی‌ها پس از به تخت نشستن شارل هفتم، به سرعت پاریس را گرفته و به سوی اورلئان تاختند. (سال ۱۴۲۲)

نبرد اورلئان

باقی‌ماندهٔ ارتش از هم پاشیدهٔ فرانسه به اورلئان رفت و از آن دفاع کرد. محاصرهٔ اورلئان ۲۰۰ روز طول کشید اما انگلیسی‌ها نتوانستند به قلعه وارد شوند. زیرا مردم اورلئان با هر چیز مشتعلی که به دستشان می‌رسید، مهاجمان را به عقب می‌راندند.

ظهور ژاندارک

دختری روستایی در این زمان در مرکز فرانسه ظهور کرد. نام عالمگیر او ژاندارک بود. این دختر ۱۸ ساله از جنوب رود لوآر به سمت اورلئان حرکت کرد و در سر راه ده‌ها هزار نفر را برای فتح اورلئان با خود همراه کرد. با این اقدام، سپاه انگلیسی از دو سو مورد حمله قرار گرفت و طی ۹ روز عقب نشست. از آن پس ورق جنگ برگشت. سپاه ژاندارک با قدرت انگلیسی‌ها را از شامپانی بیرون راند.

سال‌شمار جنگ

منابع

• Allmand, Christopher, The Hundred Years War: England and France at War, c.1300-c.1450, Cambridge University Press, 1988, ISBN 0-521-31923-4