حسنعلی کمال هدایت

حسنعلی کمال هدایت
حسنعلی کمال هدایت
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۶۰
درگذشته	۱۳۳۵
ملیت	ایران
فرزندان	علیرضاخان، فریدون خان، محمدرضا خان، عبدالرضا خان و پروین خانم
پیشه	سیاست‌مدار

حسنعلی کمال هدایت (۱۲۶۰–۱۳۳۵) ملقب به نصرالملک دولتمرد تکنوکرات دوران قاجار و پهلوی بود.

او فرزند حسین‌قلی مخبرالدوله بود از بنیانگذاران تلگراف در ایران و برادرزاده مخبرالسلطنه و صنیع‌الدوله بود که از دولتمردان تأثیرگذار دوران قاجار و پهلوی بودند. در پاریس در رشتهٔ حقوق تحصیل کرد. پس از بازگشت به ایران وارد وزارت امور خارجه شد.^[۱]

نصرالملک در انتخابات دورهٔ اول مجلس شورای ملی از طرف اعیان به وکالت رسید. در دورهٔ دوم نیز به عنوان نماینده تهران به مجلس راه یافت. در همین دوره مبتکر تأسیس وزارت دربار شاهنشاهی شد. با این انگیزه که تربیت احمد شاه را که آن زمان هنوز به سن قانونی نرسیده بود، زیر نظارت مجلس ببرد. ^[۲].

در کابینهٔ اول حسن پیرنیا در ۲۳ اسفند ۱۲۹۳ به سمت وزیر پست و تلگراف و تجارت و فوائد عامه منصوب شد و تا سال ۱۲۹۹ پنج بار وزیر عدلیه، دو بار وزیر پست و تلگراف، دو بار وزیر تجارت و فوائد عامه و یک بار وزیر مشاور شد. در اسفند ۱۳۰۱ در دولت مستوفی‌الممالک وزیر مالیه شد اما در آستانه نوروز جای خود را به بهاء‌الملک قراگوزلو داد و عهده دار وزارت پست و تلگراف شد و تا پایان عمر این دولت در ۲۶ خرداد ۱۳۰۲ در این سمت بود. سال بعد همراه با پسرعمویش عزت‌الله هدایت (فرزند صنیع‌الدوله) امتیاز انحصاری تولید عصاره گیاه سس (سرده) را به مدت ده سال گرفت. ^[۳] عصاره این گیاه که در کرمان و نواحی جنوبی ایران می‌روید، خواص دارویی دارد.

سردارسپه حسنعلی کمال هدایت را به حکومت اصفهان فرستاد و هنگام انقضای سلطنت قاجار و انتقال قدرت به رضاخان، او در این سمت بود. سپس ولی فارس شد و در سالهای بعد به سفارت ایران در کشورهای عراق، ژاپن، افغانستان و واتیکان رسید.

کمال هدایت از بهمن ۱۳۱۸ به ریاست دیوان محاسبات انتخاب شد. پس از شهریور ۱۳۲۰ محمدعلی فروغی در ترمیم کابینه‌اش در یازدهم اسفند ۱۳۲۰، او را به عنوان وزیر پست و تلگراف به مجلس معرفی کرد اما همان روز یک ساعت پس از کسب رأی اعتماد مجلس استعفا داد و کمال هدایت به وزارت نرسید. هدایت دو سال و نیم بعد در پنجم آذر ۱۳۲۳ در کابینهٔ سهام‌السلطان بیات به عنوان وزیر بازرگانی پیشه و هنر، سال پس از آن در کابینهٔ حکیم‌الملک به عنوان وزیر مشاور و در کابینه صدرالاشراف به عنوان وزیر دادگستری و دوباره در کابینه بعدی حکیم‌الملک به عنوان وزیر مشاور به مجلس معرفی شد.

با گشایش نخستین دوره مجلس سنا در سال ۱۳۲۸، کمال هدایت به نمایندگی تهران در این مجلس انتخاب شد.

پانویس

↑ باقر عاقلی (۱۳۸۳)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم، تهران: نشر گفتار با همکاری نشر علم، ص. ۱۲۹۳ - ۱۲۹۴
↑ «مذاکرات جلسه ۸۶ دوره دوم مجلس شورای ملی نوزدهم ربیع الثانی ۱۳۲۸».^{^{[پیوند مرده]}}
↑ «مذاکرات جلسه ۱۰۲ دوره پنجم مجلس شورای ملی هفتم جدی ۱۳۰۳». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۲۰.

[1] باقر عاقلی (۱۳۸۳)، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران - جلد سوم، تهران: نشر گفتار با همکاری نشر علم، ص. ۱۲۹۳ - ۱۲۹۴

[2] «مذاکرات جلسه ۸۶ دوره دوم مجلس شورای ملی نوزدهم ربیع الثانی ۱۳۲۸».^{^{[پیوند مرده]}}

[3] «مذاکرات جلسه ۱۰۲ دوره پنجم مجلس شورای ملی هفتم جدی ۱۳۰۳». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۲۰.

[۱]

[۲]

[۳]

ن ب و وزیران دادگستری ایران
پادشاهی	عباسقلی معتمدالدوله جوانشیر (–) • محمدابراهیم معتمدالملک جوانشیر (–) • علی اعتمادالسلطنه (–) • مصطفی بهاءالملک افشار (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • غلامحسین خان سپهدار (–) • حسین مشیرالدوله (–) • محمدناصر ظهیرالدوله قاجار (–) • پاشاخان امین‌الملک (–) • محمدقلی آصف‌الدوله (–) • امام‌قلی عمادالدوله (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۱–) • علیرضا عضدالملک (–) • کاظم نظام‌الملک نوری (۱۲۹۳–) • علی‌قلی میرزا اعتضادالسلطنه (–) • علیرضا عضدالملک (–) • بهرام میرزا معزالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • عبدالصمد میرزا عزالدوله (–) • علیرضا عضدالملک (–) • یحیی مشیرالدوله (–) • نظام‌الدین مهندس‌الممالک غفاری (–) • محسن مشیرالدوله (–) • عباس میرزا ملک‌آرا (–) • اسدالله ناظم‌الدوله (–) • روح‌الله میرزا نصرت‌السلطنه (–) • غلامحسین غفاری (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–)
پادشاهی مشروطه	احمد مشیرالسلطنه (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما (–) • محمود علاءالملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • رضا مؤیدالسلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالوهاب نظام‌الملک (–) • حسن مشیرالدوله (–) • عبدالحسین میرزا فرمانفرما • (-) حسن وثوق‌الدوله (–) • حسن مشیرالدوله (–) • محمدحسین دبیرالملک شیرازی (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن مشیرالدوله (–) • احمد قوام‌السلطنه (–) • حسن مشیرالدوله (–) • حسن محتشم‌السلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • رضا ارفع‌الدوله (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • محمدعلی ذکاءالملک (–) • فتح‌الله سردار منصور (–) • محمدعلی علاءالسلطنه (–) • محمود علاءالملک (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • مهدی‌قلی مخبرالسلطنه (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • اسماعیل ممتازالدوله (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسنعلی نصرالملک (–) • محمد مصدق‌السلطنه (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • سلیمان میکده (–) • عباس میرزا سالار لشکر (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (کفیل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • ابراهیم عمیدالسلطنه (–) • عبدالحسین سردار معظم خراسانی (تیمورتاش) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • اسدالله مشارالسلطنه (–) • مرتضی ممتازالملک (–) • ابراهیم حکیم‌الملک (–) • ابوالحسن معاضدالسلطنه (–) • حسین ادیب‌السلطنه (–) • فیروز نصرت‌الدوله (–) • مهدی عمادالسلطنه (مشیر فاطمی) (–) • مصطفی منصورالسلطنه (عدل) (–) • حسن وثوق‌الدوله (–) • علی‌اکبر داور () • محسن صدر (–) • احمد متین‌دفتری (–) • محمد سروری (–) (سرپرست) • مجید آهی (۱۳۱۹–۱۳۲۰) • عباسقلی گلشائیان (۱۳۲۰–۱۳۲۰) • مجید آهی (۱۳۲۰–۱۳۲۱) • علی‌رضا قراگوزلو (بهاءالملک) (–) • جواد عامری (–) • علی‌اصغر حکمت (–) • محسن صدر (–) • اسدالله ممقانی (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • الله‌یار صالح (۱۳۲۳–۱۳۲۳) • مصطفی عدل (۱۳۲۳–۱۳۲۴) • الله‌یار صالح (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • حسنعلی کمال هدایت (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • امان‌الله اردلان (۱۳۲۴–۱۳۲۴) • انوشیروان سپهبدی (۱۳۲۴–) • الله‌یار صالح (۱۳۲۷–۱۳۲۸) • علی‌اکبر موسوی‌زاده (۱۳۲۱–۱۳۲۱) • مصطفی عدل (–) • رضا تجدد (–) • محمد سروری (۱۳۲۶–۱۳۲۷) • محمدعلی نظام مافی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محسن صدر (–) • سید محمد سجادی (–) • علی هیئت (–) • محمدعلی بوذری (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • علی هیئت (–) • شمس‌الدین امیرعلائی (–) • رضا تجدد (–) • عبدالعلی لطفی (۱۳۳۱–۱۳۳۲) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۲–۱۳۳۳) • سید فخرالدین شادمان (–) • سید جمال‌الدین اخوی (۱۳۳۳–۱۳۳۴) • حسین علاء (–) • علی امینی (–) • عباسقلی گلشائیان (–) • محمد مجلسی (سرپرست) (–) • سید محمدعلی هدایتی (–) • محمدعلی ممتاز (–) • نورالدین الموتی (–) • غلامحسین خوشبین (–) • محمد باهری (–) • باقر عاملی (–) • سید جواد صدر (–) • منوچهر پرتو (–) • صادق احمدی (۱۳۵۰–۱۳۵۵) • غلامرضا کیانپور (۱۳۵۵–۱۳۵۷) • محمد باهری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • حسین نجفی (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • یحیی صادق وزیری (۱۳۵۷–۱۳۵۷) • شمس‌الدین عالمی (سرپرست) (۱۳۵۷–۱۳۵۷)
جمهوری اسلامی	اسدالله مبشری (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • احمد صدر حاج‌سیدجوادی (۱۳۵۸) • ابراهیم احدی (۱۳۵۹) • سید محمد اصغری (۱۳۶۰–۱۳۶۳) • حسن حبیبی (۱۳۶۳–۱۳۶۸) • محمداسماعیل شوشتری (۱۳۶۸–۱۳۸۴) • جمال کریمی‌راد (۱۳۸۴–۱۳۸۵) • غلامحسین الهام (۱۳۸۵–۱۳۸۸) • سید مرتضی بختیاری (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • مصطفی پورمحمدی (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • سید علیرضا آوایی (۱۳۹۶–۱۴۰۰) • امین‌حسین رحیمی (۱۴۰۰ تا کنون)