نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
کنش	۱۳۹۸–اکنون
کشور	ایران
وفاداری	ایران
رسته	ارتش جمهوری اسلامی ایران
نقش	پدافند هوایی
بخشی از	نیروهای مسلح ایران
نام مستعار	نپاجا
پشتیبان	وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
سالگرد	۱۰ شهریور
وب سایت	http://padafand.aja.ir
فرماندهان
فرمانده	سرتیپ علیرضا صباحی‌فرد
جانشین فرمانده	سرتیپ علیرضا الهامی
معاون هماهنگ‌کننده	سرتیپ ابوالفضل سپهری‌راد

نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی از ۴ نیروی زیرمجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران است، که وظیفه دفاع از حریم هوایی ایران را برعهده دارد.

پیشینه شکل‌گیری این نیرو به سال ۱۳۷۱ و تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا بازمی‌گردد. این قرارگاه از سال ۱۳۷۱ فعالیت در نیروهای مسلح ایران را آغاز کرد و از سال ۱۳۸۷ یگان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش نیز به این مجموعه اضافه گردید. نیروی پدافند هوایی ارتش در سال ۱۳۹۸ با تفکیک از قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا، بعنوان چهارمین نیروی فعال ارتش، فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. هم‌اکنون سرتیپ علیرضا صباحی‌فرد فرماندهی نیروی پدافند هوایی ارتش را برعهده دارد.

تاریخچه

در سال ۱۳۲۰ "سازمان ضد هوایی ایران" در قالب هنگ و متشکل از گردان‌های ضد هوایی شکل گرفته که یکی از گردان‌ها ، گردان نورافکن ضد هوایی و یک گردان مستقل شامل چهار گردان مسلسل ضد هوایی بوده‌است.

در سال ۱۳۳۳ یگان‌های ضد هوایی از نیروی زمینی ارتش جدا شده و به نیروی هوایی ارتش ملحق گردید و به توپ‌های ۴۰ م.م ضد هوایی مجهز شدند ولی پس از حدود دو سال این یگان‌ها مجدداً به تابعیت نیروی زمینی درآمده و پس از مدتی با انجام تغییراتی در سازمان، توپخانه ضد هوایی ارتش متشکل از ۳ گردان ضد هوایی تأسیس گردید.

در سال ۱۳۳۷ یک سامانه راداری متحرک در فرودگاه دوشان تپه مستقر گردید که ضمن بهره‌برداری از آن برای آموزش، به عنوان اولین سامانه راداری ایران، پوشش راداری تهران را در ساعات روشنایی روز تأمین نموده و در بقیه ساعات شبانه روز به صورت خاموش نگهداری می‌شد.

در سال ۱۳۴۵ فرماندهی دفاع هوایی به موشک‌های سطح‌به‌هوای "سی کت" و "تایگر کت" و توپ‌های ضدهوایی زو-۲۳–۲ روسی مجهز گردیده و کلیه جنگ‌افزارهای دفاع هوایی در سازمانی تحت عنوان گروه توپخانه دفاع زمین به هوا تشکیل گردیدند. در همین سال خرید سامانه موشکی ام‌آی‌ام-۲۳ هاوک از ایالات متحده آمریکا در دستور کار قرار گرفت که توافقات به عمل آمده بعداً لغو شدند.

در اوایل سال ۱۳۴۸ جهت جایگزین نمودن واژه‌های فارسی "فرماندهی دفاع هوایی" به "فرماندهی پدافند هوایی" تغییر نام داد.

در سال ۱۳۵۰ گردان‌های تابعه پدافند هوایی به ۱۴ گردان و ایستگاه‌های رادار به ۲۰ ایستگاه رسید و اولین ایستگاه زمینی جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی نیز در اواخر سال ۱۳۵۰ در قله کوه نخجیر ( غرب ایلام ) تأسیس و عملیاتی گردید. در همین سال شبکه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی نیز تشکیل شد که شامل یک مرکز عملیات پدافند هوایی، دو مرکز عملیات منطقه ای و شش مرکز کنترل و گزارش بود.

در سال ۱۳۵۰ سامانه پدافندی اورلیکن ۳۵ م‌م که آتش آن توسط سامانه راداری هدایت و کنترل می‌گردید به خدمت گرفته شد. توپ‌ها ساخت کارخانه اورلیکن و رادار ساخت کارخانه کنتراوس سوییس و در نوع خود از پیشرفته‌ترین سامانه‌های پدافند زمین به هوای ارتفاع کم محسوب می‌شدند. در همان سال، راه اندازی فرماندهی اطلاعات و شناسایی الکترونیکی (فاشا) با هسته اولیه پروژه آیبکس (IBEX) تحت رمز "خفاش" زیر نظر اطلاعات و عملیات نیروی هوایی و با امکاناتی محدود فعالیت خود را آغاز نمود.

در سال ۱۳۵۳ سامانه موشکی راپیر به تجهیزات پدافند هوایی اضافه گردید و سامانه موشکی سی کت از رده خارج شد.

با توسعه سازمان فرماندهی پدافند هوایی، گروه‌های پدافند زمین به هوا در هشت منطقه شامل تهران، اصفهان، اهواز، دزفول، امیدیه، بوشهر، بندرعباس و چابهار سازماندهی گردیده و در تبریز، همدان، شیراز، شرق کشور، مشهد و شهرآباد در سطح گردان حفظ شدند.

در تصمیمات بعدی، ایران به چهار منطقه پدافند هوایی تقسیم گردید و فرماندهان مناطق چهارگانه به‌طور مستقیم زیر نظر فرماندهی پدافند هوایی قرار گرفتند. در این زمان تعداد گروه‌های پدافند هوایی به رقم ۲۱ رسید.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ به خدمت گرفتن رادارهای پرنده (آواکس) و تشکیل شبکه فرماندهی و کنترل پیشرفته مجهز به سامانه‌های رایانه ای متوقف گردید.

از سال ۱۳۷۱ قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا مسئولیت هماهنگی فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه را عهده‌دار شد و در سال ۱۳۷۶ برای تأمین نیازهای نیروی هوایی و پدافند هوایی در تخصص‌های مختلف دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری تأسیس گردید.

قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا که در ساختار سازمانی قبلی، هدایت و کنترل عملیاتی یگان‌های پدافند هوایی نیروهای مسلح ایران را برعهده داشت، در ساختار تشکیلاتی جدید با تحویل گرفتن کامل یگان‌های پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش و اعمال فرماندهی کامل بر این یگان‌ها، با در اختیار گرفتن فرماندهی اطلاعات و شناسایی، شبکه راداری، موشکی و توپخانه، دیده‌بانی و سامانه‌های پشتیبانی رزمی و عمومی، از طریق سامانه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی، مسئولیت کنترل عملیات هوایی را برعهده دارد و کلیه جنگ‌افزارها و یگان‌های پدافند هوایی سپاه و ارتش نیز همانند گذشته، تحت فرامین عملیاتی قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا، عمل خواهند کرد.

در خرداد ۱۳۹۸ نیروی پدافند هوایی ارتش از قرارگاه خاتم‌الانبیا جدا شد و این قرارگاه مانند گذشته مسئولیت هماهنگی و بهره‌برداری از فعالیتهای پدافند هوایی کلیه نیروهای مسلح ایران و کنترل شبکه یکپارچه فرماندهی پدافند هوایی کشور را بر عهده گرفت.

مناطق پدافند هوایی

• منطقه پدافند هوایی شمال - تهران
• منطقه پدافند هوایی شمال‌شرق - مشهد
• منطقه پدافند هوایی شرق - بیرجند
• منطقه پدافند هوایی جنوب‌شرق - بندر عباس
• منطقه پدافند هوایی جنوب - بوشهر
• منطقه پدافند هوایی جنوب‌غرب - امیدیه
• منطقه پدافند هوایی مرکز - اصفهان
• منطقه پدافند هوایی غرب - همدان
• منطقه پدافند هوایی شمال‌غرب - تبریز

فرماندهی

فرماندهی نیروی پدافند هوایی ارتش برعهده سرتیپ علیرضا صباحی‌فرد است، که از خردادماه ۱۳۹۸ فرماندهی این نیرو را برعهده دارد. همچنین اولین فرمانده این نیرو پس از تفکیک از نیروی هوایی ارتش، سرتیپ میقانی بود. پیش از این و در زمان جنگ ایران و عراق،شهید محمود خضرایی فرماندهی پدافند هوایی ارتش را عهده‌دار بود.

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی
• اینستاگرام پدافند جمهوری اسلامی ایران