انبه

انبه شمالی
درخت انبه با میوه‌هایی کاملاً رسیده.
رده‌بندی علمی
فرمانرو:	گیاهان
دسته:	گیاهان گلدار
رده:	دولپه‌ای‌ها
راسته:	افراسانان
تیره:	سنجدیان
سرده:	انبه‌ها (Mangifera) لینه
گونه‌ها
بیش از ۵۰ گونه

انبه (نام علمی:Mangifera) میوه‌ای گرمسیری و گیاه آن از سردههای تیرهٔ سنجدیان است. خاستگاه انبه شبه جزیرهٔ هند، پاکستان، بنگلادش و آسیای جنوب‌شرقی است. این درخت امروزه در بسیاری از کشورهای گرمسیری پرورش داده شده و در سراسر دنیا صادر می‌شود. میوهٔ انبه علاوه بر مصرف خوراکی، آشپزی و آب‌میوه‌گیری، به عنوان طعم‌دهنده، رنگ‌دهنده و عطر کاربرد دارد. برگ‌های درخت انبه نیز مورد استفاده‌های زینتی قرار می‌گیرد.

مشخصات

شکوفه‌های انبه.

درخت انبه قد بلندی دارد و ممکن است به ۳۵ تا ۴۰ متر برسد. قطر قسمت شاخ و برگ‌دار آن نیز می‌تواند به ۱۰ متر برسد. عمر این درخت طولانی است و برخی از درخت‌های انبه با وجود ۳۰۰ سال سن هنوز میوه می‌دهند.

این میوه پر خاصیت در هند به سافدا معروف است، انبه با پسته و بادام‌هندی هم‌خانواده است و ۱۰۰۰ نوع مختلف دارد.

رنگ برگ‌های درخت انبه در ابتدا و پس از جوانه زدن نارنجی مایل به صورتی است، که با گذشت زمان به رنگ قرمز تیره، و سپس سبز تیره در می‌آید. شکوفه‌های انبه کوچک و سفیدرنگ به صورت خوشه‌های ۱۰ تا ۴۰ سانتی‌متری هستند. هر شکوفه ۵ گلبرگ، ۵ کاسبرگ و ۵ پرچم دارد، و رایحه‌ای همچون موگهٔ بهار دارد.

ضماد برگ درخت انبه، پوست سر و مو را تقویت می‌کند و خاصیت رنگی (سیاه) نیز دارد.

رسیدن میوه‌ها حدود ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد. وزن انبه‌ها می‌تواند بین ۵۰۰ گرم تا ۲٫۵ کیلوگرم باشد. رنگ و اندازهٔ انبه‌های رسیده با توجه به محیط و نور متغیر است. میوهٔ رسیده می‌تواند زرد، نارنجی، قرمز یا سبز باشد. به هنگام رسیدن میوه‌ها بوی شیرهٔ ملایمی می‌دهند و با فشار ملایمی فرومی‌روند. در وسط میوه هستهٔ درشتی است که با توجه به نوع درخت می‌تواند صاف یا دارای رشته و فیبرهایی در گوشت میوه باشد. گوشت میوه به رنگ زرد تیره و شیرین است. طعم انبه‌ها با توجه به گونه‌شان بسیار متفاوت است. به علاوه، با توجه به نوع میوه یا این که بیش از حد رسیده باشد، گوشت آن می‌تواند صاف یا رشته‌رشته‌ای باشد.

میوهٔ انبه.

پرورش

چیدن انبه در جزیرهٔ رئونیون

درخت انبه از هزاران سال پیش در شبه‌جزیرهٔ هند پرورش داده می‌شد و بین قرن پنجم و چهارم پیش از میلاد به آسیای شرقی رسید. از سدهٔ دهم میلادی، انبه توسط اعراب به شرق آفریقا، و سپس به برزیل، کارائیب و مکزیک برده شد.

امروزه یک‌دوم کل محصولات انبه به کشور هند تعلق دارد. علاوه بر این کشور، انبه در آمریکای شمالی، مرکزی، جنوبی، کارائیب، جنوب و مرکز آفریقا، استرالیا، چین، پاکستان و آسیای جنوب‌شرقی پرورش داده می‌شود. این گیاه به آسانی پرورش داده می‌شود.

با وجود این که هند بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ انبه در جهان است، کمتر از یک‌درصد از صادرات جهانی را به خود اختصاص می‌دهد. در سال ۲۰۰۴، تولید جهانی انبه ۲۶٫۳ میلیون تن بود، و به این ترتیب رتبهٔ ششم را در تولیدات جهانی میوه به خود اختصاص داد (پس از موز، انگور، پرتقال، سیب و موز سبز). ۸۹ کشور تولیدکنندهٔ انبه هستند.

A mango tree in full bloom in کرالا، هند

کشور	میزان تولید (تن)
هند	۱۰٬۸۰۰٬۰۰
چین	۳٬۶۲۲٬۰۰۰
تایلند	۱٬۷۵۰٬۰۰۰
مکزیک	۱٬۵۰۳٬۰۱۰
پاکستان	۱٫۰۷۲٬۰۰۰
فیلیپین	۸۹۰٬۰۰۰
برزیل	۸۴۵٬۰۰۰
اندونزی	۸۰۰٬۰۰۰
نیجریه	۷۳۰٬۰۰۰

انبه در تهیهٔ دسر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انبه در ایران

بیشترین سطح زیر کشت انبه در ایران به استان هرمزگان اختصاص دارد. در استان هرمزگان سالیانه ۲۲هزار تن و در سیستان و بلوچستان ۱۴ هزار تن انبه تولید می‌شود انبه در ایران در سواحل دریای عمان، مناطق راسک، سرباز، قصرقند، نیک شهر، دشتیاری وچابهار در سیستان و بلوچستان و همچنین در استان هرمزگان در شهرستان‌های میناب، رودان، بندرعباس وجاسک کشت شده‌است، در شهرستان حاجی‌آباد هرمزگان نیز درختان انبه بارور یافت می‌شوند. قدمت کشت این درخت در استان هرمزگان بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ سال می‌رسد، که این درختان در باغ‌های شهرستان میناب یافت می‌شوند. انبه همچنین در استان کرمان در شهرستان‌های جیرفت وکهنوج کشت گردیده‌است. در گویش محلی استان هرمزگان به انبه، انبا می‌گویند.

انبه شمالی

در شمال ایران و در استان‌های گیلان و مازندران نیز میوه‌ای ریز و آبدار وجود دارد که در اصطلاح عامیانه به آن انبه یا انبو می‌گویند، البته ظاهراً اسم درست این میوه ازگیل ژاپنی است و طعمش با انبه پاکستانی که بزرگتر است کاملاً تفاوت دارد، انبه شمالی ترش و آبدار و پرخاصیت است و طرفداران زیادی دارد اما بعد از چیدن تا زمان مصرف فرصت کمی هست چون این میوه امکان نگهداری طولانی مدت ندارد.

کاشت انبه در گلدان

در مناطقی که آب و هوای آن منطقه برای رشد گیاه انبه مناسب است، می‌توان در گلدان و باغچه انبه کاشته شود و از طعم شیرین و ویتامین‌های موجود در آن لذت برد. البته رشد درخت انبه نیاز به زمان و صبر دارد. رشد این گیاه حدود هشت سال به طول می‌انجامد. اندازه و طعم این میوه بستگی به نوع انبه دارد. درخت انبه می‌تواند ۹ تا ۲۰ متر رشد کند و ارتفاع داشته باشد و عمر انبه برای چند صد سال می‌تواند باشد.

با استفاده از دانهٔ انبه به آسانی و در خانه می‌توان یک درخت انبه پرورش داد.

مصرف

مصارف خوراکی

انبه در سراسر جهان مورد استفادهٔ خوراکی قرار می‌گیرد. برای مصرف میوه پوست آن جدا می‌گردد، چرا که حاوی موادی تحریک کننده برای معده است. انبه در انواع سالادها، نوشیدنیها، آب میوهها، شربتها ،ترشیهاو بستنیها استفاده می‌شود. از آن برای درست کردن مربا، انواع شیرینی، تارت، کیک و پورهٔ میوه نیز استفاده می‌شود.

در برخی از کشورها از انبه برای پخت غذاهای اصلی نیز استفاده می‌شود. در جزایر موریس و رئونیون از انبه سسی تهیه می‌گردد که در کنار غذاهای گوشتی مصرف می‌شود. در بسیاری از غذاهای محلی و چاشنیهای هندی از انبهٔ رسیده‌استفاده می‌شود. در مکزیک نیز از انبه برای تهیهٔ بعضی از انواع سس چیلی استفاده می‌گردد.

ارزش غذایی و خواص انبه

این میوه از منابع بسیار خوب پتاسیم به حساب می‌آید، طوری‌که مصرف آن به افراد مبتلا به فشار خون بالا توصیه می‌شود. این میوه اندیس گلایسمی بالایی نیز دارد، یعنی وقتی مصرف شود، قند خون به یکباره افزایش پیدا می‌کند و موجب ترشح هورمون انسولین می‌شود. با ترشح این هورمون، قند به داخل سلول‌ها وارد شده و دوباره افت پیدا می‌کند.

انبه میوه‌ای سرشار از فیبر، ویتامین ث، ویتامین آ و آنتی‌اکسیدان است. این میوه موجب تقویت دستگاه گوارش و کلیه نیز می‌شود، و به علت آهن فراوانی که دارد از آنمی جلوگیری می‌کند.

انبه (ارزش غذایی برای ۱۰۰ گرم)
آب: ۸۲٪ تا ۸۳٫۵٪	فیبر: ۱ تا ۲٫۳ گرم	ارزش غذایی: ۵۶ تا ۷۰ کیلوکالری
پروتئین: ۰٫۵ تا ۰٫۶ گرم	لیپید: ۰٫۱ تا ۰٫۳ گرم	کربوهیدرات: ۱۳٫۴ تا ۱۷ گرم	کربوهیدرات ساده (قند): ۱۴٫۸ گرم
مواد معدنی
پتاسیم: ۱ تا ۱۵۰ میلی‌گرم	فسفر: ۲۲ تا ۲۵ میلی‌گرم	کلسیم: ۲۰ تا ۲۲ میلی‌گرم	منیزیم: ۸ تا ۹ میلی‌گرم
سدیم: میلی‌گرم	آهن: ۰٫۱۳ میلی‌گرم	روی: ۰٫۰۴ میلی‌گرم	منگنز: ۰٫۱۶ میلی‌گرم
ویتامین
ویتامین ث: ۲۲ تا ۱۰۰ میلی‌گرم	ویتامین ب۱: ۰٫۱ تا ۰٫۳۲ میلی‌گرم	ویتامین ب۲: ۰٫۱ تا ۰٫۴ میلی‌گرم	ویتامین ب۳: ۰٫۴ تا ۰٫۶ میلی‌گرم
ویتامین ب۵: ۰٫۱۳ تا ۰٫۱۶ میلی‌گرم	ویتامین ب۶: ۰٫۰۵ تا ۰٫۱۳ میلی‌گرم	ویتامین ب۹: ۰٫۰۴ تا ۰٫۰۵ میلی‌گرم	ویتامین ب۱۲: میلی‌گرم
ویتامین آ: ۳ تا ۴٫۱۳ میلی‌گرم	کاروتن: ۰٫۴۴ میلی‌گرم	ویتامین ای: ۱٫۸ میلی‌گرم	ویتامین کا: میلی‌گرم

ارزش غذایی

Mango

A mango shown whole and in cross section
ارزش غذایی به ازای هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی	۲۵۰ کیلوژول (۶۰ کیلوکالری)
کربوهیدرات	15 g
قند	۱۳٫۷
فیبر خوراکی	1.6 g
چربی	0.38 g
پروتئین	0.82 g
ویتامین‌ها	درصد ارزش روزانه
برابر ویتامین آ بتا-کاروتن لوتئین زآگزانتین	۷٪ ۵۴ میکروگرم ۶٪ ۶۴۰ میکروگرم ۲۳ میکروگرم
ویتامین (B۱)	۲٪ ۰٫۰۲۸ میلی‌گرم
(B۲)	۳٪ ۰٫۰۳۸ میلی‌گرم
نیاسین (B۳)	۴٪ ۰٫۶۶۹ میلی‌گرم
پانتوتنیک اسید (B۵)	۴٪ ۰٫۱۹۷ میلی‌گرم
ویتامین ب۶	۹٪ ۰٫۱۱۹ میلی‌گرم
فولیک (B۹)	۱۱٪ ۴۳ میکروگرم
کولین	۲٪ ۷٫۶ میلی‌گرم
ویتامین ث	۴۴٪ ۳۶٫۴ میلی‌گرم
ویتامین ئی	۶٪ ۰٫۹ میلی‌گرم
ویتامین کا	۴٪ ۴٫۲ میکروگرم
مواد معدنی	مقدار درصد ارزش روزانه
کلسیم	۱٪ ۱۱ میلی‌گرم
آهن	۱٪ ۰٫۱۶ میلی‌گرم
منیزیم	۳٪ ۱۰ میلی‌گرم
منگنز	۳٪ ۰٫۰۶۳ میلی‌گرم
فسفر	۲٪ ۱۴ میلی‌گرم
پتاسیم	۴٪ ۱۶۸ میلی‌گرم
سدیم	۰٪ ۱ میلی‌گرم
روی	۱٪ ۰٫۰۹ میلی‌گرم
Link to USDA Database entry
یکاها μg = میکروگرم • mg = میلی‌گرم IU = یکاهای بین‌المللی
†درصدهای تقریبی ارائه شده برای افراد بزرگسال از روی مرجع مصرف رژیم غذایی هستند. منبع: مرکز داده غذای وزارت کشاورزی آمریکا

انبه جنگلی

درخت انبه بسیار سریع رشد می‌کند و دارای برگهای بزرگ و همیشه سبز است. در پاییز یا اوایل زمستان شکوفه می‌دهد و در اردیبهشت و خرداد میوه می‌دهید. میوه انبه یا ازگیل ژاپنی یا همان گلابی جنگلی که در مازندران به وفور یافت می‌شود بسیار شیرین و آبدار است. رنگ میوه رسیده زرد بوده و معمولاً دارای ۳ یا ۴ هسته قهوه‌ای است.

خواص دارویی

• شربت انبه یا ازگیل ژاپنی در طب چینی برای درمان گلودرد و رفع سرفه استفاده می‌شد.
• از ترکیب برگ انبه و چند ماده دیگر برای ساخت اکسپکتورانت (داروی خلط آور) و مسکن برای درد سینه استفاده می‌گردد.
• برای هضم غذا بسیار مفید است.
• آرام بخش است.
• برای تقویت دندان و لثه دم کرده برگ درخت انبه را مضمضه کنید.
• این میوه به دلیل داشتن ویتامین C و بتاکاروتن، یک سیستم ایمنی بسیار قوی در بدن شما ایجاد می‌کند.
• برای بهبود عملکرد سیستم تنفسی مفید است.
• خوردن مقدار زیاد انبه یا ازگیل ژاپنی باعث خواب آلودگی می‌گردد.

انواع انبه

میوه انبه صدها نوع داردکه هر کدام طعم، شکل و اندازه مخصوص خود را دارند.

انبه یک میوه فصلی محسوب می‌شود و از ماه خرداد تا آبان رشد می‌کند.

• Alphonso
• Ataulfo
• Francis
• Haden
• Keitt
• Kent
• Tommy Atkins
• Valencia Pride
• Glenn
• Madame Francique

منابع

• «ویکی‌پدیای فرانسوی». دریافت‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۰۹.
• «ویکی‌پدیای انگلیسی». دریافت‌شده در ۲۸ فوریه ۲۰۰۹.

پیوند به بیرون

• «۱۳ نکته آبدار و جالب دربارهٔ انبه». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۳ مهر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۹ اکتبر ۲۰۱۸.