گتسبی بزرگ

برای دیگر کاربردها گتسبی بزرگ (ابهام‌زدایی) را ببینید.

گتسبی بزرگ

جلد نخستین چاپ
نویسنده(ها)	اف. اسکات فیتزجرالد
طراح جلد	فرانسیس کوگات
کشور	ایالات متحده
زبان	انگلیسی
گونه(های) ادبی	تراژدی
انتشار	۱۰ آوریل ۱۹۲۵
ناشر	چارلز اسکریبنرز سانز
گونه رسانه	چاپی (گالینگور و شومیز)
پس از	زیبا و ملعون (۱۹۲۲)
پیش از	لطیف است شب (۱۹۳۴)
متن	گتسبی بزرگ در ویکی‌نبشته

گتسبی بزرگ (انگلیسی: The Great Gatsby) رمانی نوشتهٔ نویسندهٔ آمریکایی، اف. اسکات فیتزجرالد است که در سال ۱۹۲۵ منتشر شد. این رمان که در عصر جاز در لانگ آیلند، در نزدیکی نیویورک رخ می‌دهد، روابط متقابل نیک کاراوی، راوی اول‌شخص داستان با جی گتسبی، میلیونر مرموز و فکر همیشگی گتسبی برای پیوستن دوباره به معشوقۀ سابقش، دیزی بیوکنن را شرح می‌دهد.

این رمان الهامی از رابطه‌ای عاشقانه در جوانی فیتزجرالد با جینورا کینگِ مهمانی‌رو و مهمانی‌های آشوبگرانهٔ نورث شور لانگ آیلند بود که در سال ۱۹۲۲ در آن‌ها شرکت می‌کرد. فیتزجرالد به‌دنبال نقل‌مکان به ریویرای فرانسه، پیش‌نویسی از رمان را در سال ۱۹۲۴ کامل کرد. او پیش‌نویس را برای ویراستارش، مکسول پرکینز فرستاد که فیتزجرالد را متقاعد کرد تا این اثر را در زمستان پیش رو اصلاح کند. فیتزجرالد پس از بازبینی‌ها از متن، راضی اما درمورد اسم کتاب مردد بود و چندین عنوان را برای گزینش در نظر گرفت. طرح روی جلد فرانسیس کوگات فیتزجرالد را بسیار تحت‌تأثیر قرار داد و جنبه‌هایی از آن را در رمان گنجاند. این رمان از نه فصل تشکیل شده‌است. شخصیت گتسبی در آغاز رازآلود است و به‌مرور، گذشتۀ توأم با دروغ و واقعیت وی به‌کمک زندگی‌نامه و خودزندگی‌نامه آشکار می‌شود. نیک کاراوی که یکی از شخصیت‌های اصلی این رمان است، هم‌زمان روایت آن را نیز برعهده دارد و سعی می‌کند تا این کار را بی‌طرفانه انجام دهد.

انتشارات اسکرینبرز گتسبی بزرگ را در آوریل ۱۹۲۵ منتشر کرد. پس از انتشار، نقادان به‌طور کلی نقدهای مطلوبی دربارۀ این رمان نوشتند؛ با این حال، برخی از آن‌ها معتقد بودند که این اثر با تلاش‌های قبلی فیتزجرالد برابری نمی‌کند. گتسبی در مقایسه با رمان‌های قبلی او، شکستی تجاری بود و انتظارات مالی فیتزجرالد برآورده نشد. هنگامی که این نویسنده در سال ۱۹۴۰ درگذشت، خودش را ناکام و این اثر را فراموش‌شده تصور می‌کرد. شورای کتاب‌ها در زمان جنگ، در جریان جنگ جهانی دوم با توزیع نسخه‌های رایگان گتسبی بزرگ بین سربازان آمریکایی باعث محبوبیت رمان شد و این موضوع بررسی‌های مجدد انتقادی و دانشگاهی را در پی داشت. دانشوران معاصر بر تلقی رمان از طبقهٔ اجتماعی، وارثان در مقابل نودولتان، نژاد و دفاع از محیط زیست و نگرش بدبینانهٔ آن نسبت به رؤیای آمریکایی تأکید دارند. یکی از بخش‌های مصرانهٔ نقدها، ادعای کلیشه‌های یهودی‌ستیزانه است. بر اساس این رمان اقتباس‌های صحنه‌ای و سینمایی متعددی ساخته شده‌است.

نخستین ترجمه از گتسبی بزرگ در ایران، برگردانی از کریم امامی بود که به پیشنهاد مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین انجام و در سال ۱۳۴۴ با عنوان طلا و خاکستر از سوی شرکت انتشارات سیروید منتشر شد. در دههٔ ۱۳۹۰ بازترجمه‌های متعددی از این رمان در ایران انتشار یافت. رضا رضایی یکی از مترجم‌هایی است که این اثر را بار دیگر ترجمه و نشر ماهی آن را در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده‌است.

زمینه تاریخی و زندگی‌نامه‌ای

اطلاعات بیشتر: عصر جاز و ممنوعیت الکل در ایالات متحده آمریکا

احساس عاشقانه و فکر همیشگیِ اف. اسکات فیتزجرالد به جینورا کینگِ مهمانی‌رو، طرح داستانی رمان را شکل داد. به‌افتخارش، او را در مطبوعات به‌عنوان یکی از خواستنی‌ترین نوواردهای شیکاگو معرفی کردند و الهام‌بخش شخصیت دیزی بیوکنن بود.

گتسبی بزرگ که در لانگ آیلندِ پُررونقِ سال ۱۹۲۲ رخ می‌دهد، تاریخ اجتماعی انتقادی از آمریکای دوران ممنوعیت الکل در عصر جاز را فراهم می‌کند. روایت داستانی اف. اسکات فیتزجرالد به‌طور کامل آن دوران را که به موسیقی جاز، رونق اقتصادی، فرهنگ فلاپر، آداب لیبرتین، جوانان سرکش و بارهای مخفیِ فراگیرش شناخته می‌شود، به تصویر می‌کشد. فیتزجرالد از بسیاری از این تحولات اجتماعیِ دههٔ ۱۹۲۰ برای بیان داستان خود استفاده می‌کند؛ از جزئیات ساده مانند عشق‌بازی‌های داخل اتومبیل‌ها گرفته تا درون‌مایه‌های گسترده‌تر همچون قاچاق نوشیدنی‌های الکلی که منبع غیرقانونی ثروت گتسبی است.

فیتزجرالد هدونیسم جامعهٔ عصر جاز را با قرار دادن روندِ پی‌رنگی بازگوپذیر در درون بافت تاریخیِ خشن‌ترین و پُرزَرق‌وبَرق‌ترین دورانِ تاریخ آمریکا منتقل می‌کند. از نگاه فیتزجرالد، این دوره نمایانگر دوران آسان‌گیری اخلاقی بود که آمریکایی‌ها در هر سنی از هنجارهای اجتماعیِ رایج سرخورده شدند و معتاد خوش‌گذرانی بودند. فیتزجرالد، خودش دوسوگرایی مشخصی نسبت به عصر جاز داشت؛ دورانی که بعدها درون‌مایه‌های آن را بازتابندهٔ رویدادهای زندگی خود می‌دانست.

گتسبی بزرگ رویدادهای مختلف در جوانیِ فیتزجرالد را منعکس می‌کند. او مردی جوان اهل مینه‌سوتا در غرب میانه بود. مانند راوی رمان که به دانشگاه ییل رفت، او نیز در دانشگاه پرینستون، یکی دیگر از دانشگاه‌های آیوی لیگ تحصیل کرد. فیتزجرالد ۱۹ ساله در آنجا با جینورا کینگ، مهمانی‌رو ۱۶ ساله آشنا و عمیقاً عاشق شد. اگرچه جینورا دیوانه‌وار عاشق او بود اما خانوادهٔ طراز اول کینگ آشکارا از خواستگاری فیتزجرالد از دخترشان به‌دلیل وضعیت اجتماعی‌اش جلوگیری کردند و ظاهراً پدرش به او گفت: «پسرهای فقیر نباید به فکر ازدواج با دخترهای پول‌دار باشند.»

فیتزجرالدِ مستعدِ خودکشی، زمانی که خانوادهٔ کینگ خواستگار دخترشان را به‌دلیل فقدان چشم‌انداز مالی او رد کردند، در میانهٔ جنگ جهانی اول در ارتش ایالات متحده نام‌نویسی کرد و به‌عنوان ستوان دوم مأموریت یافت. او درحالی‌که در انتظار آرایش قشون در جبههٔ غربی بود و امید داشت تا در پیکار بمیرد، در کمپ شریدان در مانتگامری مستقر بود و در آنجا با زلدا سایر، دختر زیبای جنوبی ۱۷ ساله آشنا شد. وقتی فیتزجرالد مطلع شد که جینورا با تاجر ثروتمند شیکاگویی، ویلیام «بیل» میچل ازدواج کرده‌است، از زلدا خواست تا با او ازدواج کند. زلدا موافقت کرد اما ازدواجشان را عقب انداخت تا زمانی که وضعیت مالی فیتزجرالد مساعد شد. ازاین‌رو فیتزجرالد مانند جی گتسبی است؛ هنگامی که به‌عنوان افسر نظامی، دور از خانه مستقر بود، نامزد کرد و سپس به‌دنبال ثروت هنگفتی بود تا سبک زندگی‌ای را که نامزدش به آن عادت کرده بود، فراهم کند.

فیتزجرالد پس از موفقیت به‌عنوان نویسندهٔ داستان کوتاه و رمان‌نویس، با زلدا در شهر نیویورک ازدواج کرد و این زوج تازه ازدواج‌کرده کمی بعد به لانگ آیلند نقل‌مکان کردند. در سال‌های پرهیاهوی دههٔ ۱۹۲۰ و به‌دنبال اعلام ممنوعیت الکل در ایالات متحده، قاچاقچی‌های نوشیدنی‌های الکلی آبجو و نوشیدنی‌های تقطیری را به‌صورت زیرزمینی می‌ساختند و به شکل‌های گوناگون عرضه می‌کردند. برخی از این نوشیدنی‌های الکلی غیرقانونی در بارهای مخفی هتل‌ها، مسافرخانه‌ها و باشگاه‌ها و همچنین در خانه‌های شخصی پیدا می‌شد. همزمان برخی از افراد در لانگ آیلند بارهایی مخفی در زیرزمین خانه‌شان ساخته بودند و ملک‌های خصوصی بزرگ منطقه نیز پیش از ممنوعیت، الکل انبار کرده بودند تا در مهمانی‌های تجملاتی که میزبان آن بودند، استفاده شوند. فیتزجرالد علی‌رغم لذت بردن از محیط خاص لانگ آیلند، بی‌سروصدا با این مهمانی‌های پرزرق‌وبرق مخالف بود و نمی‌توانست با سبک زندگی افراد ثروتمند خو بگیرد. او درحالی‌که تلاش می‌کرد تا از ثروتمندان الگوبرداری کند، سبک زندگی تجملاتی آن‌ها را که توأم با امتیازات طبقاتی بود، نمی‌پسندید. اگرچه فیتزجرالد — مانند گتسبی — همیشه ثروتمندان را تحسین می‌کرد، با این حال از خشمی خفته نسبت به آن‌ها برخوردار بود.

خلاصه داستان

جرج ویلسون و همسرش مرتل در «درهٔ خاکستر»، محل انباشت زباله‌ها (در عکس بالا نمایش یافته‌است) زندگی می‌کردند که از نظر تاریخی، در دههٔ ۱۹۲۰ در نیویورک وجود داشت. در حال حاضر، این ناحیه فلاشینگ مدوز–کورونا پارک است.

نیک کاراوی از میدوِست به نیویورک نقل‌مکان می‌کند تا به‌عنوان فروشندۀ اوراق قرضه مشغول به کار شود. او بنگالویی را در وست اگ اجاره می‌کند و همسایۀ شخص پول‌داری به نام گتسبی می‌شود که مهمانی‌های مجللی را در ملک خود برگزار می‌کند. دیزی، عموزادۀ نیک است که به همراه همسرش، تام بیوکنن از شیکاگو به ایست اگ، شهرکی شیک و امروزی در آن‌سوی خلیج نقل‌مکان کرده‌اند. نیک یک سَرِ شب برای شام به خانۀ خانوادۀ بیوکنن می‌رود و در آنجا با جردن بیکر، دوست دیزی و گلف‌باز آشنا می‌شود. هنگام خوردن شام، تلفن خانه زنگ می‌زند و پس از خروج تام و دیزی از اتاق، جردن به نیک می‌گوید تام معشوقه‌ای به نام مرتل ویلسون دارد که در درهٔ خاکستر زندگی می‌کند و گاه‌وبیگاه به تام زنگ می‌زند. نیک در راه بازگشت به خانه، گتسبی را در حال تماشای نوری سبز می‌بیند که از آن‌سوی خلیج می‌آید.

نیک تام را در قطاری به نیویورک همراهی می‌کند. آن‌ها با مکانیک، جرج بی. ویلسون دیدار می‌کنند که همسر مرتل است. پس از خروج از گاراژ، مرتل به نیک و تام ملحق می‌شود تا به آپارتمان کوچکی بروند که قرار است در آنجا مهمانی برگزار شود. این مهمانی وقتی به پایان می‌رسد که مرتل با صدای بلند اسم دیزی را به زبان می‌آورد، تام به صورتش سیلی می‌زند و بینی مرتل می‌شکند.

نیک که نظاره‌گر مهمانی‌های پرزرق‌وبرق گتسبی است، دعوت رسمی برای شرکت در مهمانی را دریافت می‌کند. او در مهمانی مجلل گتسبی، شخص پول‌داری که هیچ‌کس دقیقاً نمی‌داند این ثروت را از کجا آورده‌است، شرکت می‌کند. در آنجا جردن را می‌بیند و سپس با مردی روبه‌رو می‌شود که ادعا می‌کند گتسبی است. گتسبی سعی می‌کند با روایت قهرمانی‌هایش در جنگ و دوران آکسفورد، توجه نیک را جلب کند؛ چراکه قبلاً با دیزی رابطه‌ای عاشقانه داشت و می‌خواهد با برگزاری مهمانی‌های مجلل و البته با کمک نیک به دیزی نزدیک شود. جردن ماجرای آشنایی قبلی دیزی و گتسبی را برای نیک تعریف می‌کند. دیزی و گتسبی رابطه‌ای پنهانی را آغاز می‌کنند و کمی بعد، تام متوجه این موضوع می‌شود.

مشاجره‌ای بین تام و گتسبی در سوئیت هتل پلازا شکل می‌گیرد که گتسبی به دیزی اصرار می‌کند تا بگوید هرگز تام را دوست نداشته‌است. دیزی در پاسخ می‌گوید تام و گتسبی را دوست دارد که باعث آشفتگی هر دوی آن‌ها می‌شود. تام که از فعالیت گتسبی در قاچاق نوشیدنی‌های الکلی آگاه شده‌است، این موضوع را علنی می‌کند و وقتی دیزی آن را می‌شنود، با وجود دلبستگی به گتسبی ترجیح می‌دهد تا در کنار همسرش بماند. در پایان، تام با تمسخر به گتسبی می‌گوید تا دیزی را با اتومبیل خودش به خانه ببرد، چون می‌داند که دیزی او را ترک نخواهد کرد.

در راه بازگشت به ایست اگ، حوالی گاراژ ویلسون تصادفی رخ می‌دهد که باعث کشته شدن مرتل می‌شود. اگرچه دیزی پشت فرمان اتومبیل گتسبی بود اما گتسبی می‌خواهد مسئولیت این تصادف را بر عهده بگیرد. از طرفی تام به همسر مرتل درمورد صاحب اصلی اتومبیل می‌گوید و جرج ویلسون تصور می‌کند که این شخص حتماً می‌تواند معشوق مرتل نیز باشد. جرجِ پریشان به خانه گتسبی می‌رود، او را در استخر خانه‌اش می‌کشد و بلافاصله خودکشی می‌کند. چند روز پس از قتل گتسبی، پدرش، هنری گتس برای خاک‌سپاری فرزندش به آنجا می‌آید. سرانجام، نیک با این تصور که نمی‌تواند در شرق زندگی کند و از آنجا متنفر است، تصمیم می‌گیرد تا به میدوست برگردد. او پیش از بازگشت، برای آخرین بار به ملک گتسبی می‌رود و به نور سبزی که از انتهای لنگرگاه دیزی می‌تابید، نگاه می‌کند.

شخصیت‌های اصلی

ادیت کامینگز، گلف‌باز برتر آماتور که الهام‌بخش شخصیت جردن بیکر است. او دوست نزدیک جینورا کینگ و یکی از نوواردهای معروف شیکاگو در عصر جاز بود.

• نیک کاراوی: دانش‌آموختهٔ ییل، اهل غرب میانه، کهنه‌سرباز جنگ جهانی اول و ساکن تازه‌وارد وست اگ، ۲۹ ساله (بعداً ۳۰ ساله) که نقش راوی اول‌شخص داستان را بر عهده دارد. او همسایهٔ گتسبی و فروشندهٔ اوراق قرضه است. کاراوی بی‌خیال و خوش‌بین است. با این حال خوش‌بینی‌اش با پیشرفت رمان، کم‌رنگ می‌شود.
• جی گتسبی (در اصل جیمز «جیمی» گتس): میلیونر جوان مرموز با ارتباطات تجاری مبهم (بعداً مشخص شد که در قاچاق نوشیدنی‌های الکلی فعال است)، اصالتاً اهل داکوتای شمالی. گتسبی طی جنگ جهانی اول، زمانی که در جوانی به‌عنوان افسر ارتش در کمپ تیلور ارتش ایالات متحده، واقع در لوییویل مستقر بود، با عشق زندگی خود، دیزی بیوکنن آشنا شد. بعدها، پس از جنگ برای مدت کوتاهی در کالج ترینیتی در انگلستان تحصیل کرد. به‌گفتهٔ زلدا همسر فیتزجرالد، او بخشی از شخصیت گتسبی را بر اساس همسایهٔ مرموزِ لانگ آیلندشان، ماکس گرلاخ بنا کرد. گرلاخ کهنه‌سرباز ارتش بود و با تلاش‌هایش در قاچاق نوشیدنی‌های الکلی به میلیونری خودساخته تبدیل شد و به استفاده از عبارت «کهنه رفیق» در نامه‌هایش به فیتزجرالد علاقه داشت.
• دیزی بیوکنن: سطحی‌نگر، خودشیفته و نوواردِ جوان و مهمانی‌رو، اهل لوییویل که به‌عنوان فلاپر شناخته شده‌است. او عموزادهٔ نیک و همسر تام بیوکنن است. دیزی پیش از ازدواج با تام، رابطه‌ای عاشقانه با گتسبی داشت. انتخاب او بین گتسبی و تام یکی از کشمکش‌های محوری رمان است. عشق و فکر همیشگیِ اف. اسکات فیتزجرالد به جینورا کینگ الهام‌بخش شخصیت دیزی شد.
• توماس «تام» بیوکنن: همسر دیزی و میلیونری که در ایست اگ زندگی می‌کند. تام مردی باابهت، دارای بدن عضلانی با صدایی خشن و رفتاری تحقیرآمیز است. او ستارهٔ فوتبال در ییل بود و یکی از برترپنداران نژاد سفید است. در میان دیگر نمونه‌های ادبی، بیوکنن شباهت خاصی به ویلیام «بیل» میچل، تاجر شیکاگویی دارد که با جینورا کینگ ازدواج کرد. بیوکنن و میچل هر دو شیکاگویی بودند و به چوگان علاقه داشتند. همچنین بیوکنن مانند پدر جینورا، چارلز کینگ که فیتزجرالد از او آزرده‌خاطر بود، مردی مستبد، دانش‌آموختهٔ ییل و بازیکن چوگان اهل لیک فورست است.
• جردن بیکر: گلف‌باز آماتور با رگه‌های طعنه‌زنی و رفتاری سرد، دوست دیرین دیزی. او در بیشتر قسمت‌های رمان، دوست‌دختر نیک کاراوی است اما در پایان از هم جدا می‌شوند. اعتبارش به‌دلیل شایعه‌هایی مبنی بر تقلب در یک تورنمنت، مشکوک است که به شُهرتش از نظر اجتماعی و به‌عنوان گلف‌باز آسیب زد. فیتزجرالد جردن را بر اساس دوست جینورا، ادیت کامینگز، گلف‌باز برتر آماتور بنا نهاده‌است که در مطبوعات به‌عنوان «فلاپر فیروی» شناخته می‌شد. برخلاف جردن بیکر، کامینگز هرگز مشکوک به تقلب نبود. نام این شخصیت علاوه بر سوءاستفاده از نشان‌های تجاری پرطرفدار اتومبیل، یعنی جردن موتور کار کمپانی و بیکر موتور وهیکل که هر دو شرکت در کلیولند مستقر بودند، همچنین کنایه‌ای به شهرت «سریع» جردن و آزادی جدیدی است که به زنان آمریکا، به‌ویژه به فلاپرها در دههٔ ۱۹۲۰ تقدیم شد.
• جرج بی. ویلسون: مکانیک و صاحب گاراژ. همسرش، مرتل ویلسون و تام بیوکنن از او خوششان نمی‌آید و بیوکنن او را «مردی خِنگ که نمی‌داند زنده‌ست یا مُرده» توصیف کرد. در پایان رمان، جرج با تصور اشتباه که گتسبی پشت فرمان خودرویی بود که مرتل را کشته‌است، ابتدا او را می‌کشد و سپس خودکشی می‌کند.
• مرتل ویلسون: همسر جرج و معشوقهٔ تام بیوکنن. مرتل که شور و نشاط چشمگیری دارد، ناامیدانه به‌دنبال پناهگاهی برای نجات از ازدواج مأیوس‌کنندهٔ خود است. او به‌طور تصادفی با خودروی گتسبی تصادف می‌کند و در جا کشته می‌شود. او به اشتباه فکر می‌کرد که تام رانندۀ اتومبیل است و با این تصور به سمت آن می‌دود.

نگارش و انتشار

برج‌های اکنون تخریب‌شدهٔ بیکن تا حدودی به‌عنوان الهام‌بخش خانهٔ گتسبی عمل کرد.

قلعهٔ اوهکا نیز یکی دیگر از الهام‌بخش‌های نورث شور برای فضای رمان بود.

فیتزجرالد خطوط کلی سومین رمان خود را در ژوئن ۱۹۲۲ ترسیم کرد. او دلش می‌خواست که اثر تازه‌اش بی‌عیب و در عین حال زیبا و ظریف باشد اما تولید پردردسر نمایشنامهٔ سبزیجات روند پیشرفتش را کُند کرد. در نهایت، نمایشنامه شکست خورد و او داستان‌هایی برای مجله نوشت تا بتواند قرض‌های ناشی از تولید آن را بپردازد. «رؤیاهای زمستان» یکی از داستان‌های فیتزجرالد در همین دوره است که آن را اولین تلاش خود برای ایدۀ گتسبی توصیف کرد اما در کل، این داستان‌ها را بی‌اهمیت می‌دانست. او بعدها به یکی از دوستانش گفت: «ایدهٔ کلی گتسبی درد و حرمان جوان تنگ‌دستی است که نمی‌تواند با دختر پول‌داری ازدواج کند. این درون‌مایه بارها مطرح می‌شود، چون من آن را تجربه کرده‌ام.»

فیتزجرالدها در اکتبر ۱۹۲۲، پس از تولد تنها فرزندشان، فرانسیس اسکات «اسکاتی» فیتزجرالد به گریت نک در لانگ آیلند نقل‌مکان کردند. رینگ لاردنر، نویسنده، لو فیلدز، بازیگر و اد وین، کمدین از جمله همسایه‌های خانوادۀ فیتزجرالد در گریت نک و برخلاف اهالی منهاست نک، جزو نودولتان بودند. منهاست نک در آن سوی خلیج، محل زندگی بسیاری از ثروتمندترین خانواده‌های ریشه‌دار نیویورک بود. این مجاورت واقعی، ایدهٔ فیتزجرالد برای «وست اگ» و «ایست اگ» را پدید آورد. در این رمان، گریت نک (کینگز پوینت) به شبه‌جزیرهٔ نوکیسه‌های وست اگ و پورت واشینگتن (سندز پوینت) به محل زندگی ثروتمندان قدیمی ایست اگ تبدیل شد. فیتزجرالد از برخی از عمارت‌های گُلد کوست (نورث شور) مانند لندز اند، قلعۀ اوهکا و برج‌های بیکن — که بعدها تخریب شد — برای املاک گتسبی الهام گرفت.

زمانی که فیتزجرالد در لانگ آیلند زندگی می‌کرد، ماکس گرلاخ همسایهٔ مرموز او بود. گرلاخ که ظاهراً در آمریکا در خانوادهٔ مهاجر آلمانی به دنیا آمده‌است، در طول جنگ جهانی اول یکی از سرگردهای نیروهای اعزامی آمریکا بود و بعدها به قاچاقچی متمکنی تبدیل شد که شبیه میلیونرها در نیویورک زندگی می‌کرد. گرلاخ برای اینکه ثروتش را به رخ دیگران بکشد، مهمانی‌های مجلل برگزار می‌کرد، هیچ‌وقت لباس تکراری نمی‌پوشید، همیشه تکیه‌کلام «کهنه رفیق» را به کار می‌برد و درمورد خودش شایعه‌سازی می‌کرد؛ مثلاً می‌گفت که با قیصر آلمان قوم‌وخویش است. این جزئیات درمورد گرلاخ، الهام‌بخش فیتزجرالد در خلق جی گتسبی شد.

روزنامه‌های روزانه در همین دورهٔ زمانی طی ماه‌ها به شکل گسترده‌ای پروندهٔ قتل هالز-میلز را پوشش دادند و این اتفاق که تقریباً به گوش بسیاری از مردم رسیده بود، ممکن است بر پی‌رنگ رمان فیتزجرالد تأثیر گذاشته باشد. این پرونده شامل قتل همزمان یک مرد و معشوقه‌اش در ۱۴ سپتامبر ۱۹۲۲، یعنی چند هفته پیش از ورود فیتزجرالد به گریت نک بود. دانشوران حدس می‌زنند که فیتزجرالد جنبه‌های خاصی از پایان گتسبی بزرگ و شخصیت‌پردازی‌های مختلف را بر اساس این رخداد واقعی استوار کرده‌است.

فیتزجرالد تا اواسط سال ۱۹۲۳ با الهام از پروندهٔ هالز-میلز، شخصیت مرموز گرلاخ و مهمانی‌های پرسروصدایی که در لانگ آیلند شرکت می‌کرد، ۱۸٬۰۰۰ کلمه برای رمانش نوشت اما بیشتر داستان تازه‌اش را به‌عنوان شروعی نادرست کنار گذاشت. بخشی از این پیش‌نویس به نگارش داستان کوتاه «آمرزش» انجامید که در سال ۱۹۲۴ منتشر شد. این داستان کوتاه که در مجموعه‌داستان همۀ مردان جوان غمگین منتشر شد، به‌نوعی دربارۀ جزئیات گذشتۀ گتسبی است اما شخصیت اصلی آن رودالف نام دارد که می‌خواهد طبقۀ اجتماعی خود را تغییر دهد و ثروتمند شود. اسم شخصیت‌های دیزی و نیک در نسخه‌های اولیه به ترتیب آدا و داد بود و آن‌ها پیش از تجدید دیدار در لانگ آیلند، رابطه‌ای عاشقانه را تجربه کرده بودند. در این نسخه‌ها داستان به‌جای نیک از زبان راوی دانای کل روایت می‌شد و تفاوت کلیدی آن با نسخۀ نهایی در شکست کمتر رؤیای گتسبی است. مشاجرۀ تام و گتسبی در هتل پلازا در نسخه‌های اولیۀ رمان متعادل‌تر بود اما در نهایت، دیزی باز هم ترجیح می‌داد با تام بماند.

کار نگارش گتسبی بزرگ به‌طور جدی از آوریل ۱۹۲۴ از سر گرفته شد. فیتزجرالد تصمیم گرفت از روند نوشتن رمان‌های قبلی خود دور شود و به پرکینز گفت که قصد دارد دستاوردی هنری خلق کند. او می‌خواست از واقع‌گرایی دو رمان قبلی خود دوری کند و اثری خلاقانه با تخیل پایدار بنویسید. او در راستای این هدف، آگاهانه از سبک‌های ادبی جوزف کنراد و ویلا کاتر تقلید کرد. او به‌ویژه تحت‌تأثیر بانوی گمشده، نوشتهٔ کاتر در سال ۱۹۲۳ قرار گرفت که دربارهٔ مهمانی‌رو ازدواج‌کردهٔ پول‌داری است که خواستگاران رمانتیکِ مختلفی به‌دنبال او هستند و به‌طور نمادین رؤیای آمریکایی را تجسم می‌کند. او بعدها نامه‌ای به کاتر نوشت و از هرگونه سرقت ادبیِ ناخواسته عذرخواهی کرد. در طول این دوره از بازنگری، اسکات طرح‌های اولیهٔ روی جلد کتاب را دید و تحت تأثیر قرار گرفت. کمی بعد از این تلاش انفجاری، کار کُند شد و فیتزجرالد و همسرش به ریویرای فرانسه نقل‌مکان کردند که در آنجا دچار اختلاف خانوادگی شدند.

فیتزجرالد علی‌رغم تنش‌های زناشویی مداوم خود به نوشتن پیوسته ادامه داد و نسخهٔ تقریباً نهایی دست‌نویس را به ویراستار خود، مکسول پرکینز ارائه کرد. پرکینز در نامه‌ای به او اطلاع داد که گتسبی به‌عنوان یک شخصیت، بسیار مبهم است و ثروت و تجارت او به توضیح قانع کننده‌ای نیاز دارند. فیتزجرالد از پرکینز به‌خاطر انتقادهای دقیقش تشکر کرد و ادعا کرد که چنین بازخوردی او را قادر می‌سازد تا دست‌نوشته‌هایش را کامل کند. فیتزجرالد پس از نقل‌مکان به‌همراه همسرش به رم، در طول زمستان نسخۀ دست‌نوشتۀ رمان را بازنگری کرد.

فیتزجرالد پس از چند دور تجدیدنظر، نسخهٔ نهایی رمان را در فوریه ۱۹۲۵ ارائه داد. تغییرات فیتزجرالد شامل تجدیدنظرهای گسترده در فصل‌های ششم و هشتم بود. او پیشنهاد ۱۰ هزار دلار آمریکا برای حقوق انتشار سریالی این کتاب را رد کرد تا رمان زودتر منتشر شود. او در سال ۱۹۲۳، ۳٬۹۳۹ دلار آمریکا را به‌عنوان پیش‌پرداخت و ۱٬۹۸۱٫۲۵ دلار آمریکا پس از انتشار دریافت کرد.

عنوان‌های انتخابی

مکسول پرکینز، ویراستار فیتزجرالد این نویسنده را متقاعد کرد تا عنوان مدنظر خود را که تریمالکیو در وست اگ بود، رها کند و عنوان گتسبی بزرگ را برگزیند

فیتزجرالد در انتخاب اسم برای رمان خود تردید داشت و پس از بررسی گزینه‌های بسیار، گتسبی بزرگ را با اکراه انتخاب کرد که منبع الهام آن، مون بزرگ از آلن فورنیه است. در میان انبوه خاکستر و میلیونرها، تریمالکیو، تریمالکیو در وست اگ، سفری به وست اگ، زیر قرمز، سفید و آبی، گتسبی با کلاه طلایی و عاشق بالاجهنده برخی از گزینه‌هایی بودند که در نهایت انتخاب نشدند. عنوان‌های گتسبی با کلاه طلایی و عاشق بالاجهنده از سرآغاز این رمان آمده‌اند که در واقع خود فیتزجرالد نوشت اما آن را به توما پارک دنویلیه نسبت داده‌است.

فیتزجرالد در ابتدا اسم‌هایی را ترجیح می‌داد که به تریمالکیو، شخصیت نوکیسهٔ ساتیریکون اثر پترونیوس اشاره داشتند و حتی یک بار در رمان از گتسبی به‌عنوان تریمالکیو یاد می‌کند. برخلاف مهمانی‌های تماشایی گتسبی، تریمالکیو در عیاشی‌هایی که میزبان بود، شرکت می‌کرد اما به‌گفتهٔ نقاد ادبی، تونی تانر، شباهت‌های ظریفی بین این دو شخصیت وجود دارد. فیتزجرالد در نوامبر ۱۹۲۴ به پرکینز نامه نوشت که عنوان تریمالکیو در وست اگ را برگزیده است.

مکس پرکینز که از عنوان پیشنهادی فیتزجرالد یعنی تریمالکیو در وست اگ خوشش نمی‌آمد، او را متقاعد کرد که مردم منبع الهام این عنوان را نمی‌شناسند و حتی نمی‌توانند آن را تلفظ کنند. زلدا و پرکینز گفتند که گتسبی بزرگ را ترجیح می‌دهند و ماه بعد فیتزجرالد موافقت کرد. فیتزجرالد یک ماه پیش از انتشار رمان، پس از بررسی نهایی نمونهٔ اول کتاب پرسید که آیا می‌توان آن را تریمالکیو یا گتسبی با کلاه طلایی نام‌گذاری کرد اما پرکینز توصیه کرد که از این کار اجتناب شود. در ۱۹ مارس ۱۹۲۵، فیتزجرالد برای عنوان زیر قرمز، سفید و آبی ابراز علاقه کرد اما در آن مرحله امکان تغییر عنوان کتاب وجود نداشت. این رمان با نام گتسبی بزرگ در ۱۰ آوریل ۱۹۲۵ منتشر شد. فیتزجرالد معتقد بود که عنوان نهایی کتاب صرفاً قابل‌قبول است و اغلب دودلی خود را بیان می‌کرد.

طرح روی جلد

طرح‌های اولیهٔ فرانسیس کوگات برای جلد رمان به‌همراه طرح نهایی، در کنار هم قرار گرفته‌اند. در یکی از این طرح‌ها (وسط) یک تک چشم روی لانگ آیلند سوند سایه انداخته‌است. در طرح بعدی (راست) کوگات این مفهوم را گسترش داد تا دو چشم را که به منظرهٔ نیویورک خیره شده‌اند، نشان بدهد. در جلد نهایی (چپ)، منظرهٔ شهریِ سایه‌دار با چراغ‌های کارناوالی جایگزین شد که جزیرهٔ کنی را تداعی می‌کند.

طرح روی جلد اولین چاپ گتسبی بزرگ یکی از مشهورترین آثار در ادبیات آمریکا و نشان‌دهندهٔ نمونه‌ای منحصربه‌فرد در تاریخ ادبیات است که طرح روی جلد رمانی به‌طور مستقیم بر ترکیب متن آن تأثیر می‌گذارد. این اثر هنری که به سبک بصری آرت دکوی معاصر انجام شده‌است، چهرهٔ بدون کالبد یک فلاپر عصر جاز را با چشم‌های آسمانی و لب‌های رژگونه بر فراز افق آبیِ تیره به تصویر می‌کشد. فردی ناشناس در بخش هنری اسکریبنرز نقاش ناشناختهٔ بارسلونی به نام فرانسیس کوگات — با نام اصلی فرانسیسکو کورادال-کوگات — را مأمور کرد تا زمانی که فیتزجرالد مشغول نوشتن رمان بود، جلد را به تصویر بکشد.

در طرحی اولیه، کوگات مفهومی از منظرهٔ خاکستریِ غم‌انگیز را با الهام از عنوان اصلی فیتزجرالد برای رمان، در میان انبوه خاکستر و میلیونرها ترسیم کرد. با کنار گذاشتن این مفهوم تاریک و غم‌انگیز، کوگات در مرحلهٔ بعدی نقاشی تمرینی را ترسیم کرد که مقدمه‌ای برای جلد نهایی شد: نقاشیِ مداد و مدادرنگی مومی از چهرهٔ نیمه‌پنهان فلاپری بر فراز لانگ آیلند سوند با لب‌های قرمزنارنجی، یک چشم آسمانی و تک اشک مورب. با گسترش این طراحی تمرینی، نقاشی بعدی او دو چشم روشن را نشان داد که بر منظرهٔ شهریِ پُرسایهٔ نیویورک خودنمایی می‌کرد. کوگات در تکرارهای بعدی، منظرهٔ شهریِ پرسایه را با چراغ‌های کارناوال خیره‌کننده که چرخ‌وفلک را تداعی می‌کرد و احتمالاً به پارک تفریحی پرزرق‌وبرق جزیرهٔ کنی نیویورک اشاره می‌کرد، جایگزین کرد. کوگات برهنه‌های لمیده را درون عنبیه‌های فلاپر چسباند و رنگی سبز به اشک جاری افزود. جلد نهایی گتسبی بزرگ که مکس پرکینز از آن به‌عنوان شاهکار یاد کرد، تنها اثر کوگات برای اسکریبنرز و تنها طرح روی جلد وی برای یک کتاب بود.

اگرچه فیتزجرالد احتمالاً پیش از انتشار رمان هرگز آخرین نقاشی گواش را ندیده بود اما طرح‌های مقدماتی کوگات بر نوشتن او تأثیر گذاشت. فیتزجرالد پس از مشاهدهٔ طرح‌های اولیهٔ کوگات پیش از سفر به فرانسه در آوریل-مهٔ ۱۹۲۴، چنان شیفتهٔ طرح‌ها شد که بعداً به ویراستارش، مکس پرکینز گفت که تصویرسازی کوگات را در رمان گنجانده‌است. این گفته بسیاری را به تحلیل روابط متقابل بین اثر هنری کوگات و متن فیتزجرالد سوق داد. یکی از تفسیرهای رایج این است که چشمان آسمانی یادآور چشم‌های اپتومتریست خیالی، تی.جی. اکلبرگ است که روی بیلبورد تجاری محو شده در نزدیکی تعمیرگاه خودرو جرج ویلسون به تصویر کشیده شده‌است. ارنست همینگوی از این تفسیر حمایت و ادعا کرد که فیتزجرالد به او گفته بود که جلد به بیلبوردی در درهٔ خاکستر اشاره دارد. اگرچه نقل‌قول همینگوی شباهت‌هایی به این استعاره دارد اما می‌توان تفسیر دقیق‌تری را در توصیف صریح فیتزجرالد از دیزی بیوکنن به‌عنوان «دختری که چهرۀ از بدن جداشده‌اش در قرنیزهای تاریک و تابلوهای خیره‌کننده پخش شده باشد» یافت.

سبک

ساختار

گتسبی بزرگ از نه فصل تشکیل شده‌است. فیتزجرالد برخلاف دو رمان قبلی خود که روایتی خطی داشتند و طی توالی مشخصی پیش می‌رفتند، این بار در گتسبی بزرگ تصمیم گرفت تا پی‌رنگ رمان را در زمان و مکان جابه‌جا کند. در حقیقت، آغاز رمان که نیک کاراوی به معرفی خودش می‌پردازد، پس از پایان واقعه‌هایی است که در ادامه رخ می‌دهد و رمان در همان نقطه به پایان می‌رسد. از نظر ماری جو تیت، فصل‌های اول و نهم به ترتیب پیش‌درآمد و سخن نهایی رمان هستند. او معتقد است که فصل پنجم، به‌عنوان فصل میانی رمان نقطهٔ تحول گتسبی بزرگ است که تجدید دیدار دیزی و گتسبی را توصیف می‌کند. در واقع، فصل‌های اول تا چهارم مقدمه‌ای برای تحقق تجدید دیدار دیزی و گتسبی هستند و فصل‌های ششم تا نهم نیز به عواقب این اتفاق می‌پردازند. از نظر لیندا سی. پلزر، دانشور و مدرس دانشگاه، نتیجهٔ هر فصل رمان حول اتفاق مهمی تنظیم شده‌است که به آرامی غیرواقعی بودن رمان را آشکار می‌کند.

به‌طور کلی، شخصیت جی گتسبی در این رمان مرموز است و پرکینز پیش از آنکه فیتزجرالد به بازنویسی رمان بپردازد، معتقد بود که شخصیت گتسبی «مبهم» است. با توجه به این موضوع، فیتزجرالد تلاش کرد تا ساختار رمان را تغییر دهد. برای نمونه، فیتزجرالد روایت نیک از جوانی گتسبی و مواجهۀ وی با دان کودی را از فصل هشتم به ابتدای فصل ششم منتقل کرد و متنی که در آن گتسبی اظهار عشق خود به دیزی را برای نیک نقل می‌کند، از فصل هفتم به فصل ششم آورد. از نظر تیت، این جابه‌جایی‌ها باعث شد تا فیتزجرالد بتواند «فصلی کوتاه را پس از اوج احساسی تجدید دیدار گتسبی و دیزی تحکیم کند» و اطلاعات بیشتری دربارۀ «گتسبی مرموز» را به خوانندۀ رمان بگوید. تصویر کلی شخصیت گتسبی در این رمان به شیوۀ خودزندگی‌نامه و زندگی‌نامه در فصل‌های چهارم، ششم و هشتم ترسیم می‌شود. علاوه بر این، در سراسر کتاب شایعاتی دربارۀ وی مطرح می‌شوند و خاطرات پدر گتسبی و مایر ولفسهایم در فصل نهم نیز به شناخت بیشتر از این شخصیت کمک می‌کند. نرگس انتخابی، نویسنده و مترجم معتقد است که ایجاد شخصیتی رازآلود از گتسبی هدف نویسنده در ایجاد حالت تعلیق است و زمانی که گذشتۀ این شخصیت برملا می‌شود، نابودی وی و رؤیایش نیز آغاز می‌شود.

روایت

از فصل ۸؛

از آن طرف چمن داد زدم: «جماعت گندی‌ان. یه موی شما می‌ارزه به سرتاپای نکبت همه‌شون.»
هنوز هم خوشحالم که این را گفتم. این تنها تمجیدی بود که از او می‌کردم چون از اول تا آخر همه‌اش با او مخالفت کرده بودم.

اف. اسکات فیتزجرالد، فصل ۸، گتسبی بزرگ

نیک کاراوی که از شخصیت‌های اصلی رمان فیتزجرالد است، همزمان روایت گتسبی بزرگ را نیز بر عهده دارد. او در بخشی از رمان خودش را به‌عنوان شخصی توصیف می‌کند که «از درون و بیرون به ماجرا می‌نگرد.» انتخابی معتقد است که این توصیف می‌تواند به توازن در روایت بینجامد. او کاراوی را با هولدن کالفیلد، راوی رمان ناطور دشت، نوشتهٔ جی. دی. سالینجر مقایسه می‌کند. از نظر انتخابی، کالفیلد «نقطهٔ ثقل» ناطور دشت است و رویدادها از نگاه وی روایت می‌شوند اما «شگرد فیتزجرالد» در حضور و عدم حضور کاراوی، به‌عنوان راوی در داستان است که بی‌طرفی او را بیشتر نمایان می‌کند. انتخابی مزیت مهم استفادهٔ فیتزجرالد از این نوع روایت را در «حذف تمام حواشی و جزئیات زایدی» می‌داند که به نویسنده کمک می‌کند تا داستان را «فشرده‌تر و موجزتر» بنویسد و از بیان جزئیات بی‌ربط به داستان خودداری کند.

تیت احتمال می‌دهد که فیتزجرالد تکنیک روایتی گتسبی بزرگ را از جوزف کنراد آموخته باشد. چارلز مارلو، ملوان انگلیسی، راوی رمان‌های کنراد همچون لرد جیم و دل تاریکی است. او در دل تاریکی «واسطه‌ای برای بیان داستان» و بخشی از موضوع آن است و کاراوی نیز کارکردی مشابه در گتسبی بزرگ دارد. کاراوی در آغاز رمان می‌گوید «عادت کرده‌ام که قضاوت‌هایم را توی دلم نگه دارم» اما در ادامه اشاره می‌کند که «بردباری‌اش» نیز حدی دارد. توصیف‌های کاراوی از خود و خانواده‌اش در سطرهای نخست گتسبی بزرگ نشان می‌دهد که از لحاظ طبقۀ اجتماعی و ثروت در حدو‌اندازۀ بیوکنن‌ها اما پایبند به اصول اخلاقی غرب میانه است. کاراوی تلاش می‌کند تا رواداری خویش را حفظ کند اما روایتش در دو فصل پایانی رمان، پس از تأثیر مستقیم داستان بر وی جانبدارانه می‌شود و به ارزیابی شخصیت‌ها می‌پردازد. انتخابی راوی گتسبی بزرگ را به‌مانند «شاهین ترازویی» تصور می‌کند که در یک کفه‌اش دیزی و تام و در کفۀ دیگر گتسبی قرار دارد اما در جایی از رمان «شاهین ترازو را به نفع گتسبی می‌چرخاند.»

بازخورد نقادان

نقدهای معاصر

چارلز اسکریبنرز سانز گتسبی بزرگ را در ۱۰ آوریل ۱۹۲۵ منتشر کرد. فیتزجرالد یک روز پس از انتشار رمان به پرکینز تلگراف زد و از او خواست تا نقدها را رصد کند: «خبری هست؟» و در تلگرافی که از پرکینز در ۲۰ آوریل دریافت کرد، خواند: «وضعیت فروش نامطمئن [اما] نقدها عالی هستند.» فیتزجرالد در ۲۴ آوریل پاسخ داد که این تلگراف او را ناامید کرده‌است. طولی نکشید که فیتزجرالد نامه‌هایی از هم‌دوره‌هایش ویلا کاتر، ایدیت وارتون و شاعر تی. اس. الیوت دریافت کرد که این رمان را ستایش می‌کنند. اگرچه فیتزجرالد از چنین نامه‌نگاری‌هایی خوشحال شد اما به‌دنبال تحسین عمومی از سوی نقادان حرفه‌ای بود.

اچ. ال. منکن اگرچه سبک رمان را ستود اما طرح داستانی آن را بسیار نامحتمل نقد کرد؛ انتقادی که فیتزجرالد به‌ویژه از آن رنجید.

گتسبی بزرگ به‌طور کلی نقدهای مثبتی از نقادان ادبی آن دوران دریافت کرد. ادوین کلارک از نیویورک تایمز احساس کرد که این رمان قصه‌ای اسطوره‌ای و فریبنده از عصر جاز بود. به‌طور مشابه، لیلیان سی. فورد از لس آنجلس تایمز این اثر هنری را افشاگرانه خواند که «خواننده را در فضایی با شگفتی شرمسار تنها می‌گذارد». نیویورک پست سبک نثر فیتزجرالد را دل‌پذیر و به‌طور واقعی درخشان توصیف کرد. نیویورک هرالد تریبون کمتر تحت‌تأثیر قرار گرفت و از گتسبی بزرگ به‌عنوان «کیک مرنگ لیمویی ادبی» یاد کرد که با این حال «شامل برخی از قشنگ‌ترین تلنگرهای کوچکِ مشاهده‌های معاصر است که می‌توانید تصورشان کنید — بسیار سبک، ظریف و نیش‌دار». اچ. ال. منکن در شیکاگو دیلی تریبون با وجود تحسین «پایان دقیق و درخشان» رمان و نثر موزون آن، طرح داستانی این اثر را بسیار غیر محتمل ارزیابی کرد.

چندین منتقد ادبی احساس کردند که این رمان دنباله‌ای غیرقابل‌قبول در مقایسه با آثار قبلی فیتزجرالد بود و بر این اساس او را نقد کردند. هاروی ایگلتون از دالاس مورنینگ نیوز پیش‌بینی کرد که این رمان نشان‌دهندهٔ پایان موفقیت هنری فیتزجرالد است. رالف کاگلن از سنت لوئیس پست-دیسپچ این اثر را به‌عنوان عملکردی کم‌اهمیت از نویسندهٔ امیدوارکننده‌ای که خسته و بدبین شده بود، نادیده گرفت. روث اسنایدر از نیویورک ایونینگ ورلد سبک این کتاب را به‌سختی به باد انتقاد گرفت و اظهار داشت که سردبیران این روزنامه «پس از خواندن کتاب گتسبی بزرگ کاملاً متقاعد شده‌اند که آقای فیتزجرالد یکی از نویسندگان بزرگ آمریکا در عصر کنونی نیست». جان مک‌کلور از تایمز-پیکایون اصرار ورزید که طرح داستانی نامحتمل است و خودِ کتاب در ساختارش خام به نظر می‌رسد.

فیتزجرالد پس از خواندن این نقدها معتقد بود که بسیاری از نقادان این رمان را به‌درستی درک نکرده‌اند. او ناامید بود که «هیچ‌یک از نقدها، حتی نقدهای امیدوارکننده نیز ایده‌ای دربارهٔ موضوع رمان نداشتند.» فیتزجرالد به‌ویژه از نقدها به طرح داستانی رمان که آن را غیرمقبول می‌دانستند، آزرده شد؛ زیرا او هرگز قصد نداشت که داستانش واقع‌گرایانه باشد. درعوض، او این اثر را به‌گونه‌ای طراحی کرد تا انگاره‌ای خیالی باشد که بیشتر نمایشی و نمادین بود. به گفتهٔ دوستش جان پیل بیشاپ، فیتزجرالد از این واقعیت که نقادان نتوانستند شباهت‌های زیادی بین زندگی نویسنده و شخصیت جی گتسبی را درک کنند، ناراحت بود. از آن جهت که هر دو نسخه‌ای اسطوره‌ای از خود ایجاد کردند و تلاش کردند تا با این افسانه زندگی کنند. فیتزجرالد که از نقادانِ ناتوان از درکِ رمان ناامید شده بود، امید داشت که این رمان حداقل به موفقیت تجاری دست پیدا کند و شاید تا ۷۵٬۰۰۰ نسخه بفروشد.

گتسبی بزرگ به ناامیدی بزرگ فیتزجرالد انجامید و در مقایسه با تلاش‌های قبلی خود یعنی این‌سوی بهشت (۱۹۲۰) و زیبا و ملعون (۱۹۲۲) شکستی تجاری را تجربه کرد. این کتاب تا اکتبر کمتر از ۲۰٬۰۰۰ نسخه فروخت. اگرچه این رمان دو چاپ آغازین را پشت سر گذاشت، با این حال بسیاری از نسخه‌های آن تا سال‌ها بعد فروخته نشد. فیتزجرالد فروش ضعیف را به این واقعیت نسبت داد که زنان در این دوران مخاطب اصلی رمان‌ها بودند و گتسبی شخصیت زن قابل تحسینی نداشت. طبق دفتر حساب او، فیتزجرالد تنها ۲ هزار دلار آمریکا از این کتاب به دست آورده‌است. با این حال اقتباس صحنه‌ای از اوون دیویس در سال ۱۹۲۶ و نسخهٔ فیلم صامتی که پارامونت منتشر کرد، برای نویسنده درآمدزا بود اما فیتزجرالد ابراز تأسف کرد که این رمان بسیار کمتر از آنچه انتظارش را داشت، موفق شد و نتوانست وی را به‌عنوان رمان‌نویسی جدی در نظر مردم بشناساند. با آغاز رکود بزرگ، از گتسبی بزرگ به‌عنوان اثر تاریخی خاطره‌انگیز یاد می‌شد. زمانی که فیتزجرالد در سال ۱۹۴۰ درگذشت، این رمان تقریباً فراموش شده بود.

احیا و ارزیابی مجدد

فیتزجرالد در سال ۱۹۴۰ دچار حملهٔ قلبی سوم و مرگبار شد و با این باور که اثرش فراموش شده‌است، درگذشت. در آگهیِ درگذشت فیتزجرالد در نیویورک تایمز، از او به‌عنوان رمان‌نویسی درخشان تجلیل و از گتسبی به‌عنوان بزرگ‌ترین اثرش یاد شد. به‌دنبال مرگ فیتزجرالد، بررسی پرشوری برای این کتاب به‌تدریج در محافل نویسندگان شکل گرفت. نویسندگان آینده باد شولبرگ و ادوارد نیوهاوس عمیقاً تحت‌تأثیر آن قرار گرفتند و جان اوهارا تأثیرش را بر کار خود تأیید کرد. در سال ۱۹۴۱، زمانی که گتسبی در داخل نسخهٔ آخرین قارون ادموند ویلسون گنجانده و بازنشر شد، نظر رایج در محافل نویسندگان این رمان را یک اثر داستانی ماندگار می‌دانست.

در بهار ۱۹۴۲، تنها چند ماه پس از ورود ایالات متحده به جنگ جهانی دوم، انجمنی از مدیران انتشارات، شورای کتاب‌ها در زمان جنگ را ایجاد کردند که هدف آن توزیع کتاب‌های آرمد سرویسز ادیشنز با جلد شومیز برای نیروهای رزمی اعلام شد و گتسبی بزرگ نیز یکی از همین کتاب‌ها بود. بر اساس گزارش معاصر ستردی ایونینگ پست، طی چند سال بعد ۱۵۵٬۰۰۰ نسخه از گتسبی بین سربازان آمریکایی در خارج از کشور توزیع شد و این کتاب در میان سربازان محاصره شده محبوبیت پیدا کرد.

احیای تمام‌وکمال فیتزجرالد در سال ۱۹۴۴ رخ داد. مقاله‌های کامل دانشگاهی دربارهٔ آثار فیتزجرالد در نشریه‌های دوره‌ای منتشر می‌شد و تا سال بعد اجماع قبلی در میان نقادان حرفه‌ای که گتسبی بزرگ صرفاً یک داستان هیجان‌انگیز یا درام تاریخی خاطره‌انگیز بود، عملاً ناپدید شد. تلاش‌های بی‌وقفهٔ تبلیغیِ نقاد ادبی، ادموند ویلسون که هم‌کلاسی فیتزجرالد در پرینستون و دوست نزدیک او بود، منجر به احیای فیتزجرالد شد. در سال ۱۹۵۱، سه سال پس از مرگ زلدا در آتش‌سوزیِ بیمارستان، آرتور میزنر از دانشگاه کرنل، سمت دور بهشت را که نخستین زندگی‌نامهٔ فیتزجرالد بود، منتشر کرد. زندگی‌نامهٔ پرفروش میزنر بر استقبال مثبت نقادان ادبی از گتسبی بزرگ تأکید داشت که ممکن است بر افکار عمومی تأثیر بیشتری گذاشته و علاقهٔ دوباره به آن را در پی داشته باشد.

در سال ۱۹۶۰، ۳۵ سال پس از انتشار رسمی رمان، این کتاب به‌طور پیوسته سالی ۱۰۰٬۰۰۰ نسخه فروخت. علاقهٔ دوباره به این رمان موجب شد تا میزنر، سرمقاله‌نویس نیویورک تایمز آن را به‌عنوان شاهکار قرن بیستم ادبیات آمریکا معرفی کند. گتسبی بزرگ در سال ۱۹۷۴ به جایگاه خود به‌عنوان شاهکار ادبی دست یافت و یکی از مدعیان عنوان «رمان بزرگ آمریکایی» شناخته شد. بسیاری از نقادان ادبی در اواسط دهه ۲۰۰۰ گتسبی بزرگ را یکی از بهترین رمان‌هایی می‌دانستند که تاکنون نوشته شده‌است و این اثربخشی از برنامه‌های درسی تعیین شده در بیشترِ دبیرستان‌های ایالات متحده بود. تا اوایل سال ۲۰۲۰، تقریباً سی میلیون نسخه از گتسبی بزرگ در سراسر جهان به فروش رسیده‌است و همچنان سالانه ۵۰۰٬۰۰۰ نسخهٔ دیگر از آن فروخته می‌شود. چندین نسخهٔ خارجی از این رمان منتشر و متن آن به ۴۲ زبان مختلف ترجمه شده‌است. این اثر محبوب‌ترین عنوان اسکریبنرز است که در سال ۲۰۱۳، نسخهٔ الکترونیک آن به‌تنهایی ۱۸۵٬۰۰۰ نسخه فروخت. حق چاپ این رمان در ایالات متحده در ۱ ژانویه ۲۰۲۱، زمانی که تمامی آثار منتشر شده در سال ۱۹۲۵ به مالکیت عمومی درآمدند، منقضی شد.

تحلیل انتقادی

درون‌مایه‌های اصلی

رؤیای آمریکایی

رؤیای آمریکایی که اغلب با مجسمهٔ آزادی، به معنای فرصت‌های زندگی نمایش می‌یابد، موضوع اصلی این رمان است

نقدهایی که پس از مرگ فیتزجرالد منتشر شدند، بیشتر بر سرخوردگی این نویسنده از رؤیای آمریکایی در دوران لذت‌گرایانۀ جاز (عبارتی که فیتزجرالد مدعی بود خودش ابداع کرده) متمرکز بودند. از نظر راجر ال. پیرسون، دانشور ادبی اثر فیتزجرالد بیش از سایر رمان‌ها با این تصور از رؤیای آمریکایی مرتبط است. پیرسون که ریشه‌های ادبی این رؤیا را از زمان آمریکای مستعمراتی دنبال کرده‌است، محتوای آن را باور به این موضوع می‌داند که هر فردی صرف‌نظر از اصل‌ونسب خویش می‌خواهد به هدف‌های سیاسی، مالی یا اجتماعی برسد. به‌گفتۀ پیرسون این موضوع مفهوم ادبی آمریکا، یعنی «سرزمین فرصت‌ها» را بیان می‌کند.

با این حال، پیرسون خاطرنشان کرد که فیتزجرالد برخلاف نویسندگان پیشین آمریکایی، برخورد خوشبینانه‌ای نداشت. از نظر وی گتسبی پیام‌آور دروغین رؤیای آمریکایی است و کسانی که به‌دنبال این رؤیای دست‌نیافتنی هستند، در نهایت چیزی جز ناخرسندی عایدشان نمی‌شود. نرگس انتخابی می‌نویسد که دیزی بیوکنن، زنی که گتسبی همۀ تلاشش را به کار می‌گیرد تا به او برسد، نمادی از آمریکا است؛ «اغواگر و فریبنده، ولی پوچ و توخالی». رؤیای آمریکایی، وعدۀ این سرزمین به مهاجران اولیۀ اروپایی سرمایه‌داری و مصرف‌گرایی را ترویج می‌دهد و گتسبی عاشق در این راه برای جبران گذشته «ثروت بادآورده‌اش» را به‌سرعت خرج می‌کند اما در نهایت، «ناحق و ناروا» به قتل می‌رسد. در این زمینهٔ تحلیلی، نور سبز لنگرگاه بیوکنن که از خانۀ گتسبی قابل رؤیت است، اغلب به‌عنوان نمادی از هدف غیرقابل‌تحقق گتسبی برای رسیدن به دیزی و در نتیجه شکست رؤیای آمریکایی تفسیر می‌شود.

ثبات طبقاتی

دانشوران و نویسندگان معمولاً اختلافات طبقاتی عمیق را دلیل ناتوانی گتسبی در رسیدن به رؤیای آمریکایی می‌دانند. این رمان بر محدودیت‌های اعضای طبقهٔ پایین اجتماعی آمریکا تأکید می‌کند که در واقع نمی‌توانند موقعیت اجتماعی خود را بهتر کنند. دانشور، سارا چرچول معتقد است رمان فیتزجرالد حکایتی از تضاد طبقاتی در کشوری است که نمی‌خواهد آشکارا به داشتن نظام طبقاتی اعتراف کند.

اگرچه دانشوران دربارهٔ تداوم اختلافات طبقاتی در ایالات متحده اختلاف‌نظر دارند اما درمورد پیام این رمان که ثبات طبقاتی است، هم‌نظر هستند. تقابل منابع ریشه‌دار قدرت اجتماعی-اقتصادی با نوکیسه‌هایی مثل گتسبی که منافع‌شان را تهدید می‌کنند، از کشمکش‌های اصلی گتسبی بزرگ و نشان‌دهندۀ تداوم ثبات طبقاتی در اقتصاد سرمایه‌داری کشوری است که نوآوری و سازش‌پذیری را ارج می‌نهد. به‌گفتهٔ دایان بکتل، فیتزجرالد می‌خواست با نوشتن گتسبی بزرگ نشان بدهد که در آمریکا جایگاه طبقهٔ اجتماعی برتر از ثروت است. با توجه به این استدلال، حتی اگر آمریکایی‌های فقیرتر ثروتمند شوند، باز هم نسبت به «پول‌داران قدیمی» در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گیرند. گتسبی تلاش می‌کند تا با انجام کارهای غیراخلاقی و غیرقانونی بتواند طبقۀ اجتماعی خود را تغییر دهد و اگرچه موفق می‌شود تا یکی از اعضای طبقۀ بورژوا شود اما این موضوع برایش شأن اجتماعی به‌همراه ندارد. در نتیجه، گتسبی و دیگر شخصیت‌های این رمان در یک نظام طبقاتی سفت‌وسخت آمریکایی گرفتار شده‌اند.

روابط جنسیتی

تصویری ایده‌آل از یک فلاپر که الن برنارد تامپسون پیل آن را برای جلد ستردی ایونینگ پست (۱۹۲۲) به تصویر کشیده‌است

گتسبی بزرگ علاوه بر بیان دشواری‌های رسیدن به رؤیای آمریکایی، انتظارات جنسیتی اجتماعی در عصر جاز را نیز مطرح می‌کند. شخصیت دیزی بیوکنن در این رمان کهن‌الگویی از فرهنگ نوظهور فلاپری است. فلاپرها معمولاً زنان جوان و مدرنی بودند که موهای خود را کوتاه می‌کردند و دامن کوتاه می‌پوشیدند. آن‌ها همچنین نوشیدنی‌های الکلی می‌نوشیدند و رابطهٔ جنسی پیش از ازدواج داشتند.

اثر فیتزجرالد با وجود آزادی‌های اجتماعی تازه‌ای که به فلاپرها در دههٔ ۱۹۲۰ داده شد، به‌طور منتقدانه محدودیت‌های مستمر بر عاملیت زنان را بررسی می‌کند. نقادان در ابتدا شخصیت دیزی را «هیولای سلیطه» نامیدند اما بعدها دانشورانی همچون لیلند اس. پرسون جونیور تأکید کردند که شخصیت دیزی نمونه‌ای از نادیده گرفتن زنان در محیط اجتماعی نخبگان است.

پرسون دیزی را قربانی بخت‌برگشته‌ای نامید که در آغاز تحت سلطۀ بی‌عاطفۀ تام است و سپس گرفتار عشقِ عاری از انسانیت گتسبی می‌شود. دیزی بی‌اختیار به جام مقدسی در مرکز جستجوی بلندپروازانۀ گتسبی تبدیل می‌شود تا او بتواند به تصور جوانی‌اش از جی گتسبی وفادار بماند. کشمکش بعدی امیال میان تام و گتسبی جایگاه او را تا یک همسر جوان و جذاب پایین می‌آورد که منحصراً وجودش موفقیت اجتماعی-اقتصادی صاحبش را بیشتر می‌کند.

دیزی به‌عنوان زنی سفیدپوست از طبقهٔ فرادست که در ایست اگ زندگی می‌کند، باید به انتظارات اجتماعی و هنجارهای جنسیتی آن دوره مانند ایفای فعالانهٔ نقش همسر وظیفه‌شناس، مادر پرورش‌دهنده و مهمانی‌رو جذاب پایبند باشد. بسیاری از انتخاب‌های دیزی – که در نهایت به تصادف مرگبار و فلاکت همهٔ افراد درگیر منجر می‌شود – را می‌توان به توصیف «نفهم کوچک خوشگل» نسبت داد که برای امنیت مالی و اجتماعی به همسرش متکی است. او ترجیح می‌دهد علی‌رغم دلبستگی به گتسبی، به‌خاطر امنیت‌های به‌دست‌آمده از ازدواج با تام بیوکنن، در کنار همسرش بماند.

نژاد و مهاجرت

رمان فیتزجرالد به کتاب خیالی برآمدن امپراتوری‌های رنگین از گادارد استناد می‌کند که در واقع نقیضه‌ای از کتاب برآمدن موج رنگ (۱۹۲۰) نوشتهٔ لوتروپ استودارد است

بسیاری از دانشوران به تشریح درون‌مایهٔ نژاد و مهاجرت در گتسبی بزرگ پرداخته‌اند که به‌طور خاص ساکنان قدیمی آمریکا مهاجران را تهدیدی برای موقعیت اجتماعی-اقتصادی خود می‌دانند. مثلاً ضدقهرمان رمان، تام بیوکنن ادعا می‌کند که او، نیک و جردن از نژاد برتر نوردیک هستند، با مهاجرت مخالف است و از برترپنداری نژاد سفید حمایت می‌کند. کتاب تخیلی برآمدن امپراتوری‌های رنگین، نوشتهٔ گادارد که تام به آن استناد می‌کند، در حقیقت نقیضه‌ای از کتاب پرفروش دههٔ ۱۹۲۰، برآمدن موج رنگ از لوتروپ استودارد است. استودارد هشدار داد که مهاجرت ترکیب نژادی آمریکا را تغییر داده‌است و این کشور را ویران خواهد کرد.

به‌نظر والتر بن مایکلز، نظریه‌پرداز ادبی رمان فیتزجرالد به توصیف دوره‌ای تاریخی از ادبیات آمریکا با ویژگی ترس از هجوم مهاجران اروپای جنوبی و شرقی می‌پردازد که «دیگری» آن‌ها احساس هویت ملی آمریکایی‌ها را به چالش می‌کشد. این نگرانی‌ها در گفتمان ملی، برجسته‌تر از پیامدهای اجتماعی جنگ جهانی اول و چه کسی «آمریکایی واقعی» است، یکی از پرسش‌های مهم آن زمان بود.

خصومت تام با گتسبی مظهر «آخرین آمریکا» است و می‌تواند بخشی از تشویش‌های مقام اجتماعی در این دوره باشد که یکی از پیامدهایش بروز دیدگاه‌های ضدمهاجرتی بود. تام از گتسبی به‌عنوان «آقای هیچ‌کس اهل ناکجاآباد» یاد می‌کند و به‌دلیل اصل‌ونسب، هویت قومی-مذهبی و همچنین وضعیت طبقهٔ اجتماعی نامشخص خود، نقشی رمزگونه دارد. او نامش را از جیمز گتس به جی گتسبی تغییر می‌دهد تا گذشته و هویتش را پنهان کند. قومیت گتسبی نامشخص است اما نام خانوادگی‌اش، گتس و پایبندی پدرش به مذهب لوتری نشان می‌دهد که خانواده‌اش از مهاجران آلمانی هستند، بنابراین او نمی‌تواند جزوی از آمریکایی‌های اولد استاک با وضعیت اجتماعی مطلوب باشد. ترقی اقتصادی-اجتماعی گتسبی نه‌تنها به‌دلیل موقعیت اجتماعی نوکیسه‌ها، بلکه به‌خاطر اینکه بیگانه است، نوعی تهدید تلقی می‌شود.

وجود چنین درون‌مایه‌هایی نشان می‌دهد که گتسبی بزرگ تجربهٔ همیشگی آمریکا را به تصویر می‌کشد، زیرا داستانی درمورد تغییر و کسانی است که در برابر آن مقاومت می‌کنند؛ حال این تغییر می‌تواند به شکل موج جدید مهاجران، نوکیسه‌ها یا اقلیت‌های موفق رخ دهد. آمریکایی‌ها از دهۀ ۱۹۲۰ به بعد عمدتاً با شرایط بی‌ثبات اقتصادی-اجتماعی خود از یکدیگر متمایز می‌شوند و باید در جامعه‌ای با تعصبات نژادی و قومی ریشه‌دار زندگی کنند. از سوی دیگر، دانشوران بر تجسم فیتزجرالد از تشویش‌ها و درگیری‌های اجتماعی آن دوران تأکید کرده‌اند که با وجود گذشت تقریباً صد سال از انتشار رمان، برخی از آن‌ها همچنان در جامعه وجود دارند.

گرایش و هویت جنسی

در دهه‌های اخیر موضوع گرایش جنسی شخصیت‌های مختلف گتسبی بزرگ باعث انجام مطالعات کوئیر شده‌‎است. با توجه به جزئیات زندگی‌نامه‌ای فیتزجرالد، گرایش جنسی وی یکی از مسائل موردبحث در میان دوستان و آشنایان این نویسنده بود. فیتزجرالد در جوانی ارتباطی نزدیک با پدر سیگورنی فی، کشیش کاتولیک احتمالاً همجنس‌گرا داشت و در این رمان از نام خانوادگی این کشیش برای شخصیت دیزی فی استفاده کرد. او پس از کالج در گردش‌های خود در مینه‌سوتا مبدل‌پوش بود. سال‌ها بعد، هنگامی که فیتزجرالد مشغول نوشتن پیش‌نویس گتسبی بزرگ بود، شایعاتی در میان جامعهٔ مهاجران آمریکایی در پاریس مطرح شد که او همجنس‌گرا است. بلافاصله همسرش، زلدا نیز به دگرجنس‌گرایی فیتزجرالد شک کرد و گفت که او همجنس‌گرای پنهان است. او علناً فیتزجرالد را با توهین‌های همجنس‌گرایانه تحقیر و ادعا کرد که فیتزجرالد و ارنست همینگوی درگیر روابط همجنس‌گرایانه هستند. این واقعه‌ها همزمان با انتشار رمان، زندگی خانوادگی فیتزجرالد را دچار تنش کرد.

گرچه تمایلات فیتزجرالد موضوع بحث‌های دانشگاهی است، چنین جزئیاتی به نقدهایی اعتبار می‌دهد که معتقدند شخصیت‌های داستانی او همجنس‌گرا یا دوجنس‌گرا هستند. در اوایل سال ۱۹۴۵، نقادانی همچون لیونل تریلینگ اشاره کردند که شخصیت‌های گتسبی بزرگ مانند جردن بیکر ممکن است «به‌طور مبهمی همجنس‌گرا» باشند و در سال ۱۹۶۰، نویسنده اتو فردریش درمورد سهولت بررسی روابط بی‌نتیجه در رمان فیتزجرالد از طریق لنز کوئیر اظهارنظر کرد. در دهه‌های اخیر، تحقیق‌ها بیشتر بر گرایش جنسی نیک کاراوی متمرکز شده‌اند. به‌عنوان مثال در یکی از بخش‌های رمان، کاراوی مجلس می‌گساری را همراه با آقای مک‌کی که او را «مرد زردنبویی که حرکات و سکنات نسبتاً زنانه دارد» می‌نامد، ترک می‌کند — به‌دنبالش سه‌نقطه‌ای که داستان را قطع می‌کند — و بعداً خودش را ایستاده کنار تخت او می‌بیند که مک‌کی با زیرجامه‌ای وسط تخت خواب نشسته و پوشهٔ بزرگی در دست دارد. چنین صحنه‌هایی باعث شده‌است که دانشوران نیک را همجنس‌گرایی آشکار بدانند و تحلیل‌هایی مثل وابستگی عاطفی کاراوی به جی گتسبی را مطرح کنند. با این دلایل، گتسبی به‌عنوان کاوش هویت جنسی در طول دوره‌ای تاریخی توصیف شده‌است که طی گذاری اجتماعی به‌سمت مدرنیته حرکت می‌کند.

فناوری و محیط زیست

نقدهای فناورانه و زیست‌محیطی برای گتسبی بزرگ و شخصیت‌هایش جایگاهی فراتر از زمینۀ تاریخی رمان قائل هستند. لئو مارکس در کتابش، ماشینی در باغ نوشت که اثر فیتزجرالد کشمکش بین آرمان شبانی پیچیده در آمریکای گذشته و تحولات اجتماعی ناشی از صنعتی‌سازی و فناوری ماشینی را نشان داده‌است. او به‌طور خاص به درهٔ خاکستر، زمینِ بی‌حاصلِ ساختهٔ دست بشر اشاره می‌کند که محصول جانبی صنعتی‌سازی است و سبک زندگی پررونق گتسبی، از جمله اتومبیل وی را ممکن ساخته‌است. به‌نظر مارکس، فیتزجرالد می‌خواهد از طریق نیک اشتیاق شبانی را بیان کند که سایر نویسندگان دهۀ ۱۹۲۰ مانند ویلیام فاکنر و ارنست همینگوی نیز به آن علاقه داشتند. اگرچه برخی از نویسندگان آرمان شبانی را گرامی می‌دارند اما در عین حال می‌پذیرند که پیشرفت فناوری باعث شده‌است تا این آرمان کم‌رنگ‌تر شود. در این زمینه، عدم پذیرش شرق ایالات متحده از سوی نیک نشان‌دهندهٔ تلاشی بیهوده برای عقب‌نشینی به‌سوی طبیعت است. با این حال، اثر فیتزجرالد نشان می‌دهد که هرگونه مرزبندی فناورانه بین شرق و غرب ایالات متحده از بین رفته‌است و در نتیجه نمی‌توان به گذشته‌ای شبانی فرار کرد.

براساس استدلال دانشوران، جست‌وجوی حریصانۀ ثروت در رمان فیتزجرالد با توجیه تأمین منافع شخصی می‌تواند به دگرگونی محیط زیست بینجامد. به‌گفتهٔ کایل کیلر، زندگی گتسبی به بسیاری از منابع خودمحور و انسان‌محور وابسته است. گتسبی تحت‌تأثیر معدن‌کاری مُرشد خیالی‌اش، دان کودی در بحبوحۀ جنگ جهانی اول در جنگل‌زدایی گسترده شرکت می‌کند و سپس فعالیت‌های قاچاق نوشیدنی‌های الکلی را براساس بهره‌برداری از کشاورزی آمریکای جنوبی انجام می‌دهد. او به‌راحتی ویرانی اسراف‌کارانۀ درهٔ خاکستر را نادیده می‌گیرد تا سبک زندگی مصرف‌گرای خود را ادامه دهد و با این کار شکاف ثروت را تشدید می‌کند که در دههٔ ۱۹۲۰ آمریکا آشکارتر شد. کیلر استدلال می‌کند اگرچه ترقی اجتماعی-اقتصادی و خوددگرگونی گتسبی به همین عوامل بستگی دارد اما هر کدام از این‌ها ممکن است سبب‌ساز بحران‌های زیست‌محیطی کنونی باشند.

یهودستیزی

فیتزجرالد شخصیت مایر ولفسهایم را براساس قاچاقچی عصر جاز، آرنولد روتشتاین (در تصویر) طراحی کرد که در سال ۱۹۲۸ به قتل رسید.

گتسبی بزرگ به‌دلیل استفاده از کلیشه‌های یهودیان به یهودستیزی متهم شده‌است. مایر ولفسهایم دوست یهودی و مرشد گتسبی، از شخصیت‌های فرعی این رمان است که به گتسبی در کار قاچاق نوشیدنی‌های الکلی کمک می‌کند و در گاوبندی سری جهانی ۱۹۱۹ نیز سهیم بوده‌است. ولفسهایم در دومین و آخرین حضورش در این رمان ترجیح می‌دهد تا در مراسم خاک‌سپاری گتسبی شرکت نکند. فیتزجرالد او را «جُهود ریزنقشی که دماغ پَخی داشت» با «چشم‌های ریز» و «دو کُپه ظریف مو که توی هر کدام از سوراخ‌های بینی‌اش روییده بود» توصیف می‌کند. او با برانگیختن کلیشه‌های نژادی درمورد دماغ یهودی ولفسهایم، آن را «باحالت»، «غم‌انگیز» و قادر به «نشانه گرفتن» در حالت عصبانیت می‌نامد. شخصیت داستانی مایر ولفسهایم گریزی به زندگی واقعی قمارباز یهودی و رئیس تبهکاران معروف نیویورک، آرنولد روتشتاین دارد که یک بار فیتزجرالد در شرایط نامشخصی با او ملاقات کرد. روتشتاین در جریان رسوایی جوراب‌های سیاه که سری جهانی ۱۹۱۹ را لکه‌دار کرد، مقصر شناخته شد.

براساس تفسیرها، ولفسهایم نمایانگر کلیشۀ یهودی خسیس است. ریچارد لوی، نویسندهٔ کتاب یهودستیزی: دائرةالمعارف تاریخی تعصب و آزار و شکنجه می‌گوید که ولفسهایم یهودیت را به فساد متصل می‌کند. میلتون هیندوس، استادیار علوم انسانی دانشگاه شیکاگو در سال ۱۹۴۷ در کامنتری نوشت که این کتاب دستاوردی ادبی بود اما ولفسهایم تهاجمی‌ترین شخصیت رمان و اثر فیتزجرالد نجوایی یهودی‌ستیزانه دارد. با این حال، هیندوس معتقد بود این کلیشه‌های یهودی در زمان رخداد و نوشتن رمان، عادی بودند و تنوع یهودستیزی آن «معمولی، مرسوم، بی‌ضرر و غیرسیاسی» بوده‌است. آرتور کریستال مقاله‌ای را در سال ۲۰۱۵ منتشر کرد که از نظر وی استفادهٔ فیتزجرالد از کاریکاتورهای یهودی ناشی از بداندیشی نبود، بلکه این موضوع صرفاً بازتابیدهٔ باورهای رایج در آن زمان است. او به گزارش‌های فرانسیس کرول، زن یهودی و منشی فیتزجرالد اشاره می‌کند که ادعا کرد این نویسنده از اتهام‌های یهودستیزی آسیب دیده‌است و در پاسخ به انتقادها از ولفسهایم مدعی می‌شود که او صرفاً «نقشی را در داستان به سرانجام رساند و ربطی به نژاد یا مذهب نداشت.»

اقتباس‌ها

صحنه

گتسبی از زمان انتشار، چندین بار برای صحنهٔ نمایش اقتباس شده‌است. اولین اقتباس صحنه‌ایِ شناخته‌شده، کاری از نمایشنامه‌نویس آمریکایی، اوون دیویس بود که در ادامه، نسخهٔ فیلم ۱۹۲۶ شد. این نمایش به کارگردانی جرج کیوکر، ۲ فوریهٔ ۱۹۲۶ در برادوی روی صحنه رفت و ۱۱۲ دعوت به صحنه داشت. این نمایش تور موفقی را در همان سال تجربه کرد و شامل اجراهایی در شیکاگو بود که از ۱ اوت تا ۲ اکتبر نمایش یافتند. در موردی تازه‌تر، اپرای متروپولیتن نیویورک به جان هاربیسون مأموریت داد تا برای بزرگداشت بیست و پنجمین سالگرد حضور جیمز لواین در اپرای متروپولیتن، اقتباس اپرایی از این رمان را بسازد. نمایش اول این اثر که گتسبی بزرگ نام دارد، در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۹ بود. در ژوئیهٔ ۲۰۰۶، اقتباس صحنه‌ای سایمن لوی، به کارگردانی دیوید اسبیورنسون، همزمان با بازگشایی دوبارهٔ تئاتر گاتری به روی صحنه رفت. نقاد نیویورک تایمز، بن برنتلی در سال ۲۰۱۰ اولین نمایش گتس را که تولیدِ آف برادوی به‌وسیلهٔ ئی‌آراس بود، بسیار تحسین کرد. این رمان برای اجراهای باله نیز اقتباس شده‌است. باله‌مت در سال ۲۰۰۹ نسخه‌ای از آن را در تئاتر کپیتولِ کلمبوس به نمایش گذاشت. واشینگتن باله در سال ۲۰۱۰، نسخه‌ای اقتباسی را در مرکز کندی به نمایش گذاشت که در سال بعد نیز اجرا شد.

فیلم

کارت لابی فیلم گمشدهٔ اقتباسی در سال ۱۹۲۶

پیش‌پردهٔ فیلم ۱۹۲۶ که تنها فیلم خام موجود از آن است.

اولین نسخهٔ فیلم از این رمان در سال ۱۹۲۶ اکران شد. این فیلم که خودش نسخه‌ای از نمایشنامهٔ برادوی اوون دیویس به‌شمار می‌رفت، به کارگردانی هربرت برنون ساخته شد و بازیگران آن وارنر بکستر، لوئیس ویلسون و ویلیام پاول بودند. این فیلم نمونه‌ای معروف از فیلم گمشده است که براساس بررسی‌ها احتمالاً وفادارترین اقتباس از این رمان بود اما اکنون تنها پیش‌پرده‌ای از آن در بایگانی‌های ملی وجود دارد. طبق گزارش‌ها، فیتزجرالد و همسرش زلدا از نسخهٔ صامت بیزار بودند. زلدا برای یکی از آشناهایش نوشت که این فیلم «گندیده» بود. او و اسکات سالن سینما را در هنگام پخش فیلم ترک کردند.

به‌دنبال فیلم ۱۹۲۶، فیلم گتسبی بزرگ است که در سال ۱۹۴۹، به کارگردانی الیوت نیوجنت ساخته شد و الن لاد، بتی فیلد و مک‌دونالد کری در آن بازی کردند. بیست و پنج سال بعد و در سال ۱۹۷۴، گتسبی بزرگ بار دیگر روی پردهٔ سینما ظاهر شد. کارگردان این فیلم جک کلیتن بود و گروه بازیگران آن رابرت ردفورد در نقش گتسبی، میا فارو در نقش دیزی و سم واترستون در نقش نیک کاراوی بودند. آخرین فیلم اقتباسی که تا سال ۲۰۲۲ از این فیلم ساخته شده‌است، گتسبی بزرگ (۲۰۱۳) به کارگردانی باز لورمن است که لئوناردو دی‌کاپریو در نقش گتسبی، کری مولیگان در نقش دیزی و توبی مگوایر در نقش نیک نقش‌آفرینی کردند.

شرکت جلوه‌های بصری دابل نگتیو در سال ۲۰۲۱ اعلام کرد که می‌خواهد فیلم پویانمایی اقتباسی از این رمان را به کارگردانی ویلیام جویس و نویسندگی برایان سلزنیک بسازد.

تلویزیون

گتسبی تاکنون چندین بار به‌شکل فیلم تلویزیونی کوتاه و با حضور بازیگران مختلف ساخته شده‌است. اولین اقتباس، اپیزودی از برنامهٔ تلویزیونی رابرت مونتگومری تقدیم می‌کند، به کارگردانی آلوین ساپینسلی بود که از ان‌بی‌سی پخش شد و در آن رابرت مونتگومری، فیلیس کرک و لی بومن بازی کردند. سی‌بی‌اس در سال ۱۹۵۸، اقتباس دیگری از این رمان را ساخت که اپیزودی از پلی‌هاوس ۹۰، با عنوان گتسبی بزرگ بود. کارگردان این اثر فرانکلین جی. شافنر و بازیگران آن رابرت رایان، جین کرین و راد تیلور بودند. اقتباسِ تلویزیونیِ تازه‌تر از این رمان، تولید ای‌اندئی مووی است که در سال ۲۰۰۰ پخش شد. این فیلم تلویزیونی به کارگردانی رابرت مارکویتز ساخته شد و در آن توبی استیونز در نقش گتسبی، میرا سوروینو در نقش دیزی و پل راد در نقش نیک بازی کردند.

رمان‌های گرافیکی

گتسبی بزرگ در سه رمان گرافیکی اقتباس شده‌است. اولین اقتباس، «گتسبی بزرگ: اقتباسی گرافیکی» اثر نیکی گرینبرگ بود که در سال ۲۰۰۷ در استرالیا منتشر شد. از آنجایی که رمان اصلی هنوز تحت حمایت قوانین حق تکثیر ایالات متحده قرار داشت، در نتیجه این نسخه هرگز در آن کشور منتشر نشد. دومین اقتباس گرافیکی، «گتسبی بزرگ: رمان گرافیکی» اثر فرد فوردهام نام داشت که با تصویرگری آیا مورتون در سال ۲۰۲۰ انتشار یافت. در نهایت، کی. وودمن-مینارد در سال ۲۰۲۱ «گتسبی بزرگ: اقتباس رمان گرافیکی» را اقتباس و تصویرگری کرد که کندل‌ویک پرس آن را منتشر کرد.

سایر رسانه‌ها

این رمان به‌شکل‌های دیگر در رادیو و بازی‌های ویدئویی نیز اقتباس شده‌است. اولین اقتباس رادیویی، برنامه‌ای نیم‌ساعته در سال ۱۹۵۰ برای ساعت خانوادهٔ ستارگانِ شبکهٔ سی‌بی‌اس بود که کرک داگلاس نقش گتسبی را بازی می‌کرد. این رمان در سال ۲۰۰۸ برای ده قسمت در سرویس جهانی بی‌بی‌سی خوانده شد. رادیو بی‌بی‌سی ۴ در سال ۲۰۱۲ گتسبی بزرگ را در فرم سریال کلاسیک به‌صورت نمایشنامه درآورد که سازندهٔ آن نمایشنامه‌نویس، رابرت فارست بود. اوبرون مدیا در سال ۲۰۱۰ بازی ماجراهای کلاسیک: گتسبی بزرگ را در سبک معمایی اشیای پنهان منتشر کرد. چارلی هوی و پیت اسمیت در سال ۲۰۱۱ بازی آنلاین سبک ۸ بیتی را براساس گتسبی بزرگ ساختند که گتسبی بزرگ برای ان‌ئی‌اس نام داشت. در سال ۲۰۱۳، اسلیت اقتباس نمادین گتسبی بزرگ: بازی ویدئویی را منتشر کرد.

ترجمه به فارسی

نخستین ترجمه

از فصل ۱؛

در سال‌هایی که جوان‌تر و به‌ناچار آسیب‌پذیرتر بودم پدرم پندی به من داد که آن را تا به امروز در ذهن خود مزه‌مزه می‌کنم. وی گفت: «هر وقت دلت خواست عیب کسی رو بگیری، یادت باشه که تو این دنیا، همهٔ مردم مزایای تو رو نداشته‌ن.» پدرم بیش از آن نگفت ولی من و او با وجود کم‌حرفی همیشه زبان یکدیگر را خوب می‌فهمیم، و من دریافتم که مقصودش خیلی بیشتر از آن بود.

ترجمهٔ گتسبی بزرگ، ۱۷

فرانکلین و سازمان کتاب‌های جیبی

کریم امامی اولین مترجم در ایران بود که گتسبی بزرگ را به فارسی برگرداند. او در اوایل دههٔ ۱۳۴۰ در بخش‌های فارسی و انگلیسی روزنامهٔ کیهان مشغول به کار بود و در آنجا به نویسندگی و ترجمهٔ خبرها، مقالات و آثار نویسندگان و شاعران ایرانی به زبان انگلیسی برای انتشار در کیهان اینترنشنال و ضمیمه‌های آن پرداخت. امامی اولین کتاب ترجمه‌ای خود را که برگردان نمایشنامهٔ با خشم به یاد آر از جان آزبرن به فارسی است، با هزینهٔ شخصی خود در سال ۱۳۴۲ به چاپ رساند. ترجمهٔ این نمایشنامه، مطالبی که در کیهان اینترنشنال منتشر می‌کرد و نیز آشنایی قبلی دریابندری که از زمان فعالیت امامی در استودیو فیلم گلستان شکل گرفته بود، موجب شد تا او پیشنهاد ترجمهٔ این رمان را به امامی بدهد. نجف دریابندری در آن زمان سرویراستاری مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین، به مدیریت همایون صنعتی‌زاده را بر عهده داشت. او به‌دنبال مترجم برای ترجمهٔ کتاب‌های آمریکایی می‌گشت و پس از گفت‌وگوها، امامی پیشنهاد فرانکلین برای ترجمهٔ رمان فیتزجرالد را می‌پذیرد.

به‌گفتهٔ امامی، ترجمهٔ گتسبی شش ماه طول کشید و انتشارات فرانکلین که پیشنهاد ترجمهٔ رمان فیتزجرالد را داده بود، انتشار آن را به شرکت انتشارات سیروید سپرد که در سال ۱۳۴۴، با عنوان طلا و خاکستر منتشر شد. به‌گفتهٔ مترجم، این تصمیم ناشر بود که رمان با عنوان دیگری منتشر شود. پس از انتشار نخستین چاپ، انتقادهایی به ترجمهٔ امامی که اصالتاً شیرازی بود مطرح شد؛ از جمله بهمن فرسی که معتقد بود برخی اصطلاحات شیرازی در متن کتاب، به‌ویژه در بخش گفتگوها دیده می‌شود. امامی به‌گفتهٔ خودش در چاپ‌ها و بازنگری‌های بعدی سعی کرد تا از حجم «شیرازی‌بازی»ها بکاهد و تغییرات جزئی در ترجمه را انجام داد. از نظر امامی نثر فیتزجرالد دشوار بود و اگر می‌خواست سبک این نویسنده را حفظ کند، ترجمهٔ گتسبی بزرگ به فارسیِ روان و راحت نمی‌شد. او سعی کرد این رمان را که معتقد بود نثری دقیق و ظریف دارد، به‌طور کامل به فارسی برگرداند که همین موضوع باعث می‌شود تا از نظر وی نثر فارسی آن ساده نباشد و مانند متن اصلی کتاب، سنگین به نظر برسد.

صنعتی‌زاده در اواخر دههٔ ۱۳۳۰، سازمان کتاب‌های جیبی را تأسیس کرد که به انتشار دوبارهٔ کتاب‌هایی می‌پرداخت که پیشتر در قطع بزرگ منتشر شده بودند. طلا و خاکستر یکی از همین کتاب‌ها بود که در سال ۱۳۴۷، در قطع جیبی و با عنوان گتسبی بزرگ منتشر شد. ناشر سومین چاپ نیز همانند چاپ دوم، سازمان کتاب‌های جیبی بود که این اثر را در قطع رقعی کوچک در سال ۱۳۵۴ منتشر کرد.

انحلال فرانکلین و انقلاب ۱۳۵۷

فرانکلین تهران در سال ۱۳۵۶ منحل و تشکیلات آن به سازمان آموزشی نومرز، وابسته به دانشگاه آزاد ایران منتقل شد. همزمان سهام سازمان کتاب‌های جیبی نیز به انتشارات امیرکبیر که عبدالرحیم جعفری اداره می‌کرد، فروخته شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سازمان آموزشی نومرز به سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی تغییر نام یافت و در دههٔ ۱۳۷۰ در انتشارات علمی و فرهنگی ادغام گردید. گروه انتشاراتی امیرکبیر نیز که سهام سازمان کتاب‌های جیبی را خریداری کرده بود، در سال ۱۳۶۲ به سازمان تبلیغات اسلامی واگذار شد. با این تغییر و تحولات، ترجمهٔ امامی از گتسبی بزرگ نیز برای سال‌ها تجدید چاپ نشد.

امامی در دهه‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ از گردانندگان انتشارات و کتاب‌فروشی زمینه بود و در این سال‌ها به تصحیح و بهبود ترجمهٔ گتسبی بزرگ پرداخت. بیست و پنج سال پس از آخرین چاپِ ترجمهٔ این رمان، انتشارات نیلوفر مجوز بازچاپ گتسبی را از انتشارات علمی و فرهنگی اخذ و آن را در سال ۱۳۷۹، با ویرایش‌های اساسی امامی منتشر می‌کند. امامی در مقدمهٔ چاپ چهارم، به برخی از تصحیح‌ها و بهبودهای ترجمه اشاره می‌کند و همانند چاپ‌های قبلی، ترجمهٔ برخی از نامه‌های نویسنده، فهرست آثار وی، نقدی به رمان و نامهٔ مترجم به عزیزهندوخان را به‌همراه فهرست ۱۰۰ رمان برتر قرن بیستم، در انتهای کتاب می‌آورد. او در گتسبی بزرگ، بیشتر از ترجمهٔ تحت‌اللفظی و همچنین از شیوه‌های دیگر ترجمه همچون جایگزینی، واژه‌سازی و وام‌گیری کمک گرفت. امامی در ترجمه‌اش از شیوهٔ حذف کردن استفاده نکرد تا با ترکیب شیوه‌های مختلف بتواند مفاهیم را به زبان مقصد منتقل کند.

دهه ۱۳۹۰ و ترجمه‌های تازه

در دههٔ ۱۳۹۰ ترجمه‌های متعددی از گتسبی بزرگ در ایران منتشر شد که شامل بازچاپ ترجمهٔ کریم امامی نیز می‌شود که انتشارات امیرکبیر و علمی و فرهنگی منتشر کردند. انتشارات امیرکبیر در سال ۱۳۹۰، بار دیگر ترجمهٔ امامی را در مجموعهٔ رمان‌های بزرگ دنیا و انتشارات علمی و فرهنگی نیز در سال ۱۳۹۵، این رمان را در قطع جیبی منتشر کرد. برگردان مهدی افشار که انتشارات مجید در سال ۱۳۹۲ منتشر کرد و ترجمهٔ محمدصادق سبط‌الشیخ از نشر چلچله در سال ۱۳۹۳، از اولین بازترجمه‌هایی بود که از این رمان منتشر شد. نشر روزگار نیز در سال ۱۳۹۴، ترجمهٔ تازه‌ای از گتسبی را منتشر کرد که برگردانی از معصومه عسگری است.

نشر ماهی در سال ۱۳۹۵، ترجمه‌ای تازه از گتسبی بزرگ را منتشر کرد که برگردانی از رضا رضایی است. رضایی که پیش از گتسبی، برخی از رمان‌های نویسندگان مختلف را ترجمه یا بازترجمه کرده بود، معتقد است که ترجمهٔ مجددِ آثار کلاسیک، امری رایج تلقی می‌شود و در صورتی که به بهبود ترجمه‌های پیشین بینجامد، بهتر است تا انجام شود. به‌گفتهٔ رضایی، علی خزاعی‌فر مدیر فصلنامهٔ مترجم از او و چند مترجم دیگر می‌خواهد فصل اول رمان گتسبی بزرگ را ترجمه کنند تا در این تحقیق گرایش‌های آنان مورد بررسی قرار بگیرد و با هم مقایسه شوند. این موضوع باعث شد تا رضایی به بازترجمهٔ این اثر بپردازد. از نظر رضایی، ترجمه‌های مجددی که از گتسبی بزرگ منتشر شده‌اند، از نخستین ترجمه ضعیف‌تر هستند و او پس از بررسی ترجمهٔ کریم امامی که از دیدگاه وی «معیوب» است، تلاش کرد تا ترجمهٔ بهتری را ارائه کند. او ترجمهٔ گتسبی بزرگ را به‌دلیل «ریزه‌کاری‌های عجیب و غریبی» که دارد، ناتمام و وقت‌گیر دانست و به‌مانند دامی توصیف کرد که می‌تواند باعث دردسر برای مترجم آن شود. او در پیش‌گفتار ترجمهٔ خود به‌طور مختصر به معرفی فیتزجرالد و دلایل بازترجمهٔ این اثر می‌پردازد و نیز نقدی از رمان را در پس‌گفتار این کتاب قرار داده‌است.

نرگس انتخابی معتقد است که با وجود ایجاز گتسبی بزرگ، فیتزجرالد با «بازی‌های زبانی» و استفاده از «واژگان، اصطلاحات و تعابیر بکر» کار را برای مترجم این اثر دشوار کرده‌است. او به شیوهٔ به‌کارگیری رضایی از زبان شکسته که به تناسب موقعیت‌های داستان است، اشاره کرد و آن را «هوش‌مندانه و محتاطانه و نظام‌مند» دانست. انتخابی در عین حال معتقد است که مترجم می‌توانست پانوشت‌های بیشتری را با توجه به اشاره‌هایی که نویسندهٔ رمان به فرهنگ آمریکایی دارد، بیاورد تا به خواننده در درک بیشتر داستان کمک کند. محمد دهقانی برخلاف نظر انتخابی با کاربرد زبان شکسته در دیالوگ‌های این رمان موافق نیست و معتقد است که استفادهٔ درست رضایی از «لحن و نحو زبان محاوره» کفایت می‌کرد. از نگاه وی، «شکسته‌نویسی» باعث بروز مشکلاتی می‌شود و بهتر بود تا خوانندهٔ این رمان را آزاد گذاشت تا «داستان را با هر لهجه‌ای که خودش دوست دارد بخواند.» او به لزوم دقت بیشتر در ترجمهٔ برخی تعبیرات و صفات نیز اشاره کرد و به مقایسهٔ برخی از این موارد با ترجمهٔ امامی پرداخت. هومن پناهنده، زبان‌شناس، ویراستار و مترجم در مقاله‌ای که در نگاه نو منتشر شد، به مقایسهٔ ترجمه‌های امامی و رضایی پرداخت. او در این مقاله نوشت که ترجمه‌های مجدد گتسبی بزرگ باید در تلاش باشند تا ترجمه‌ای برتر از نخستین ترجمه را ارائه کنند. از نگاه وی این امر برای سه ترجمهٔ مجددی که پیش از ترجمهٔ رضایی منتشر شده‌اند، صادق نیست و میزان کیفیت آن‌ها نمی‌تواند پیشرفت ترجمهٔ امامی را نشان بدهد.

منابع

فارسی

منابع چاپی

• «از کتابهای جیبی تا انتشارات مروارید و بررسی کتاب: گفت‌وگو با مجید روشنگر». جهان کتاب (۵ و ۶). شهریور و مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۱۷ بهمن ۱۴۰۰ – به واسطهٔ پرتال جامع علوم انسانی.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• امامی، کریم (۱۳۷۲). از پست و بلند ترجمه: هفت مقاله. ج. ۱. تهران: انتشارات نیلوفر. شابک ۹۶۴-۴۴۸-۲۹۹-۹.
• امامی، کریم؛ فرسی، بهمن (اردیبهشت ۱۳۴۵). «دو نامه دربارهٔ ترجمه یک کتاب». اندیشه و هنر. ۵ (۸). دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۰ – به واسطهٔ پرتال جامع علوم انسانی.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• انتخابی، نرگس (بهار ۱۳۹۵). «عشق و مرگ با چاشنی سرمایه‌داری در گتسبی بزرگ». نگاه نو (۱۰۹).نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• انتخابی، نرگس (مهر ۱۳۸۴). «گتسبی بزرگ و هنر راوی». جهان کتاب (۱۹۸). دریافت‌شده در ۱۶ مرداد ۱۴۰۱ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• بیات، کاوه (بهار ۱۳۷۴). «تجربه فرانکلین». گفتگو (۸). دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• پناهنده، هومن (پاییز ۱۳۹۵). «چرا ترجمه‌ای دیگر؟». نگاه نو (۱۱۱).نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• «تازه‌های علمی‌وفرهنگی». روزنامهٔ شرق (۲۶۰۲). ۱۹ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۶ بهمن ۱۴۰۰ – به واسطهٔ مگ‌ایران.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• جعفری، عبدالرحیم (۱۳۹۵) [۱۳۸۲]. در جستجوی صبح: خاطرات عبدالرحیم جعفری. ج. ۱. تهران: روزبهان. شابک ۹۶۴-۸۱۷۵-۰۷-۱.
• حسینی، المیرا (۲۵ خرداد ۱۳۹۵). «گتسبی عاقبت به خیر شد». کرگدن (۸).نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• خزاعی‌فر، علی (خرداد و تیر ۱۳۸۴). «از شمار دو چشم یک تن کم». بخارا (۴۲). دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• علیزاده، علی (پاییز ۱۳۸۹). «مقوله‌ها و عناصر فرهنگی و چگونگی ترجمه آن‌ها در گتسبی بزرگ ترجمه کریم امامی». پژوهش ادبیات معاصر جهان (۵۹). دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• فکری، رضا (۲۰ فروردین ۱۳۹۸). «برخی ناشران عوام‌فریبی می‌کنند». آرمان امروز (۳۸۵۴): ۱۱.
• فیتزجرالد، اف. اسکات فیتزجرالد (۱۳۹۵). گتسبی بزرگ. ترجمهٔ رضا رضایی. تهران: نشر ماهی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۰۹-۲۳۴-۵.
• فیتزجرالد، اف. اسکات (۱۳۹۸). «ژرف‌نگری». گتسبی بزرگ. ترجمهٔ مهدی سجودی مقدم. به کوشش علی سلامی. انتشارات مهراندیش. شابک ۹۷۸۶۰۰۶۳۹۵۳۰۲.
• فیتس جرالد، اسکات (۱۳۸۵). گتسبی بزرگ. ترجمهٔ کریم امامی. تهران: انتشارات نیلوفر. شابک ۹۶۴-۴۴۸-۱۴۵-۳.
• فیتس‌جرالد، فرانسیس اسکات (۱۳۹۸). گتسبی بزرگ. ترجمهٔ کریم امامی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۲۱-۶۴۷-۳.
• قنبری، معراج (۱۴۰۰). از ریشه تا امروز: پژوهشی در تاریخ و اسناد سه ناشر. تهران: علمی و فرهنگی. شابک ۹۷۸-۶۲۲۲۷۷۰۹۷۶.
• «گتسبی بزرگ/اسکات فیتس جرالد». نگین (۷۸). آبان ۱۳۵۰. دریافت‌شده در ۲۵ دی ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• محمدی، حمیدرضا (۲۵ مرداد ۱۳۹۹). ««زمینه» کتابخوان شدن خیلی‌ها». همشهری (۸۰۱۳). بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۹ بهمن ۱۴۰۰.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• میرزایی پرکلی، جعفر؛ بیرانوند، ایمان (تابستان ۱۳۹۸). «هویت‌باختگی در نفرین زمین اثر جلال‌ آل‌احمد و گتسبی بزرگ اثر اسکات فیتزجرالد». ایران نامگ. تورنتو. ۴ (۲). دریافت‌شده در ۲۴ مرداد ۱۴۰۱.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• هاشمی پور، مرتضی؛ رضایی، رضا (تابستان ۱۳۹۵). «نشست گتسبی بزرگ». نقد ادبیات کتاب و هنر (۶). دریافت‌شده در ۲۷ دی ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• یزدانی خرم، مهدی (خرداد و تیر ۱۳۸۴). «گتسبی بزرگ درگذشت». بخارا (۴۲). دریافت‌شده در ۲۵ دی ۱۴۰۰ – به واسطهٔ نورمگز.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)

منابع برخط

• آذرنگ، عبدالحسین (۱۱ مرداد ۱۳۹۵). «انتشارات فرانکلین چرا تعطیل شد؟». مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰.
• «ترجمه دیگری از «گتسبی بزرگ» منتشر شد». خبرگزاری دانشجویان ایران. ۱۸ آذر ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰.
• «چاپ ترجمه‌های جدید از «گتسبی بزرگ» و «پیرمرد و دریا»». خبرگزاری مهر. ۹ تیر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰.
• «ضرورت ترجمه‌های مجدد گتسبی بزرگ همچنان وجود دارد». خبرگزاری کتاب ایران. ۲۷ مرداد ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲ بهمن ۱۴۰۰.
• «عبدالرحیم جعفری؛ پایان تلخ یک زندگی پرتکاپو». دویچه وله. ۴ اکتبر ۲۰۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اکتبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۷ فوریه ۲۰۲۲.
• علی‌نژاد، سیروس (۱۴ اوت ۲۰۰۷). «گفتگو با همایون صنعتی دربارهٔ شکل‌گیری انتشارات فرانکلین». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۷ فوریه ۲۰۲۲.
• علی‌نژاد، سیروس (۱۰ ژوئیه ۲۰۰۵). «مثل اخوان، مثل فروغ، مثل کریم امامی!». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۶ فوریه ۲۰۲۲.
• «فاجعه‌ای در عرصه ترجمه». خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا». ۲۲ مهر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۷ دی ۱۴۰۰.
• ««گتسبی بزرگ» برای چهارمین بار روانه بازار کتاب ایران شد». خبرگزاری کتاب ایران. ۲۴ آذر ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۸ بهمن ۱۴۰۰.
• نورشمسی، حمید (۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۵). «خواننده رمان کلاسیک مخاطب هر نوع نوشته مدرنی نمی‌شود». مهر. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژانویه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۲۶ دی ۱۴۰۰.
• نوروز، مهدی (۱۹ تیر ۱۴۰۰). «از روزنامه‌نگاری در کیهان تا ویراستاری در فرانکلین». خبرگزاری کتاب ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۷ بهمن ۱۴۰۰.

انگلیسی

منابع چاپی

• Batchelor, Bob (November 2013). Gatsby: The Cultural History of the Great American Novel. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-9195-1. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved July 15, 2014.
• Berman, Ronald (August 1996). The Great Gatsby and Modern Times. Champaign, Illinois: University of Illinois Press. ISBN 978-0-252-06589-7. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved December 12, 2020.
• Bewley, Marius (Spring 1954). "Scott Fitzgerald's Criticism of America". The Sewanee Review. Johns Hopkins University Press. 62 (2): 223–46. JSTOR 27538346. Archived from the original on June 29, 2021. Retrieved June 20, 2021.
• "Books on Our Table". The New York Post. New York City. May 5, 1925.
• Bruccoli, Matthew Joseph (Spring 1978). "'An Instance of Apparent Plagiarism': F. Scott Fitzgerald, Willa Cather, and the First 'Gatsby' Manuscript". Princeton University Library Chronicle. Princeton University. 39 (3): 171–78. doi:10.2307/26402223. JSTOR 26402223.
• ———————————, ed. (2000). F. Scott Fitzgerald's The Great Gatsby: A Literary Reference. New York City: Carroll & Graf Publishers. ISBN 978-0-7867-0996-0. Archived from the original on August 20, 2020. Retrieved July 5, 2019.
• ——————————— (July 2002). Some Sort of Epic Grandeur: The Life of F. Scott Fitzgerald (2nd rev. ed.). Columbia: University of South Carolina Press. ISBN 978-1-57003-455-8. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved February 25, 2013.
• Burt, Daniel S. (2010) [2004]. The Novel 100: A Ranking of the Greatest Novels of All Time. New York: Checkmark Books. ISBN 978-0-8160-7860-8. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved December 11, 2020.
• Churchwell, Sarah (2013a). Careless People: Murder, Mayhem, and the Invention of The Great Gatsby. London: Little, Brown Book Group. ISBN 978-1-84408-767-9. Archived from the original on August 18, 2020. Retrieved July 5, 2019.
• Coghlan, Ralph (April 25, 1925). "F. Scott Fitzgerald". St. Louis Post-Dispatch. St. Louis, Missouri. p. 11. Archived from the original on August 9, 2020. Retrieved January 2, 2020 – via Newspapers.com.
• Cole, John Y., ed. (1984). Books in Action: The Armed Services Editions. Washington, D.C.: Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0466-0. Retrieved May 22, 2013 – via Internet Archive.
• Conor, Liz (June 22, 2004). The Spectacular Modern Woman: Feminine Visibility in the 1920s. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-21670-0. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved March 31, 2016.
• Corrigan, Maureen (September 9, 2014). So We Read On: How The Great Gatsby Came to Be and Why It Endures. Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-23008-7. Archived from the original on June 5, 2021. Retrieved June 4, 2021.
• Curnutt, Kirk (October 2004). A Historical Guide to F. Scott Fitzgerald. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515303-3. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved October 11, 2013.
• Drudzina, Douglas (January 2006). Teaching F. Scott Fitzgerald's The Great Gatsby from Multiple Critical Perspectives. Clayton, Delaware: Prestwick House. ISBN 978-1-58049-174-7. Archived from the original on January 18, 2017. Retrieved March 31, 2016.
• Eagleton, Harvey (May 10, 1925). "Prophets of the New Age: III. F. Scott Fitzgerald". The Dallas Morning News. Dallas, Texas.
• Eble, Kenneth (November 1964). "The Craft of Revision: The Great Gatsby". American Literature. Durham, North Carolina: Duke University Press. 36 (3): 315–26. doi:10.2307/2923547. JSTOR 2923547. Archived from the original on May 26, 2021. Retrieved May 27, 2021.
• —————— (Winter 1974). "The Great Gatsby". College Literature: A Journal of Critical Literary Studies. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. 1 (1): 34–47. ISSN 0093-3139. JSTOR 25111007.
• Fessenden, Tracy (2005). "F. Scott Fitzgerald's Catholic Closet". U.S. Catholic Historian. 23 (3): 19–40. JSTOR 25154963.
• Fitzgerald, F. Scott; Perkins, Maxwell (1971). Kuehl, John; Bryer, Jackson R. (eds.). Dear Scott/Dear Max: The Fitzgerald–Perkins Correspondence. New York: Charles Scribner's Sons. ISBN 978-0-684-12373-8. LCCN 76-143940 – via Internet Archive.
• ————————; Fitzgerald, Zelda (2002) [1985]. Bryer, Jackson R.; Barks, Cathy W. (eds.). Dear Scott, Dearest Zelda: The Love Letters of F. Scott and Zelda Fitzgerald. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-1-982117-13-9 – via Internet Archive.
• ———————— (1945). Wilson, Edmund (ed.). The Crack-Up. New York: New Directions. ISBN 0-8112-0051-5 – via Internet Archive.
• ———————— (1991) [1925]. Bruccoli, Matthew J. (ed.). The Great Gatsby. The Cambridge Edition of the Works of F. Scott Fitzgerald. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-40230-1. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved November 21, 2021 – via Internet Archive.
• ———————— (2006) [1925]. Bloom, Harold (ed.). The Great Gatsby. New York: Chelsea House Publishers. ISBN 978-1-4381-1454-5. Archived from the original on January 18, 2017. Retrieved March 31, 2016.
• ———————— (2000) [1925]. Tanner, Tony (ed.). The Great Gatsby. London: Penguin Books. pp. vii–viii. ISBN 978-0-14-118263-6. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved March 16, 2021.
• ———————— (1963). Turnbull, Andrew (ed.). The Letters of F. Scott Fitzgerald. New York: Charles Scribner's Sons. p. 189 – via Internet Archive.
• ———————— (1997). Tredell, Nicolas (ed.). F. Scott Fitzgerald: The Great Gatsby. Columbia Critical Guides. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11535-3. ISSN 1559-3002. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved March 31, 2016.
• Friedrich, Otto (Summer 1960). "F. Scott Fitzgerald: Money, Money, Money". The American Scholar. 29 (3): 392–405. JSTOR 41208658.
• Funda, Evelyn I. (Fall 1995). "Review of 'Redefining the American Dream: The Novels of Willa Cather'". Great Plains Quarterly. 15 (4): 275–76. JSTOR 23531702.
• Gross, Dalton (October 1998). Understanding the Great Gatsby: A Student Casebook to Issues, Sources, and Historical Documents. Literature in Context. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-30097-4 – via Internet Archive.
• Harvey, Sally Peltier (1995). Redefining the American Dream: The Novels of Willa Cather. United Kingdom: Fairleigh Dickinson University. ISBN 978-0-8386-3557-5. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved July 16, 2021.
• Hemingway, Ernest (1964). A Moveable Feast. New York: Charles Scribner's Sons|Scribner. ISBN 978-0-684-82499-4 – via Internet Archive.
• Hill, W. Speed; Burns, Edward M.; Shillingsburg, Peter L. (2002). Text: An Interdisciplinary Annual of Textual Studies. Vol. 14. Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-11272-2. Archived from the original on January 18, 2017. Retrieved March 31, 2016.
• Hirschman, Charles (2005). "Immigration and the American century". Demography. 42 (4): 595–620. CiteSeerX 10.1.1.533.8964. doi:10.1353/dem.2005.0031. PMID 16463913. S2CID 46298096.
• Hischak, Thomas S. (2012). American Literature on Stage and Screen: 525 Works and Their Adaptations. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company. pp. 85–86. ISBN 978-0-7864-6842-3. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved January 1, 2020.
• Hyatt, Wesley (2006). Emmy Award Winning Nighttime Television Shows, 1948–2004. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company. pp. 49–50. ISBN 0-7864-2329-3. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved January 1, 2020.
• Kazin, Alfred, ed. (1951). F. Scott Fitzgerald: The Man and His Work (1st ed.). World Publishing Company – via Internet Archive.
• Keeler, Kyle (2018). "The Great Global Warmer: Jay Gatsby as a Microcosm of Climate Change". The F. Scott Fitzgerald Review. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press. 16 (1): 174–88. doi:10.5325/fscotfitzrevi.16.1.0174. JSTOR 10.5325/fscotfitzrevi.16.1.0174. S2CID 172075925.
• Kerr, Frances (1996). "Feeling 'Half Feminine': Modernism and the Politics of Emotion in The Great Gatsby". American Literature. 68 (2): 405–31. doi:10.2307/2928304. JSTOR 2928304.
• Kruse, Horst H. (2014). F. Scott Fitzgerald at Work: The Making of 'The Great Gatsby'. Tuscaloosa, Alabama: University of Alabama Press. ISBN 978-0-8173-1839-0. Archived from the original on June 5, 2021. Retrieved June 5, 2021.
• ——————— (2002). "The Real Jay Gatsby: Max von Gerlach, F. Scott Fitzgerald, and the Compositional History of 'The Great Gatsby'". The F. Scott Fitzgerald Review. 1 (1): 45–83. doi:10.1111/j.1755-6333.2002.tb00059.x. JSTOR 41583032. Archived from the original on May 26, 2021. Retrieved May 27, 2021.
• Lazo, Caroline Evensen (May 2003). F. Scott Fitzgerald: Voice of the Jazz Age. Minneapolis: Twenty-First Century Books. ISBN 978-0-8225-0074-2. Archived from the original on March 10, 2021. Retrieved September 26, 2020.
• Leader, Zachary (September 21, 2000). "Daisy Packs Her Bags". London Review of Books. London. 22 (18): 13–15. ISSN 0260-9592. Archived from the original on February 22, 2020. Retrieved February 24, 2013.
• Lisca, Peter (1967). "Nick Carraway and the Imagery of Disorder". Twentieth Century Literature. 13 (1): 18–28. doi:10.2307/440550. JSTOR 440550.
• Little, Matthew (December 2015). "'I Could Make Some Money': Cars and Currency in The Great Gatsby". Papers on Language and Literature. 51 (1): 3–26. Archived from the original on October 10, 2015. Retrieved December 14, 2020.
• Marx, Leo (1964). The Machine in the Garden: Technology and the Pastoral Ideal in America. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-513351-6 – via Internet Archive.
• McClure, John (May 31, 1925). "Literature – And Less". The Times-Picayune. New Orleans, Louisiana.
• McCullen, Bonnie Shannon (2007). "This Tremendous Detail: The Oxford Stone in the House of Gatsby". In Assadi, Jamal; Freedman, William (eds.). A Distant Drummer: Foreign Perspectives on F. Scott Fitzgerald. New York: Peter Lang. pp. 11–20. ISBN 978-0-8204-8851-6. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved March 16, 2021.
• Mencken, H. L. (May 2, 1925). "Fitzgerald, The Stylist, Challenges Fitzgerald, the Social Historian". The Evening Sun (Saturday ed.). Baltimore, Maryland. p. 9. Retrieved December 2, 2021 – via Newspapers.com.
• Michaels, Walter Benn (1995). Our America: Nativism, Modernism, and Pluralism. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-2064-7. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved December 12, 2020.
• Milford, Nancy (1970). Zelda: A Biography. New York: Harper & Row. ISBN 1-57003-455-9 – via Internet Archive.
• Mizener, Arthur (1965) [1951]. The Far Side of Paradise: A Biography of F. Scott Fitzgerald (2nd ed.). Boston: Houghton-Mifflin Company. ISBN 978-1-199-45748-6 – via Internet Archive.
• O'Meara, Lauraleigh (2002). Lost City: Fitzgerald's New York (1st ed.). Routledge. ISBN 978-0-415-86701-6. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved May 21, 2013.
• Okrent, Daniel (April 30, 2010). Last Call: The Rise and Fall of Prohibition. New York: Scribner. ISBN 978-0-7432-7702-0. LCCN 2009051127 – via Google Books.
• Olly, Jonathan (2017). "Long Island during Prohibition, 1920-1933". Long Island History Journal. 26–1. Archived from the original on 18 June 2022. Retrieved 24 June 2022.
• Paulson, A. B. (Fall 1978). "The Great Gatsby: Oral Aggression and Splitting". American Imago. 35 (3): 311–30. JSTOR 26303279. PMID 754550.
• Pelzer, Linda C. (2000). Student companion to F. Scott Fitzgerald. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 0-313-30594-3.
• Perkins, Maxwell Evarts (2004) [1950]. Bruccoli, Matthew Joseph; Baughman, Judith S. (eds.). The Sons of Maxwell Perkins: Letters of F. Scott Fitzgerald, Ernest Hemingway, Thomas Wolfe, and Their Editor. Columbia: University of South Carolina Press. pp. 27–30. ISBN 978-1-57003-548-7. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved March 16, 2021.
• Pearson, Roger L. (May 1970). "Gatsby: False Prophet of the American Dream". The English Journal. 59 (5): 638–42, 645. doi:10.2307/813939. JSTOR 813939. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 11, 2020.
• Person, Leland S. (May 1978). "Herstory' and Daisy Buchanan". American Literature. Durham, North Carolina: Duke University Press. 50 (2): 250–57. doi:10.2307/2925105. JSTOR 2925105. Archived from the original on August 20, 2020. Retrieved July 4, 2019.
• Pitts, Michael R. (1986). Radio Soundtracks: A Reference Guide (2nd ed.). Metuchen, New Jersey: Scarecrow Press. p. 127. ISBN 0-8108-1875-2 – via Internet Archive.
• Quirk, Tom (December 1982). "Fitzgerald and Cather: The Great Gatsby". American Literature. Durham, North Carolina: Duke University Press. 54 (4): 576–91. doi:10.2307/2926007. JSTOR 2926007. Archived from the original on May 25, 2021. Retrieved May 25, 2021.
• Randall, Mónica (2003). The Mansions of Long Island's Gold Coast. Milan: Rizzoli. pp. 275–77. ISBN 978-0-8478-2649-0. Archived from the original on August 18, 2020. Retrieved July 5, 2019.
• Rosowski, Susan J. (Autumn 1977). "Willa Cather's 'A Lost Lady': The Paradoxes of Change". Novel: A Forum on Fiction. 11 (1): 51–62. doi:10.2307/1344886. JSTOR 1344886.
• Scribner, Charles III (Winter 1992). "Celestial Eyes: From Metamorphosis to Masterpiece". Princeton University Library Chronicle (Originally published as a brochure to celebrate the Cambridge Edition of The Great Gatsby) (published October 24, 1991). 53 (2): 140–55. doi:10.2307/26410056. JSTOR 26410056.
• Snyder, Ruth (April 15, 1925). "A Minute or Two with Books – F. Scott Fitzgerald Ventures". New York Evening World. New York.
• Tate, Mary Jo (2007). Critical Companion to F. Scott Fitzgerald: A Literary Reference to His Life and Work. New York: Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-0845-2. Archived from the original on January 18, 2017. Retrieved March 31, 2016.
• Tredell, Nicolas (February 28, 2007). Fitzgerald's The Great Gatsby: A Reader's Guide. London: Continuum Publishing. ISBN 978-0-8264-9010-0 – via Internet Archive.
• Turnbull, Andrew (1962). Scott Fitzgerald. New York: Charles Scribner's Sons. LCCN 62-9315 – via Internet Archive.
• "Turns with a Bookworm". New York Herald Tribune. New York. April 12, 1925.
• Vanderbilt, Arthur T. (1999). The Making of a Bestseller: From Author to Reader. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company. ISBN 978-0-7864-0663-0. Archived from the original on January 18, 2017. Retrieved March 31, 2016.
• Wagner-Martin, Linda (Summer 2004). "Zelda Sayre, Belle". Southern Cultures. University of North Carolina Press. 10 (2): 19–49. doi:10.1353/scu.2004.0029. JSTOR 26390953. S2CID 143270051.
• Wasiolek, Edward (1992). "The Sexual Drama of Nick and Gatsby". International Fiction Review. 19 (1): 14–22. Archived from the original on July 21, 2021. Retrieved July 21, 2021.
• West, James L. W. III (2005). The Perfect Hour: The Romance of F. Scott Fitzgerald and Ginevra King, His First Love. New York: Random House. ISBN 978-1-4000-6308-6.
• ————————— (July 2002). Trimalchio: An Early Version of 'The Great Gatsby'. The Works of F. Scott Fitzgerald. Cover Design by Dennis M. Arnold. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89047-2. Archived from the original on November 22, 2021. Retrieved July 4, 2019.
• Whipple, Kit (2019). Cleveland's Colorful Characters. Murrells Inlet: Covenant Books. ISBN 978-1-64559-326-3.
• Wittels, David G. (June 23, 1945). "What the G.I. Reads". The Saturday Evening Post. Vol. 217, no. 52. Indianapolis. pp. 11, 91–92. OCLC 26501505.

منابع برخط

• "Debutante Dress". Encyclopedia.com. Archived from the original on 14 اكتبر 2022. Retrieved 14 October 2022. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
• Aguirre, Abby (November 4, 2011). "Gatsby En Pointe". New York Times Style Magazine. New York City. Archived from the original on December 5, 2013. Retrieved April 1, 2014.
• Alter, Alexandra (April 19, 2013). "A Darker, More Ruthless Gatsby". The Wall Street Journal. New York City. Archived from the original on July 3, 2013. Retrieved July 11, 2013.
• ——————— (December 29, 2018). "Mickey Mouse Will Be Public Domain Soon – Here's What That Means". The New York Times. New York. Archived from the original on October 9, 2020. Retrieved July 10, 2019.
• Baker, Kelly J. (November 25, 2016). "White-Collar Supremacy". The New York Times. New York. Archived from the original on December 18, 2019. Retrieved January 13, 2020.
• Bechtel, Dianne E. (2017). "Jay Gatsby, Failed Intellectual: F. Scott Fitzgerald's Trope for Social Stratification". The F. Scott Fitzgerald Review. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press. 15 (1): 117–29. doi:10.5325/fscotfitzrevi.15.1.0117. JSTOR 10.5325/fscotfitzrevi.15.1.0117. S2CID 171679942. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 11, 2020.
• Bell, Melissa (February 25, 2011). "Great Gatsby 'Nintendo' Game Released Online". The Washington Post. Washington, D.C. Archived from the original on May 27, 2012. Retrieved February 15, 2011.
• Benedetti, Winda (March 15, 2010). "Does great literature make for great games?". MSNBC. Archived from the original on February 22, 2011. Retrieved July 28, 2021.
• Berrin, Danielle (May 23, 2013). "The Great Gatsby's Jew". The Jewish Journal of Greater Los Angeles. Los Angeles. Archived from the original on February 16, 2019. Retrieved July 4, 2019.
• Borrelli, Christopher (May 7, 2013). "Revisiting Ginevra King, The Lake Forest Woman Who Inspired 'Gatsby'". Chicago Tribune. Chicago, Illinois. Archived from the original on October 22, 2018. Retrieved October 21, 2018.
• Brantley, Ben (December 16, 2010). "Hath Not a Year Highlights? Even This One?". The New York Times. New York. Archived from the original on January 13, 2014. Retrieved May 1, 2014.
• Churchwell, Sarah (May 3, 2013). "What Makes The Great Gatsby Great?". The Guardian. London. Archived from the original on October 15, 2013. Retrieved October 11, 2013.
• Clark, Edwin (April 19, 1925). "Scott Fitzgerald Looks into Middle Age". The New York Times. New York. Archived from the original on June 30, 2013. Retrieved May 11, 2013.
• Crouch, Ian (February 16, 2011). "Nintendo Lit: Gatsby and Tom Sawyer". The New Yorker. New York City. Archived from the original on May 15, 2013. Retrieved February 24, 2013.
• Dixon, Wheeler Winston (2003). "The Three Film Versions of The Great Gatsby: A Vision Deferred". Literature-Film Quarterly. Salisbury, Maryland. 31 (4): 287–94. Archived from the original on October 13, 2013. Retrieved October 11, 2013.
• Donahue, Deirdre (May 7, 2013). "Five Reasons 'Gatsby' Is The Great American Novel". USA Today. McLean, Virginia. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved July 5, 2019.
• ———————— (May 7, 2013). "'The Great Gatsby' By The Numbers". USA Today. McLean, Virginia. Archived from the original on August 12, 2017. Retrieved May 12, 2013.
• Fitzgerald, F. Scott. "F. Scott Fitzgerald's Ledger". Irvin Department of Rare Books and Special Collections. Columbia: University of South Carolina Press. Archived from the original on June 4, 2016. Retrieved April 29, 2013.
• Flanagan, Thomas (December 21, 2000). "Fitzgerald's 'Radiant World'". The New York Review of Books. New York City. Archived from the original on July 3, 2013. Retrieved May 24, 2013.
• Ford, Lillian C. (May 10, 1925). "The Seamy Side of Society". Los Angeles Times. El Segundo, California. Archived from the original on October 27, 2013. Retrieved May 11, 2013.
• Forrest, Robert (May 12, 2012). "BBC Radio 4 – Classic Serial, The Great Gatsby, Episode 1". BBC. London. Archived from the original on April 14, 2015. Retrieved November 25, 2013.
• Gillespie, Nick (May 2, 2013). "The Great Gatsby's Creative Destruction". Reason. Washington, D.C. Archived from the original on September 25, 2018. Retrieved July 15, 2021.
• Graham, Elyse; Heggestad, Jon (29 June 2018). "The term 'old sport' in The Great Gatsby (1925)". Notes and Queries. 65 (3): 413–415. doi:10.1093/notesj/gjy065.
• Groome, Imogen (10 February 2017). "What is a socialite? A look into the world of the 'It Girl'". Metro. Archived from the original on 12 اكتبر 2022. Retrieved 12 October 2022. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
• Grossberg, Michael (April 20, 2009). "Literary Classic 'Great Gatsby' To Come To Life On Balletmet Stage". The Columbus Dispatch. Columbus, Ohio. Archived from the original on August 31, 2016. Retrieved August 28, 2016.
• Gurdon, Meghan Cox (January 22, 2021). "Children's Books: 'The Great Gatsby: A Graphic Novel Adaptation' Review". The Wall Street Journal. Retrieved December 13, 2021.
• Haglund, David (May 7, 2013). "The Forgotten Childhood of Jay Gatsby". Slate. New York City. Archived from the original on September 22, 2018. Retrieved July 11, 2019.
• Hindus, Milton (June 1947). "F. Scott Fitzgerald and Literary Anti-Semitism: A Footnote on the Mind of the 20's". Commentary. New York City. Archived from the original on November 11, 2020. Retrieved December 11, 2020.
• Hogeback, Jonathan (2016). "12 Novels Considered the 'Greatest Book Ever Written'". Encyclopaedia Britannica. Archived from the original on November 22, 2020. Retrieved December 10, 2020.
• Howell, Peter (May 5, 2013). "Five Things You Didn't Know About The Great Gatsby". The Star. Toronto, Canada. Archived from the original on May 7, 2013. Retrieved May 5, 2013.
• Italie, Hillel (January 22, 2020). "Everyone invited: 'Great Gatsby' copyright to end in 2021". Associated Press. New York City. Archived from the original on January 24, 2021. Retrieved March 18, 2021.
• Kaufman, Sarah (November 4, 2011). "Washington Ballet's 'The Great Gatsby'". The Washington Post. Washington, D.C. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 22, 2020.
• Kellogg, Carolyn (April 20, 2011). "Last Gasp of the Gatsby House". Los Angeles Times. El Segundo, California. Archived from the original on January 13, 2021. Retrieved April 26, 2013.
• Kirk, Chris; Morgan, Andrew; Wickman, Forrest (May 6, 2013). "The Great Gatsby: The Video Game". Slate (به انگلیسی). New York City. ISSN 1091-2339. Archived from the original on June 25, 2013. Retrieved March 18, 2020.
• Krystal, Arthur (July 20, 2015). "Fitzgerald and the Jews". The New Yorker. New York City. Archived from the original on February 16, 2019. Retrieved July 4, 2019.
• Lacayo, Richard; Grossman, Lev (January 6, 2010). "All-TIME 100 Novels". Time. New York City. Archived from the original on January 3, 2021. Retrieved December 10, 2020.
• Lask, Thomas (October 3, 1971). "The Queens That Gatsby Knew". The New York Times. New York. Archived from the original on April 25, 2019. Retrieved May 1, 2021.
• Lopate, Leonard (June 17, 2014). "Murder, Mayhem, and the Invention of The Great Gatsby". Leonard Lopate Show. New York City. WNYC. http://www.wnyc.org/story/murder-mayhem-and-invention-great-gatsby/.
• Lipton, Gabrielle (May 6, 2013). "Where Is Jay Gatsby's Mansion?". Slate. New York City: The Slate Group, a Division of The Washington Post Company. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved May 6, 2013.
• Mizener, Arthur (April 24, 1960). "Gatsby, 35 Years Later". The New York Times. New York. Archived from the original on August 10, 2013. Retrieved July 29, 2013.
• Murphy, Mary Jo (September 30, 2010). "Eyeing the Unreal Estate of Gatsby Esq". The New York Times. New York. Archived from the original on May 7, 2019. Retrieved July 4, 2019.
• Paskin, Willa (July 15, 2010). "The Great Gatsby, Now a Video Game". Vulture.com. New York City: New York magazine. Archived from the original on July 19, 2010. Retrieved August 30, 2010.
• Pekarofski, Michael (2012). "The Passing of Jay Gatsby: Class and Anti-Semitism in Fitzgerald's 1920s America". The F. Scott Fitzgerald Review. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press. 10: 52–72. doi:10.1111/j.1755-6333.2012.01077.x. JSTOR 41693878. Archived from the original on November 14, 2020. Retrieved December 11, 2020.
• Powers, Thomas (July 4, 2013). "The Road to West Egg". London Review of Books. Bloomsbury, London. 13: 9–11. Archived from the original on July 5, 2019. Retrieved July 4, 2019.
• Rimer, Sara (February 17, 2008). "Gatsby's Green Light Beckons a New Set of Strivers". The New York Times. New York. Archived from the original on July 8, 2018. Retrieved July 8, 2018.
• "Scott Fitzgerald, Author, Dies at 44". The New York Times. New York. December 23, 1940. p. 23. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 16, 2020.
• Sarkar, Samit (May 6, 2013). "Row toward hope in this 'Great Gatsby' web game". Polygon. New York City: Vox Media. Archived from the original on July 14, 2021. Retrieved July 13, 2021.
• Skinner, Quinton (July 26, 2006). "The Great Gatsby: The Guthrie's first production on its new thrust stage". Variety. Los Angeles, California. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 22, 2020.
• Slater, Peter Gregg (January 1973). "Ethnicity in The Great Gatsby". Twentieth Century Literature. Durham, North Carolina: Duke University Press. 19 (1): 53–62. doi:10.2307/440797. JSTOR 440797. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 11, 2020.
• Smith, Dinitia (September 8, 2003). "Love Notes Drenched in Moonlight; Hints of Future Novels in Letters to Fitzgerald". The New York Times. New York. Archived from the original on November 16, 2019. Retrieved November 16, 2019.
• Stevens, David (December 29, 1999). "Harbison Mixes Up A Great 'Gatsby'". The New York Times. New York. Archived from the original on June 5, 2012. Retrieved April 8, 2011.
• "The Girl at the Grand Palais". The Economist. London. December 22, 2012. Archived from the original on April 30, 2013. Retrieved March 27, 2013.
• "The Great Gatsby – The Broadway Play". Playbill. New York City: TotalTheater. Archived from the original on October 26, 2019. Retrieved July 4, 2019.
• Verghis, Sharon (May 3, 2013). "Careless People of F. Scott Fitzgerald's Great Gatsby Have a Modern Equivalent". The Australian. Surry Hills, New South Wales. Archived from the original on March 25, 2017. Retrieved May 5, 2013.
• Vogel, Joseph (2015). "'Civilization's Going to Pieces': The Great Gatsby, Identity, and Race, From the Jazz Age to the Obama Era". The F. Scott Fitzgerald Review. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press. 13 (1): 29–54. doi:10.5325/fscotfitzrevi.13.1.0029. JSTOR 10.5325/fscotfitzrevi.13.1.0029. S2CID 170386299. Archived from the original on January 11, 2021. Retrieved December 11, 2020.
• White, Trevor (December 10, 2007). "BBC World Service Programmes – The Great Gatsby". BBC. London. Archived from the original on October 3, 2010. Retrieved August 30, 2010.
• Williams, John (January 14, 2021). "The 'Great Gatsby' Glut". The New York Times. New York. Archived from the original on January 19, 2021. Retrieved July 28, 2021.
• Zuckerman, Esther (April 29, 2013). "The Finances of F. Scott Fitzgerald, Handwritten by Fitzgerald". The Atlantic Wire. Washington, D.C.: The Atlantic Media Company. Archived from the original on November 6, 2013. Retrieved July 4, 2019.
• Giardina, Carolyn (February 22, 2021). "'The Great Gatsby' Animated Feature in Development". The Hollywood Reporter. Retrieved April 24, 2021.

پیوند به بیرون

• گتسبی بزرگ در گوگل بوکس
• گتسبی بزرگ در Faded Page (کانادا)
• کتاب الکترونیکی رایگان گتسبی بزرگ در پروژهٔ گوتنبرگ
• کتاب صوتی در مالکیت عمومی The Great Gatsby واقع در LibriVox