واژن: تفاوت میان نسخه‌ها

ویرایش پیوندها
صفحه نیمه‌حفاظت‌شده
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
خط ۳۸: خط ۳۸:
واژن انسان یک کانال کشسان و عضلانی است که از فرج تا دهانه رحم امتداد دارد.<ref name="Snell4">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta3">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref> دهانه واژن در [[مثلث ادراری تناسلی]] قرار دارد. مثلث ادراری تناسلی مثلث جلویی [[میان‌دوراه]] است و همچنین از دهانه مجرای ادرار و قسمت‌های مرتبط با دستگاه تناسلی خارجی تشکیل شده‌است.<ref name="Drake2">{{cite book|vauthors=Drake R, Vogl AW, Mitchell A|title=Gray's Basic Anatomy E-Book|year=2016|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-0-323-50850-6|page=246|url=https://books.google.com/books?id=fojKDQAAQBAJ&pg=PA246|access-date=May 25, 2018|archive-date=June 4, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210604234718/https://books.google.com/books?id=fojKDQAAQBAJ&pg=PA246|url-status=live}}</ref> کانال واژن به سمت بالا و عقب، بین مجرای ادرار در جلو و راست روده در عقب حرکت می‌کند. در نزدیکی واژن فوقانی، دهانه رحم در سطح جلویی خود با زاویه تقریباً ۹۰ درجه به داخل واژن بیرون زده‌است.<ref name="Mulhall2">{{cite book|vauthors=Ginger VA, Yang CC|chapter=Functional Anatomy of the Female Sex Organs|veditors=Mulhall JP, Incrocci L, Goldstein I, Rosen R|title=Cancer and Sexual Health|isbn=978-1-60761-915-4|publisher=[[Springer Publishing|Springer]]|year=2011|pages=13, 20–21|chapter-url=https://books.google.com/books?id=GpIadil3YsQC&pg=PA13|access-date=August 20, 2020|archive-date=December 16, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191216021705/https://books.google.com/books?id=GpIadil3YsQC&pg=PA13|url-status=live}}</ref> منافذ واژن و مجرای ادرار توسط لب‌ها محافظت می‌شوند.<ref name="Kinetics20092">{{cite book|vauthors=Ransons A|chapter=Reproductive Choices|title=Health and Wellness for Life|chapter-url=https://books.google.com/books?id=2GZ7N4wOeGYC&pg=PA221|date=May 15, 2009|publisher=Human Kinetics 10%|isbn=978-0-7360-6850-5|page=221|access-date=October 27, 2015|archive-date=May 6, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506004528/https://books.google.com/books?id=2GZ7N4wOeGYC&pg=PA221|url-status=live}}</ref>
واژن انسان یک کانال کشسان و عضلانی است که از فرج تا دهانه رحم امتداد دارد.<ref name="Snell4">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta3">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref> دهانه واژن در [[مثلث ادراری تناسلی]] قرار دارد. مثلث ادراری تناسلی مثلث جلویی [[میان‌دوراه]] است و همچنین از دهانه مجرای ادرار و قسمت‌های مرتبط با دستگاه تناسلی خارجی تشکیل شده‌است.<ref name="Drake2">{{cite book|vauthors=Drake R, Vogl AW, Mitchell A|title=Gray's Basic Anatomy E-Book|year=2016|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-0-323-50850-6|page=246|url=https://books.google.com/books?id=fojKDQAAQBAJ&pg=PA246|access-date=May 25, 2018|archive-date=June 4, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210604234718/https://books.google.com/books?id=fojKDQAAQBAJ&pg=PA246|url-status=live}}</ref> کانال واژن به سمت بالا و عقب، بین مجرای ادرار در جلو و راست روده در عقب حرکت می‌کند. در نزدیکی واژن فوقانی، دهانه رحم در سطح جلویی خود با زاویه تقریباً ۹۰ درجه به داخل واژن بیرون زده‌است.<ref name="Mulhall2">{{cite book|vauthors=Ginger VA, Yang CC|chapter=Functional Anatomy of the Female Sex Organs|veditors=Mulhall JP, Incrocci L, Goldstein I, Rosen R|title=Cancer and Sexual Health|isbn=978-1-60761-915-4|publisher=[[Springer Publishing|Springer]]|year=2011|pages=13, 20–21|chapter-url=https://books.google.com/books?id=GpIadil3YsQC&pg=PA13|access-date=August 20, 2020|archive-date=December 16, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191216021705/https://books.google.com/books?id=GpIadil3YsQC&pg=PA13|url-status=live}}</ref> منافذ واژن و مجرای ادرار توسط لب‌ها محافظت می‌شوند.<ref name="Kinetics20092">{{cite book|vauthors=Ransons A|chapter=Reproductive Choices|title=Health and Wellness for Life|chapter-url=https://books.google.com/books?id=2GZ7N4wOeGYC&pg=PA221|date=May 15, 2009|publisher=Human Kinetics 10%|isbn=978-0-7360-6850-5|page=221|access-date=October 27, 2015|archive-date=May 6, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506004528/https://books.google.com/books?id=2GZ7N4wOeGYC&pg=PA221|url-status=live}}</ref>


وقتی واژن [[برانگیختگی جنسی|از نظر جنسی برانگیخته]] نمی‌شود، یک لوله جمع شده‌است که دیواره‌های جلویی و عقبی آن در کنار هم قرار گرفته‌اند. دیوارهای جانبی، به ویژه ناحیه میانی آنها، نسبتاً سفت‌تر هستند. به همین دلیل، واژن جمع شده دارای بخش عرضی H شکل است.<ref name="Dutta4">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref><ref name="Beckmann 22">{{cite book|vauthors=Beckmann CR|title=Obstetrics and Gynecology|publisher=[[Lippincott Williams & Wilkins]]|isbn=978-0-7817-8807-6|page=37|year=2010|url=https://books.google.com/books?id=0flWgd3OJLEC&pg=PA37|quote=Because the vagina is collapsed, it appears H-shaped in cross section.|access-date=January 31, 2017|archive-date=February 15, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170215191755/https://books.google.com/books?id=0flWgd3OJLEC&pg=PA37|url-status=live}}</ref> در پشت، واژن فوقانی توسط [[کیسه رکتوم رحمی]]، واژن میانی توسط [[بافت همبند]] شل و واژن تحتانی توسط [[میان‌دوراه]] از [[راست‌روده]] جدا می‌شود.<ref name="GRAYS20082">{{cite book|veditors=Standring S, Borley NR|title=Gray's anatomy: the anatomical basis of clinical practice|date=2008|publisher=Churchill Livingstone|location=London|isbn=978-0-8089-2371-8|edition=40th|pages=1281–4}}</ref> در جایی که [[مجرا (کالبدشناسی)|مجرای]] واژن دهانه رحم را احاطه می‌کند، به چهار ناحیه پیوسته ([[فورنیکس واژن|فورنیکس‌های واژنی]]) تقسیم می‌شود. اینها فورنیکس جلویی، فورنیکس پشتی، فورنیکس راست و فورنیکس چپ هستند.<ref name="Snell5">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta5">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref> فورنیکس پشتی نسبت به فورنیکس جلویی عمیق‌تر است.<ref name="Dutta6">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref>
وقتی واژن [[برانگیختگی جنسی|از نظر جنسی برانگیخته]] نمی‌شود، یک لوله جمع شده‌است که دیواره‌های جلویی و عقبی آن در کنار هم قرار گرفته‌اند. دیوارهای جانبی، به ویژه ناحیه میانی آنها، نسبتاً سفت‌تر هستند. به همین دلیل، واژن جمع شده دارای بخش عرضی H شکل است.<ref name="Dutta4">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref><ref name="Beckmann 22">{{cite book|vauthors=Beckmann CR|title=Obstetrics and Gynecology|publisher=[[Lippincott Williams & Wilkins]]|isbn=978-0-7817-8807-6|page=37|year=2010|url=https://books.google.com/books?id=0flWgd3OJLEC&pg=PA37|quote=Because the vagina is collapsed, it appears H-shaped in cross section.|access-date=January 31, 2017|archive-date=February 15, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170215191755/https://books.google.com/books?id=0flWgd3OJLEC&pg=PA37|url-status=live}}</ref> در پشت، واژن فوقانی توسط [[کیسه رکتوم رحمی]]، واژن میانی توسط [[بافت همبند]] شل و واژن تحتانی توسط [[میان‌دوراه]] از [[راست‌روده]] جدا می‌شود.<ref name="GRAYS20082">{{cite book|veditors=Standring S, Borley NR|title=Gray's anatomy: the anatomical basis of clinical practice|date=2008|publisher=Churchill Livingstone|location=London|isbn=978-0-8089-2371-8|edition=40th|pages=1281–4}}</ref> در جایی که [[مجرا (کالبدشناسی)|مجرای]] واژن دهانه رحم را احاطه می‌کند، به چهار ناحیه پیوسته ([[فورنیکس واژن|فورنیکس‌های واژنی]]) تقسیم می‌شود. اینها فورنیکس جلویی، فورنیکس پشتی، فورنیکس راست و فورنیکس چپ هستند.<ref name="Snell5">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta5">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref> فورنیکس پشتی نسبت به فورنیکس جلویی عمیق‌تر است.<ref name="Dutta5" />


حمایت از واژن توسط عضلات و رباط‌های سه قسمتی بالا، میانی و پایین آن انجام می‌شود. در یک سوم فوقانی عضلات [[ماهیچه بالابرنده مقعد]] و رباط‌های ترنسرویکال، پوبوسرویکال و ساکروسرویکال، واقع شده‌اند.<ref name="Snell6">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Baggish2">{{cite book|vauthors=Baggish MS, Karram MM|title=Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book|year=2011|page=582|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4557-1068-3|url=https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043154/https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|url-status=live}}</ref> این بخش توسط قسمت‌های بالایی [[رباط کاردینال|رباط‌های کاردینال]] و [[پارامتریوم]] پشتیبانی می‌شود.<ref name="Arulkumaran 13">{{cite book|vauthors=Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D|title=Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology|year=2011|page=472|publisher=[[OUP Oxford]]|isbn=978-0-19-162087-4|url=https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703220025/https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|url-status=live}}</ref> در قسمت میانی واژن، [[دیافراگم ادراری‌تناسلی|دیافراگم ادراری تناسلی]] نقش دارد<ref name="Snell10">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref> و توسط عضلات بالابرنده و قسمت پایینی رباط‌های کاردینال پشتیبانی می‌شود.<ref name="Arulkumaran 12">{{cite book|vauthors=Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D|title=Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology|year=2011|page=472|publisher=[[OUP Oxford]]|isbn=978-0-19-162087-4|url=https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703220025/https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|url-status=live}}</ref> قسمت پایینی واژن توسط جسم نرمی به نام تنه زیرین،<ref name="Elsevier Obstetrics2">{{Cite book|title=Manual of Obstetrics|edition=3rd|publisher=[[Elsevier]]|year=2011|pages=1–16|isbn=978-81-312-2556-1}}</ref><ref name="Snell9">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref> یا [[دیافراگم لگنی|دیافراگم ادراری تناسلی و لگنی]] حمایت می‌شود.<ref name="Smith 22">{{cite book|vauthors=Smith RP, Turek P|title=Netter Collection of Medical Illustrations: Reproductive System E-Book|year=2011|page=443|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4377-3648-9|url=https://books.google.com/books?id=ySriOOirL_UC&pg=PT443|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703211240/https://books.google.com/books?id=ySriOOirL_UC&pg=PT443|url-status=live}}</ref> همچنین می‌توان قسمت پایینی را به عنوان حمایت کننده قسمت پشتی‌واژنی از عضله پوبوواژینال بالابرنده آنی توصیف کرد.<ref name="Baggish3">{{cite book|vauthors=Baggish MS, Karram MM|title=Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book|year=2011|page=582|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4557-1068-3|url=https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043154/https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|url-status=live}}</ref>
حمایت از واژن توسط عضلات و رباط‌های سه قسمتی بالا، میانی و پایین آن انجام می‌شود. در یک سوم فوقانی عضلات [[ماهیچه بالابرنده مقعد]] و رباط‌های ترنسرویکال، پوبوسرویکال و ساکروسرویکال، واقع شده‌اند.<ref name="Snell6">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref><ref name="Baggish2">{{cite book|vauthors=Baggish MS, Karram MM|title=Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book|year=2011|page=582|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4557-1068-3|url=https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043154/https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|url-status=live}}</ref> این بخش توسط قسمت‌های بالایی [[رباط کاردینال|رباط‌های کاردینال]] و [[پارامتریوم]] پشتیبانی می‌شود.<ref name="Arulkumaran 13">{{cite book|vauthors=Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D|title=Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology|year=2011|page=472|publisher=[[OUP Oxford]]|isbn=978-0-19-162087-4|url=https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703220025/https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|url-status=live}}</ref> در قسمت میانی واژن، [[دیافراگم ادراری‌تناسلی|دیافراگم ادراری تناسلی]] نقش دارد<ref name="Snell10">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref> و توسط عضلات بالابرنده و قسمت پایینی رباط‌های کاردینال پشتیبانی می‌شود.<ref name="Arulkumaran 12">{{cite book|vauthors=Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D|title=Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology|year=2011|page=472|publisher=[[OUP Oxford]]|isbn=978-0-19-162087-4|url=https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703220025/https://books.google.com/books?id=lRaWcRYx_7YC&pg=PA472|url-status=live}}</ref> قسمت پایینی واژن توسط جسم نرمی به نام تنه زیرین،<ref name="Elsevier Obstetrics2">{{Cite book|title=Manual of Obstetrics|edition=3rd|publisher=[[Elsevier]]|year=2011|pages=1–16|isbn=978-81-312-2556-1}}</ref><ref name="Snell9">{{cite book|vauthors=Snell RS|title=Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations|url=https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|year=2004|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=978-0-7817-4316-7|page=98|access-date=October 27, 2015|archive-date=March 10, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210310000538/https://books.google.com/books?id=5s7jDVQkCfoC&pg=PA98|url-status=live}}</ref> یا [[دیافراگم لگنی|دیافراگم ادراری تناسلی و لگنی]] حمایت می‌شود.<ref name="Smith 22">{{cite book|vauthors=Smith RP, Turek P|title=Netter Collection of Medical Illustrations: Reproductive System E-Book|year=2011|page=443|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4377-3648-9|url=https://books.google.com/books?id=ySriOOirL_UC&pg=PT443|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703211240/https://books.google.com/books?id=ySriOOirL_UC&pg=PT443|url-status=live}}</ref> همچنین می‌توان قسمت پایینی را به عنوان حمایت کننده قسمت پشتی‌واژنی از عضله پوبوواژینال بالابرنده آنی توصیف کرد.<ref name="Baggish3">{{cite book|vauthors=Baggish MS, Karram MM|title=Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book|year=2011|page=582|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=978-1-4557-1068-3|url=https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|access-date=May 7, 2018|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043154/https://books.google.com/books?id=lwWldKFVPYYC&pg=PA582|url-status=live}}</ref>
خط ۴۵: خط ۴۵:
دهانه واژن در انتهای پشتی [[دهلیز کاذب]]، پشت [[مجرای ادرار|دهانه مجرای ادرار]] قرار دارد. دهانه واژن معمولاً توسط [[لبه کوچک]] (لب‌های واژن) پوشیده می‌شود، اما ممکن است پس از [[زایمان طبیعی]] در معرض دید قرار گیرد.<ref name="Dutta8">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref>
دهانه واژن در انتهای پشتی [[دهلیز کاذب]]، پشت [[مجرای ادرار|دهانه مجرای ادرار]] قرار دارد. دهانه واژن معمولاً توسط [[لبه کوچک]] (لب‌های واژن) پوشیده می‌شود، اما ممکن است پس از [[زایمان طبیعی]] در معرض دید قرار گیرد.<ref name="Dutta8">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref>


[[پرده بکارت]] لایه نازکی از [[غشای مخاطی]] است که دهانه واژن را احاطه کرده یا بخشی از آن را می‌پوشاند.<ref name="Dutta8"/> اثرات [[آمیزش جنسی]] و زایمان بر پرده بکارت متفاوت است. ممکن است بخشی از آن پاره شود و کاملاً ناپدید شود یا بقایایی به نام کارونکولا مایریتوفورمس (''carunculae myrtiformes)'' باقی بماند. در غیر این صورت، به دلیل انعطاف‌پذیری بسیار، ممکن است به حالت عادی خود بازگردد.<ref name="Sáenz-Herrero2"/><ref name="Knight2">{{cite book|vauthors=Knight B|title=Simpson's Forensic Medicine|edition=11th|year=1997|publisher=Arnold|location=London|page=114|isbn=978-0-7131-4452-9}}</ref> علاوه بر این، پرده بکارت ممکن است در اثر بیماری، آسیب، [[معاینه بالینی]]، [[خودارضایی]] یا [[تمرین بدنی]] دچار پارگی شود. به این دلایل با بررسی پرده بکارت نمی‌توان [[باکرگی]] را به‌طور قطعی تشخیص داد.<ref name="Knight3">{{cite book|vauthors=Knight B|title=Simpson's Forensic Medicine|edition=11th|year=1997|publisher=Arnold|location=London|page=114|isbn=978-0-7131-4452-9}}</ref><ref name="Perlman2">{{Cite book|vauthors=Perlman SE, Nakajyma ST, Hertweck SP|title=Clinical protocols in pediatric and adolescent gynecology|year=2004|publisher=Parthenon|page=131|isbn=978-1-84214-199-1}}</ref>
[[پرده بکارت]] لایه نازکی از [[غشای مخاطی]] است که دهانه واژن را احاطه کرده یا بخشی از آن را می‌پوشاند.<ref name="Dutta8"/> اثرات [[آمیزش جنسی]] و زایمان بر پرده بکارت متفاوت است. ممکن است بخشی از آن پاره شود و کاملاً ناپدید شود یا بقایایی به نام کارونکولا مایریتوفورمس (''carunculae myrtiformes)'' باقی بماند. در غیر این صورت، به دلیل انعطاف‌پذیری بسیار، ممکن است به حالت عادی خود بازگردد.<ref name="Sáenz-Herrero2"/><ref name="Knight2">{{cite book|vauthors=Knight B|title=Simpson's Forensic Medicine|edition=11th|year=1997|publisher=Arnold|location=London|page=114|isbn=978-0-7131-4452-9}}</ref> علاوه بر این، پرده بکارت ممکن است در اثر بیماری، آسیب، [[معاینه بالینی]]، [[خودارضایی]] یا [[تمرین بدنی]] دچار پارگی شود. به این دلایل با بررسی پرده بکارت نمی‌توان [[باکرگی]] را به‌طور قطعی تشخیص داد.<ref name="Knight2" /><ref name="Perlman2">{{Cite book|vauthors=Perlman SE, Nakajyma ST, Hertweck SP|title=Clinical protocols in pediatric and adolescent gynecology|year=2004|publisher=Parthenon|page=131|isbn=978-1-84214-199-1}}</ref>


=== تنوع و اندازه ===
=== تنوع و اندازه ===
{{اصلی|اندازه واژن انسان}}طول واژن در زنان در سنین باروری [[تنوع آناتومیکی|متفاوت]] است. به دلیل وجود دهانه رحم در دیواره جلویی واژن، اختلاف طول بین دیواره جلویی تقریباً ۷٫۵ سانتیمتر (۲٫۵ تا ۳ اینچ) و دیوار پشتی، تقریباً ۹ سانتیمتر (۳٫۵ اینچ) وجود دارد.<ref name="Dutta9">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref><ref name="Wylie2">{{cite book|vauthors=Wylie L|title=Essential Anatomy and Physiology in Maternity Care|year=2005|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-0-443-10041-3|pages=157–158|url=https://books.google.com/books?id=QgpOvSDxGGYC&pg=PA157|access-date=October 27, 2015|archive-date=May 5, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160505063932/https://books.google.com/books?id=QgpOvSDxGGYC&pg=PA157|url-status=live}}</ref> در طول برانگیختگی جنسی، واژن از نظر طول و عرض منبسط می‌شود. اگر زن به صورت عمودی ایستاده باشد، کانال واژن در جهت رو به عقب قرار می‌گیرد و زاویه تقریباً ۴۵ درجه با رحم تشکیل می‌دهد.<ref name="Dutta8"/> اندازه دهانه واژن و پرده بکارت نیز متفاوت است. در کودکان، اگرچه پرده بکارت معمولاً به صورت [[هلال (نشانه)|هلالی]] به نظر می‌رسد، اما اشکال مختلفی ممکن است وجود داشته باشد.<ref name="Emans2">{{cite book|vauthors=Emans SJ|chapter=Physical Examination of the Child and Adolescent|title=Evaluation of the Sexually Abused Child: A Medical Textbook and Photographic Atlas|edition=2nd|publisher=[[Oxford University Press]]|pages=61–65|isbn=978-0-19-974782-5|date=2000|chapter-url=https://books.google.com/books?id=3eQZhs4PwrYC|access-date=August 2, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704044740/https://books.google.com/books?id=3eQZhs4PwrYC|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta8"/>
{{اصلی|اندازه واژن انسان}}طول واژن در زنان در سنین باروری [[تنوع آناتومیکی|متفاوت]] است. به دلیل وجود دهانه رحم در دیواره جلویی واژن، اختلاف طول بین دیواره جلویی تقریباً ۷٫۵ سانتیمتر (۲٫۵ تا ۳ اینچ) و دیوار پشتی، تقریباً ۹ سانتیمتر (۳٫۵ اینچ) وجود دارد.<ref name="Dutta9">{{cite book|vauthors=Dutta DC|title=DC Dutta's Textbook of Gynecology|year=2014|publisher=JP Medical Ltd|isbn=978-93-5152-068-9|pages=2–7|url=https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043225/https://books.google.com/books?id=40yVAwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref><ref name="Wylie2">{{cite book|vauthors=Wylie L|title=Essential Anatomy and Physiology in Maternity Care|year=2005|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-0-443-10041-3|pages=157–158|url=https://books.google.com/books?id=QgpOvSDxGGYC&pg=PA157|access-date=October 27, 2015|archive-date=May 5, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160505063932/https://books.google.com/books?id=QgpOvSDxGGYC&pg=PA157|url-status=live}}</ref> در طول برانگیختگی جنسی، واژن از نظر طول و عرض منبسط می‌شود. اگر زن به صورت عمودی ایستاده باشد، کانال واژن در جهت رو به عقب قرار می‌گیرد و زاویه تقریباً ۴۵ درجه با رحم تشکیل می‌دهد.<ref name="Dutta8"/> اندازه دهانه واژن و پرده بکارت نیز متفاوت است. در کودکان، اگرچه پرده بکارت معمولاً به صورت [[هلال (نشانه)|هلالی]] به نظر می‌رسد، اما اشکال مختلفی ممکن است وجود داشته باشد.<ref name="Emans2">{{cite book|vauthors=Emans SJ|chapter=Physical Examination of the Child and Adolescent|title=Evaluation of the Sexually Abused Child: A Medical Textbook and Photographic Atlas|edition=2nd|publisher=[[Oxford University Press]]|pages=61–65|isbn=978-0-19-974782-5|date=2000|chapter-url=https://books.google.com/books?id=3eQZhs4PwrYC|access-date=August 2, 2015|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704044740/https://books.google.com/books?id=3eQZhs4PwrYC|url-status=live}}</ref><ref name="Dutta8"/>

=== رشد ===
[[پرونده:Sobo_1906_508.png|جایگزین=Drawn anatomic illustration as described in caption|چپ|بندانگشتی|تصویری که بخش برش خورده واژن و بخش بالایی دستگاه تناسلی زنانه را نشان می دهد (فقط یک تخمدان و لوله فالوپ نشان داده شده است). چین‌های دایره‌ای (که به آن روگا نیز می‌گویند) مخاط واژن دیده می‌شود.]]
صفحه واژن پیش ساز واژن است.<ref name="Edmonds4">{{cite book|vauthors=Edmonds K|title=Dewhurst's Textbook of Obstetrics and Gynaecology|publisher=[[John Wiley & Sons]]|isbn=978-0-470-65457-6|year=2012|page=423|url=https://books.google.com/books?id=HfakBRceodcC&pg=PA423|access-date=October 27, 2015|archive-date=May 6, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506172501/https://books.google.com/books?id=HfakBRceodcC&pg=PA423|url-status=live}}</ref> در طول رشد، در جایی که انتهای به هم پیوسته [[مجرای پارامزونفریک]] (مجرای مولرین) به عنوان غده سینوس وارد دیواره پشتی [[سینوس ادراری تناسلی]] می شود، صفحه واژن شروع به رشد می کند. همانطور که صفحه رشد می کند، به‌شکل قابل توجهی دهانه رحم و سینوس ادراری تناسلی را از هم جدا می کند. در نهایت، سلول های مرکزی صفحه شکسته می شوند و [[مجرا (کالبدشناسی)|لومن]] واژن را تشکیل می دهند.<ref name="Edmonds4" /> این معمولاً در هفته بیست تا بیست و چهارم رشد رخ می دهد. اگر لومن تشکیل نشود یا ناقص باشد، غشاهایی به نام [[سپتوم واژن]] می‌توانند در سراسر یا اطراف دستگاه ایجاد شوند و باعث انسداد مجرای خروجی در مراحل بعدی زندگی می شود. <ref name="Edmonds4" />

در طول [[تمایز جنسی در انسان]] ، بدون [[تستوسترون]] ، سینوس ادراری تناسلی به عنوان [[دهلیز کاذب]] واژن باقی می ماند. دو [[رشد دستگاه تولید مثل|چین ادراری تناسلی]] [[دندان تناسلی|برجستگی تناسلی]] [[لبه کوچک]] را تشکیل می دهند و رشد [[تورم‌ لابیوسکروتال|تورم‌‌های لابیوسکروتال]] باعث تشکیل [[لبه بزرگ]] می شود. <ref name="Merz and Bahlmann2">{{cite book|vauthors=Merz E, Bahlmann F|title=Ultrasound in Obstetrics and Gynecology|volume=1|publisher=[[Thieme Medical Publishers]]|year=2004|page=129|isbn=978-1-58890-147-7}}</ref><ref name="Schuenke2">{{cite book|vauthors=Schuenke M, Schulte E, Schumacher U|title=General Anatomy and Musculoskeletal System|publisher=[[Thieme Medical Publishers]]|isbn=978-1-60406-287-8|year=2010|page=192|url=https://books.google.com/books?id=NK9TgTaGt6UC&pg=PA192|access-date=October 27, 2015|archive-date=July 23, 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140723044038/http://books.google.com/books?id=NK9TgTaGt6UC&pg=PA192|url-status=live}}</ref>

در مورد منشاء جنینی واژن، نظرات متناقضی وجود دارد. دیدگاه اکثریت توصیف کاف (Koff) در سال 1933 است که بیان می کند که دو سوم بالایی واژن از قسمت دمی مجرای مولر منشأ می گیرد، در حالی که قسمت پایین واژن از سینوس ادراری تناسلی ایجاد می شود. <ref name="Herrington2">{{cite book|vauthors=Herrington CS|title=Pathology of the Cervix|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=978-3-319-51257-0|year=2017|pages=2–3|url=https://books.google.com/books?id=hc40DwAAQBAJ&pg=PA2|access-date=March 21, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703211425/https://books.google.com/books?id=hc40DwAAQBAJ&pg=PA2|url-status=live}}</ref><ref name="Woodruff2">{{cite book|vauthors=Woodruff TJ, Janssen SJ, Guillette LJ, Jr, Giudice LC|title=Environmental Impacts on Reproductive Health and Fertility|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-1-139-48484-8|year=2010|page=33|url=https://books.google.com/books?id=WQRAfsjuUgQC&pg=PA33|access-date=March 21, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703211348/https://books.google.com/books?id=WQRAfsjuUgQC&pg=PA33|url-status=live}}</ref> دیدگاه‌های دیگر شرح بولمر در سال 1957 است که اپیتلیوم واژن صرفاً از اپیتلیوم سینوس ادراری تناسلی نشأت می‌گیرد، <ref name="New insights">{{Cite journal|vauthors=Robboy S, Kurita T, Baskin L, Cunha GR|year=2017|title=New insights into human female reproductive tract development|journal=Differentiation|volume=97|pages=9–22|doi=10.1016/j.diff.2017.08.002|pmc=5712241|pmid=28918284}}</ref> و تحقیق ویچی در سال 1970، که توصیف کوف را مجدداً بررسی کرد و به این نتیجه رسید که [[بالب‌های سینوواژینال]] همان قسمت‌های پایینی [[مجرای ولفیان|مجرای ولف]] هستند. <ref name="Grigoris2">{{cite book|vauthors=Grimbizis GF, Campo R, Tarlatzis BC, Gordts S|title=Female Genital Tract Congenital Malformations: Classification, Diagnosis and Management|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=978-1-4471-5146-3|year=2015|page=8|url=https://books.google.com/books?id=IGlnBgAAQBAJ&pg=PA8|access-date=March 21, 2018|archive-date=July 3, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190703211446/https://books.google.com/books?id=IGlnBgAAQBAJ&pg=PA8|url-status=live}}</ref><ref name="Woodruff2" /> دیدگاه ویچی توسط تحقیقات اسیان و همکاران، بوک و دروس پشتیبانی می‌شود. <ref name="Woodruff2" /><ref name="Grigoris2" /> رابوی و همکاران نظریات کاف و بولمر را مورد بررسی قرار داده‌اند و توصیف بولمر را با توجه به تحقیقات خود پشتیبانی می‌کنند.<ref name="New insights" /> این اختلافات ناشی از پیچیدگی بافت‌های مرتبط و عدم وجود یک مدل حیوانی که با رشد واژن انسان مطابقت داشته باشد، است. <ref name="New insights" /> <ref name="Kurman2">{{cite book|vauthors=Kurman RJ|title=Blaustein's Pathology of the Female Genital Tract|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=978-1-4757-3889-6|year=2013|page=132|url=https://books.google.com/books?id=sM3eBwAAQBAJ&pg=PA132|access-date=March 21, 2018|archive-date=July 4, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704043223/https://books.google.com/books?id=sM3eBwAAQBAJ&pg=PA132|url-status=live}}</ref> به همین دلیل، مطالعه رشد واژن انسان در حال انجام است و ممکن است به حل داده های متناقض کمک کند. <ref name="Woodruff2" />


== فعالیت جنسی ==
== فعالیت جنسی ==

نسخهٔ ‏۳ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۱:۰۶

مهبل
اندام‌های دستگاه تولید مثل زنانه. مهبل در وسط دیده می‌شود.
فرجی از زهار زدوده با لبه‌هایی بازشده :
جزئیات
ساخته ازurogenital sinus and paramesonephric ducts
سرخرگ‌هاsuperior part to uterine artery, middle and inferior parts to vaginal artery
سیاهرگ‌هاuterovaginal venous plexus, vaginal vein
عصب‌دهیSympathetic: lumbar splanchnic plexus
Parasympathetic: pelvic splanchnic plexus
لنفupper part to internal iliac lymph nodes, lower part to superficial inguinal lymph nodes
شناسه‌ها
لاتین"sheath" or "scabbard"
MeSHD014621
TA98A09.1.04.001
TA23523
FMA19949

واژَن (به فرانسوی: vagin),[۱] (جمع: vaginas یا vaginae)[۲] کُس ،مَهبَل، زِهراه،[۳] زهدان‌راه[۳] یا نیامه، در پستانداران، بخش انعطاف‌پذیر و عضلانی مجرای دستگاه تناسلی زنانه است که مدخلی به بخش بیرونی دستگاه تناسلی (فَرْج یا وولوا یا کُس) دارد. واژن در انسان، از دهلیز تا دهانه رحم گسترش می‌یابد. دهانه بیرونی واژن معمولاً تا حدی توسط یک لایه نازک از غشای مخاطی به نام پرده بکارت پوشیده شده‌است. در انتهای عمیق، دهانه رحم (گردن رحم) به داخل واژن برآمده می‌شود. واژن امکان آمیزش جنسی و زایمان را فراهم می‌کند. همچنین جریان قاعدگی را که در انسان و پستانداران نزدیک به آنها به عنوان بخشی از چرخه قاعدگی رخ می‌دهد، هدایت می‌کند.

اگرچه تحقیقات دربارهٔ واژن به خصوص برای حیوانات مختلف کمتر است، اما موقعیت، ساختار و اندازه آن بین گونه‌ها متفاوت است. معمولاً در پستانداران ماده، دو دهانه خارجی در فرج وجود دارد؛ اینها دهانه مجرای ادرار برای دستگاه ادراری و دهانه واژن برای دستگاه تناسلی هستند. این با پستانداران نر متفاوت است، که معمولاً یک مجرای ادراری برای دفع ادرار و تولید مثل دارند.

دهانه واژن بسیار بزرگتر از منفذ مجاور (ادراری) است و هر دو توسط لبه (فرج) در انسان‌ها محافظت می‌شوند. در دوزیستان، پرندگان، خزندگان و تک‌سوراخ‌سانان، پارگین‌ها تنها یک دهانه بیرونی برای مجرای گوارشی، ادراری و تناسلی است.

برای تسهیل نفوذ نرم‌تر به واژن در هنگام رابطه جنسی یا سایر فعالیت‌های جنسی، رطوبت واژن در هنگام تحریک جنسی در ماده انسان و سایر پستانداران ماده افزایش می‌یابد. این افزایش رطوبت باعث روانکاری و خیس شدن واژن می‌شود که اصطکاک را کاهش می‌دهد. بافت دیواره‌های واژن در هنگام رابطه جنسی برای آلت تناسلی مرد اصطکاک ایجاد می‌کند و آن را به سمت انزال تحریک کرده و امکان لقاح را فراهم می‌کند. علاوه بر لذت و ارتباط، رفتار جنسی زنان با دیگران (که می‌تواند شامل فعالیت جنسی دگرجنس‌گرایی یا همجنس‌گرایی زنانه باشد) می‌تواند منجر به بیماری‌های آمیزشی (STIs) شود، که خطر آنها با رعایت روش‌های رابطه جنسی امن کاهش می‌یابد. سایر مسائل بهداشتی نیز ممکن است بر روی واژن انسان تأثیر بگذارد.

واژن و لبهای بیرونی آن (فرج) در طول تاریخ واکنش‌های شدیدی را در جوامع برانگیخته است، از جمله نگرش‌ها و زبان منفی، تابوهای فرهنگی و استفاده از آنها به عنوان نمادهایی برای تمایلات جنسی زنانه، معنویت یا تجدید حیات.

در زبان عامیانه، کلمه واژن اغلب برای اشاره به لبهای بیرونی واژن یا به‌طور کلی به دستگاه تناسلی زنان استفاده می‌شود. با این حال، بر اساس تعریف‌های واژه‌نامه‌ای و آناتومیکی، واژن به صورت انحصاری به ساختار داخلی خاص اشاره دارد و درک این تمایز می‌تواند دانش دربارهٔ دستگاه تناسلی زنان را بهبود بخشد و در ارتباطات مراقبت‌های بهداشتی کمک کند.

ریشه‌شناسی و تعریف

واژهٔ واژن از لاتین به‌معنی «غلاف» یا «نیام شمشیر» (Scabbard) است.[۴] از واژن همچنین می‌توان به‌عنوان «کانال زایمان» در زمینهٔ بارداری و زایمان یاد کرد.[۵][۶] واژه واژن گرچه در فرهنگ واژگان و تعاریف آناتومیکی آن تعریف می‌شود، منحصراً به ساختار درونی خاص اشاره دارد، اما به طور عامیانه برای اشاره به کُس یا هم واژن استفاده می‌شود.[۷][۸]

استفاده از واژهٔ واژن به‌معنای «کٌس» می‌تواند سردرگمی پزشکی یا قانونی ایجاد کند. به‌عنوان مثال، تفسیر شخص از مکان آن ممکن است با تفسیر دیگری از مکان مطابقت نداشته باشد.[۹][۱۰] از نظر پزشکی، واژن کانال بین پردهٔ بکارت و دهانهٔ رحم است، درحالی‌که از نظر قانونی، کٌس (بین لب‌ها) شروع می‌شود.[۱۱] ممکن است استفاده نادرست از واژهٔ واژن به دلیل عدم توجه کافی به آناتومی اندام تناسلی زنان مانند تحقیقاتی که دربارهٔ اعضای تناسلی مردانه صورت گرفته‌است، باشد و این امر به عدم وجود واژگان صحیح برای دستگاهِ تناسلیِ خارجیِ زنان در میان عموم مردم و متخصصان بهداشت کمک کرده‌است. به همین دلیل درک بهتر دستگاه تناسلی زنان می‌تواند به مقابله با آسیب‌های جنسی و روانی در رابطه با رشد و نمو زنان کمک کند، محققان اصطلاح صحیح کٌس (vulva) را تأیید می‌کنند.[۱۲][۱۳][۱۴]

ساختار

اندام‌های دستگاه تولید مثل زنانه. مهبل در وسط دیده می‌شود.

تشریح خام

واژن انسان یک کانال کشسان و عضلانی است که از فرج تا دهانه رحم امتداد دارد.[۱۵][۱۶] دهانه واژن در مثلث ادراری تناسلی قرار دارد. مثلث ادراری تناسلی مثلث جلویی میان‌دوراه است و همچنین از دهانه مجرای ادرار و قسمت‌های مرتبط با دستگاه تناسلی خارجی تشکیل شده‌است.[۱۷] کانال واژن به سمت بالا و عقب، بین مجرای ادرار در جلو و راست روده در عقب حرکت می‌کند. در نزدیکی واژن فوقانی، دهانه رحم در سطح جلویی خود با زاویه تقریباً ۹۰ درجه به داخل واژن بیرون زده‌است.[۱۸] منافذ واژن و مجرای ادرار توسط لب‌ها محافظت می‌شوند.[۱۹]

وقتی واژن از نظر جنسی برانگیخته نمی‌شود، یک لوله جمع شده‌است که دیواره‌های جلویی و عقبی آن در کنار هم قرار گرفته‌اند. دیوارهای جانبی، به ویژه ناحیه میانی آنها، نسبتاً سفت‌تر هستند. به همین دلیل، واژن جمع شده دارای بخش عرضی H شکل است.[۲۰][۲۱] در پشت، واژن فوقانی توسط کیسه رکتوم رحمی، واژن میانی توسط بافت همبند شل و واژن تحتانی توسط میان‌دوراه از راست‌روده جدا می‌شود.[۲۲] در جایی که مجرای واژن دهانه رحم را احاطه می‌کند، به چهار ناحیه پیوسته (فورنیکس‌های واژنی) تقسیم می‌شود. اینها فورنیکس جلویی، فورنیکس پشتی، فورنیکس راست و فورنیکس چپ هستند.[۲۳][۲۴] فورنیکس پشتی نسبت به فورنیکس جلویی عمیق‌تر است.[۲۴]

حمایت از واژن توسط عضلات و رباط‌های سه قسمتی بالا، میانی و پایین آن انجام می‌شود. در یک سوم فوقانی عضلات ماهیچه بالابرنده مقعد و رباط‌های ترنسرویکال، پوبوسرویکال و ساکروسرویکال، واقع شده‌اند.[۲۵][۲۶] این بخش توسط قسمت‌های بالایی رباط‌های کاردینال و پارامتریوم پشتیبانی می‌شود.[۲۷] در قسمت میانی واژن، دیافراگم ادراری تناسلی نقش دارد[۲۸] و توسط عضلات بالابرنده و قسمت پایینی رباط‌های کاردینال پشتیبانی می‌شود.[۲۹] قسمت پایینی واژن توسط جسم نرمی به نام تنه زیرین،[۳۰][۳۱] یا دیافراگم ادراری تناسلی و لگنی حمایت می‌شود.[۳۲] همچنین می‌توان قسمت پایینی را به عنوان حمایت کننده قسمت پشتی‌واژنی از عضله پوبوواژینال بالابرنده آنی توصیف کرد.[۳۳]

دهانه واژن و پرده بکارت

دهانه واژن در انتهای پشتی دهلیز کاذب، پشت دهانه مجرای ادرار قرار دارد. دهانه واژن معمولاً توسط لبه کوچک (لب‌های واژن) پوشیده می‌شود، اما ممکن است پس از زایمان طبیعی در معرض دید قرار گیرد.[۳۴]

پرده بکارت لایه نازکی از غشای مخاطی است که دهانه واژن را احاطه کرده یا بخشی از آن را می‌پوشاند.[۳۴] اثرات آمیزش جنسی و زایمان بر پرده بکارت متفاوت است. ممکن است بخشی از آن پاره شود و کاملاً ناپدید شود یا بقایایی به نام کارونکولا مایریتوفورمس (carunculae myrtiformes) باقی بماند. در غیر این صورت، به دلیل انعطاف‌پذیری بسیار، ممکن است به حالت عادی خود بازگردد.[۱۴][۳۵] علاوه بر این، پرده بکارت ممکن است در اثر بیماری، آسیب، معاینه بالینی، خودارضایی یا تمرین بدنی دچار پارگی شود. به این دلایل با بررسی پرده بکارت نمی‌توان باکرگی را به‌طور قطعی تشخیص داد.[۳۵][۳۶]

تنوع و اندازه

مقالهٔ اصلی: اندازه واژن انسان

طول واژن در زنان در سنین باروری متفاوت است. به دلیل وجود دهانه رحم در دیواره جلویی واژن، اختلاف طول بین دیواره جلویی تقریباً ۷٫۵ سانتیمتر (۲٫۵ تا ۳ اینچ) و دیوار پشتی، تقریباً ۹ سانتیمتر (۳٫۵ اینچ) وجود دارد.[۳۷][۳۸] در طول برانگیختگی جنسی، واژن از نظر طول و عرض منبسط می‌شود. اگر زن به صورت عمودی ایستاده باشد، کانال واژن در جهت رو به عقب قرار می‌گیرد و زاویه تقریباً ۴۵ درجه با رحم تشکیل می‌دهد.[۳۴] اندازه دهانه واژن و پرده بکارت نیز متفاوت است. در کودکان، اگرچه پرده بکارت معمولاً به صورت هلالی به نظر می‌رسد، اما اشکال مختلفی ممکن است وجود داشته باشد.[۳۹][۳۴]

رشد

Drawn anatomic illustration as described in caption
تصویری که بخش برش خورده واژن و بخش بالایی دستگاه تناسلی زنانه را نشان می دهد (فقط یک تخمدان و لوله فالوپ نشان داده شده است). چین‌های دایره‌ای (که به آن روگا نیز می‌گویند) مخاط واژن دیده می‌شود.

صفحه واژن پیش ساز واژن است.[۴۰] در طول رشد، در جایی که انتهای به هم پیوسته مجرای پارامزونفریک (مجرای مولرین) به عنوان غده سینوس وارد دیواره پشتی سینوس ادراری تناسلی می شود، صفحه واژن شروع به رشد می کند. همانطور که صفحه رشد می کند، به‌شکل قابل توجهی دهانه رحم و سینوس ادراری تناسلی را از هم جدا می کند. در نهایت، سلول های مرکزی صفحه شکسته می شوند و لومن واژن را تشکیل می دهند.[۴۰] این معمولاً در هفته بیست تا بیست و چهارم رشد رخ می دهد. اگر لومن تشکیل نشود یا ناقص باشد، غشاهایی به نام سپتوم واژن می‌توانند در سراسر یا اطراف دستگاه ایجاد شوند و باعث انسداد مجرای خروجی در مراحل بعدی زندگی می شود. [۴۰]

در طول تمایز جنسی در انسان ، بدون تستوسترون ، سینوس ادراری تناسلی به عنوان دهلیز کاذب واژن باقی می ماند. دو چین ادراری تناسلی برجستگی تناسلی لبه کوچک را تشکیل می دهند و رشد تورم‌‌های لابیوسکروتال باعث تشکیل لبه بزرگ می شود. [۴۱][۴۲]

در مورد منشاء جنینی واژن، نظرات متناقضی وجود دارد. دیدگاه اکثریت توصیف کاف (Koff) در سال 1933 است که بیان می کند که دو سوم بالایی واژن از قسمت دمی مجرای مولر منشأ می گیرد، در حالی که قسمت پایین واژن از سینوس ادراری تناسلی ایجاد می شود. [۴۳][۴۴] دیدگاه‌های دیگر شرح بولمر در سال 1957 است که اپیتلیوم واژن صرفاً از اپیتلیوم سینوس ادراری تناسلی نشأت می‌گیرد، [۴۵] و تحقیق ویچی در سال 1970، که توصیف کوف را مجدداً بررسی کرد و به این نتیجه رسید که بالب‌های سینوواژینال همان قسمت‌های پایینی مجرای ولف هستند. [۴۶][۴۴] دیدگاه ویچی توسط تحقیقات اسیان و همکاران، بوک و دروس پشتیبانی می‌شود. [۴۴][۴۶] رابوی و همکاران نظریات کاف و بولمر را مورد بررسی قرار داده‌اند و توصیف بولمر را با توجه به تحقیقات خود پشتیبانی می‌کنند.[۴۵] این اختلافات ناشی از پیچیدگی بافت‌های مرتبط و عدم وجود یک مدل حیوانی که با رشد واژن انسان مطابقت داشته باشد، است. [۴۵] [۴۷] به همین دلیل، مطالعه رشد واژن انسان در حال انجام است و ممکن است به حل داده های متناقض کمک کند. [۴۴]

فعالیت جنسی

درطی فعالیت جنسی، درصورت تحریک اعصابی که در ورودی واژن (اطراف کلیتوریس) متمرکز هستند، لذت جنسی زنانه به‌وجود می‌آید. درطی برانگیختگی جنسی، به‌ویژه با تحریک کلیتوریس، ماده خودروان‌کاری ترشح شده از سلول‌های دیواره‌های مهبل، از اصطکاک ایجادشده در اثر فعالیت‌های گوناگون جنسی می‌کاهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، بخش‌هایی از کلیتوریس به درون فَرج و مهبل گسترش می‌یابند.[۴۸]

واژن با برانگیختگی، معمولاً به‌سرعت تا ۱۰ سانتی‌متر دراز می‌شود، اما می‌تواند در پاسخ به فشار، به دراز شدن ادامه دهد.[۴۹] هنگامی‌که زن کاملاً برانگیخته شد، چادر واژن (²/₃ انتهای واژن) در درازا و پهنا گسترش می‌یابد، درحالی‌که زهدان‌گردن (cervix) عقب می‌رود.[۵۰] دیواره‌های واژن از چین‌های کشسان نرم غشای مخاطی پوست تشکیل شده‌اند که با حمایت ماهیچه‌های لگنی به اندازه آلت تناسلی نر یا جسم دیگر قرارگرفته‌درآن کش می‌آیند یا جمع می‌شوند.

قطر سوراخ بیرونی آن در حدود ۲ سانتی‌متر است. طول آن بین ۹ و ۱۱ سانتی‌متر است و تحت زاویهٔ ۷۰ درجه نسبت به افق قرار دارد. درون آن به وسیلهٔ ماده‌ای لزج برای تساهل در ورود و خروج آلت تناسلی مردانه لیز و لغزنده می‌شود. همچنین خون عادت ماهانه از این مجرا خارج می‌گردد.

عادت ماهانه

مقاله‌های اصلی: قاعدگی و چرخه قاعدگی

واژن گذرگاهی برای خروج خون عادت ماهانه از بدن فراهم می‌آورد. در جوامع صنعتی، تامپون، فنجان قاعدگی و نوار بهداشتی برای جذب یا جمع‌آوری این مایع‌ها به کار می‌روند.

ترشحات واژن و عفونت واژن

مقالهٔ اصلی: عفونت مهبل

یکی از شایع‌ترین علایم عفونت قارچی، ترشحات سفیدرنگی است که از ناحیهٔ واژن خارج می‌شود. هم‌چنین ممکن است به رنگ سبز یا زرد هم باشد. مقدار این ترشحات می‌تواند زیاد یا کم باشد.

ترشحات طبیعی واژن در زنان را نباید با عفونت قارچی اشتباه گرفت. ترشحات طبیعی شبیه ترشحات زنان قبل از قاعدگی می‌باشد.

خارش و سوزش

ناحیهٔ تناسلی این بانوان معمولاً متورم می‌باشد و احساس خارش و سوزش در این ناحیه دارند. سوزش این ناحیه ممکن است شدید شود و شدت سوزش در هنگام رابطهٔ جنسی و ادرار کردن بسیار بدتر می‌شود.

بوی واژن

موقع عفونت قارچی، بوی نامطبوعی ایجاد می‌شود. البته بوی نامطبوع واژن یا ترشحات واژن، در بیماری‌هایی نظیر «واژینو باکتریال» نیز دیده می‌شود. آزمایش ترشحات توسط پزشک متخصص، در تشخیص قطعی و دقیق بیماری به پزشک کمک می‌کند.

نگارخانه


جستارهای وابسته

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ واژن و مهبل موجود است.

منابع

  1. ↑ "vagin". Wiktionary (به انگلیسی). 2022-05-19.
  2. ↑ {{cite book}}: Empty citation (help)
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ واژهٔ مصوب فرهنگستان زبان و ادب پارسی، دفتر نخست تا چهارم
  4. ↑ Stevenson A (2010). Oxford Dictionary of English. Oxford University Press. p. 1962. ISBN 978-0-19-957112-3. Archived from the original on June 3, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  5. ↑ Nevid J, Rathus S, Rubenstein H (1998). Health in the New Millennium: The Smart Electronic Edition (S.E.E.). Macmillan. p. 297. ISBN 978-1-57259-171-4. Archived from the original on June 3, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  6. ↑ Lipsky MS (2006). American Medical Association Concise Medical Encyclopedia. Random House Reference. p. 96. ISBN 978-0-375-72180-9. Archived from the original on June 3, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  7. ↑ Dalton M (2014). Forensic Gynaecology. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-1-107-06429-4. Archived from the original on September 17, 2020. Retrieved October 27, 2015.
  8. ↑ Jones T, Wear D, Friedman LD (2014). Health Humanities Reader. Rutgers University Press. pp. 231–232. ISBN 978-0-8135-7367-0. Archived from the original on June 3, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  9. ↑ Dalton M (2014). Forensic Gynaecology. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-1-107-06429-4. Archived from the original on September 17, 2020. Retrieved October 27, 2015.
  10. ↑ Kirkpatrick M (2012). Human Sexuality: Personality and Social Psychological Perspectives. Springer Science & Business Media. p. 175. ISBN 978-1-4684-3656-3. Archived from the original on April 22, 2021. Retrieved February 3, 2016.
  11. ↑ Dalton M (2014). Forensic Gynaecology. Cambridge University Press. p. 65. ISBN 978-1-107-06429-4. Archived from the original on September 17, 2020. Retrieved October 27, 2015.
  12. ↑ Kirkpatrick M (2012). Human Sexuality: Personality and Social Psychological Perspectives. Springer Science & Business Media. p. 175. ISBN 978-1-4684-3656-3. Archived from the original on April 22, 2021. Retrieved February 3, 2016.
  13. ↑ Hill CA (2007). Human Sexuality: Personality and Social Psychological Perspectives. SAGE Publications. pp. 265–266. ISBN 978-1-5063-2012-0. Archived from the original on June 3, 2021. Retrieved February 3, 2016. Little thought apparently has been devoted to the nature of female genitals in general, likely accounting for the reason that most people use incorrect terms when referring to female external genitals. The term typically used to talk about female genitals is vagina, which is actually an internal sexual structure, the muscular passageway leading outside from the uterus. The correct term for the female external genitals is vulva, as discussed in chapter 6, which includes the clitoris, labia majora, and labia minora.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Sáenz-Herrero M (2014). Psychopathology in Women: Incorporating Gender Perspective into Descriptive Psychopathology. Springer. p. 250. ISBN 978-3-319-05870-2. Archived from the original on April 22, 2021. Retrieved February 3, 2016. In addition, there is a current lack of appropriate vocabulary to refer to the external female genitals, using, for example, 'vagina' and 'vulva' as if they were synonyms, as if using these terms incorrectly were harmless to the sexual and psychological development of women.'
  15. ↑ Snell RS (2004). Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations. Lippincott Williams & Wilkins. p. 98. ISBN 978-0-7817-4316-7. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  16. ↑ Dutta DC (2014). DC Dutta's Textbook of Gynecology. JP Medical Ltd. pp. 2–7. ISBN 978-93-5152-068-9. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved October 27, 2015.
  17. ↑ Drake R, Vogl AW, Mitchell A (2016). Gray's Basic Anatomy E-Book. Elsevier Health Sciences. p. 246. ISBN 978-0-323-50850-6. Archived from the original on June 4, 2021. Retrieved May 25, 2018.
  18. ↑ Ginger VA, Yang CC (2011). "Functional Anatomy of the Female Sex Organs". In Mulhall JP, Incrocci L, Goldstein I, Rosen R (eds.). Cancer and Sexual Health. Springer. pp. 13, 20–21. ISBN 978-1-60761-915-4. Archived from the original on December 16, 2019. Retrieved August 20, 2020.
  19. ↑ Ransons A (May 15, 2009). "Reproductive Choices". Health and Wellness for Life. Human Kinetics 10%. p. 221. ISBN 978-0-7360-6850-5. Archived from the original on May 6, 2016. Retrieved October 27, 2015.
  20. ↑ Dutta DC (2014). DC Dutta's Textbook of Gynecology. JP Medical Ltd. pp. 2–7. ISBN 978-93-5152-068-9. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved October 27, 2015.
  21. ↑ Beckmann CR (2010). Obstetrics and Gynecology. Lippincott Williams & Wilkins. p. 37. ISBN 978-0-7817-8807-6. Archived from the original on February 15, 2017. Retrieved January 31, 2017. Because the vagina is collapsed, it appears H-shaped in cross section.
  22. ↑ Standring S, Borley NR, eds. (2008). Gray's anatomy: the anatomical basis of clinical practice (40th ed.). London: Churchill Livingstone. pp. 1281–4. ISBN 978-0-8089-2371-8.
  23. ↑ Snell RS (2004). Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations. Lippincott Williams & Wilkins. p. 98. ISBN 978-0-7817-4316-7. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Dutta DC (2014). DC Dutta's Textbook of Gynecology. JP Medical Ltd. pp. 2–7. ISBN 978-93-5152-068-9. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved October 27, 2015.
  25. ↑ Snell RS (2004). Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations. Lippincott Williams & Wilkins. p. 98. ISBN 978-0-7817-4316-7. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  26. ↑ Baggish MS, Karram MM (2011). Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book. Elsevier Health Sciences. p. 582. ISBN 978-1-4557-1068-3. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved May 7, 2018.
  27. ↑ Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D (2011). Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology. OUP Oxford. p. 472. ISBN 978-0-19-162087-4. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved May 7, 2018.
  28. ↑ Snell RS (2004). Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations. Lippincott Williams & Wilkins. p. 98. ISBN 978-0-7817-4316-7. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  29. ↑ Arulkumaran S, Regan L, Papageorghiou A, Monga A, Farquharson D (2011). Oxford Desk Reference: Obstetrics and Gynaecology. OUP Oxford. p. 472. ISBN 978-0-19-162087-4. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved May 7, 2018.
  30. ↑ Manual of Obstetrics (3rd ed.). Elsevier. 2011. pp. 1–16. ISBN 978-81-312-2556-1.
  31. ↑ Snell RS (2004). Clinical Anatomy: An Illustrated Review with Questions and Explanations. Lippincott Williams & Wilkins. p. 98. ISBN 978-0-7817-4316-7. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved October 27, 2015.
  32. ↑ Smith RP, Turek P (2011). Netter Collection of Medical Illustrations: Reproductive System E-Book. Elsevier Health Sciences. p. 443. ISBN 978-1-4377-3648-9. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved May 7, 2018.
  33. ↑ Baggish MS, Karram MM (2011). Atlas of Pelvic Anatomy and Gynecologic Surgery - E-Book. Elsevier Health Sciences. p. 582. ISBN 978-1-4557-1068-3. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved May 7, 2018.
  34. ↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ ۳۴٫۲ ۳۴٫۳ Dutta DC (2014). DC Dutta's Textbook of Gynecology. JP Medical Ltd. pp. 2–7. ISBN 978-93-5152-068-9. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved October 27, 2015.
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ Knight B (1997). Simpson's Forensic Medicine (11th ed.). London: Arnold. p. 114. ISBN 978-0-7131-4452-9.
  36. ↑ Perlman SE, Nakajyma ST, Hertweck SP (2004). Clinical protocols in pediatric and adolescent gynecology. Parthenon. p. 131. ISBN 978-1-84214-199-1.
  37. ↑ Dutta DC (2014). DC Dutta's Textbook of Gynecology. JP Medical Ltd. pp. 2–7. ISBN 978-93-5152-068-9. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved October 27, 2015.
  38. ↑ Wylie L (2005). Essential Anatomy and Physiology in Maternity Care. Elsevier Health Sciences. pp. 157–158. ISBN 978-0-443-10041-3. Archived from the original on May 5, 2016. Retrieved October 27, 2015.
  39. ↑ Emans SJ (2000). "Physical Examination of the Child and Adolescent". Evaluation of the Sexually Abused Child: A Medical Textbook and Photographic Atlas (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 61–65. ISBN 978-0-19-974782-5. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved August 2, 2015.
  40. ↑ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ ۴۰٫۲ Edmonds K (2012). Dewhurst's Textbook of Obstetrics and Gynaecology. John Wiley & Sons. p. 423. ISBN 978-0-470-65457-6. Archived from the original on May 6, 2016. Retrieved October 27, 2015.
  41. ↑ Merz E, Bahlmann F (2004). Ultrasound in Obstetrics and Gynecology. Vol. 1. Thieme Medical Publishers. p. 129. ISBN 978-1-58890-147-7.
  42. ↑ Schuenke M, Schulte E, Schumacher U (2010). General Anatomy and Musculoskeletal System. Thieme Medical Publishers. p. 192. ISBN 978-1-60406-287-8. Archived from the original on July 23, 2014. Retrieved October 27, 2015.
  43. ↑ Herrington CS (2017). Pathology of the Cervix. Springer Science & Business Media. pp. 2–3. ISBN 978-3-319-51257-0. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved March 21, 2018.
  44. ↑ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ ۴۴٫۳ Woodruff TJ, Janssen SJ, Guillette LJ, Jr, Giudice LC (2010). Environmental Impacts on Reproductive Health and Fertility. Cambridge University Press. p. 33. ISBN 978-1-139-48484-8. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved March 21, 2018.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ Robboy S, Kurita T, Baskin L, Cunha GR (2017). "New insights into human female reproductive tract development". Differentiation. 97: 9–22. doi:10.1016/j.diff.2017.08.002. PMC 5712241. PMID 28918284.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Grimbizis GF, Campo R, Tarlatzis BC, Gordts S (2015). Female Genital Tract Congenital Malformations: Classification, Diagnosis and Management. Springer Science & Business Media. p. 8. ISBN 978-1-4471-5146-3. Archived from the original on July 3, 2019. Retrieved March 21, 2018.
  47. ↑ Kurman RJ (2013). Blaustein's Pathology of the Female Genital Tract. Springer Science & Business Media. p. 132. ISBN 978-1-4757-3889-6. Archived from the original on July 4, 2019. Retrieved March 21, 2018.
  48. ↑ BBC NEWS | Health | Time for rethink on the clitoris
  49. ↑ http://www.thesite.org/sexandrelationships/havingsex/performanceproblems بایگانی‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine /doessizematter
  50. ↑ Ejaculation problems - AskMen.com

پیوند به بیرون

ویکی‌کتاب دارای کتابی پیرامون موضوع عفونت قارچی و خارش واژن در زنان است
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=واژن&oldid=37843946»