غلامعلی اویسی

تیمسار غلامعلی اویسی
وزیر کار و امور اجتماعی
دوره مسئولیت ۱۵ آبان ۱۳۵۷ – ۲۰ آبان ۱۳۵۷
پادشاه	محمدرضا پهلوی
نخست‌وزیر	غلامرضا ازهاری
پس از	کاظم ودیعی
پیش از	باقر کاتوزیان
اطلاعات شخصی
زاده	۱۲۹۷ فردو، قم، ایران
درگذشته	۱۸ بهمن ۱۳۶۲ پاریس، فرانسه
پیشه	نظامی
خدمات نظامی
وفاداری	نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران
خدمت/شاخه	ارتش شاهنشاهی ایران
درجه	ارتشبد
فرمانده	ژاندارمری کل کشور نیروی زمینی شاهنشاهی ایران فرماندار نظامی تهران

غلامعلی اویسی (زاده ۱۲۹۷ – درگذشته ۱۸ بهمن ۱۳۶۲) ارتشبد نیروی زمینی شاهنشاهی و فرمانده آن نیرو طی سالهای ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ بود. وی در سال ۱۳۴۸ فرماندهی ژاندارمری ایران را نیز بر عهده داشت. اویسی فرماندار نظامی تهران در زمان تظاهرات ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ بود.

اویسی در دولت نظامی ارتشبد ازهاری که از ۱۵ آبان تا ۱۱ دی ۱۳۵۷ به طول انجامید، وزیر کار و امور اجتماعی بود.

وی نهایتاً در ۱۴ دی‌ماه ۱۳۵۷ تقاضای بازنشستگی کرد و بنابر اخبار منتشره در مطبوعات، برای معالجه به خارج از کشور رفت و حدود ۵ سال بعد، در بهمن‌ماه ۱۳۶۲ در پاریس ترور شد.

زندگی‌نامه

ارتشبد اویسی سال ۱۲۹۷ خورشیدی در روستای فردوی قم به دنیا آمد. او در سال ۱۳۱۵ دوره شش ساله دبیرستان نظام مرکز و در سال ۱۳۱۷ دوره دانشکده افسری را به پایان رساند. اویسی درسال‌های ۱۳۱۷ تا ۱۳۳۱ در مشاغل گوناگون نظامی (فرماندهی گروهان و گردان و آموزشگاه گروهبانی لشکر ۲، ریاست شعبه بازرسی دژبان مرکز و فرماندهی هنگ ۵۲ دژبان) قرار داشت و در سال ۱۳۳۲ فرمانده هنگ ۱۶ تیپ کازرون بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اویسی به دریافت نشان درجه ۲ رستاخیز نایل شد و به تدریج ترقی وی نیز در هرم دیوانسالاری نظامی آغاز شد. او پس از طی دوره دانشگاه جنگ در تهران و دوره ستاد و فرماندهی در آمریکا در سال ۱۳۳۹ به ریاست ستاد گارد و در سال ۱۳۴۱ به فرماندهی لشکر یک گارد رسید.

او در سال ۱۳۴۸ فرماندهی ژاندارمری کل کشور و در سال ۱۳۵۱ فرماندهی نیروی زمینی ارتش را به عهده داشت. اویسی در جریان انقلاب اسلامی از جمله هنگام کشتار ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ بار دیگر در سمت فرماندار نظامی تهران قرار گرفت و به علت موقعیتش در راس نیروی زمینی، فرمانداری نظامی سایر شهرها را نیز زیر کنترل داشت.

نقش در واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲

اویسی در ۱۳۴۱ به فرماندهی لشکر یک گارد رسید و در همین سمت بود که به عنوان فرماندار نظامی تهران به سرکوب قیام‌کنندگان تظاهرات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ دست زد.

نقش در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷

اویسی در جریان انقلاب بار دیگر عهده‌دار سمت فرماندار نظامی تهران و حومه شد. وی عامل کشتار ۱۷ شهریور تهران شناخته شد و به علت موقعیتش در رأس نیروی زمینی، فرمانداری نظامی سایر شهرها را نیز تحت کنترل داشت. او کمی بعد از تظاهرات ۱۷ شهریور به محمد باهری گفته بوده است که شلیک به معترضان و کشتار آنها از سوی مجاهدان و فلسطینی ها بوده که به نام سربازان ارتش تمام شد.

خروج از کشور و فعالیت

او در ۱۴ دی ۱۳۵۷ پس از ۴۲ سال خدمت، به بهانه معالجه تقاضای بازنشستگی نمود و رهسپار پاریس شده به شبکه‌ای پیوست که با همراهی بهرام آریانا، اشرف پهلوی، رضا پهلوی و علی امینی سرگرم طرح نقشه کودتا در ایران بودند. آنها اقدام به تشکیل «ارتش آزادیبخش ایران» کردند. در چهارچوب این ارتش یک گروه نظامی در ترکیه پشت مرزهای ایران، و یک گروه نیز در آن سوی مرزهای عراق تدارک دیده شدند.

بنا به ادعای پرویز خسروانی قائم مقام اویسی در «ارتش آزادیبخش ایران» واقع در عراق، آنها فرصت‌های خوبی برای نجات ایران داشتند که با تعلل اویسی از بین رفت. بنا به روایت خسروانی، اویسی در پاسخ به اعتراض او درباره تعلل گفته است: کارتر اجازه نمی‌دهد. خسروانی همچنین مدعی شده است زمانی که قصد خروج از عراق و پیوستن به شاه را داشته است اویسی تلاش داشته جلوی او را بگیرد و به او گفته: راه ما از راه شاه جداست.

نام ارتشبد غلامعلی اویسی با ذکر مبلغ دویست و هشتاد میلیون تومان در بین خارج کنندگان ارز بود که به‌طور ناگهانی از کشور خارج شد

روابط با صدام حسین

درآخر ژوئن ۱۹۸۰ (اوایل تیر ۱۳۵۹) جولیان ایمری و پیتر تمپل موریس، اعضای پارلمان بریتانیا، در پاریس دیدارهایی با اویسی و بختیار داشتند (دو هفته قبل از شکست کودتای نوژه) وگزارش‌هایی به مقامات بریتانیا ارسال کردند که در آنها دربارهٔ مناسبات ارتشبد اویسی و حکومت صدام آمده‌است:

«ژنرال اویسی چندین دیدار از عراق داشته و ادعا می‌کند که گفتگوهای خوبی هم با پرزیدنت صدام حسین داشته‌است. شماری از افسران اویسی در عراق حضور دارند. او یک ایستگاه رادیویی در عراق دارد که برای ایران برنامه پخش می‌کند. او امکاناتی دارد که مردانش تقریباً هر زمانی که بخواهد می‌توانند در داخل ایران تردد کنند.»

«اویسی معتقد است که صدام حسین بر اساس سه هراس، او را مورد پشتیبانی قرار می‌دهد. هراس از تصرف ایران توسط شوروی، در نتیجه سرنگونی رژیم بعثی در عراق، هراس از نفوذ خمینی در جامعه شیعه عراق و هراس از تبعات تجزیه کردستان ایران برای عراق.»

روابط اویسی و بختیار با حکومت صدام حسین پس از آغاز جنگ نیز ادامه یافت. روز ۶ اکتبر/ ۱۴ مهر، (دو هفته پس از آغاز جنگ)، الین شیولینو خبرنگار هفته نامه نیوزویک در تهران اطلاعاتی را دربارهٔ فعالیت‌های اپوزیسیون خارج از ایران در اختیار لمپورت گذاشت.

شیولینو عنوان کرد: «اویسی کاملاً مخالف عراق نیست، ولی بختیار همچنان امیدوار است که از عراق به عنوان سکوی پرشی برای بازگشت به قدرت استفاده کند. اخیراً از بختیار پرسیده‌اند که همکاری با عراق چگونه با ناسیونالیسم تطابق دارد؟ او گفته‌است: چون او ناسیونالیست است، وظیفه او نخست جنگ با خمینی است و بعد حفظ ایران از تجاوز عراق.» [۱]

ترور

غلامعلی اویسی در ۱۸ بهمن ۱۳۶۲ در پاریس به همراه برادرش غلامحسین با شلیک گلوله به سر ترور شد. محسن رفیق‌دوست در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با برنامه «تاریخ شفاهی دیده‌بان ایران» مدعی شد که شخصا «سفارش قتل» چند نفر از مخالفان جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور را «فرماندهی» کرده است. محسن رفیق‌دوست، اولین وزیر سپاه پاسداران و رئیس پیشین بنیاد مستضعفان ادعا کرد که ترور تیمسار غلامعلی اویسی، فریدون فرخزاد، شاپور بختیار و شهریار شفیق (پسر اشرف پهلوی) از طرف جمهوری اسلامی سازماندهی شده بود و بخشی از عوامل اجرایی ترور مخالفان حکومت ایران از اعضای جدایی‌طلبان باسک اسپانیا بودند که در ازای دریافت پول اقدام به ترور مخالفان کرده‌اند. او همچنین مدعی شد که محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران در این ترورها نقش داشته است.

مدال‌ها

• نشان لیاقت - درجه ۱ و ۲ و ۳
• نشان افتخار - درجه ۱ و ۲ و ۳
• نشان همایون - درجه ۱
• نشان تاج - درجه ۳
• نشان سپاس - درجه ۱
• نشان خدمت - درجه ۱ و ۲ و ۳
• نشان تقدیر ورزشی - درجه ۱
• نشان پاس - درجه ۱ و ۲
• نشان سنتو
• نشان رستاخیز - درجه ۱
• نشان عالی تیر - درجه ۱
• نشان ۲۵ امین سال سلطنت
• نشان تاجگذاری ۱۳۴۶
• نشان ۵۰ امین سال سلطنت پهلوی
• نشان جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی
• نشان اصلاحات ارضی - درجه ۳
• آجودان لشکری شاه

منابع

۸. BBC Persian https://www.bbc.com/persian/articles/cly36p61vvyo

• اللهیاری، احمد (۱۳۸۷) بهائیان در عصر پهلوی، نیمه پنهان ج ۳۱، شرکت انتشارات کیهان، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۵۸-۲۲۲-۶
• [۲]