گاه‌شمار آینده بسیار دور: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
تفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
اصلاح ارقام
(بدون تفاوت)

نسخهٔ ‏۱۱ آوریل ۲۰۱۵، ساعت ۰۷:۰۷

A dark gray and red sphere representing the Earth lies against a black background to the right of an orange circular object representing the Sun
تصویری از ظاهر کرۀ زمین ظرف ۷ میلیارد سال آینده؛ آن هنگام که خورشید در دوره زندگی خود، واردِ مرحلۀ غول سرخ می‌شود.

با آنکه پیش‌بینی وقایع آینده، هیچگاه نمی‌تواند بطور کامل صددرصد دقیق انجام شود،[۱] با این حال، پیشرفت‌های علمی اخیر در زمینه‌ها و رشته‌های گوناگون، این توانایی را به ما داده است تا شمایی کلی، از وقایعی که در «آیندۀ بسیار دور» رخ خواهند داد، داشته باشیم. این رشته‌های علمی شامل این موارد است: اخترفیزیک که نحوه شکل‌گیری، از بین رفتن و تعامل سیارات و ستارگان را به ما آموخت؛ فیزیک ذرات که نشان داد «ماده» چگونه در کوچکترین اندازه های خود، رفتار می کند؛ زیست شناسی فرگشتی (تکاملی) که تکامل و تغییر حیات را در طول زمان بررسی می کند و زمین‌ساخت صفحه‌ای که نحوه حرکت صفحات زمین و قاره‌ها را در طول اعصار طولانی نشان می‌دهد .

تمامی پیش‌بینی ها در مورد آیندۀ کرۀ زمین، منظومۀ شمسی و گیتی باید منطبق بر قانون دوم ترمودینامیک باشد که می گوید آ‌نتروپی، یا از دست رفتنِ مقدار معینی انرژی که برای انجام کاری، در دسترس است؛ باید با گذر زمان، افزایش یابد.[۲]

ستارگان سرانجام، تمامی ذخیرۀ سوخت هیدروژنی خود را مصرف کرده و خاموش خواهند شد. رویارویی و گذر اجرام فضایی از کنار یکدیگر، سبب خواهد شد، سیاره ها و ستارگان از مدارشان گسیخته و از جای اصلی خود منحرف شوند.[۲]

در نهایت، خودِ ماده هم، دچار واپاشی هسته‌ای خواهد شد و حتی پایدارترین عناصر، به ذرات زیراتمی مبدل خواهند شد.[۳]

دانش کنونی می‌گوید گیتی مسطح است و بنابراین در یک بازۀ زمانی محدود، بر روی خودش فرونخواهد ریخت[۴] اما با در نظرگرفتن این حقیقت که «زمان»، نامحدود و بی نهایت است، احتمال رخداد وقایع ناممکنی نظیر پدیدۀ «مخ بولتزمن» هم دور از ذهن نیست. [۵]

فهرستی که در ذیل مشاهده خواهید کرد، یک محدوده زمانی از ۸۰۰۰ سال به بعد؛[الف] تا یک «آیندۀ بسیار بسیار دور» را، پیش بینی می کند. برخی وقایع و احتمالات جانبی هم در این فهرست آورده شده است تا پاسخی برای بعضی سؤالات رایج باشد. سوالاتی نظیرِ: آیا نسل بشر منقرض خواهد شد؟ آیا ذرات پروتون دچار واپاشی خواهند شد؟ آیا آن هنگام که خورشید به یک غول سرخ مبدل می شود، کرۀ زمین همچنان وجود دارد؟

راهنمای نشانه‌ها

Event is determined via
Astronomy and astrophysics اخترشناسی و اخترفیزیک
Geology and planetary science زمین‌شناسی و سیاره‌شناسی
Biology زیست‌شناسی
Particle physics فیزیک ذرات
Mathematics ریاضیات
Technology and culture فناوری و فرهنگ

آیندۀ زمین، منظومۀ شمسی و گیتی

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Geology and planetary science ۱۰٬۰۰۰ اگر در چندین قرن آینده، در اثر اختلالاتی در حوزۀ آبگیر و دریاچۀ قطبی ویلکس، حیاتِ صفحۀ یخی جنوبگان خاوری به خطر افتد، این مدت زمان لازم است تا آن یخ‌ها بطور کامل آب شوند. سطح آب‌های آزاد ۳ الی ۴ متر بالا خواهد آمد. [۶] (این موضوع یکی از عواقب درازمدت گرمایش جهانی است و با اثرات کوتاه‌مدت آن که منجر به آب شدن صفحات یخی جنوبگان باختری خواهد شد، متفاوت است.)
Astronomy and astrophysics ۲۵٬۰۰۰ یخ‌پهنه‌های شمالی مریخ شروع به آب‌شدن و پس‌روی می کنند چرا که در حدود ۵۰٬۰۰۰ سال، دمای نیمکرۀ شمالی مریخ به دلیل تغییر محوری اوج و حضیض و چرخه‌های میلانکوویچ خود، به حداکثر خود می‌رسد. [۷][۸]
Astronomy and astrophysics ۳۶٬۰۰۰ کوتوله سرخ موسوم به راس ۲۴۸ از فاصله ۳/۰۲۴ سال نوری زمین گذر خواهد کرد و نزدیکترین ستاره به خورشید خواهد بود. [۹] حدود ۸۰۰۰ سال طول خواهد کشید تا این ستاره کوچک، دور شود و آنگاه آلفا قنطورس و ای‌سی+۷۹ ۳۸۸۸ به ترتیب، نزدیک ترین ستاره ها به خورشید خواهند بود. [۹] (اینجا را ببینید).
Geology and planetary science ۵۰٬۰۰۰ دورانِ مابین یخ‌بندان فعلی خاتمه خواهد یافت[۱۰] و زمین وارد یک دورۀ یخگیری و عصر یخبندان دیگر خواهد شد که این موضوع هیچ ارتباطی به اثراتِ سوءِ گرم شدن فعلی زمین ندارد.

آبشار نیاگارا موجب فرسایش ۳۲ کیلومتر باقیمانده تا دریاچه ایری شده و خود از بین خواهد رفت.[۱۱]

دریاچه‌های یخچالی متعددی که اینک در سپر کانادا وجود دارند، همگی در اثر ایزوستازی، فرسایش تدریجی و بالا آمدن لایه های زمین متعاقب عصر یخبندان، از بین خواهند رفت.[۱۲]

Astronomy and astrophysics ۵۰٬۰۰۰ طول روز ژولیوسی که برای ثبت دقیق زمان در ستاره‌شناسی بکار می رود، به ۸۶۴۰۱ ثانیه در دستگاه اس‌آی می رسد که علتش نیروی کشندی کره ماه بر چرخش زمین است. به همین دلیل، باید بطور روزانه یک ثانیه کبیسه به ساعت‌ها اضافه شود. [۱۳]
Astronomy and astrophysics ۱۰۰٬۰۰۰ حرکت خاص ستارگان در کره آسمان که ناشی از حرکت آنها در کهکشان است بسیاری از صور فلکی را غیرقابل تشخیص خواهد ساخت. [۱۴]
Geology and planetary science ۱۰۰٬۰۰۰[ب] کرۀ زمین دچار یک انفجار اَبَرآتشفشانی خواهد شد و در حدود ۴۰۰ کیلومتر مکعب، گداختۀ آتشفشانی بیرون خواهد ریخت. [۱۵]
Biology ۱۰۰٬۰۰۰ کرم‌های خاکی بومیِ شمالِ آمریکا همچون «مگاسکولیده» از آمریکا به سمت شمال‌غربی و مرزهای کانادا مهاجرت کرده و از یخسار لارنتی سردر خواهند آورد؛ با این فرض که، سرعت حرکتشان ۱۰ متر در سال باشد. [۱۶] (البته کرم‌های خاکی مهاجم و غیربومی، خیلی قبل‌تر از اینها و در مدت زمانی کوتاه‌تر، توسط انسان به این مکان آورده شد و اختلالاتی را در اکوسیستم این منطقه ایجاد خواهند کرد.)
Geology and planetary science ۱۰۰٬۰۰۰+ در نتیجۀ یکی از اثرات درازمدت گرم‌شدن زمین، ۱۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای مردم‌زاد در وضعیتی پایدار در اتمسفر زمین، باقی خواهند ماند. [۱۷]
Geology and planetary science ۲۵۰٬۰۰۰ «لوئی‌هی» که جوان‌ترین قلۀ آتشفشان در رشته کوه‌های «هاوائین-امپرر» است، از زیر آب بیرون آمده و مبدل به یک جزیرۀ آتشفشانی نوظهور خواهد شد. [۱۸]
Astronomy and astrophysics ۱۰۰٬۰۰۰[ب] ستاره فراغول وی‌وای سگ بزرگ احتمالاً در جریان یک فرانواختر منفجر خواهد شد. [۱۹]
Astronomy and astrophysics ۵۰۰٬۰۰۰[ب] کرۀ زمین مورد اصابت یک شها‌ب‌سنگ به قطر یک کیلومتر واقع خواهد شد، مشروط بر آنکه انسان با تکنولوژی موجود در آن روزگار، نتواند مسیر حرکت آن را منحرف و تغییر دهد.[۲۰]
Geology and planetary science ۵۰۰٬۰۰۰ سطح منطقه پر فراز و نشیب پارک ملی بدلندز در ایالت داکوتای جنوبی بطور کامل دچار فرسایش شده و مسطح خواهد شد. [۲۱]
Geology and planetary science ۹۵۰٬۰۰۰ «میتی‌ئور کری‌تر» که یک دهانۀ برخوردِ شهاب‌سنگی بزرگ در ایالت آریزوناست، دچار فرسودگی کامل خواهد شد. [۲۲]
Geology and planetary science ۱ میلیون[ب] در این زمان، کرۀ زمین احتمالاً دچار یک انفجار ابرآتشفشان خواهد شد، به حدی که حدود ۳۲۰۰ کیلومتر مکعب، گدازۀ آتشفشانی بیرون خواهد ریخت و از این لحاظ، قابل مقایسه با ابرآتشفشان توبا خواهد بود که حدود ۷۵۰۰۰ سال قبل رخ داد. [۱۵]
Astronomy and astrophysics ۱ میلیون[ب] حداکثر زمان تخمینی که ابرغول سرخ شبان‌شانه (اِبط‌الجوزا) در یک فرانواختر منفجر خواهد شد. انفجار چنان عظیم است که در روز روشن هم با چشم غیرمسلح، قابل رویت خواهد بود. [۲۳][۲۴]
Astronomy and astrophysics ۱٫۴ میلیون ستارۀ گلیز ۷۱۰ از فاصلۀ حدود ۱/۱ سال نوری خورشید عبور می‌کند. این موضوع به‌دلیل ایجاد آشفتگی و انحراف مداری در اجرام فضایی موجود در ابر اورت، موجب افزایش احتمال بارش شهاب‌سنگی به سوی منظومۀ شمسی خواهد شد. [۲۵]
Biology ۲ میلیون مدت زمانی که لازم است تا صخره‌های مرجانی نابودشده در اثر اسید‌ شدن آب اقیانوس‌ها (توسط انسان)، دوباره ساخته شده و حیاتی نو پیدا کنند. [۲۶]
Geology and planetary science ۲ میلیون+ گرند کنیون فرسایش بیشتری خواهد یافت و عمق آن افزایش یافته و عملاً به یک درۀ پهن مبدل خواهد شد که توسط رودخانه کلرادو احاطه شده است. [۲۷]
Astronomy and astrophysics ۲٫۷ میلیون این مدت زمان، میانگین نیمه‌عمر سانتور است. این ریزستاره‌ها، به‌سببِ اثرات متقابل جاذبه‌ای سیاره‌های بیرونی، ناپایدار هستند. [۲۸]
Astronomy and astrophysics ۸ میلیون فوبوس به ۷۰۰۰ کیلومتری مریخ می رسد که برای آن «حد روش» محسوب می شود و به دلیلِ نیروی گرانش مریخ، دچار تغییر شکل شده و از حالت قمر، به یک حلقۀ محتوی ذرات فضایی مبدل می شود و بدور مریخ می چرخد. [۲۹]
Geology and planetary science ۱۰ میلیون درۀ در حالِ توسعۀ «ایست اَفریکن ریفت» در اثر طغیان دریای سرخ پُر از آب خواهد شد و بدین ترتیب یک حوزۀ اقیانوسی جدید، قاره آفریقا را به دو نیم تقسیم خواهد کرد و صفحه آفریقا مبدل به دو «صفحۀ سومالی» و «صفحۀ نوبین» خواهد شد. [۳۰]
Biology ۱۰ میلیون مدت زمان تخمینی که لازم است متعاقب یک انقراض هولوسن، «تنوع زیستی» دیگربار و از نو، تجدید حیات کند؛ مشروط بر آنکه شدت و حدت این آن انقراض، همانند ۵ رویداد انقراض قبلی باشد. [۳۱]

حتی اگر یک انقراض عمومی و کلی رخ ندهد، بیشتر گونه های جانداران طی این مدت، با در نظر گرفتن «نرخ انقراض طبیعی» خود از بین خواهد رفت و کلادها گونه‌های جدیدی از حیات را بوجود خواهند آورد. [۳۲] (هرچند بدون وقوع انقراض کلی هم، یک بحران زیست‌محیطی رخ خواهد داد که میلیون‌ها سال زمان لازم دارد تا ترمیم و بازسازی شود).

Astronomy and astrophysics ۱۱ میلیون حلقۀ دور مریخ (ناشی از خرد شدن قبلیِ قمرِ فوبوس) به سطح مریخ اصابت خواهد کرد. [۲۹]
Geology and planetary science ۵۰ میلیون سواحل کالیفرنیا دچار فرورانش به سمت «درازگودالِ الوشن» خواهد شد که علت آن، حرکت آن به سمت شمال و در امتداد گسل سان آندریاس است. [۳۳]

برخورد آفریقا با اوراسیا، حوضه مدیترانه را خواهد بست و موجب پدید آمدن یک رشته کوه مشابه هیمالیا خواهد شد. [۳۴]

بیشترِ قلل رشته‌کوه آپالیشین در اثر فرسایش از بین خواهد رفت[۳۵] و سرعت فرسایش ۷/۵ واحد بابنوف خواهد بود؛ اما توپوگرافی منطقه افزایش خواهد یافت، چراکه سرعت عمیق‌تر شدن دره‌ها، دو برابر این مقدار فرسایش کوه‌ها خواهد بود. [۳۶]

Geology and planetary science ۵۰ تا ۶۰ میلیون رشته‌کوه‌های راکی در کشور کانادا، فرسوده و بکلی از بین خواهد رفت به نحوی که مبدل به منطقه ای مسطح خواهد شد؛ مشروط بر آنکه، نرخ فرسایش، ۶۰ واحد بابنوف باشد. [۳۷] (رشته‌کوه‌های راکی کشور آمریکا، با سرعت کمتری دچار فرسایش و تخریب خواهند شد. [۳۸])
Geology and planetary science ۵۰ تا ۴۰۰ میلیون مدت زمانی که طی آن، کرۀ زمین تمام ذخایر سوخت فسیلی خود را از دست خواهد داد. [۳۹]
Geology and planetary science ۸۰ میلیون بیگ آیلند آخرین بخشی از مجمع‌الجزایر هاوایی است که طی این زمان، به زیرِ امواج اقیانوس آرام خواهد رفت. [۴۰]
Astronomy and astrophysics ۱۰۰ میلیون[ب] کرۀ زمین احتمالاً مورد اصابت یک شهاب سنگ واقع خواهد شد که اندازۀ آن، به بزرگی شهاب‌سنگی خواهد بود که حدود ۶۵ میلیون سال پیش، موجب رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن گردید. [۴۱]
Geology and planetary science ۱۰۰ میلیون حداکثر طول عمر حلقه‌های زحل با در نظر گرفتن وضعیت فعلی شان[۴۲]
Mathematics ۲۳۰ میلیون پس از این مدت، مدار حرکت سیارات بدلیل محدودیت ناشی از «زمان لیاپانف»، قابل پیش‌بینی نخواهد بود. [۴۳]
Astronomy and astrophysics ۲۴۰ میلیون منظومه شمسی از مکان فعلی خود، یک دور کامل به دور مرکز کهکشانی خواهد زده است. [۴۴]
Geology and planetary science ۲۵۰ میلیون تمام قاره‌های کرۀ زمین به‌هم خواهند چسبید و یک ابرقاره ایجاد خواهد شد. سه حالت ممکن از این اتصال را، «آماسیا»، «نووپانجه‌آ» و «پانجه‌آ اولتیما» نامگذاری کرده‌اند. [۴۵][۴۶]
Geology and planetary science ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون ابرقاره حاصله («آماسیا»، «نووپانجه‌آ» و «پانجه‌آ اولتیما») از هم خواهد گسیخت.[۴۶]
Astronomy and astrophysics ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون[ب] مدت زمان تخمینی برای وقوع یک «انفجار پرتوی گاما» یا یک «سوپرنووای گسترده و پرانرژی» در فاصله ۶۵۰۰ سال نوری از کرۀ زمین؛ که لایه ازون را از بین برده و منجر به انقراض تمام گونه‌های جانداران خواهد شد؛ مشروط بر آنکه فرضیۀ پیشین درباره آغاز «رویداد انقراض اردویسین-سیلورین» در اثرِ یک چنین انفجاری، صحیح باشد. در ضمن، سوپرنووا باید نسبت به کرۀ زمین در موقعیت مکانی خاصی قرار گیرد تا هرگونه تأثیر منفی بر کرۀ زمین، حادث شود. [۴۷]
Astronomy and astrophysics ۶۰۰ میلیون «شتاب کشندی»، کرۀ ماه را، آن اندازه از زمین دور می‌کند که دیگر خورشیدگرفتگی امکان‌پذیر نخواهد بود.[۴۸]
Geology and planetary science ۶۰۰ میلیون افزایش شدت روشنایی خورشید، «چرخۀ کربنات-سیلیکات» را مختل خواهد کرد. با افزاشی شدت نور خورشید، سطوح صخره‌ها و سنگ‌ها، دچار هوازدگی خواهد شد و این موضوع خود منجر به بدام افتادن کربن دی‌اکسید به صورت «کربنات» در درون خاک خواهد شد. با تبخیر آب از سطح زمین، سنگ‌ها سخت‌تر می‌شوند و حرکات صفحات درونی زمین کُند‌تر شده و تدریجاً متوقف خواهند شد. به دلیل عدم فعالیت آتشفشان‌ها و به‌تبعِ آن، عدم بازیافت «کربن» به‌درونِ اتمسفر، سطح کربن دی‌اکسید افت خواهد کرد.[۴۹]در این مدت سطح کربن دی‌اکسید آنچنان کاهش خواهد یافت که دیگر فرآیند «تثبیت کربن در گونه‌های سه‌کربنه» (در دستگاه فتوسنتز) مقدور نخواهد بود و تمامی گیاهانی که از راه «فتوسنتز سه‌کربنه» به حیات خود ادامه می دهند (یعنی ۹۹ درصد گیاهان امروزی) از بین خواهند رفت. [۵۰]
Geology and planetary science ۸۰۰ میلیون کاهش سطح کربن دی‌اکسید به آن حدی می رسد که دیگر فرآیند «تثبیت کربن در گونه‌های چهارکربنه» (در دستگاه فتوسنتز) هم مقدور نخواهد بود. [۵۰] اکسیژن آزاد و لایه ازون بکلی از اتمسفر کرۀ زمین محو خواهند شد و حیات چندسلولی از بین خواهد رفت.[۵۱]
Geology and planetary science ۱ میلیارد[پ] در این مدت، شدت نور خورشید به میران ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت و میانگین دمای سطح کرۀ زمین به حدود ۳۲۰ کلوین (۴۷ درجۀ سانتی‌گراد) خواهد رسید. اتمسفر همچون «گلخانه‌ای مرطوب» خواهد شد و آب اقیانوس‌ها تبخیر شده و به فضا خواهد رفت. [۵۲] تکه‌های بسیار کوچکی از آب در آب‌گیرها باقی خواهد ماند و امکان حیات را اینجا و آنجا، به گونه‌های سادۀ زیستی، خواهد داد. [۵۳][۵۴]
Geology and planetary science ۱٫۳ میلیارد به دلیل فقدان، کربن دی‌اکسید، حیات یوکاریوت‌ها متوقف خواهد شد. تنها پروکاریوت‌ها باقی خواهند ماند.[۵۱]
Geology and planetary science ۱٫۵ تا ۱٫۶ میلیارد بواسطۀ افزایش شدت نور خورشید، «دامنه زندگی پیرا-ستاره‌ایِ» آن، گسترش خواهد یافت. با افزایش سطح کربن دی‌اکسید در جو مریخ، دمای آن مشابه با دمای کرۀ زمین در عصر یخبندان خواهد شد.[۵۱][۵۵]
Geology and planetary science ۲٫۳ میلیارد هسته بیرونی کرۀ زمین، منجمد خواهد شد و هسته درونی آن با سرعت فعلی ۱ میلی‌متر در سال، رشد خواهد کرد. [۵۶][۵۷] چون دیگر «هسته بیرونی مایع‌مانندِ» زمین وجود ندارد، میدان مغناطیسی زمین هم از بین خواهد رفت و ذرات بارداری که از خورشید نشأت می گرفتند، از جو زمین محو خواهند شد.[۵۸]
Geology and planetary science ۲٫۸ میلیارد دمای سطحی کرۀ زمین، حتی در قطب‌های شمال و جنوب، به حدود ۴۲۰ کلوین (۱۴۷ درجۀ سانتی‌گراد بالای صفر) خواهد رسید. حالا دیگر، موجودات تک‌سلولی اندکی که در دسته‌جات و محیط‌های کوچک و پراکنده همچون آب‌های موجود در ارتفاعات بالا یا غارهای زیرزمینی، زندگی می کردند، بکلی از بین خواهند رفت. [۴۹][۵۹][ت]
Astronomy and astrophysics ۳ میلیارد میانگین زمانی که در طی آن، افزایش فاصلۀ ماه از زمین، اثرات سودمند تثبیت‌کنندگی‌اش را روی «انحراف محوری» زمین، کاهش خواهد داد. در نتیجه، «سرگردانی قطبی حقیقی» کرۀ زمین شدت یافته و حتی دچار بی‌نظمی شدید و هرج‌و‌مرج خواهد گشت. [۶۰]
Astronomy and astrophysics ۳٫۳ میلیارد ۱ درصد احتمال دارد طی این مدت، مدار حرکتی سیارۀ عطارد آنچنان طویل گردید که منجر به برخوردش با سیارۀ زهره شود. این موضوع موجب درهم‌ریختگی بخش‌های داخلی منظومۀ شمسی و احتمال برخورد سیارات آن با کرۀ زمین خواهد شد. [۶۱]
Geology and planetary science ۳٫۵ میلیارد شرایط سطح کرۀ زمین، مشابه شرایط فعلی سطح سیارۀ زهره خواهد شد. [۶۲]
Astronomy and astrophysics ۳٫۶ میلیارد قمر سیارۀ نپتون، تریتون، واردِ «حد روش» خود خواهد شد و پس از فروپاشی، یک حلقه سیاره‌ای مشابه حلقه‌های زحل ایجاد خواهد کرد. [۶۳]
Astronomy and astrophysics ۴ میلیارد میانگین مدت زمانی که کهکشهان آندرومدا با کهکشان راه شیری برخورد خواهد کرد و یک کهکشهان تلفیقی به نام «میلکومِدا» ایجاد خواهد شد. [۶۴] انتظار بر آن است که در این برخورد، آسیبِ چندانی، به سیارات منظومۀ شمسی وارد نخواهد شد.[۶۵][۶۶][۶۷]
Astronomy and astrophysics ۵ میلیارد با اتمام هیدروژن در هستۀ خود، خورشید از منحنی «رشته اصلی» خارج می شود و به سمتِ تبدیل به یک «غول سرخ» می‌رود. [۶۸]
Astronomy and astrophysics ۷٫۵ میلیارد با افزایش اندازۀ خورشید، کرۀ زمین و مریخ دچار پدیدۀ قفل جزر و مدی خواهند شد. [۵۵]
Astronomy and astrophysics ۷٫۵۹ میلیارد کرۀ زمین و ماه به احتمال قوی در اثر افتادن به داخل خورشید (که در حال افزایش اندازه و حجم است) از بین خواهند رفت. در این زمان، خورشید در حال نزدیک شدن به بیشینه مرحلۀ غول سرخی خود است و قطرش نزدیک به ۲۵۶ برابر قطر کنونی‌اش خواهد بود. [۶۸][ث] پیش از این برخورد نهایی، ماه واردِ «حد روش» خود خواهد شد و پس از فروپاشی یک حلقه سیاره‌ای بدور زمین ایجاد می کند و البته بیشتر خرده‌های آن به روی سطح زمین خواهد افتاد. [۶۹]
Astronomy and astrophysics ۷٫۹ میلیارد خورشید به مرز غول سرخی خود در نمودار هرتسپرونگ-راسل می‌رسد و قطرش به ۲۵۶ برابر قطر فعلی می‌رسد. [۷۰] در جریان این افزایش اندازه، عطارد و زهره و کرۀ زمین، همگی از بین خواهند رفت. [۶۸]

در این مدت، دمای سطح تیتان (قمر سیارۀ زُحل) به آن حدی می رسد که برای حیات موجودات ضروری است. [۷۱]

Astronomy and astrophysics ۸ میلیارد خورشید مبدل به یک کوتوله سفید کربن-اکسیژن می شود و حجمش به حدود ۵۴٫۰۵ درصد فعلی، می‌رسد. [۶۸][۷۲][۷۳][ج]
Astronomy and astrophysics ۲۲ میلیارد با در نظر گرفتن فرضیۀ انرژی تاریک و «معادله حالت» ۱٫۵-، مه‌گسست رخ داده و جهان به پایان خواهد رسید. [۷۴] در حال حاضر، مشاهدۀ سرعت حرکت خوشه‌های کهکشانی با تلسکوپ فضایی چاندرا این احتمال را مورد تردید قرار داده است. [۷۵]
Astronomy and astrophysics ۵۰ میلیارد اگر کرۀ زمین و ماه در این مدت بداخل خورشید نافتاده و نابود نشده باشند، دچار پدیدۀ قفل جزر و مدی با یکدیگر خواهند شد و این بدان معناست که فقط یک وجه یکدیگر را خواهند دید. [۷۶][۷۷] از آن پس، اثرات کششی خورشید، سبب خواهد شد تکانه زاویه‌ای این دو بهم بخورد و مدار کرۀ ماه دچار زوال و چرخش زمین به دور خودش، شتاب بیشتری بگیرد.[۷۸]
Astronomy and astrophysics ۱۰۰ میلیارد انبساط جهان سبب خواهد شد تمامی کهشکشان‌های آن‌سویِ گروه محلی کهکشان راه شیری، ماورایِ «افق نور کهکشهانی» واقع شده و دیگر با تکنولوژی کنونی، قابل رصد و ردیابی نباشند. [۷۹]
Astronomy and astrophysics ۱۵۰ میلیارد تابش زمینه کیهانی رو به سردی رفته و دمایش از حد کنونی آن نیز که حدود ۲٫۷ کلوین تا ۰٫۳ کلوین است کمتر خواهد شد و بدیت ترتیب، دیگر با تکنولوژی کنونی، قابل رصد و ردیابی نیست.[۸۰]
Astronomy and astrophysics ۴۵۰ میلیارد میانگین مدت زمانی که طی آن، حدود ۴۷ کهکشان [۸۱] در «گروه محلی» به یکدیگر خواهند پیوست و یک کهکشان بزرگتر ایجاد خواهند کرد. [۳]
Astronomy and astrophysics ۸۰۰ میلیارد مدت زمانی که در آن تابش نور از کهکشان تلفیقی «میلکومدآ» رو به کاهش خواهد رفت که علتش، تبدیل غول‌های سرخ به «غول آبی» و گذر از فاز «حداکثر درخشندگی» خود است. [۸۲]
Astronomy and astrophysics ۱۰۱۲ (۱ تریلیون) کمترین زمانی که پیش‌بینی می شود زایش ستارگان به دلیل مصرف تمامی گازهای کهکشانی مورد نیاز برای این زایش، پایان خواهد یافت. [۳]

انبساط جهان با فرض یک چگالی انرژی تاریک ثابت، طول‌موجِ امواجِ مایکروویوِ پس‌زمینۀ کیهانی را ۱۰۲۹ برابر می‌کند و در نتیجه از افق نوری کیهانی خارج ساخته و تمام شواهد موجود برای مه‌بانگ را غیرقابل رصد و ردیابی می‌نماید. با این حال، همچنان می‌توان انبساط جهان را با استفاده از «ستارگان فراسریع» اثبات و اندازه گیری نمود. [۷۹]

Astronomy and astrophysics ۳×۱۰۱۳ (۳۰ تریلیون) زمان تقریبی برای آنکه ستارگان کهکشان‌هایی که در همسایگی هم قرار دارند، از نزدیکی یکدیگر عبور کنند. هرگاه دو ستاره (یا بقایای ستاره ای) از کنار هم عبور می کنند، این احتمال وجود دارد که مدار آنها بهم بخورد و از مسیر همیشگی خود منحرف و خارج شوند. بطور معمول، هرچه سیاره ای به خورشید خود (ستارۀ مادر خود) نزدیکتر باشد، احتمال خارج شدنش از مدار به سبب اثرات جاذبه ای آن ستارۀ مادر، کمتر است. [۸۳]
Astronomy and astrophysics ۱۰۱۴ (۱۰۰ تریلیون) بیشترین زمان تخمینی برای پایان یافتن زایش ستارگان در گیتی. [۳] در این زمان، «عصر ستاره‌زایی» خاتمه یافته و جهان وارد «عصر زوال» می گردد و دیگر هیدروژن آزاد برای ساخت ستارگان جدید وجود ندارد و ستارگان موجود نیز، سوخت خود را تمام کرده و رو به نابودی می روند.[۲]
Astronomy and astrophysics ۱٫۱–۱٫۲×۱۰۱۴ (۱۱۰–۱۲۰ تریلیون) مدت زمانی که طی آن، تمام ستارگان گیتی، سوخت خود را مصرف کرده اند (پُرعمرترین ستارگان، یعنی غول‌های سرخ کم‌جرم، طول عمری در حدود ۲۰-۱۰ تریلیون سال دارند). [۳] پس از این زمان، آنچه باقی ماند عبارت است از بقایای ستاره‌ای (کوتوله‌های سفید، ستارگان نوترونی و سیاهچاله‌های ستاره‌وار). کوتوله‌های قهوه‌ای نیز باقی می مانند.

برخورد مابین کوتوله‌های قهوه‌ای موجب ساخت تعداد اندکی غول سرخ خواهد شد. بطور متوسط حدود ۱۰۰ ستاره در کهکشان، خواهد درخشید. برخورد بقایای ستاره‌ای موجب بوجود آمدن گاه به گاهِ ابرنواختر خواهد شد. [۳]

Astronomy and astrophysics ۱۰۱۵ (۱ کوادریلیون) زمان تخمینی برای آنکه عبور ستارگان از نزدیکی هم، موجب کسیختگی مدار حرکت سیارات منظومه ای (از جمله منظومه شمسی) شود. [۳]

در این زمان، خورشید آنچنان سرد شده است که دمایش به ۵ درجه بالای صفر مطلق رسیده است. [۸۴]

Astronomy and astrophysics ۱۰۱۹ تا ۱۰۲۰ (۱۰–۱۰۰ کینتیلیون) مدت زمان تقریبی که در آن ۹۹٪-۹۰٪ کوتوله‌های قهوه‌ای و بقایای ستاره‌ای (از جمله خورشید) از کهشکشان منظومه شمسی به بیرون پرتاب خواهند شد. توضیح آنکه وقتی دو جرم آسمانی از کنار هم عبور می کنند، نوعی مبادلۀ انرژیِ مداری، بین آنها رخ داده و آنهایی که جرم کمتری دارند، انرژی دریافت می‌کنند. وقتی این عبور کردن‌ها از نزدیکی هم، تکرار شود، اجرامی که جرم کمتری دارند، آن اندازه انرژی دریافت می‌کنند که آنان را به بیرون از کهکشان پرتاب کند. این پدیده سبب می شود که یک کهکشان، در نهایت، تمام کوتوله‌های قهوه‌ای و بقایای ستاره‌ای درون خود را به بیرون پرتاب کند. [۳][۸۵]
Astronomy and astrophysics ۱۰۲۰ (۱۰۰ کینتیلیون) مدت زمان تخمینی که طی آن، زمین به سبب زوال مداری ناشی از تابش موج گرانشی، با خورشید که اینک به یک کوتوله سیاه مبدل گشته، تصادم و برخورد خواهد کرد، [۸۶] مشروط بر آنکه، پیشتر از این، زمین به دلیل نیروهای گرانشی سایر اجرام آسمانی از محور خود خارج نشده و یا در اثر افزایش حجم خورشید، توسط آن بلعیده نشده باشد. [۸۶]
Astronomy and astrophysics ۱۰۳۰ مدت زمانی که لازم است تا آن معدود ستاره هایی که از کهکشان‌هایشان، به بیرون پرتاب نشده اند (حدود ۱۰٪-۱٪ ستارگان) بداخل سیاه‌چاله کلان‌جرم مرکز کهکشان‌شان سقوط کنند. در این زمان و به سبب موج گرانشی، ستارگان دوتایی به روی یکدیگر و سیاره‌ها به روی ستارگان مربوطه، سقوط خواهند کرد و تنها اجرام آسمانی منفرد و تک‌افتاده (کوتوله‌های قهوه‌ای، بقایای ستاره‌ای، سیارات پرتاب‌شده به بیرون و سلاه‌چاله‌ها) در گیتی باقی خواهد ماند. [۳]
Particle physics ۲×۱۰۳۶ مدت زمانی که لازم است تا تمام ذرات هسته‌ای موجود در گیتی تجزیه شده و از بین برود؛ با فرض آنکه کوتاه‌ترین زمان لازم برای واپاشی پروتون، یعنی (۸٫۲×۱۰۳۳ سال) را در نظر بگیریم. [۸۷][۸۸][چ]
Particle physics ۳×۱۰۴۳ مدت زمانی که لازم است تا تمام ذرات هسته‌ای موجود در گیتی تجزیه شده و از بین برود؛ با فرض آنکه بلندترین زمان لازم برای واپاشی پروتون، یعنی (۱۰۴۱ سال) را در نظر بگیریم،[۳] و مشروط بر آنکه فرض کنیم مه‌بانگ منجر به تورم کیهانی شده و دقیقاً همان فرآیندی که منجر بر غلبۀ تعداد «باریون» بر «آنتی-باریون» شد، همان نیز موجوب تجزیه پروتون شود [۸۸][چ] در این هنگام، اگر واقعاً پروتون ها تجزیه شوند، «عصر سیاه‌چاله‌ها» آغاز خواهد شد، دوره ای که فقط سیاه‌چاله‌ها،در کیهان باقی مانده است و هیچ چیز دیگری نیست. [۲][۳]
Particle physics ۱۰۶۵ اگر فرض کنیم که پروتون‌ها تجزیه و دچار زوال نگردند، مدت زمان تقریبی که لازم است تا سنگ‌ها، اتم‌ها و مولکول‌هایشان را از طریق تونل‌زنی کوانتومی بازآرایی کنند. در این هنگام، تمام مواد بصورت «مایع» خواهند بود. [۸۶]
Particle physics ۵٫۸×۱۰۶۸ مدت زمانی که لازم است تا یک سیاهچاله ستاره‌وار با جرمی معادل ۳ جرم خورشیدی، در اثر پدیدۀ تابش هاوکینگ تجزیه شده و به ذرات بنیادی مبدل گردد. [۸۹]
Particle physics ۱٫۳۴۲×۱۰۹۹ زمانی تقریبی برای آنکه سیاه‌چالۀ مرکزی «اس۵ ۸۱+۰۰۱۴» که تاکنون (سال ۲۰۱۵ میلادی) با جرمی در حدود ۴۰ میلیارد جرم خورشیدی، دومین جرمِ آسمانی سنگین‌وزن تمام عالم محسوب می شود، در اثر «تابش هاوکینگ» از هم بپاشد. [۸۹] ؛ با این فرض که تکانه زاویه‌ای آن صفر باشد. (سیاه‌چالۀ غیرچرخان). بااینحال، این سیاه‌چاله هم‌اکنون رشدی پیوسته دارد و در نتیجه از بین‌رفتن آن، ممکن است بیش از زمانی که در ستون سمت چپ ذکر شده، بطول بیانجامد.
Particle physics ۱٫۷×۱۰۱۰۶ مدت زمانی که یک ابرسیاه‌چاله با جرمی در حدود ۲۰ تریلیون جرم خورشیدی لازم دارد تا در اثر «تابش هاوکینگ» از هم بپاشد. [۸۹] در این زمان، «عصر سیاه‌چاله‌ها» به پایان می رسد. پس از این زمان، اگر پروتون‌ها واقعاً دچار واپاشی شوند، گیتی وارد «عصر تاریکی» می شود که در آن تمامی اجسام، به ذرات زیراتمی تجزیه شده و تدریجاً انرژی درونی خود را از دست داده و طی پدیدۀ مرگ گرمای کیهان به پائین‌ترین و آخرین سطح انرژی خود می رسند.[۲][۳]
Particle physics ۱۰۲۰۰ بیشینه زمانی که در آن تمام نوکلئون‌ها در عالم هستی، تجزیه خواهند شد. اگر این تجزیه، از طریق مکانسیم فوق‌الذکر نباشد، از طریق یکی از چند مکانیسم مختلفی که فیزیک ذرات مدرن (سیاه‌چاله‌های مجازی، سفالرون و غیره)، پیش بینی کرده، ظرف ۱۰۴۶ تا ۱۰۲۰۰ رخ خواهد داد. [۳]
Particle physics ۱۰۱۵۰۰ اگر فرض کنیم که پروتون‌ها دچار واپاشی نشوند، مدت زمانی که طول می کشد تا تمام مواد باریونی یا به هم می‌پیوندند و آهن-۵۶ را پدید می آورند، یا آنکه از یکی از عناصر با جرم بالاتر تجزیه شده و آهن-۵۶ را می‌سازند. [۸۶] ( را ببینید. ستاره آهنی)
Particle physics [ح][خ] کمترین زمان تخمینی، برای آنکه تمام اجسامی که جرمشان از حد «جرم پلانک» بیشتر است، در اثر فرایند تونل‌زنی کوانتومی به سیاه‌چاله مبدل گردند، مشروط بر آنکه واپاشی پروتون رخ نداده باشد ویا سیاه‌چاله مجازی ایجاد نشده باشد. [۸۶] در چنین زمان طولانی و وسیعی، حتی «ستاره های آهنی» بسیار پایدار هم از طریق فرآیند تونل‌زنی کوانتومی تجزیه خواهند شد. نخست ستاره‌های آهنی‌ای که جرم کافی دارند، در طریق این فرآیند به ستارگان نوترونی مبدل می شوند. سپس ستارگان نوترونی و تمام ستاره های آهنی باقیمانده در طریق همین فرآیند به سوی سیاه‌چاله‌شدن فرو می ریزند. تبدیل سیاهچاله‌های حاصله، به ذرات زیراتمی، (فرآیندی که در حدود یک گوگول سال طول می کشد) در این بازۀ زمانی، به سانِ «یک لحظه کوتاه» یا «یک آن» است.
Particle physics [ب] زمان تخمینی برای آفرینش یک «مخ بولتزمن» از طریق کاهش ناگهانی بی‌نظمی [۵]
Particle physics زمان تخمینی برای آنکه یک نوسان کوانتومی تصادفی، مه‌بانگی دیگر ایجاد کند. [۹۰]
Particle physics بیشینه زمانی که طی آن، تمام اجسام عالم، بداخل سیاه‌چاله‌ها فرو بریزند، مشروط بر آنکه واپاشی پروتون رخ نداده باشد و یا «سیاه‌چاله مجازی» ایجاد نشده باشد،[۸۶] که باز در این بازۀ زمانی، در «لحظه‌ای» به ذرات زیراتمی تبخیر و مبدل خواهند شد.
Particle physics بیشینه زمان تخمینی برای آنکه عالم هستی به آخرین (پائین‌ترین) سطح انرژی خود برسد، حتی اگر «خلاء کاذب» وجود داشته باشد. [۵]


آیندۀ بشریت

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
technology and culture ۱۰٬۰۰۰ محتمل‌ترین زمانی که طی آن و طبق محاسباتِ فرانک دریک در معادله دریک، عمر «تمدن تکنولوژیک» بشر به سر خواهد آمد. [۹۱]
Biology ۱۰٬۰۰۰ اگر پدیدۀ جهانی‌شدن منجر به آمیزش تصادفی نژادهای گوناگون با یکدیگر گردد، دیگر گوناگونی ژنتیکی انسان ها قابل تشخیص نخواهد بود، چرا که «اندازه مؤثر جمعیت» مساوی با «اندازه واقعی جمعیت» خواهد شد. [۹۲] (این به معنای همگنی و یکنواختی ژنی نیست، چرا که صفات و ویژگی های جزئی همچنان حفظ خواهد شد، به عنوان مثال ژن موهای بلوند از بین نخواهد رفت، بلکه بطور یکسان در سرتاسر جهان توزیع خواهد شد.)
Mathematics ۱۰٬۰۰۰ بر اساس استدلال های بحث برانگیز براندون کارتر در «نظریۀ روز رستاخیز»، به احتمال ۹۵ درصد، نسل بشر تا این تاریخ منقرض خواهد شد. «نظریۀ روز رستاخیز» می گوید نیمی از جمعیت کلی بشرِ مخلوق، تا این زمان زاده شده‌اند. [۹۳]
technology and culture ۲۰٬۰۰۰ بر اساس «مطالعات سیر تکامل زبان‌های مختلف» که توسط «موریس سووِیدش» انجام شد، زبان گوناگون، فقط یک واژه از ۱۰۰ واژه اصلی خود را در «فهرست سووِدیش» و در مقایسه با موقعیت کنونی خود، حفظ خواهند کرد. [۹۴]
Geology and planetary science ۱۰۰٬۰۰۰+ مدت زمان مورد نیاز برای زمین‌سازی مریخ با جوی حاوی اکسیژن کافی برای زندگی بشر و تنها با استفاده از گیاهان و نور موثر خورشید با آن شرایطی که امروزه در بیوسفر کره زمین وجود دارد. [۹۵]
Technology and culture ۱۰۰٬۰۰۰ تا ۱ میلیون کمترین زمانی تخمینی برای آنکه بشریت بتواند در کهکشان ۱۰۰۰۰۰ سال نوری‌مان، سکنی گزیند، مشروط بر آنکه بتواند تمامی انواع انرژی قابل استفاده را به خدمت بگیرد و همچنین، بتواند با سرعتی در حدود ۱۰ درصد سرعت نور حرکت کند.

[۹۶]

Biology ۲ میلیون گونه‌های جانوری مهره‌دار که در این مدت زمان دچار جدایی ژنتیکی بوده باشند، «گونه‌زایی ناهم‌بوم» پدید خواهند آورد.[۹۷] «جیمز و.ولنتاین» که یک دانشمند برجستۀ «زیست‌شناسی تکامل» است، پیش‌بینی می‌کند، اگر تا آن هنگام، بشر در اجتماعات کاملاً مجزا و دور از هم زندگی کنند؛ کهکشان، شاهد یک «تکامل تشعشعی» در بشر خواهد بود که شکل ظاهری و توان سازگاری آنها با محیط‌شان، چنان گوناگون و متفاوت‌از‌هم خواهد بود که موجب بهت و شگفتی بسیار، خواهد شد. [۹۸] (این موضوع، بخشی از فرآیند طبیعی تمام جمعیت‌های جداافتاده و دور‌از‌هم است و ارتباطی به تغییرات عمدی در ژن‌ها از طریق مهندسی ژنتیک ندارد).
Mathematics ۷٫۸ میلیون بر اساس محاسبات «جان ریچارد گات» در «نظریۀ روز رستاخیز»، به احتمال ۹۵ درصد، نسل بشر تا این تاریخ منقرض خواهد شد. بر اساس این نظریه، بشریت تا این تاریخ، نیمی از دورۀ حیات کلی خود را سپری کرده است.
technology and culture ۵ تا ۵۰ میلیون کمترین مدت زمانی که بشر با تکنولوژی کنونی خود، قادر خواهد بود تا در تمامی کهکشان ما، ساکن شده و اجتماعاتی را بوجود آورد. [۹۹]
technology and culture ۱۰۰ میلیون بیشینه طول عمر «تمدن تکنولوژیک» بشر، بر اساس محاسبات فرانک دریک در معادله دریک. [۱۰۰]
Astronomy and astrophysics ۱ میلیارد زمان تخمینی برای آنکه بشر با یک پروژه مهندسی‌فضا، بتواند مدار حرکتی کرۀ زمین به دور خورشید را تغییر دهد، تا بتواند به نحوی، شدت‌یافتن نور و گرمای خورشید و تغییر دامنه زندگی را جبران کند. اینکار از طریق کمک گرانشی سیارک‌ها انجام خواهد شد. [۱۰۱][۱۰۲]

فضاپیماها و اکتشافات فضایی

تا به امروز، ۵ سفینه فضایی (وویجر ۱، وویجر ۲، پایونیر ۱۰، پایونیر ۱۱ و نیوهورایزنز) در مسیری قرار دارند که آنها را از منظومۀ شمسی خارج و به محیط میان‌ستاره‌ای هدایت می کند. با فرض عدم یک برخورد نامحتمل با سایر اجرام آسمانی، سفر آنان تا بی‌نهایت ادامه خواهد داشت.[۱۰۳]

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Astronomy and astrophysics ۱۰٬۰۰۰ پایونیر ۱۰ از فاصله ۳٫۸ سال نوری ستاره بارنارد خواهد گذشت. [۱۰۳]
Astronomy and astrophysics ۲۵٬۰۰۰ پیام آرسیبو، که در تاریخ ۱۶ نوامبر ۱۹۷۴ به فضا مخابره شد، به مقصد نهایی خود، یعنی خوشه ستاره‌ای مسیه ۱۳ خواهد رسید. [۱۰۴] این تنها پیغامِ رادیوییِ بین‌ستاره‌ای بود که که بشر به چنان فاصلۀ دوری از کهکشان مخابره نمود. زمانی که پیغام به این خوشه ستاره‌ای برسد، این خوشه حدود ۲۴ سال نوری، تغییر مکان داده است، اما چون این خوشه ستاره‌ای حدود ۱۶۸ سال نوری قطر دارد، باز می‌توان گفت که پیغام، به مقصد رسیده است. [۱۰۵]
Astronomy and astrophysics ۳۲٬۰۰۰ پایونیر ۱۰ از فاصله ۳ سال نوری ستارۀ راس ۲۴۸ می گذرد. [۱۰۶][۱۰۷]
Astronomy and astrophysics ۴۰٬۰۰۰ وویجر ۱ از فاصلۀ ۱٫۶ سال نوری ستارۀ ای‌سی+۷۹ ۳۸۸۸ عبور می کند. این ستاره در صورت فلکی زرافه قرار دارد. [۱۰۸]
Astronomy and astrophysics ۵۰٬۰۰۰ کپسول زمان کئو، اگر روزی به فضا پرتاب شود، پس از این مدت‌زمان، دوباره به جو کرۀ زمین باز خواهد گشت و بدستِ نسل‌های آتی بشر خواهد افتاد. [۱۰۹]
Astronomy and astrophysics ۲۹۶٬۰۰۰ وویجر ۲ از فاصلۀ ۴٫۳ سال نوری ستارۀ شباهنگ (شعرای یمانی) خواهد گذشت. این ستاره، درخشان‌ترین ستاره آسمان در شب است. [۱۰۸]
Astronomy and astrophysics ۸۰۰٬۰۰۰ تا ۸ میلیون عمر تخمینی دو لوح پایونیر که حاوی پیغام بشر به موجودات فرازمینی است. پس از این مدت، اطلاعات ثبت شده در آن، دیگر قابل بازیافت نخواهد بود. [۱۱۰]
Astronomy and astrophysics ۲ میلیون پایونیر ۱۰ از نزدیکی ستارۀ دبران (که درخشان‌ترین ستارۀ صورت فلکی گاو است) عبور خواهد کرد. [۱۱۱]
Astronomy and astrophysics ۴ میلیون پایونیر ۱۱ از نزدیکی یکی از ستارگان صورت فلکی عقاب عبور می کند. [۱۱۱]
Astronomy and astrophysics ۸ میلیون مدار حرکتی ماهواره‌های تحقیقاتی «لاژه‌ئوس» تحلیل رفته و این ماهواره‌ها وارد جو زمین شده، و تمامی اطلاعات بدست آمده تا آن زمان را، به انضمام نقشۀ دقیقی از قاره‌ها در همان دوران، به نسل آینده بشر منتقل خواهد کرد. [۱۱۲]
Astronomy and astrophysics ۱ میلیارد عمر تقریبی ۲ صفحه طلایی وویجر که حاوی پیام بشر به موجودات هوشمند فضایی است. پس از این مدت، دیگر اطلاعات این دو صفحۀ طلایی، قابل بازیافت نخواهد بود. [۱۱۳]

پروژه‌های تکنولوژیک

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
technology and culture ۱۰٬۰۰۰ عمر تعیین‌شده برای پروژه های «بنیاد لانگ ناو»؛ از جمله یک ساعت ۱۰٫۰۰۰ ساله به نام «ساعت لانگ ناو»، «پروژه رُزه‌تا» و پروژه «لانگ بِت». [۱۱۴]

عمر تقریبی لوح آنالوگ «اچ‌دی- رُزه‌تا»، که یک وسیلۀ نگارش و ثبت اطلاعات توسط باریکه یونی متمرکز بر روی صفحۀ‌ای از جنس نیکل است و فناوری مربوط به آن نخست در آزمایشگاه ملی لس آلاموس شکل گرفت و سپس به تولید انبوه رسیده و در دسترش عموم قرار گرفت. (پروژه رُزه‌تا نیز نام خود را از این فناوری گرفته است).

technology and culture ۱۰۰٬۰۰۰+ عمر تقریبی «مموری آو من‌کایند» (ام‌.اُ.ام) که یک مخزن و انبار در معدن نمک هال‌اشتات در کشور اتریش است و در آن اطلاعاتی بر روی الواح رُسی و سفالینه‌های لعابدار سخت، نگهداری می شود. [۱۱۵]
technology and culture ۱ میلیون عمر تعیین‌شده پروژۀ «هیومن داکیومنت» (اسناد و مدارک بشری) که توسط دانشگاه توئنته در هلند ایجاد و راه اندازی شد. [۱۱۶]
technology and culture ۱ میلیون عمر تخمینی «سوپرمن مموری کریستال» که وسیله‌ای برای ذخیره اطلاعات است و در آن، از روش ثبت نانوساختارهای قلمکاری شده با لیزر فمتوثانیه بر روی شیشه استفاده شده است و فن‌آوری آن نخستین بار در دانشگاه ساوت‌همپتون ابداع شد. [۱۱۷][۱۱۸]
technology and culture ۱ میلیارد عمر تخمینی ابزارهای «ثبت اطلاعات نانوشاتل» که از نانوذرات آهنی به عنوان «سوئیچ‌های ملکولی» در درون یک نانولوله کربنی استفاده می‌شود و توسط محققان دانشگاه برکلی ابداع شد. [۱۱۹]

مواد یا سازه‌های ساخت بشر

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Geology and planetary science ۵۰٬۰۰۰ عمر تخمینی تترافلورومتان در جو کرۀ زمین، که طولانی‌ترین عمر را در میان گازهای گلخانه‌ای دارد. [۱۲۰]
Geology and planetary science ۱ میلیون این مدت زمان لازم است تا مواد شیشه‌ای موجود در محیط زیست ما، تجزیه شود. [۱۲۱]

مجسمه‌هایی که در اماکن عمومی نصب شده‌اند و جنس‌شان از گرانیت است، با فرض فرسایشی در حدود ۱ واحد بابنوف (۱ میلیمتر در ۱۰۰۰سال) و در نظر گرفتن شرایط آب و هوایی معتدل، حدود ۱ متر فرسایش خواهند یافت. [۱۲۲]

درصورتی که هیچگونه مرمتی انجام نشود، هرم بزرگ جیزه آنچنان فرسوده خواهد شد که دیگر قابل تشخیص نخواهد بود. [۱۲۳]

بر روی کره ماه، ردپای نیل آرمسترانگ، همان «گامی کوچک برای انسان»، که در مکانی موسوم به «جایگاه آرامش» روی سطح ماه مانده است و همچنی رد پای ۱۲ فضانورد دیگر، بر اثر پدیدۀ فرسایش فضایی، طی این مدت فرسوده شده و از بین خواهد رفت. [۱۲۴][۱۲۵] (لازم به ذکر است، آن نوع فرسودگی‌هایی که در کره زمین وجود دارد، در کرۀ ماه بدلیل عدم وجود هوا و جو، دیده نمی‌شود).

Geology and planetary science ۷٫۲ میلیون درصورتی که هیچگونه مرمتی انجام نشود، کوه راشمور آنچنان فرسوده خواهد شد که دیگر قابل تشخیص نخواهد بود. [۱۲۶]
Geology and planetary science ۱۰۰ میلیون زمین‌شناسان آینده قادر خواهد بود ‌چینه‌هایی از زندگی شهری را در بنادر بزرگ و از طریق یافتن بقایایِ «پی ساختمان‌ها» و «تونل‌های زیرمینی» که برای عبور کابل‌های تلفن و برق و لوله‌های آب و فاضلاب حفر شده بود، بیابند. [۱۲۷]

پدیده‌های نجومی

وقایع بسایر نادر نجومی که از هزارۀ ۱۱ بعد از میلاد (سال ۱۰۰۰۱) شروع خواهد شد.

تاریخ / تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Astronomy and astrophysics ۲۰ اوت، ۱۰٬۶۶۳ پس از میلاد بروز همزمانِ یک «خورشیدگرفتگی» کامل و «گذر عطارد از بین خورشید و زمین» [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۱۰٬۷۲۰ پس از میلاد سیاره‌های تیر (عطارد) و ناهید (زهره) به طور همزمان‌با‌هم، از دائرةالبروج عبور می کنند. [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۲۵ اوت، ۱۱٬۲۶۸ پس از میلاد بروز همزمانِ یک «خورشیدگرفتگی» کامل و «عبور عطارد از بین خورشید و زمین» [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۲۸ فوریه، ۱۱٬۵۷۵ پس از میلاد بروز همزمانِ یک «خورشیدگرفتگی» هلالی و «عبور عطارد از بین خورشید و زمین» [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۱۷ سپتامبر، ۱۳٬۴۲۵ پس از میلاد گذر تقریباً همزمانِ تیر (عطارد) و ناهید (زهره) [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۱۳٬۷۲۷ پس از میلاد تقدیم محوری کرۀ زمین، موجب خواهد شد تا ستارۀ کرکس نشسته، ستارۀ قطبی شمالی آن روزگار گردد. [۱۲۹][۱۳۰][۱۳۱][۱۳۲]
Astronomy and astrophysics ۱۳٬۰۰۰ سال در این زمان، و در نیمه‌های «تقدیم محوری» کرۀ زمین، «انحراف محوری» کرۀ زمین، معکوس خواهد شد و بدین ترتیب، زمانِ وقوعِ تابستان و زمستان در دو نیمکرۀ زمین، با یکدیگر عوض خواهد شد. علاوه بر آن، از آنجایی که تغییرات فصلی در نیمکره شمالیِ زمین، بعلت وجود خاک و خشکی، شدیدتر است، این تغییرات فصلی نیز شدیدتر خواهد شد، چراکه در فصل زمستان، فاصله نیمکرۀ شمالی زمین از خورشید، دورتر و در فصل تابستان فاصله‌اش به خورشید، نزدیکتر از موقعیت کنونی‌اش خواهد شد. [۱۳۰]
Astronomy and astrophysics ۵ آوریل، ۱۵٬۲۳۲ پس از میلاد بروز همزمانِ یک «خورشیدگرفتگی» کامل و «گذر ناهید» [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۲۰ آوریل، ۱۵٬۷۹۰ پس از میلاد بروز همزمانِ یک «خورشیدگرفتگی» کامل و «گذر عطارد از بین خورشید و زمین»[۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۱۴٬۰۰۰-۱۷٬۰۰۰ سال تقدیم محوری کرۀ زمین، موجب خواهد شد تا ستاره سهیل مبدل به ستاره قطب جنوبی گردد که البته در محدودۀ ۱۰ درجه از قطب جنوب قرار خواهد داشت. [۱۳۳]
Astronomy and astrophysics ۲۰٬۳۴۶ پس از میلاد ثعبان ستارۀ قطبی شمالی خواهد شد. [۱۳۴]
Astronomy and astrophysics ۲۷٬۸۰۰ پس از میلاد ستاره جدی دوباره ستارۀ قطبی شمالی خواهد شد. [۱۳۵]
Astronomy and astrophysics ۲۷٬۰۰۰ سال «خروج کرۀ زمین از مرکز مداری» به کمترین حد خود، یعنی ۰٫۰۰۲۳۶ خواهد رسید. (در حال حاضر، ۰٫۰۱۶۷۱ است). [۱۳۶][۱۳۷]
Astronomy and astrophysics اکتبر، ۳۸٬۱۷۲ پس از میلاد گذر اورانوس از نپتون که نادرترین نوع گذر در میان تمام گذرهای سیاره‌ای است، رخ خواهد داد. [۱۳۸]
Astronomy and astrophysics ۶۷٬۱۷۳ پس از میلاد سیاره‌های تیر (عطارد) و ناهید (زهره) به طور همزمان‌با‌هم، از دائرةالبروج عبور می کنند. [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۲۶ ژوئن، ۶۹٬۱۶۳ پس از میلاد گذر همزمان تیر (عطارد) و ناهید (زهره) [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۷۰٬۰۰۰ ستاره دنباره دار «هیاک‌تاکه»، پس از آنکه دورترین نقطۀ مداری خود را نسبت به خورشید، در فاصلۀ ۳۴۱۰ واحد نجومی از آن، پشت سر گذاشت، دوباره بداخل منظومه شمسی باز می‌گردد. [۱۳۹]
Astronomy and astrophysics ۲۷ و ۲۸ مارس، ۲۲۴٬۵۰۸ پس از میلاد به ترتیب زمانی، ناهید (زهره) و تیر (عطارد) از مابین زمین و خورشید «گذر» خواهند کرد. [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۵۷۱٬۷۴۱ پس از میلاد گذر همزمان ناهید (زهره) و کرۀ زمین از دید ناظری از سیارۀ مریخ [۱۲۸]
Astronomy and astrophysics ۶ میلیون ستاره دنباله‌دار بلند مدت «سی۱۹۹۹ اف وان» (کاتالینا) که یکی از بلندمدت ترین ستارگان دنباله‌دار شناخته شده است، پس از پیمودن دورترین نقطۀ مداری خود نسبت به خورشید که در فاصلۀ ۶۶۰۰۰ واحد نجومی (۱٫۰۵ سال نوری) از آن، قرار دارد، دوباره به درون منظومۀ شمسی باز می‌گردد. [۱۴۰]

پیش‌بینی‌های مربوط به تقویم‌ها

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Astronomy and astrophysics ۱۰٬۰۰۰
—
 تقویم میلادی در حدود ۱۰ روز نسبت به موقعیت کنونی خورشید در آسمان، جابجا خواهد شد. [۱۴۱]
Astronomy and astrophysics خطا: نیازمند سال، ماه، روز معتبر ۱۰ ژوئن، ۱۲٬۸۹۲ پس از میلاد در تقویم عبری بدلیل انحراف تدریجی آن با در نظر گرفتن یک سال خورشیدی، عید پسح به انقلاب تابستانی در نیمکره شمالی خواهد افتاد (حال آنکه این عید می بایست در اوایل فروردین ماه باشد). [۱۴۲]
Astronomy and astrophysics خطا: نیازمند سال، ماه، روز معتبر ۲۰٬۸۷۴ پس از میلاد گاه‌شماری قمری در تقویم اسلامی و نیز تقویم میلادی که مبتنی بر گاه‌شماری خورشیدی است، دقیقاً یک سالِ عددی مشابه خواهند داشت. پس از این زمان، عددِ سال‌ها در تقویم اسلامی (که کوتاه‌تر است) از عددِ سال‌ها در تقویم میلادی پیشی می‌گیرد. [۱۴۳]
Astronomy and astrophysics ۲۵٬۰۰۰
—
 تقویم اسلامی جدولی (مثلاً تقویم مصری) دچار تغییری ۱۰ روزه با گام‌های ماه می شود. [۱۴۴]
Astronomy and astrophysics خطا: نیازمند سال، ماه، روز معتبر ۱ مارس، ۴۸٬۹۰۱ پس از میلاد تقویم ژولینی (۳۶۵٫۲۵ روز) و تقویم میلادی (۳۶۵٫۲۴۲۵ روز)، فقط «یک سال» از نظر عددی با هم فاصله خواهند داشت. [۱۴۵][د]

انرژی اتمی

تعداد سال‌ها از هم‌اکنون واقعه
Particle physics ۱۰٬۰۰۰ تأسیسات آزمایشی مجزاسازی ضایعات که برای دفن ضایعات حاصله از تولید سلاح‌های هسته‌ای بکار می رود؛ تا این هنگام، محافظت خواهد شد. این مرکز یک «سیستم نشانگر دائمی» دارد که به بازدیدکنندگان آن، به ۶ زبان رسمی سازمان ملل متحد، زبان ناواهو و نیز از طریق چندین تصویرنگاشت، هشدار می دهد. [۱۴۶] («کارگروه مداخلۀ بشریت» از هم‌اکنون، یک شالودۀ نظریه‌ای برای اهداف و برنامه‌های ایالات متحدۀ آمریکا درباره نشانه‌شناسی هسته‌ای در سال‌های آتی مهیا نموده است.)

«مخزن ضایعات هسته‌ای کوه‌های یوکا»، بنا به درخواست آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا لازم است تا این زمان، دوز سالانۀ ۱۵میلی‌رِم را حفظ کند. [۱۴۷]

Particle physics ۲۰٬۰۰۰ «منطقۀ ممنوعۀ چرنوبیل»، که محدوده‌ای به وسعت ۲۶۰۰ کیلومتر مربع در کشورهای اوکراین و بلاروس است و از سال ۱۹۸۶ و به دنبال حادثه چرنوبیل، خالی از سکنه شده است، دوباره برای زندگی بشر، قابل سکنی خواهد شد. [۱۴۸]
Geology and planetary science ۳۰٬۰۰۰ عمر تخمینی ذخایر رآکتورهای زاینده با در نظر گرفتن ذخایر شناخته‌شدۀ فعلی و مشروط بر آنکه میزان مصرف جهانی انرژی در حد فعلی باقی بماند. [۱۴۹]
Geology and planetary science ۶۰٬۰۰۰ عمر تخمینی ذخایر رآکتورهای آب‌سبک، در صورتی که بتوان تمامی اورانیوم موجود در آب دریا را استخراج کرد و مشروط بر آنکه، میزان مصرف جهانی انرژی در حد کنونی باقی بماند. [۱۴۹]
Particle physics ۲۱۱٬۰۰۰ نیمه عمر تکنسیم ۹۹، مهمترین «محصول شکافت با عمر طولانی» که یکی از ضایعات و پس‌مانده‌های رآکتورهای هسته‌ای با سوخت اورانیوم است.
Particle physics ۱ میلیون «مخزن ضایعات هسته‌ای کوه‌های یوکا»، بنا به درخواست آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا لازم است تا این زمان، دوز سالانۀ ۱۰۰ میلی‌رِم را حفظ کند. [۱۴۷]
Particle physics ۱۵٫۷ میلیون نیمه عمر یُد ۱۲۹، طولانی‌عمرترین «محصول شکافت با عمر طولانی» که یکی از ضایعات و پس‌مانده‌های رآکتورهای هسته‌ای با سوخت اورانیوم است.
Geology and planetary science ۶۰ میلیون عمر تخمینی ذخایر رآکتورهای مبتنی بر همجوشی هسته‌ای، در صورتی که بتوان تمامی لیتیم موجود در آب دریا را استخراج کرد و مشروط بر آنکه، میزان مصرف جهانی انرژی در حد کنونی باقی بماند. [۱۵۰]
Geology and planetary science ۱۵۰ میلیارد عمر تخمینی ذخایر رآکتورهای مبتنی بر همجوشی هسته‌ای، در صورتی که بتوان تمامی دوتریوم موجود در آب دریا را استخراج کرد و مشروط بر آنکه، میزان مصرف جهانی انرژی در حد کنونی باقی بماند. [۱۵۰]

همچنین ببینید

یادداشت‌ها

  1. ↑ The precise cutoff point is 0:00 on 1 January 10,001 AD
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ This represents the time by which the event will most probably have happened. It may occur randomly at any time from the present.
  3. ↑ Units are short scale
  4. ↑ There is a roughly 1 in 100,000 chance that the Earth might be ejected into interstellar space by a stellar encounter before this point, and a 1 in 3 million chance that it will then be captured by another star. Were this to happen, life, assuming it survived the interstellar journey, could potentially continue for far longer.
  5. ↑ This has been a tricky question for quite a while; see the 2001 paper by Rybicki, K. R. and Denis, C. However, according to the latest calculations, this happens with a very high degree of certainty.
  6. ↑ Based upon the weighted least-squares best fit on p. 16 of Kalirai et al. with the initial mass equal to a solar mass.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Around 264 half-lives. Tyson et al. employ the computation with a different value for half-life.
  8. ↑ is 1 followed by 1026 (100 septillion) zeroes.
  9. ↑ Although listed in years for convenience, the numbers beyond this point are so vast that their digits would remain unchanged regardless of which conventional units they were listed in, be they nanoseconds or star lifespans.
  10. ↑ Manually calculated from the fact that the calendars were 10 days apart in 1582 and grew further apart by 3 days every 400 years.

منابع

  1. ↑ Rescher, Nicholas (1998). Predicting the future: An introduction to the theory of forecasting. State University of New York Press. ISBN 0-7914-3553-9.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ Adams, Fred; Laughlin, Greg (1999). The Five Ages of the Universe. New York: The Free Press. ISBN 978-0-684-85422-9.
  3. ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ Adams and Laughlin (1997), p. 15 خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ نام «dying» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  4. ↑ Komatsu, E.; Smith, K. M.; Dunkley, J.; et al. (2011). "Seven-Year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) Observations: Cosmological Interpretation". The Astrophysical Journal Supplement Series. 192 (2): 18. arXiv:1001.4731. Bibcode:2011ApJS..192...19W. doi:10.1088/0067-0049/192/2/18.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Linde, Andrei. (2007). "Sinks in the Landscape, Boltzmann Brains and the Cosmological Constant Problem". Journal of Cosmology and Astroparticle Physics (subscription required). 2007 (1): 022. arXiv:hep-th/0611043. Bibcode:2007JCAP...01..022L. doi:10.1088/1475-7516/2007/01/022. Retrieved 26 June 2009.
  6. ↑ Mengel, M.; A. Levermann (4 مه 2014). "Ice plug prevents irreversible discharge from East Antarctica". Nature Climate Change.
  7. ↑ Schorghofer, Norbert (23 سپتامبر 2008). "Temperature response of Mars to Milankovitch cycles" (PDF). Geophysical Research Letters. 35 (18). Bibcode:2008GeoRL..3518201S. doi:10.1029/2008GL034954.
  8. ↑ Beech, Martin (2009). Terraforming: The Creating of Habitable Worlds. Springer. pp. 138–142.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Matthews, R. A. J. (Spring 1994). "The Close Approach of Stars in the Solar Neighborhood". Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society. 35 (1): 1. Bibcode:1994QJRAS..35....1M.
  10. ↑ Berger, A; Loutre, MF (2002). "Climate: an exceptionally long interglacial ahead?". Science. 297 (5585): 1287–8. doi:10.1126/science.1076120. PMID 12193773. {{cite journal}}: Unknown parameter |last-author-amp= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  11. ↑ "Niagara Falls Geology Facts & Figures". Niagara Parks. Retrieved 29 April 2011.
  12. ↑ Bastedo, Jamie (1994). Shield Country: The Life and Times of the Oldest Piece of the Planet. Arctic Institute of North America of the University of Calgary. p. 202.
  13. ↑ Finkleman, David; Allen, Steve; Seago, John; Seaman, Rob; Seidelmann, P. Kenneth (ژوئن 2011). "The Future of Time: UTC and the Leap Second". ArXiv eprint. 1106: 3141. arXiv:1106.3141. Bibcode:2011arXiv1106.3141F.
  14. ↑ Tapping, Ken (2005). "The Unfixed Stars". National Research Council Canada. Retrieved 29 December 2010.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ "Super-eruptions: Global effects and future threats". The Geological Society. Retrieved 25 May 2012.
  16. ↑ Schaetzl, Randall J.; Anderson, Sharon (2005). Soils: Genesis and Geomorphology. Cambridge University Press. p. 105.
  17. ↑ David Archer (2009). The Long Thaw: How Humans Are Changing the Next 100,000 Years of Earth's Climate. Princeton University Press. p. 123. ISBN 978-0-691-13654-7.
  18. ↑ "Frequently Asked Questions". Hawai'i Volcanoes National Park. 2011. Retrieved 22 October 2011.
  19. ↑ Monnier, J. D.; Tuthill, P.; Lopez, GB; et al. (1999). "The Last Gasps of VY Canis Majoris: Aperture Synthesis and Adaptive Optics Imagery". The Astrophysical Journal. 512 (1): 351. arXiv:astro-ph/9810024. Bibcode:1999ApJ...512..351M. doi:10.1086/306761.
  20. ↑ Bostrom, Nick (مارس 2002). "Existential Risks: Analyzing Human Extinction Scenarios and Related Hazards". Journal of Evolution and Technology. 9 (1). Retrieved 10 September 2012.
  21. ↑ "Badlands National Park - Nature & Science - Geologic Formations".
  22. ↑ Landstreet, John D. (2003). Physical Processes in the Solar System: An introduction to the physics of asteroids, comets, moons and planets. Keenan & Darlington. p. 121.
  23. ↑ "Sharpest Views of Betelgeuse Reveal How Supergiant Stars Lose Mass". Press Releases. European Southern Observatory. 29 ژوئیه 2009. Retrieved 6 September 2010.
  24. ↑ Sessions, Larry (29 ژوئیه 2009). "Betelgeuse will explode someday". EarthSky Communications, Inc. Retrieved 16 November 2010.
  25. ↑ Bobylev, Vadim V. (مارس 2010). "Searching for Stars Closely Encountering with the Solar System". Astronomy Letters. 36 (3): 220–226. arXiv:1003.2160. Bibcode:2010AstL...36..220B. doi:10.1134/S1063773710030060.
  26. ↑ Goldstein, Natalie (2009). Global Warming. Infobase Publishing. p. 53.
  27. ↑ "Grand Canyon - Geology - A dynamic place". Views of the National Parks. National Park Service.
  28. ↑ Horner, J.; Evans, N.W.; Bailey, M. E. (2004). "Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 354 (3): 798–810. arXiv:astro-ph/0407400. Bibcode:2004MNRAS.354..798H. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x.
  29. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Sharma, B. K. (2008). "Theoretical formulation of the Phobos, moon of Mars, rate of altitudinal loss". Eprint arXiv:0805.1454. Retrieved 10 September 2012.
  30. ↑ Haddok, Eitan (29 سپتامبر 2008). "Birth of an Ocean: The Evolution of Ethiopia's Afar Depression". Scientific American. Retrieved 27 December 2010.
  31. ↑ Kirchner, James W.; Weil, Anne (9 مارس 2000). "Delayed biological recovery from extinctions throughout the fossil record". Nature. 404 (6774): 177–180. Bibcode:2000Natur.404..177K. doi:10.1038/35004564. PMID 10724168.
  32. ↑ Wilson, Edward O. (1999). The Diversity of Life. W. W. Norton & Company. p. 216.
  33. ↑ Garrison, Tom (2009). Essentials of Oceanography (5 ed.). Brooks/Cole. p. 62.
  34. ↑ "Continents in Collision: Pangea Ultima". NASA. 2000. Retrieved 29 December 2010.
  35. ↑ "Geology". Encyclopedia of Appalachia. University of Tennessee Press. 2011.
  36. ↑ Hancock, Gregory (ژانویه 2007). "Summit erosion rates deduced from 10Be: Implications for relief production in the central Appalachians" (PDF). Geology. 35 (1). doi:10.1130/g23147a.1.
  37. ↑ Yorath, C. J. (1995). Of rocks, mountains and Jasper: a visitor's guide to the geology of Jasper National Park. Dundurn Press. p. 30.
  38. ↑ Dethier, David P.; Ouimet, W.; Bierman, P. R.; Rood, D. H.; et al. (2014). "Basins and bedrock: Spatial variation in 10Be erosion rates and increasing relief in the southern Rocky Mountains, USA" (PDF). Geology. 42 (2): 167–170. Bibcode:2014Geo....42..167D. doi:10.1130/G34922.1.
  39. ↑ Patzek, Tad W. (2008). "Can the Earth Deliver the Biomass-for-Fuel we Demand?". In Pimentel, David (ed.). Biofuels, Solar and Wind as Renewable Energy Systems: Benefits and Risks. Springer.
  40. ↑ Perlman, David (14 اکتبر 2006). "Kiss that Hawaiian timeshare goodbye / Islands will sink in 80 million years". San Francisco Chronicle.
  41. ↑ Nelson, Stephen A. "Meteorites, Impacts, and Mass Extinction". Tulane University. Retrieved 13 January 2011.
  42. ↑ Lang, Kenneth R. (2003). The Cambridge Guide to the Solar System. Cambridge University Press. pp. 328–329.
  43. ↑ Hayes, Wayne B. (2007). "Is the Outer Solar System Chaotic?". Nature Physics. 3 (10): 689–691. arXiv:astro-ph/0702179. Bibcode:2007NatPh...3..689H. doi:10.1038/nphys728.
  44. ↑ Leong, Stacy (2002). "Period of the Sun's Orbit Around the Galaxy (Cosmic Year)". The Physics Factbook. Retrieved 2 April 2007.
  45. ↑ Scotese, Christopher R. "Pangea Ultima will form 250 million years in the Future". Paleomap Project. Retrieved 13 March 2006.
  46. ↑ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Williams, Caroline; Nield, Ted (20 اکتبر 2007). "Pangaea, the comeback". New Scientist. Retrieved 2 January 2014.
  47. ↑ Minard, Anne (2009). "Gamma-Ray Burst Caused Mass Extinction?". National Geographic News. Retrieved 27 August 2012.
  48. ↑ "Questions Frequently Asked by the Public About Eclipses". NASA. Retrieved 7 March 2010.
  49. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ O'Malley-James, Jack T.; Greaves, Jane S.; Raven, John A.; Cockell, Charles S. (2012). "Swansong Biospheres: Refuges for life and novel microbial biospheres on terrestrial planets near the end of their habitable lifetimes" (PDF). arxiv.org. Retrieved 1 November 2012. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  50. ↑ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ Heath, Martin J.; Doyle, Laurance R. (2009). "Circumstellar Habitable Zones to Ecodynamic Domains: A Preliminary Review and Suggested Future Directions". arXiv:0912.2482.
  51. ↑ ۵۱٫۰ ۵۱٫۱ ۵۱٫۲ Franck, S.; Bounama, C.; Von Bloh, W. (نوامبر 2005). "Causes and timing of future biosphere extinction" (PDF). Biogeosciences Discussions. 2 (6): 1665–1679. Bibcode:2005BGD.....2.1665F. doi:10.5194/bgd-2-1665-2005. Retrieved 19 October 2011.
  52. ↑ Schröder, K.-P.; Connon Smith, Robert (1 مه 2008). "Distant future of the Sun and Earth revisited". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 386 (1): 155–163. arXiv:0801.4031. Bibcode:2008MNRAS.386..155S. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x.
  53. ↑ Brownlee, Donald E. (2010). "Planetary habitability on astronomical time scales". In Schrijver, Carolus J.; Siscoe, George L. (eds.). Heliophysics: Evolving Solar Activity and the Climates of Space and Earth. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-11294-9.
  54. ↑ Li King-Fai; Pahlevan, Kaveh; Kirschvink, Joseph L.; Yung, Luk L. (2009). "Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 106 (24). Bibcode:2009PNAS..106.9576L. doi:10.1073/pnas.0809436106. PMC 2701016. PMID 19487662.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ Kargel, Jeffrey Stuart (2004). Mars: A Warmer, Wetter Planet. Springer. p. 509. ISBN 978-1-85233-568-7. Retrieved 29 October 2007.
  56. ↑ Waszek, Lauren; Irving, Jessica; Deuss, Arwen (20 فوریه 2011). "Reconciling the Hemispherical Structure of Earth's Inner Core With its Super-Rotation". Nature Geoscience. 4 (4): 264–267. Bibcode:2011NatGe...4..264W. doi:10.1038/ngeo1083.
  57. ↑ McDonough, W. F. (2004). "Compositional Model for the Earth's Core". Treatise on Geochemistry. 2: 547–568. Bibcode:2003TrGeo...2..547M. doi:10.1016/B0-08-043751-6/02015-6. ISBN 978-0-08-043751-4.
  58. ↑ Quirin Shlermeler (3 مارس 2005). "Solar wind hammers the ozone layer". nature news. doi:10.1038/news050228-12.
  59. ↑ Adams, Fred C. (2008). "Long-term astrophysicial processes". In Bostrom, Nick; Cirkovic, Milan M. (eds.). Global Catastrophic Risks. Oxford University Press. pp. 33–47.
  60. ↑ Neron de Surgey, O.; Laskar, J. (1996). "On the Long Term Evolution of the Spin of the Earth". Astronomie et Systemes Dynamiques, Bureau des Longitudes. 318: 975. Bibcode:1997A&A...318..975N.
  61. ↑ "Study: Earth May Collide With Another Planet". Fox News. 11 ژوئن 2009. Retrieved 8 September 2011.
  62. ↑ Hecht, Jeff (2 آوریل 1994). "Science: Fiery Future for Planet Earth". New Scientist (subscription required). No. 1919. p. 14. Retrieved 29 October 2007.
  63. ↑ Chyba, C. F.; Jankowski, D. G.; Nicholson, P. D. (1989). "Tidal Evolution in the Neptune-Triton System". Astronomy and Astrophysics. 219: 23. Bibcode:1989A&A...219L..23C.
  64. ↑ Cox, J. T.; Loeb, Abraham (2007). "The Collision Between The Milky Way And Andromeda". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 386 (1): 461. arXiv:0705.1170. Bibcode:2008MNRAS.tmp..333C. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13048.x.
  65. ↑ NASA (31 مه 2012). "NASA's Hubble Shows Milky Way is Destined for Head-On Collision". NASA. Retrieved 13 October 2012.
  66. ↑ Dowd, Maureen (29 مه 2012). "Andromeda Is Coming!". New York Times. Retrieved 9 January 2014. [NASA's David Morrison] explained that the Andromeda-Milky Way collision would just be two great big fuzzy balls of stars and mostly empty space passing through each other harmlessly over the course of millions of years.
  67. ↑ Braine, J.; Lisenfeld, U.; Duc, P. A.; et al. (2004). "Colliding molecular clouds in head-on galaxy collisions". Astronomy and Astrophysics. 418 (2): 419–428. arXiv:astro-ph/0402148. Bibcode:2004A&A...418..419B. doi:10.1051/0004-6361:20035732. Retrieved 2 April 2008.
  68. ↑ ۶۸٫۰ ۶۸٫۱ ۶۸٫۲ ۶۸٫۳ Schroder, K. P.; Connon Smith, Robert (2008). "Distant Future of the Sun and Earth Revisited". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 386 (1): 155–163. arXiv:0801.4031. Bibcode:2008MNRAS.386..155S. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x.
  69. ↑ Powell, David (22 ژانویه 2007), "Earth's Moon Destined to Disintegrate", Space.com, Tech Media Network, retrieved 1 June 2010.
  70. ↑ Rybicki, K. R.; Denis, C. (2001). "On the Final Destiny of the Earth and the Solar System". Icarus. 151 (1): 130–137. Bibcode:2001Icar..151..130R. doi:10.1006/icar.2001.6591.
  71. ↑ Lorenz, Ralph D.; Lunine, Jonathan I.; McKay, Christopher P. (1997). "Titan under a red giant sun: A new kind of "habitable" moon" (PDF). Geophysical Research Letters. 24 (22): 2905–8. Bibcode:1997GeoRL..24.2905L. doi:10.1029/97GL52843. PMID 11542268. Retrieved 21 March 2008.
  72. ↑ Balick, Bruce. "Planetary Nebulae and the Future of the Solar System". University of Washington. Retrieved 23 June 2006.
  73. ↑ Kalirai, Jasonjot S.; et al. (مارس 2008). "The Initial-Final Mass Relation: Direct Constraints at the Low-Mass End". The Astrophysical Journal. 676 (1): 594–609. arXiv:0706.3894. Bibcode:2008ApJ...676..594K. doi:10.1086/527028.
  74. ↑ "Universe May End in a Big Rip". CERN Courier. 1 مه 2003. Retrieved 22 July 2011.
  75. ↑ Vikhlinin, A.; Kravtsov, A.V.; Burenin, R.A.; et al. (2009). "Chandra Cluster Cosmology Project III: Cosmological Parameter Constraints". The Astrophysical Journal. Astrophysical Journal. 692 (2): 1060. arXiv:0812.2720. Bibcode:2009ApJ...692.1060V. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1060.
  76. ↑ Murray, C.D.; Dermott, S.F. (1999). Solar System Dynamics. Cambridge University Press. p. 184. ISBN 978-0-521-57295-8. {{cite book}}: Unknown parameter |last-author-amp= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  77. ↑ Dickinson, Terence (1993). From the Big Bang to Planet X. Camden East, Ontario: Camden House. pp. 79–81. ISBN 978-0-921820-71-0.
  78. ↑ Canup, Robin M.; Righter, Kevin (2000). Origin of the Earth and Moon. The University of Arizona space science series. Vol. 30. University of Arizona Press. pp. 176–177. ISBN 978-0-8165-2073-2.
  79. ↑ ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ Loeb, Abraham (2011). "Cosmology with Hypervelocity Stars". Harvard University. arXiv:1102.0007v2.
  80. ↑ Chown, Marcus (1996). Afterglow of Creation. University Science Books. p. 210.
  81. ↑ "The Local Group of Galaxies". University of Arizona. Students for the Exploration and Development of Space. Retrieved 2 October 2009.
  82. ↑ Adams, F. C.; Graves, G. J. M.; Laughlin, G. (دسامبر 2004). García-Segura, G.; Tenorio-Tagle, G.; Franco, J.; Yorke, H. W. (eds.). "Gravitational Collapse: From Massive Stars to Planets. / First Astrophysics meeting of the Observatorio Astronomico Nacional. / A meeting to celebrate Peter Bodenheimer for his outstanding contributions to Astrophysics". Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica (Serie de Conferencias). 22: 46–49. Bibcode:2004RMxAC..22...46A. {{cite journal}}: |chapter= ignored (help) See Fig. 3.
  83. ↑ Tayler, Roger John (1993). Galaxies, Structure and Evolution (2 ed.). Cambridge University Press. p. 92. ISBN 978-0-521-36710-3.
  84. ↑ Barrow, John D.; Tipler, Frank J. (19 مه 1988). The Anthropic Cosmological Principle. foreword by John A. Wheeler. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-282147-8. LC 87-28148. Retrieved 31 December 2009.
  85. ↑ Adams, Fred; Laughlin, Greg (1999). The Five Ages of the Universe. New York: The Free Press. pp. 85–87. ISBN 978-0-684-85422-9.
  86. ↑ ۸۶٫۰ ۸۶٫۱ ۸۶٫۲ ۸۶٫۳ ۸۶٫۴ ۸۶٫۵ Dyson, Freeman J. (1979). "Time Without End: Physics and Biology in an Open Universe". Reviews of Modern Physics (subscription required). 51 (3): 447. Bibcode:1979RvMP...51..447D. doi:10.1103/RevModPhys.51.447. Retrieved 5 July 2008.
  87. ↑ Nishino; Super-K Collaboration; et al. (2009). "Search for Proton Decay via Error no symbol defined → Error no symbol definedError no symbol defined and Error no symbol defined → Error no symbol definedError no symbol defined in a Large Water Cherenkov Detector". Physical Review Letters. 102 (14): 141801. Bibcode:2009PhRvL.102n1801N. doi:10.1103/PhysRevLett.102.141801. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  88. ↑ ۸۸٫۰ ۸۸٫۱ Tyson, Neil de Grasse; Tsun-Chu Liu, Charles; Irion, Robert (2000). One Universe: At Home in the Cosmos. Joseph Henry Press. ISBN 978-0-309-06488-0.
  89. ↑ ۸۹٫۰ ۸۹٫۱ ۸۹٫۲ Page, Don N. (1976). "Particle Emission Rates from a Black Hole: Massless Particles from an Uncharged, Nonrotating Hole". Physical Review D. 13 (2): 198–206. Bibcode:1976PhRvD..13..198P. doi:10.1103/PhysRevD.13.198. See in particular equation (27).
  90. ↑ Carroll, Sean M.; Chen, Jennifer (27 اکتبر 2004). "Spontaneous Inflation and the Origin of the Arrow of Time". arXiv:hep-th/0410270. Bibcode:2004hep.th...10270C. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  91. ↑ Smith, Cameron; Davies, Evan T. (2012). Emigrating Beyond Earth: Human Adaptation and Space Colonization. Springer. p. 258.
  92. ↑ Klein, Jan; Takahata, Naoyuki (2002). Where Do We Come From?: The Molecular Evidence for Human Descent. Springer. p. 395.
  93. ↑ Carter, Brandon; McCrea, W. H. (1983). "The anthropic principle and its implications for biological evolution". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. A310 (1512): 347–363. Bibcode:1983RSPTA.310..347C. doi:10.1098/rsta.1983.0096.
  94. ↑ Greenberg, Joseph (1987). Language in the Americas. Stanford University Press. pp. 341–342.
  95. ↑ McKay, Christopher P.; Toon, Owen B.; Kasting, James F. (8 اوت 1991). "Making Mars habitable". Nature. 352 (6335): 489–496. Bibcode:1991Natur.352..489M. doi:10.1038/352489a0.
  96. ↑ Kaku, Michio (2010). "The Physics of Interstellar Travel: To one day, reach the stars". mkaku.org. Retrieved 29 August 2010.
  97. ↑ Avise, John; D. Walker; G. C. Johns (22 سپتامبر 1998). "Speciation durations and Pleistocene effects on vertebrate phylogeography" (PDF). Philosophical Transactions of the Royal Society B. 265 (1407): 1707–1712. doi:10.1098/rspb.1998.0492. PMC 1689361. PMID 9787467.
  98. ↑ Valentine, James W. (1985). "The Origins of Evolutionary Novelty And Galactic Colonization". In Finney, Ben R.; Jones, Eric M. (eds.). Interstellar Migration and the Human Experience. University of California Press. p. 274.
  99. ↑ Crawford, I. A. (ژوئیه 2000). "Where are They? Maybe we are alone in the galaxy after all". Scientific American. Retrieved 20 July 2012.
  100. ↑ Bignami, Giovanni F.; Sommariva, Andrea (2013). A Scenario for Interstellar Exploration and Its Financing. Springer. p. 23.
  101. ↑ Korycansky, D. G.; Laughlin, Gregory; Adams, Fred C. (2001). "Astronomical engineering: a strategy for modifying planetary orbits". Astrophysics and Space Science. 275: 349. doi:10.1023/A:1002790227314. Astrophys.Space Sci.275:349-366,2001.
  102. ↑ Korycansky, D. G. (2004). "Astroengineering, or how to save the Earth in only one billion years" (PDF). Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica. 22: 117–120.
  103. ↑ ۱۰۳٫۰ ۱۰۳٫۱ "Hurtling Through the Void". Time Magazine. 20 ژوئن 1983. Retrieved 5 September 2011.
  104. ↑ "Cornell News: "It's the 25th Anniversary of Earth's First (and only) Attempt to Phone E.T."". Cornell University. 12 نوامبر 1999. Archived from the original on 2 August 2008. Retrieved 29 March 2008.
  105. ↑ Dave Deamer. "In regard to the email from". Science 2.0. Retrieved 14 November 2014.
  106. ↑ "Pioneer 10 Spacecraft Nears 25TH Anniversary, End of Mission". nasa.gov. Retrieved 22 December 2013.
  107. ↑ "SPACE FLIGHT 2003 – United States Space Activities". nasa.gov. Retrieved 22 December 2013.
  108. ↑ ۱۰۸٫۰ ۱۰۸٫۱ "Voyager: The Interstellar Mission". NASA. Retrieved 5 September 2011.
  109. ↑ "KEO FAQ". keo.org. Retrieved 14 October 2011.
  110. ↑ Lasher, Lawrence. "Pioneer Mission Status". NASA. Retrieved 8 April 2000. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  111. ↑ ۱۱۱٫۰ ۱۱۱٫۱ "The Pioneer Missions". NASA. Retrieved 5 September 2011.
  112. ↑ "LAGEOS 1, 2". NASA. Retrieved 21 July 2012.
  113. ↑ Jad Abumrad and Robert Krulwich (12 فوریه 2010). Carl Sagan And Ann Druyan's Ultimate Mix Tape (Radio). National Public Radio.
  114. ↑ "The Long Now Foundation". The Long Now Foundation. 2011. Retrieved 21 September 2011.
  115. ↑ "Memory of Mankind". Archived from the original on 23 January 2015.
  116. ↑ "Human Document Project 2014".
  117. ↑ "5D 'Superman memory' crystal could lead to unlimited lifetime data storage". University of Southhampton. 9 ژوئیه 2013.
  118. ↑ Zhang, J.; Gecevičius, M.; Beresna, M.; Kazansky, P. G. (ژوئن 2013). "5D Data Storage by Ultrafast Laser Nanostructuring in Glass" (PDF). CLEO: Science and Innovations. Optical Society of America: CTh5D-9.
  119. ↑ Begtrup, G. E.; Gannett, W.; Yuzvinsky, T. D.; Crespi, V. H.; et al. (13 مه 2009). "Nanoscale Reversible Mass Transport for Archival Memory" (PDF). Nano Letters. 9 (5): 1835–1838. Bibcode:2009NanoL...9.1835B. doi:10.1021/nl803800c.
  120. ↑ "Tetrafluoromethane". Toxicology Data Network (TOXNET). United States National Library of Medicine. Retrieved 4 September 2014.
  121. ↑ "Time it takes for garbage to decompose in the environment" (PDF). New Hampshire Department of Environmental Services.
  122. ↑ Lyle, Paul (2010). Between Rocks And Hard Places: Discovering Ireland's Northern Landscapes. Geological Survey of Northern Ireland.
  123. ↑ Weisman, Alan (10 ژوئیه 2007), The World Without Us, New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press, pp. 171–172, ISBN 0-312-34729-4, OCLC 122261590
  124. ↑ "Apollo 11 -- First Footprint on the Moon". Student Features. NASA.
  125. ↑ Meadows, A. J. (2007). The Future of the Universe. Springer. pp. 81–83.
  126. ↑ Weisman, Alan (10 ژوئیه 2007), The World Without Us, New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press, p. 182, ISBN 0-312-34729-4, OCLC 122261590
  127. ↑ Zalasiewicz, Jan (25 سپتامبر 2008), The Earth After Us: What legacy will humans leave in the rocks?, Oxford University Press, Review in Stanford Archaeolog
  128. ↑ ۱۲۸٫۰۰ ۱۲۸٫۰۱ ۱۲۸٫۰۲ ۱۲۸٫۰۳ ۱۲۸٫۰۴ ۱۲۸٫۰۵ ۱۲۸٫۰۶ ۱۲۸٫۰۷ ۱۲۸٫۰۸ ۱۲۸٫۰۹ ۱۲۸٫۱۰ Meeus, J.; Vitagliano, A. (2004). "Simultaneous Transits" (PDF). Journal of the British Astronomical Association. 114 (3). Retrieved 7 September 2011. {{cite journal}}: Unknown parameter |last-author-amp= ignored (|name-list-style= suggested) (help)
  129. ↑ "Why is Polaris the North Star?". NASA. Retrieved 10 April 2011.
  130. ↑ ۱۳۰٫۰ ۱۳۰٫۱ Plait, Phil (2002). Bad Astronomy: Misconceptions and Misuses Revealed, from Astrology to the Moon Landing "Hoax". John Wiley and Sons. pp. 55–56.
  131. ↑ Falkner, David E. (2011). The Mythology of the Night Sky. Springer. p. 116.
  132. ↑ Calculation by the Stellarium application version 0.10.2, retrieved 28 July 2009
  133. ↑ Kieron Taylor (1 مارس 1994). "Precession". Sheffield Astronomical Society. Retrieved 6 August 2013.
  134. ↑ Falkner, David E. (2011). The Mythology of the Night Sky. Springer. p. 102.
  135. ↑ Komzsik, Louis (2010). Wheels in the Sky: Keep on Turning. Trafford Publishing. p. 140.
  136. ↑ Laskar, J.; et al. (1993). "Orbital, Precessional, and Insolation Quantities for the Earth From ?20 Myr to +10 Myr". Astronomy and Astrophysics. 270: 522–533. Bibcode:1993A&A...270..522L.
  137. ↑ Laskar; et al. "Astronomical Solutions for Earth Paleoclimates". Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides. Retrieved 20 July 2012. {{cite web}}: Explicit use of et al. in: |author2= (help)
  138. ↑ Aldo Vitagliano (2011). "The Solex page". Universit... degli Studi di Napoli Federico II. Retrieved 20 July 2012.
  139. ↑ James, N.D (1998). "Comet C/1996 B2 (Hyakutake): The Great Comet of 1996". Journal of the British Astronomical Association. 108: 157. Bibcode:1998JBAA..108..157J.
  140. ↑ Horizons output. "Barycentric Osculating Orbital Elements for Comet C/1999 F1 (Catalina)". Retrieved 7 March 2011.
  141. ↑ Borkowski, K.M. (1991). "The Tropical Calendar and Solar Year". J. Royal Astronomical Soc. of Canada. 85 (3): 121–130. Bibcode:1991JRASC..85..121B.
  142. ↑ Bromberg, Irv. "The Rectified Hebrew Calendar".
  143. ↑ Strous, Louis (2010). "Astronomy Answers: Modern Calendars". University of Utrecht. Retrieved 14 September 2011.
  144. ↑ Richards, Edward Graham (1998). Mapping time: the calendar and its history. Oxford University Press. p. 93.
  145. ↑ "Julian Date Converter". US Naval Observatory. Retrieved 20 July 2012.
  146. ↑ WIPP Permanent Markers Implementation Plan, rev1 (2004)
  147. ↑ ۱۴۷٫۰ ۱۴۷٫۱ "About Yucca Mountain Standards". Environmental Protection Agency. 2012. Retrieved 13 May 2014.
  148. ↑ Time: Disasters that Shook the World. New York City: Time Home Entertainment. 2012. ISBN 1-60320-247-1.
  149. ↑ ۱۴۹٫۰ ۱۴۹٫۱ Fetter, Steve (مارس 2006). "How long will the world's uranium supplies last?".
  150. ↑ ۱۵۰٫۰ ۱۵۰٫۱ Ongena, J; G. Van Oost. "Energy for future centuries - Will fusion be an inexhaustible, safe and clean energy source?" (PDF). Fusion Science and Technology. 2004. 45 (2T): 3–14.

خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «Nave» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ <ref> که با نام «magnet» درون <references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.


برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=گاه‌شمار_آینده_بسیار_دور&oldid=15092022»