سفیدرود: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز ویرایش 5.123.123.36 (بحث) به آخرین تغییری که یاس انجام داده بود واگردانده شد برچسب: واگردانی |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| حوضه آبریز = جلگه کاسپین |
| حوضه آبریز = جلگه کاسپین |
||
}} |
}} |
||
'''سفیدرود''' یا '''سپیدرود''' (به [[زبان گیلکی]]: اسپي بیه یا اسپي رۊ<ref name="ReferenceA">زمین شناسی ایران، ژاک دو مورگان، ج ۱، ص ۲۰۹، پانویس ۲</ref>) |
'''سفیدرود''' یا '''سپیدرود''' (به [[زبان گیلکی]]: اسپي بیه یا اسپي رۊ<ref name="ReferenceA">زمین شناسی ایران، ژاک دو مورگان، ج ۱، ص ۲۰۹، پانویس ۲</ref>) دومین رود بلند ایران پس از [[رود کارون]] (با طول ۷۵۰ کیلومتر) و بزرگترین رود [[شمال ایران]] است که از ترکیب دو رود [[شاهرود (رود)|شاهرود]] و [[قزل اوزن]] که در شهر [[منجیل]] به هم می‌پیوندند شکل می‌گیرد و تا ریختن به [[دریای کاسپین]] (دریای خزر) عرض استان [[گیلان]] را می‌پیماید؛ و از [[منجیل]] تا ساحل دریا همه جا سفیدرود به سمت شمال شرقی جاری و جریانش سریع و مقدار آب آن زیاد است. از [[سد سفیدرود]] تا گندلان بستر آن بین دو کوه و بسیار باریک و از این نقطه به بعد دلتای وسیعی با شاخه‌های زیاد تشکیل داده شاخه اصلی آن پس عبور از [[شهرستان رودبار]]، [[شهرستان رشت]]، [[شهرستان آستانه اشرفیه]] در [[پارک ملی بوجاق]] به [[دریای خزر]] می‌ریزد.<ref>تاریخ سرزمین ایران، عباس پرویز، انتشارات نگاه، 1390.</ref> |
||
این رود علاوه بر اینکه در پیدایش تمدن و اقتصاد منطقه‌ای که در آن جاری است تأثیر داشته است. عامل مهم پدید آمدن دو ناحیهٔ تاریخی آن سوی رودی و این سوی رودی یا [[بیه‌پس]] و [[بیه‌پیش]] است با توجه به اهمیت این رود در منطقه بسیاری از جغرافیانگاران اسلامی و سفرنامه‌نویسان در منابع خود از رود و نام‌های آن یاد کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=معصومه رضازاده |نشانی=http://guilan-e-ma.ir/2014/09/جغرافیای-تاریخی-سپیدرود-و-دو-ناحیۀ-بیه/ |عنوان=جغرافیای تاریخی سپیدرود و دو ناحیهٔ بیه‌پس و بیه‌پیش در گیلان |ناشر=گیلان ما فصلنامه سیاسی- ادبی- فرهنگی |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181001133409/http://guilan-e-ma.ir/2014/09/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D9%88-%D8%AF%D9%88-%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%DB%80-%D8%A8%DB%8C%D9%87/ |archivedate=۱ اکتبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes }}</ref> |
این رود علاوه بر اینکه در پیدایش تمدن و اقتصاد منطقه‌ای که در آن جاری است تأثیر داشته است. عامل مهم پدید آمدن دو ناحیهٔ تاریخی آن سوی رودی و این سوی رودی یا [[بیه‌پس]] و [[بیه‌پیش]] است با توجه به اهمیت این رود در منطقه بسیاری از جغرافیانگاران اسلامی و سفرنامه‌نویسان در منابع خود از رود و نام‌های آن یاد کرده‌اند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=معصومه رضازاده |نشانی=http://guilan-e-ma.ir/2014/09/جغرافیای-تاریخی-سپیدرود-و-دو-ناحیۀ-بیه/ |عنوان=جغرافیای تاریخی سپیدرود و دو ناحیهٔ بیه‌پس و بیه‌پیش در گیلان |ناشر=گیلان ما فصلنامه سیاسی- ادبی- فرهنگی |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181001133409/http://guilan-e-ma.ir/2014/09/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF-%D9%88-%D8%AF%D9%88-%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%DB%80-%D8%A8%DB%8C%D9%87/ |archivedate=۱ اکتبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes }}</ref> |
||
نسخهٔ ۲ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۳۰
| سفیدرود سپیدرود | |
|---|---|
 | |
| ویژگی‌های ظاهری | |
| دهانه | دریای کاسپین |
| طول | ۶۷۰ کیلومتر |
| ویژگی‌های حوضه | |
| شبکهٔ رود | جلگه کاسپین |
سفیدرود یا سپیدرود (به زبان گیلکی: اسپي بیه یا اسپي رۊ[۱]) دومین رود بلند ایران پس از رود کارون (با طول ۷۵۰ کیلومتر) و بزرگترین رود شمال ایران است که از ترکیب دو رود شاهرود و قزل اوزن که در شهر منجیل به هم می‌پیوندند شکل می‌گیرد و تا ریختن به دریای کاسپین (دریای خزر) عرض استان گیلان را می‌پیماید؛ و از منجیل تا ساحل دریا همه جا سفیدرود به سمت شمال شرقی جاری و جریانش سریع و مقدار آب آن زیاد است. از سد سفیدرود تا گندلان بستر آن بین دو کوه و بسیار باریک و از این نقطه به بعد دلتای وسیعی با شاخه‌های زیاد تشکیل داده شاخه اصلی آن پس عبور از شهرستان رودبار، شهرستان رشت، شهرستان آستانه اشرفیه در پارک ملی بوجاق به دریای خزر می‌ریزد.[۲]
این رود علاوه بر اینکه در پیدایش تمدن و اقتصاد منطقه‌ای که در آن جاری است تأثیر داشته است. عامل مهم پدید آمدن دو ناحیهٔ تاریخی آن سوی رودی و این سوی رودی یا بیه‌پس و بیه‌پیش است با توجه به اهمیت این رود در منطقه بسیاری از جغرافیانگاران اسلامی و سفرنامه‌نویسان در منابع خود از رود و نام‌های آن یاد کرده‌اند.[۳]
تنوع آبزیان
بر اساس بررسی‌های انجام شده در طرح جامع شیلاتی طی سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در ناحیه دهانه رودخانه سفیدرود تا سد سفیدرود و سر شاخه‌های قزل‌اوزن و شاهرود، ۴۵ گونه و زیرگونه ماهی متعلق به ۳۶ جنس و ۱۷ خانواده شناسایی شده که در بین ماهی‌های مهاجر عمده‌ترین آن‌ها عبارتند از: اوزون برون، تاس ماهی، ماهی سفید، کپور معمولی، سس ماهی، لای ماهی، اسبله، سفید کولی، شاه کولی، سیاه کولی و البته ماهی‌های خانواده کپور بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند. رودخانه سفیدرود از لحاظ مهاجرت و زاد و ولد آبزیان بخصوص گونه‌های ماهیان خاویاری و گونه‌های ماهیان استخوانی از رودخانه‌های منحصربه فرد در حوزه جنوبی دریای خزر می‌باشد.[۴]
تهدید زیست‌محیطی
کم‌آبی
احداث بی ضابطه سدهای متعدد در بالادست و رودخانه‌های قزل اوزن و شاهرود سبب کم‌آبی این رود شده و این رودخانه که در گذشته حتی دارای قابلیت کشتیرانی کوچک و متوسط بود این قابلیت را از دست داده است.[۵]
آلودگی
فاضلاب انسانی و خانگی، پساب صنعتی و بیمارستانی بدون تصفیه مستقیماً در طول مسیر و سموم و کودهای کشاورزی بدون مدیریت از بالادست راهی رودخانه و دریاچه سد سفیدرود می‌شوند این آب سپس مورد استفاده کشاورزی، آبزی پروری و آشامیدنی قرار می‌گیرد؛ و سپس به دریای خزر می‌ریزد[۶][۷][۸]
واژه‌شناسی و تاریخچهٔ نام
نام بومی آن ثابت است. اما، نام غیر بومی آن مختلف و معمولاً ترجمه‌های متفاوت نام بومی می‌باشد:
نام در اوستا
برخی از اوستاشناسان سفید رود را همان رود دائیتی در اوستا می‌دانند.[۵][۹]
نام بومی
نام بومی آن به ویژه در استان گیلان، اسپی بیه یا اسپی رو[۱] می‌باشد که در زبان گیلکی معنی رود سفید را می‌دهد. ایشان دریای خزر را نیز کاسپی می‌نامند.
نام‌های غیر بومی
نام‌های غیر بومی این رود را می‌توان در سه گروه، رده‌بندی کرد؛ نام‌های غیربومی دوران مهاجمان باستانی یونانی، مهاجمان اسلامی عربی، مهاجمان مغولی آلتائی، معاصر ایرانی. توجه شود که همگی این نام‌ها از خاستگاه (چهل چشمه) تا دهانه (دریای کاسپیان) رود را در بر می‌گرفته‌است.
نام غیر بومی دوره مهاجمان باستانی یونانی
آماردوس، پنداشته می‌شود که نام این رود نزد مهاجمان یونانی تبار بوده‌است. این نام امروزه کاربرد ندارد. دیاکونوف نام قدیم سفیدرود را آمِرد یا آماردوس ذکر می‌کند و می‌نویسد «منطقهٔ کوهستانی واقع در جنوب شرقی مسیر پایین رود ارس و نواحی مصب قزل اوزن که توسط قبایل کادوسیان و کاسپی‌ها مسکون بوده مطیع ماد نگشته و جز آن سرزمین محسوب نمی‌شود. یونانیان نام این رود را از قوم جنگجوی آمارد که در گیلان و مناطق غربی مازندران فعلی می‌زیستند، اخذ نموده‌اند
نام غیر بومی دوره مهاجمان اسلامی عربی
النهرالابیض، نامی است که مهاجمان اسلامی عربی به کار می‌بردند. در زبان عربی، النهر به معنی رود، و الابیض به معنی سفید، می‌باشند.
نام غیر بومی دوره مهاجمان مغولی آلتائی
هولان موران نخستین نامی است که مهاجمان مغول در این باره به کار بردند. سپس، ایشان در دوره تسلط، این نام را به قزل اوزن، تغییر دادند. هر دو این نام‌ها به معنی رود سرخ می‌باشند. نام قزل اوزن، امروزه بر پاره‌ای از این رود تا پیش از پیوستن به رود شاهرود، اطلاق می‌گردد. برای نمونه، کتاب نزهةالقلوب که در سال ۷۴۰ (قمری) نوشته شده این رود را به مغولی هولان‌موران خوانده که همان معنای نام ترکی آن را داراست.
نام غیر بومی دوره معاصر
سفیدرود نام غیر بومی این رود در محافل رسمی و اداری است. محافل ملی‌گرای غیر بومی از نام سپید رود استفاده می‌کنند.[۱۰]
نگارخانه
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ زمین شناسی ایران، ژاک دو مورگان، ج ۱، ص ۲۰۹، پانویس ۲
- ↑ تاریخ سرزمین ایران، عباس پرویز، انتشارات نگاه، 1390.
- ↑ معصومه رضازاده. «جغرافیای تاریخی سپیدرود و دو ناحیهٔ بیه‌پس و بیه‌پیش در گیلان». گیلان ما فصلنامه سیاسی- ادبی- فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۸.
- ↑ "رودخانه سفیدرود (سد منجیل)".
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹.
- ↑ http://www.aftabir.com/articles/view/social/environment/c4c1183720153p1.php/سفید-رود-سیاه-شد
- ↑ http://www.icana.ir/Fa/News/259716
- ↑ http://www.isna.ir/fa/news/94072616806
- ↑ (بارتولد، ص297-298؛ دومرگان، همان‌جا؛ جکسون، ص445؛ نیز←خودزکو، ص 19، 40).
- ↑ کتاب گیلان، جلد اول، انتشارات گروه پژوهشگران ایران، چاپ دوم، زمستان ۱۳۸۰ خورشیدی.
- ابراهیم پورداوود؛ آناهیتا
| ریزشگاه دریاچه ارومیه | |
|---|---|
| ریزشگاه خلیج فارس | |
| ریزشگاه دریای عمان | |
| ریزشگاه دریای خزر | |
| ریزشگاه گاوخونی | |
| ریزشگاه دریاچه نمک | |
| ریزشگاه دریاچه بختگان | |
| ریزشگاه هامون جازموریان | |
| ریزشگاه بیابان قره‌قوم | |
| ریزشگاه کویر نمک بردسکن | |
| ریزشگاه دشت خارتوران | |
از به هم پیوستن رودهای درون پرانتز، رود بزرگ‌تر تشکلیل می‌شود. | |
| مناطق پیرامون |
|  | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تاریخچه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| مسائل مربوطه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
