نظام پارلمانی

دولت‌های جهان بر پایهٔ شیوه‌های حکومت^*

جمهوری تمام‌ریاستی      جمهوری با رییس قوهٔ مجریهٔ وابسته به مجلس      جمهوری نیمه‌ریاستی      جمهوری مجلسی      پادشاهی مشروطهٔ مجلسی با پادشاه تشریفاتی      پادشاهی مشروطهٔ مجلسی با دخالت پادشاه (اغلب مجلس تشریفاتی)      پادشاهی مطلقه      جمهوری تک‌حزبی      استبداد نظامی      هیچ کدام

این نمودار بر پایهٔ قانون کشورها است نه واقعیت، برای همین برخی کشورها که جمهوری‌های چندحزبی مطرح شده‌است معمولاً حکومت‌هایی خودکامه و اقتدارگرا مطرح می‌شود.

نظام مجلسی یا نظام پارلمانی نوعی حکمرانی مردم سالار است که در آن قوه مجریه مشروعیت مردم‌سالار خود را از قوه مقننه اقتباس کرده و در برابر آن پاسخگو است. نظام پارلمانی نوعی نظام حکومتی است که از تفکیک نسبی قوا ایجاد می‌شود. در رژیم‌های پارلمانی قوه مجریه و قوه مقننه از ابزارهایی برای تأثیرگذاری و نفوذ بر یکدیگر برخوردارند.

در نظام‌های پارلمانی رئیس کشور و رئیس قوه مجریه دو شخص متفاوت هستند. رئیس کشور که ممکن است رئیس‌جمهور (در نظام‌های جمهوری پارلمانی) (مثل عراق، آلمان، هندوستان، ایتالیا، پاکستان و فنلاند) یا پادشاه (در نظام‌های مشروطه سلطنتی) (مثل ژاپن، اسپانیا و بریتانیا) باشد، نقش مهمی ندارد و از مسئولیت مبراست. رئیس قوه مجریه که معمولاً نخست وزیر نامیده می‌شود به پیشنهاد رئیس کشور و انتخاب پارلمان مشخص می‌شود. اعضای هیئت وزیران در این سیستم حق پیشنهاد قانون به مجلس و شرکت در مذاکرات و مباحثات مجلس نمایندگان یا انحلال پارلمان را دارند و از سوی دیگر پارلمان نیز حق سؤال، استیضاح و دادن رأی عدم اعتماد به آنان را دارد. در تعداد کمی از جمهوری‌های پارلمانی مانند بوتسوانا، آفریقای جنوبی، سورینام و آلمان، حکمران همزمان رئیس حکومت نیز می‌باشد ولی توسط قوه مقننه انتخاب شده و به آن پاسخگو است.

این بر خلاف نظام جمهوری است که رئیس کشور همان رئیس حکومت بوده و مهمتر از آن قوه مجریه مشروعیت خود را از قوه مقننه نمی‌گیرد.

تاریخچه

شکل امروزی نظام حکم رانی صدر اعظم در سده ۱۸ میلادی در پادشاهی بریتانیای کبیر و سوئد رخ داده است.

فهرست کشورها

آفریقا

کشور	ارتباط بین قوه مقننه و مجریه
بوتسوانا	پارلمان رئیس‌جمهور را برمی گزیند که وی کابینه را تعیین می‌کند
اتیوپی	مجمع فدرال پارلمان هیئت وزیران را برمی گزیند
موریس	مجمع ملی کابینه را برمی گزیند
سومالی	پارلمان فدرال هم رئیس‌جمهور و هم نخست وزیر را برمی گزیند
آفریقای جنوبی	پارلمان رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند که وی کابینه را برمی گزیند

آمریکا و کارائیب

کشور	ارتباط بین قوه مقننه و مجریه
آنتیگوآ و باربودا	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
باهاما	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
باربادوس	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
بلیز	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
کانادا	رهبر حزب اکثریت مجلس عوام نخست وزیر را توسط حاکم کل کانادا نصب می‌کند که وی سپس کابینه را با مشورت نخست وزیر نصب می‌کند
دومینیکا	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
گرنادا	رهبر حزب اکثریت مجلس نمایندگان نخست وزیر را توسط حاکم کل کانادا نصب می‌کند که وی سپس کابینه را با مشورت نخست وزیر نصب می‌کند
جامائیکا	[پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
سنت کیتس و نویس	مجمع ملی نخست وزیر را انتخاب می‌کند
سنت لوسیا	پارلمان نخست وزیر را منصوب می‌کند
سنت وینسنت و گرنادین‌ها	مجمع نخست وزیر را منصوب می‌کند
سورینام	مجمع ملی رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند که وی کابینه را منصوب می نماید
ترینیداد و توباگو	پارلمان نخست وزیر را تأیید می‌کند

آسیا

کشور	ارتباط بین قوه مقننه و مجریه
بنگلادش	جاتیو سنگشاد بهابان کابینه را تأیید می‌کند
بوتان (کشور)	پارلمان هیئت وزیران را تأیید می‌کند
کامبوج	پارلمان هیئت وزیران را تأیید می‌کند
هند	مجلس عوام نخست وزیر را تأیید می‌کند که وی کابینه را تشکیل می‌دهد
عراق	مجلس نمایندگان کابینه را تأیید می‌کند
اسرائیل	کنشت کابینه را تأیید می‌کند
ژاپن	هر دو مجلس عوام و اعیان نخست وزیر را منصوب می‌کنند که وی کابینه را منصوب می نماید
کویت	مجمع ملی ولیعهد را تأیید می‌کند که وی نخست وزیر را منصوب می نماید که وی کابینه را مصوب می‌کند
قرقیزستان	مجمع اعلا کابینه را تأیید می‌کند
لبنان	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
مالزی	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
میانمار	مجمع اتحادیه توسط کالج الکترال رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کند که کابینه را تشکیل می‌دهد
نپال	پارلمان نخست وزیر را انتخاب می‌کند که وی کابینه را منصوب می نماید
پاکستان	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
سنگاپور	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
تایلند	خانه نمایندگان نخست وزیر را منصوب می‌کند که وی کابینه را منصوب می نماید
چین	کنگره خلق هیئت اجرایی (کابینه) و رئیس جمهور را انتخاب می کند

اروپا

کشور	ارتباط بین قوه مقننه و مجریه
آلبانی	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
اتریش	مجمع ملی می‌تواند کابینه را با رأی عدم اعتماد منحل کند
بلژیک	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
بلغارستان	پارلمان هیئت وزیران را منصوب می‌کند
کرواسی	پارلمان نخست وزیر و کابینه منصوب شده توسط وی را تأیید می‌کند
جمهوری چک	رئیس‌جمهور رهبر بزرگتری حزب یا ائتلاف داخل پارلمان را به عنوان نخست وزیر منصوب کرده تا وی کابینه را تشکیل دهد
دانمارک	پادشاه بر اساس توصیه‌های رهبران احزاب مجلس رهبر کابینه را منصوب می‌کند که وی به احتمال زیاد موفق به تشکیل کابینه می‌شود که توسط اکثریت مجلس رد نشود
استونی	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
فنلاند	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
آلمان	مجلس نمایندگان صدر اعظم را منصوب می‌کند که وی کابینه را تشکیل می‌دهد
یونان	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
مجارستان	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
ایسلند	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
جمهوری ایرلند	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
ایتالیا	پارلمان به کابینه منصوب شده توسط رئیس‌جمهور رأی اعتماد می‌دهد
کوزوو	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
لتونی	پارلمان کابینه وزیران را منصوب می‌کند
لوکزامبورگ	مجلس معاونان کابینه را منصوب می‌کند
مقدونیه شمالی	مجمع دولت را تأیید می‌کند
مالت	مجلس نمایندگان کابینه را منصوب می‌کند
مولدووا	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
مونته‌نگرو	پارلمان دولت را منصوب می‌کند
هلند	مجلس ملی می‌تواند کابینه را طی رأی عدم اعتماد منحل کند
نروژ	پادشاه نماینده مجلس را که بزرگتری حزب را رهبری می‌کند به عنوان نخست وزیر منصوب می‌کندکه وی کابینه را تشکیل می‌دهد
لهستان	پارلمان کابینه را تأیید می‌کند
صربستان	مجمع ملی دولت را منصوب می‌کند
اسلواکی	مجمع ملی دولت را تأیید می‌کند
اسلوونی	مجمع ملی دولت را منصوب می‌کند
اسپانیا	کنگره معاونین رئیس دولت را انتخاب می‌کند که وی کابینه را تشکیل میدهد
سوئد	پارلمان نخست وزیر را انتخاب می‌کند که وی اعضای دیگر دولت را منصوب می نماید
ترکیه	مجلس اعلای ملی کابینه را تأیید می‌کند
بریتانیا	پادشاه نماینده مجلسی که رهبر بزرگترین ائتلاف مجلس عوام است را به عنوان نخست وزیر منصوب می‌کند که وی کابینه را تشکیل میدهد

اقیانوسیه

کشور	ارتباط بین قوه مقننه و مجریه
استرالیا	رهبر حرب سیاسی که دارای پشتیبانی اکثریت مجلس نمایندگان است توسط حاکم کل به عنوان نخست وزیر منصوب می‌شود که وی سپس کابینه را منصوب می نماید
نیوزیلند	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند
پاپوآ گینه نو	پارلمان ملی کابینه را منصوب می‌کند
ساموآ	مجمع قانونگذاری کابینه را منصوب می‌کند
وانواتو	پارلمان کابینه را منصوب می‌کند

منابع

• Lijphart, Arend (۱۹۹۲)، Parliamentary versus presidential government، Oxford University Press، شابک ۹۷۸۰۱۹۸۷۸۰۴۴۱