چشم: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۲۱ مهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۲۱:۴۰

چشم‌ها اعضای دستگاه بینایی اند. این اندام برای موجودات توانایی دریافت و پردازش جزئیات دیداری و توان پاسخ، پاسخی که لزوماً برای انجامش نیاز به بینایی نیست را فراهم می‌کنند. چشم، نور را شناسایی می‌کند و آن را تبدیل به پیام‌های الکتروشیمیایی در یاخته‌های عصبی می‌کند. در موجودات پیشرفته تر، چشم اندام نوری پیچیده‌ای است که روشنایی را از فضای پیرامون می‌گیرد، شدت و ضعف آن را متناسب می‌کند یا بر روی اجسام تمرکز می‌کند تا یک تصویر واضح داشته باشد. تصویر را تبدیل به سیگنالی می‌کند و به مغز می‌فرستد. چشم‌هایی که توان تجزیهٔ تصویر داشته باشند در ده نوع مختلف در طبیعت دیده شده‌اند که ۹۶ درصد از گونه‌های جانوران چشمانی با ساختار پیچیده دارند.^[۱] چشم‌های با توان تجزیهٔ تصویر در نرم‌تنان، طنابداران و بندپایان وجود دارد.^[۲]

ساده‌ترین چشم مانند چشم میکروب‌ها، کاری نمی‌کند به جز تشخیص نور و تاریکی؛ که این برای تنظیم ساعت زیستی آنها کافی است.^[۳]

چشم انسان دارای اجزای پلک، مژه، مجرای اشکی، ملتحمه، صلبیه، قرنیه، مردمک، عنبیه، زجاجیه، عدسی، زلالیه، شبکیه و مشیمیه است.

لایه خارجی از دو قسمت صلبیه و قرنیه درست شده‌است، به‌طوری‌که پنج ششم عقبی آن صلبیه و یک ششم جلویی آن قرنیه را می‌سازد.

علاوه بر این قسمت‌ها می‌توان گفت رنگ چشم به ملانین در داخل چشم مربوط است. اگر تعداد ملانین‌ها کم باشد رنگ چشم روشن و اگر زیاد باشد رنگ چشم تیره می‌شود.

چشم چطور می‌بیند؟

چشم‌ها برای دیدن، مجبور به حرکت هستند. شش عضله خارجی که کره چشم را احاطه کرده‌است، مانند نخ‌های خیمه شب بازی عمل می‌کند و آن‌ها چشم‌ها را به صورت هماهنگ در جهات مختلف حرکت می‌دهد.

اما اصلی‌ترین عنصری که چشم ما برای دیدن به آن نیاز دارد، نور است. نور تصویر اشیاء را در چشم می‌نشاند. اولین چیزی که نور هنگام ورود به چشم آن را لمس می‌کند، لایه نازکی از اشک است. پشت این لایه مرطوب، قرنیه چشم قرار دارد. این پوشش شفاف به تمرکز نور کمک می‌کند.

نور پس از عبور از این لایه که زلالیه نام دارد، وارد مردمک می‌شود. باز شدن مردمک با عنبیه یا همان بخش رنگی چشم صورت می‌گیرد و میزان این بازشدگی به میزان ورود نور بستگی دارد. نور پس از آن به عدسی چشم می‌تابد که عملکرد آن مانند لنز دوربین است. عدسی، پرتوهای تابیده به شبکیه را متمرکز می‌کند. ضخامت عدسی با توجه به دور یا نزدیک بودن اشیاء، تغییر می‌کند.

در مرحله بعد نور وارد کره چشم می‌شود که مملو از مایعی ژل مانند به نام زجاجیه است. نور در نهایت به پرده‌ای به نام شبکیه می‌تابد که در قسمت انتهایی کره چشم واقع شده‌است. شبکیه مانند صفحه فیلم خام دوربین فیلمبرداری یا فیلم دوربین عکاسی است. پرتوهای نوری پس از برخورد با پرده شبکیه در قالب پیام‌هایی عصبی به مغز منتقل و در آنجا تفسیر می‌شود.

قرنیه

قرنیه یک قسمت دایره‌ای شکل با تحدب به جلو است. قرنیه قسمت شفاف لایه خارجی در جلو می‌باشد و تحدب آن به سمت جلو است. قبل از ورود نور به عدسی، نور در قرنیه شکست می‌یابد و پرتوهای نور همگرا می‌شوند. قرنیه عروق خونی ندارد (چون) برای عبور نور باید شفاف باشد و بنابراین از طریق انتشار تغذیه می‌شود. قرنیه به علت چینش منظم الیاف کلاژن و کم‌آب بودن نسبی آن شفاف تر از صلبیه است. لایه‌ها ی آن به ترتیب اپیتلیوم، استروما (بومن، دسمه) و انروتلیوم می‌باشد

صلبیه

پرده‌ای ضخیم، محکم و سفیدرنگ است که قسمت بیرونی کره چشم را پوشانیده و ضخامت آن از عقب به جلو به‌تدریج کاسته می‌شود. سطح درونی آن قهوه‌ای رنگ و مجاور مشیمیه است. صلبیه در جلوی چشم مسطح شده و قرنیه را بوجود می‌آورد.

زلالیه

زلالیه مایع شفافی است که فضای جلوی عدسی را پر می‌کند. زلالیه از مویرگ‌ها ترشح می‌شود و مواد غذایی و اکسیژن را برای عدسی و قرنیه فراهم می‌کند و مواد دفعی را نیز جمع‌آوری کرده و از طریق خون دفع می‌کند.

عنبیه

عنبیه به صورت یک حلقه مدور دور مردمک است. (اگر به چشم فردی از روبرو نگاه کنیم قسمت سفید رنگ، صلبیه و قسمت رنگی چشم عنبیه نام دارد). عنبیه ازطریق مشیمیه که شامل رگ‌های خونی فراوانی هست تشکیل شده‌است. قسمت جلویی مشیمیه به شکلی رنگین هست که عنبیه نام دارد. در عنبیه دانه‌های رنگی وجود دارد که حاوی ملانین‌اند. تراکم این دانه‌ها، رنگ چشم را تعیین می‌کند.

عدسی

عدسی چشم کپسولی برآمده (محدب) است و جزئی شفاف از ساختار چشم است که همراه با قرنیه، پرتوهای نور را شکسته و آن‌ها را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند. برآمدگی (تحدب) عدسی با انقباض ماهیچهٔ مژگانی تغییر می‌کند. به‌طوری‌که هنگام دیدن اجسام نزدیک، با انقباض ماهیچه‌های مژگانی، عدسی ضخیم می‌شود. وقتی به اجسام دور نگاه می‌کنیم با استراحت این ماهیچه‌ها، عدسی باریکتر می‌شود. به این ترتیب، تصویر در هر حالت رو شبکیه تشکیل می‌شود (نه جلوتر و نه عقب‌تر) این فرایندها تطابق نام دارد.

زجاجیه

زجاجیه (Vitrous Body) ماده‌ای ژله ای، شفاف و بی‌رنگ است که در فضای پشت عدسی قرار دارد و باعث حفظ شکل کروی چشم می‌شود و همراه با زلالیه فشار درون چشم را ثابت نگاه می‌دارد.

مشیمیه

مشیمیه یکی از لایه‌های ساختمان چشم است که بین صلبیه و شبکیه قرار گرفته‌است. این لایهٔ رنگ‌دانه‌دار حاوی مویرگ‌های فراوانی است که تغذیهٔ عنبیه و سلول‌های گیرندهٔ نور شبکیه را بر عهده دارد. مشیمیه در جلوی چشم، بخش رنگین چشم یعنی عنبیه را به وجود می‌آورد. همچنین رنگدانهٔ سیاه ملانین موجود در سلول‌های مشیمیه، برای جلوگیری از بازتاب نور و دید واضح، لازم است. افراد زال به‌طور ژنتیکی فاقد رنگدانه اند پرتوهای نور درون کرهٔ چشم این افراد در جهت‌های گوناگون بازتاب پیدا می‌کنند. در نتیجه این افراد، دید واضحی ندارند.

شبکیه

شبکیه، قسمت حساس به نور چشم است که شامل سلول‌های مخروطی (مسئول دید رنگی و جزئیات اجسام) و سلول‌های استوانه‌ای (مسئول دید سیاه و سفید و دید در تاریکی) می‌باشد. با تحریک سلول‌های استوانه‌ای یا مخروطی، سیگنال‌های عصبی از لایه‌های عصبی زیرین شبکیه نهایتاً به فیبرهای عصب بینایی و قشر مغز می‌رسند.

در طب سنتی

در کتب طب سنتی در بخش تشریح گفته شده چشم مرکب و تشکیل شده از ۷ طبقه و ۳ رطوبت است. به ترتیب از بیرون به داخل عبارت اند از: ۱-ملتحمه ۲-قرنیه ۳-عنبیه - بعد از آن رطوبت بیضیه ۴-عنکبوتیه - رطوبت جلیلیه - رطوبت زجاجیه ۵-شبکیه ۶-مشیمیه ۷-صلبیه^[۴]

نگارخانه

چشم یک انسان
چشم یک انسان
چشم ترکیبی یک سنجاقک
چشم مرکب
چشم‌های یک عنکبوت

جستارهای وابسته

منابع

↑ Land, M. F.; Fernald, R. D. (1992). "The evolution of eyes". Annual Review of Neuroscience. 15: 1–29. doi:10.1146/annurev.ne.15.030192.000245. PMID 1575438.
↑ Frentiu, Francesca D.; Adriana D. Briscoe (2008). "A butterfly eye's view of birds". BioEssays. 30 (11–12): 1151–62. doi:10.1002/bies.20828. PMID 18937365.
↑ "Circadian Rhythms Fact Sheet". National Institute of General Medical Sciences. Retrieved 3 June 2015.
↑ ذخیره خوارزمشاهی/سید اسماعیل جرجانی

ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۹ اوت ۲۰۰۷.

کتاب منتشر نشدهٔ راهنمای بیماران، تدوین شده در مرکز تحقیقات چشم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

الگو:کالبدشناسی حیوانات

[Land1992-1] Land, M. F.; Fernald, R. D. (1992). "The evolution of eyes". Annual Review of Neuroscience. 15: 1–29. doi:10.1146/annurev.ne.15.030192.000245. PMID 1575438.

[Frentiu2008-2] Frentiu, Francesca D.; Adriana D. Briscoe (2008). "A butterfly eye's view of birds". BioEssays. 30 (11–12): 1151–62. doi:10.1002/bies.20828. PMID 18937365.

[3] "Circadian Rhythms Fact Sheet". National Institute of General Medical Sciences. Retrieved 3 June 2015.

[4] ذخیره خوارزمشاهی/سید اسماعیل جرجانی

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 [[پرونده:A_woman's_eye.JPG|بندانگشتی|250px|تصویری از چشم یک انسان زن.]]
+'''چشم‌ها''' [[عضو (کالبدشناسی)|اعضای]] [[فیزیولوژی دستگاه بینایی|دستگاه بینایی]] اند. این اندام برای موجودات توانایی دریافت و پردازش جزئیات دیداری و توان پاسخ، پاسخی که لزوماً برای انجامش نیاز به بینایی نیست را فراهم می‌کنند. چشم، [[نور]] را شناسایی می‌کند و آن را تبدیل به پیام‌های الکتروشیمیایی در [[یاخته عصبی|یاخته‌های عصبی]] می‌کند. در موجودات پیشرفته تر، چشم اندام [[نورشناسی|نوری]] پیچیده‌ای است که روشنایی را از فضای پیرامون می‌گیرد، شدت و ضعف آن را متناسب می‌کند یا بر روی اجسام تمرکز می‌کند تا یک تصویر واضح داشته باشد. تصویر را تبدیل به سیگنالی می‌کند و به [[مغز]] می‌فرستد. چشم‌هایی که توان تجزیهٔ تصویر داشته باشند در ده نوع مختلف در طبیعت دیده شده‌اند که ۹۶ درصد از گونه‌های [[جانوران]] چشمانی با ساختار پیچیده دارند.<ref name=Land1992>{{cite journal |first=M. F. |last=Land |first2=R. D. |last2=Fernald |year=1992 |doi=10.1146/annurev.ne.15.030192.000245 |title=The evolution of eyes |journal=[[Annual Review of Neuroscience]] |volume=15 |pages=1–29 |pmid=1575438}}</ref> چشم‌های با توان تجزیهٔ تصویر در [[نرم‌تنان]]، [[طنابداران]] و [[بندپایان]] وجود دارد.<ref name=Frentiu2008>{{Cite journal | doi=10.1002/bies.20828 | title=A butterfly eye's view of birds | year=2008 | author=Frentiu, Francesca D. |author2=Adriana D. Briscoe | journal=BioEssays | volume=30 | pages=1151–62 | pmid=18937365 | issue=11–12}}</ref>
-'''چَشم''' یا '''چـِشم''' عضو بارز اولین حس از [[حواس پنجگانه]] یعنی بینایی است. در [[زبان پهلوی]] هم این واژه به همین گونه به کار می‌رفته‌است.
+ساده‌ترین چشم مانند چشم [[میکروب]]‌ها، کاری نمی‌کند به جز تشخیص نور و [[تاریکی]]؛ که این برای تنظیم [[ساعت زیستی]] آنها کافی است.<ref>{{cite web |url=http://www.nigms.nih.gov/Education/Pages/Factsheet_CircadianRhythms.aspx |title=Circadian Rhythms Fact Sheet |publisher=National Institute of General Medical Sciences |accessdate=3 June 2015}}</ref>
-انواع گوناگونی از اندام‌های حساس به [[نور]] در موجودات زنده یافت می‌شود. ساده‌ترین انواع چشم‌ها تنها توان تشخیص وجود نور در پیرامون را دارند در صورتی‌که چشم‌های پیچیده‌تر قادرند شکل‌ها و [[رنگ]]‌ها را نیز از هم بازشناسند یا برخی حیوانات به طول موجهایی بیشتر از طول موج مرئی چشم انسان حساسند. در حشرات ما چشم مرکب داریم.
 چشم انسان دارای اجزای [[پلک]]، [[مژه]]، [[مجرای اشکی]]، [[ملتحمه]]، [[صلبیه]]، [[قرنیه]]، [[مردمک]]، [[عنبیه]]، [[زجاجیه]]، [[عدسی (چشم)|عدسی]]، [[زلالیه]]، [[شبکیه]] و [[مشیمیه]] است.
-لایه خارجی از دو قسمت صلبیه و قرنیه درست شده است، به‌طوری‌که پنج ششم عقبی آن صلبیه و یک ششم جلویی آن قرنیه را می‌سازد.
+لایه خارجی از دو قسمت صلبیه و قرنیه درست شده‌است، به‌طوری‌که پنج ششم عقبی آن صلبیه و یک ششم جلویی آن قرنیه را می‌سازد.
 [[پرونده:Eye-diagram no circles border in farsi numbers A.svg|بندانگشتی|چپ|400px|قسمت‌های مختلف کره چشم انسان: ۱. زجاجیه (قسمت ژله مانند که به حفظ شکل چشم کمک می‌کند) ۲. حاشیه دندانه‌دار ۳. [[ماهیچه مژکی]] ۴. گردالک‌های مژگانی ۵. مجرای اشلک ۶. [[مردمک]] ۷. جلویی ۸. [[قرنیه]] ۹. [[عنبیه]] ۱۰. [[عدسی (چشم)|عدسی بیرونی]] ۱۱. [[عدسی (چشم)|عدسی درونی]] ۱۲. زوائد مژگانی ۱۳. [[ملتحمه]] ۱۴. ماهیچه مایل زیرین ۱۵. ماهیچه راست زیرین ۱۶. ماهیچه راست میانی ۱۷. شبکیه ۱۸. صفحه بینایی ۱۹. سخت‌شامه ۲۰. سرخرگ مرکزی شبکیه ۲۱. سیاهرگ مرکزی شبکیه ۲۲. [[عصب بینایی]] ۲۳. سیاهرگ حلقوی ۲۴. غلاف پیازی ۲۵. [[لکه زرد]] ۲۶. گودی مرکزی ۲۷. [[صلبیه]] ۲۸. [[مشیمیه]] ۲۹. ماهیچه راست بالایی ۳۰. [[شبکیه]]]]علاوه بر این قسمت‌ها می‌توان گفت رنگ چشم به ملانین در داخل چشم مربوط است. اگر تعداد ملانین‌ها کم باشد رنگ چشم روشن و اگر زیاد باشد رنگ چشم تیره می‌شود.
@@ خط ۳۰: / خط ۳۰: @@
 == صلبیه ==
-پرده‌ای ضخیم ، محکم و سفیدرنگ است که قسمت بیرونی کره چشم را پوشانیده و ضخامت آن از عقب به جلو به‌تدریج کاسته می‌شود. سطح درونی آن قهوه‌ای رنگ و مجاور مشیمیه است.
+پرده‌ای ضخیم، محکم و سفیدرنگ است که قسمت بیرونی کره چشم را پوشانیده و ضخامت آن از عقب به جلو به‌تدریج کاسته می‌شود. سطح درونی آن قهوه‌ای رنگ و مجاور مشیمیه است.
 صلبیه در جلوی چشم مسطح شده و قرنیه را بوجود می‌آورد.
@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 == عنبیه ==
 عنبیه به صورت یک حلقه مدور دور مردمک است. (اگر به چشم فردی از روبرو نگاه کنیم قسمت سفید رنگ، صلبیه و قسمت رنگی چشم عنبیه نام دارد). عنبیه ازطریق مشیمیه که شامل رگ‌های خونی فراوانی هست تشکیل شده‌است. قسمت جلویی مشیمیه به شکلی رنگین هست که عنبیه نام دارد.
-در عنبیه دانه‌های رنگی وجود دارد که حاوی ملانین‌اند. تراکم این دانه ها، رنگ چشم را تعیین می‌کند.
+در عنبیه دانه‌های رنگی وجود دارد که حاوی ملانین‌اند. تراکم این دانه‌ها، رنگ چشم را تعیین می‌کند.
 == عدسی ==
-عدسی چشم کپسولی برآمده(محدب) است و جزئی شفاف از ساختار چشم است که همراه با قرنیه، پرتوهای نور را شکسته و آن‌ها را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند. برآمدگی(تحدب) عدسی با انقباض [[ماهیچه مژگانی|ماهیچهٔ مژگانی]] تغییر می‌کند. به‌طوری‌که هنگام دیدن اجسام نزدیک، با انقباض ماهیچه‌های مژگانی، عدسی ضخیم می‌شود. وقتی به اجسام دور نگاه می کنیم با استراحت این ماهیچه ها، عدسی باریکتر می‌شود. به این ترتیب، تصویر در هر حالت رو شبکیه تشکیل می‌شود(نه جلوتر و نه عقب‌تر)  این فرایندها تطابق نام دارد.
+عدسی چشم کپسولی برآمده (محدب) است و جزئی شفاف از ساختار چشم است که همراه با قرنیه، پرتوهای نور را شکسته و آن‌ها را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند. برآمدگی (تحدب) عدسی با انقباض [[ماهیچه مژگانی|ماهیچهٔ مژگانی]] تغییر می‌کند. به‌طوری‌که هنگام دیدن اجسام نزدیک، با انقباض ماهیچه‌های مژگانی، عدسی ضخیم می‌شود. وقتی به اجسام دور نگاه می‌کنیم با استراحت این ماهیچه‌ها، عدسی باریکتر می‌شود. به این ترتیب، تصویر در هر حالت رو شبکیه تشکیل می‌شود (نه جلوتر و نه عقب‌تر) این فرایندها تطابق نام دارد.
 == زجاجیه ==
@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 == مشیمیه ==
-مشیمیه یکی از لایه‌های ساختمان چشم است که بین صلبیه و شبکیه قرار گرفته‌است. این لایهٔ رنگ‌دانه‌دار حاوی مویرگ‌های فراوانی است که تغذیهٔ عنبیه و سلول‌های گیرندهٔ نور شبکیه را بر عهده دارد. مشیمیه در جلوی چشم، بخش رنگین چشم یعنی عنبیه را به وجود می‌آورد. همچنین رنگدانه ی سیاه ملانین موجود در سلول‌های مشیمیه، برای جلوگیری از بازتاب نور و دید واضح، لازم است.
+مشیمیه یکی از لایه‌های ساختمان چشم است که بین صلبیه و شبکیه قرار گرفته‌است. این لایهٔ رنگ‌دانه‌دار حاوی مویرگ‌های فراوانی است که تغذیهٔ عنبیه و سلول‌های گیرندهٔ نور شبکیه را بر عهده دارد. مشیمیه در جلوی چشم، بخش رنگین چشم یعنی عنبیه را به وجود می‌آورد. همچنین رنگدانهٔ سیاه ملانین موجود در سلول‌های مشیمیه، برای جلوگیری از بازتاب نور و دید واضح، لازم است.
-افراد زال به‌طور ژنتیکی فاقد رنگدانه اند پرتوهای نور درون کره ی چشم این افراد در جهت‌های گوناگون بازتاب پیدا می‌کنند. در نتیجه این افراد، دید واضحی ندارند.
+افراد زال به‌طور ژنتیکی فاقد رنگدانه اند پرتوهای نور درون کرهٔ چشم این افراد در جهت‌های گوناگون بازتاب پیدا می‌کنند. در نتیجه این افراد، دید واضحی ندارند.
 == شبکیه ==

ن ب و کالبدشناسی عمومی سر و گردن انسان
صورت/پس سر	پیشانی • چشم • گوش • گیجگاه • گونه • چانه • ابرو • پلک • مژه
بینی	منخر • تیغه بینی • غضروف‌های (فرعی بینی، تیغه بینی، پره بینی بزرگ، کناری بینی، پره بینی کوچک، ژاکوبسون) • غدد بویایی
حفره بینی	کوآن • شاخک بینی • تورفتگی وتدی-پرویزنی • تاوله پرویزنی • شکاف نیمه‌هلالی • روزنه فکی • مئای زیرین • اندام ژاکوبسون • سینوس پیرامون بینی
دهان	لب • بوسه‌گاه • آرواره • درز بالی-فکی
دندان	دائمی (پیشین، نیش، آسیاب کوچک، آسیاب) • شیری
زبان	چین‌های شرابه‌ای • شیار میانی • سوراخ سکوم • شیار پایانی • لگام زبان • زبان پیشین • زبان پسین
سق	سخت‌کام • نرم‌کام • درز کامی • پاپی ثنایایی • زبان کوچک • تورفتگی حلقی • قوس‌ها (قوس کامی-زبانی، قوس کامی-حلقی)
غدد بزاقی	غده بناگوشی/مجرای بناگوشی • غده زیرآرواره‌ای/مجرای زیرآرواره‌ای • غده زیرزبانی/مجرای اصلی زیرزبانی
غیره	نیام (نیام جوشی، نیام گیجگاهی، نیام کلاه‌خودی) • فرق سر