اپرا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
این مقاله دربارهٔ نوعی هنر غربی است. برای مرورگر وب، اپرا (مرورگر وب) را ببینید. برای کاربردهای دیگر، اپرا (ابهام‌زدایی) را ببینید.
ساختمان تئاترو آلا اسکالا در شهر میلان ایتالیا. آلا اسکالا که در سال ۱۷۷۸ بنیاد شده از معروف‌ترین اپرا خانه‌های جهان است.
داخل اپراخانهٔ لا اسکالا در شهر میلان ایتالیا.
یک نقاشی آبرنگ و گواش از اجرای اپرای ارماید اثر لولی (Lully Armide) در سالن تئاتر پله-رویال) در سال ۱۷۶۱.

اُپِرا (به فرانسوی: Opéra) نوعی تئاتر است که در آن موسیقی نقش اصلی را دارد و قطعات توسط خوانندگان اجرا می‌شوند اما از تئاتر موزیکال متمایز است.[۱] چنین «اثری» (ترجمه تحت اللفظی کلمه ایتالیایی «اپرا») به‌طور معمول همکاری بین آهنگساز و نویسنده اپرانامه یا لیبرتو (libretto) است.[۲] و تعدادی از هنرهای نمایشی مانند بازیگری، دکورسازی، طراحی لباس و بعضی مواقع رقص یا باله را در خود جای داده‌است. این اجرا به‌طور معمول در یک تالار اپرا همراه با یک ارکستر یا یک گروه موسیقی کوچکتر اجرا می‌شود که از اوایل قرن نوزدهم توسط یک رهبر ارکستر هدایت می‌شود. اپرا بخش مهمی از سنت موسیقی کلاسیک غربی است.[۳]

اپراخانه ساختمانی است همانند تئاتر که در آن اپراها و باله‌ها اجرا می شود.[۴]

اپرا آمیزه‌ای از موسیقی و نمایش است تا حقیقت به تصویر کشیده شود. از این رو برای خلق آثار اپرایی باید در هر دو بخش موسیقی و نمایش تبحر داشت تا پدیده‌ای درخور تحسین ایجاد کرد. بزرگان هنر در برتری هر یک از این دو مؤلفه بر دیگری اختلاف نظر دارند؛ به عنوان مثال ریشارد واگنر موسیقی را در خدمت هدف والای «نمایش» می‌داند. با این حال موسیقی دارای اعجازی است که با آن، داستانی هرچند ساده به تجربهٔ احساسی عمیق و دل‌انگیز بدل می‌شود. همچنین داستان‌ها و نمایشنامه‌های موفق با درآمیختن با موسیقی، بقا و عمق بیشتری ‌یافته‌اند.[۵]

اگرچه سازندهٔ نخستین اپرای تاریخ موسیقی جاکوپو پری است، اما کسی که اپرا را به معنای واقعی کلمه بنیان گذاشت کلودیو مونته‌وردی بود.

اپرا مجموعه‌ای است از هنرهای مختلف: موسیقی، ادبیات، فن بازیگری، طراحی صحنه، دکور و کارگردانی. صحنه آرایی اپراهای باروک غالباً با هدف القای احساس عظمت و جلب توجه به تزیینات پر زرق و برق معماری باروک بود. اپرا یکی از ارزنده‌ترین پدیده‌های جهان موسیقی به‌شمار می‌رود. طی چندین قرن اپرا با تحولات فراوان همه گونه رویدادها و سبک‌های موسیقی را تجربه کرد و به تکامل رسید.[۶]

اپرا هنری است که بر روی یک سکو یا سن نمایشی که هماهنگ و سازگار با موسیقی ساخته شده انجام می‌گیرد.

نمایش اجرایی در اپرا عناصر ویژهٔ تئاتر مانند زمینه‌پردازی و محیط نمایشی، جامه‌ها، چهره‌پردازی و بازیگری را در خود دارد؛ ولی در اپرا واژه‌هایی که بازگو می‌شود یعنی اپرانامه سخن‌پردازی گفتاری نبوده بلکه به گونهٔ آوازی و سرودی است. خوانندگان اپرا را یک گروه از همنوایان همراهی می‌کنند. همنوایان می‌توانند یک گروه کوچک سازی باشند یا یک ارکستر سمفونیک کامل.

البته امروزه این هنر مانند گذشته نیست و گاه با سبک‌های دیگر موسیقی آمیخته شده‌است یا اینکه به تنهایی و بدون نمایش اجرا می‌شود.

ریشه کلمه[ویرایش]

اپرا (Opera) جمع کلمه لاتینی اپوس (Opus) به معنای «اثر» است و به این تغییر باید اپرا را به‌طور تحت‌اللفظی به «آثار» ترجمه کرد اما اپرا به‌صورت کلمه مفرد مؤنث از آغاز قرن ۱۷ میلادی به نمایشی گفته می‌شد که به‌جای آواز خوانده شود.[۷]

بخش‌های مختلف اپرا[ویرایش]

اپرا ۳ بخش اصلی دارد:

  1. پیش‌درآمد یا اوُوِرتور (او - وِر - تور)؛ در واقع مقدمه‌ای برای شروع اپراست که کاملاً به‌صورت سازی است و هیچ خواننده‌ای در آن نمی‌خواند.
  2. آریا (Aria)؛ که قسمت اصلی اپراست و خواننده در آن با آرایش‌های آوازی، قدرت و مهارتش را ابراز می‌دارد.
  3. رسیتاتیف (Recitatif);[۸] که نوعی از فن بیان و مکالمهٔ آوازی است و غالباً پیش از آریا قرار می‌گیرد. در اپرای ایتالیایی، رسیتاتیف رابط بین دو آریاست:
    1. رسیتاتیف ساده (Recitatif Secco)، که آواز بدون ارکستر است و فقط با چند آکورد کوتاه همراهی می‌شود.
    2. رسیتاتیف آکامپانیه (Recitatif accampagne)، که خواننده به همراهی ارکستر می‌خواند و بیشتر در اپراهای فرانسوی معمول است.

از جمله رهبران ارکستر اپرا می‌توان گوستاو مالر را نام برد.

اپرا در ایران[ویرایش]

برای نخستین بار در نوشته‌های اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی به نام «اپرا» و «اپرت» هایی از میرزاده عشقی، علینقی وزیری، پرویز محمود و دیگران برمی‌خوریم؛ با این حال آفرینش اپرا در ایران - با ساختار حرفه‌ای و شناخته شده جهانی - در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی در دوره پهلوی دوم آغاز شد.[۹]

نخستین اپرایی که در این دوره از یک آهنگساز ایرانی روی صحنه رفت «جشن دهقان» ساخته احمد پژمان بود. این اپرا در سال ۱۳۴۶ (۱۹۶۷) در جشن گشایش تالار رودکی (اپراخانه تهران) به کارگردانی عنایت رضایی اجرا شد. پس از احمد پژمان، حسین دهلوی با «اپرای خسرو و شیرین» (۱۳۴۹) و لوریس چکناواریان با «اپرای پردیس و پریسا» (۱۳۵۲) نیز برای پدیدآوردن مکتب اپرای ایران گام‌هایی برداشتند.

انقلاب اسلامی اما به همه این فعالیت‌ها پایان داد. «گروه اپرای تهران» منحل شد، کلیه برنامه‌های اپرا و باله در تالار رودکی لغو شدند و حتی از اجرای اپرای «مانا و مانی» که حسین دهلوی به مناسبت سال جهانی کودک آفریده بود به دلیل وجود تک‌خوان زن در اپرا جلوگیری شد.

در سال‌های پس از انقلاب، این ممنوعیت تنها در مواردی بسیار معدود - به شکل موقت - نادیده گرفته شده‌است. اجرای اپرای «رستم و سهراب» ساخته لوریس چکناواریان در سال ۱۳۷۹ (۲۰۰۰) یکی از این موارد است. در سال‌های اخیر برخی از نهادها و آهنگسازان دولتی به بازنویسی پیشینه اپرا در ایران نیز روی آورده‌اند. یکی از این تلاش‌ها معرفی اپرای «عاشورا» به عنوان «نخستین اپرای ملی» است که به گواه اسناد تاریخی، ادعایی ساختگی است.[۹]

برخی آثار مشهور[ویرایش]

خوانندگان مشهور اپرا[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به اپرا در ویکی‌گفتاورد موجود است.
  1. ↑ Some definitions of opera: "dramatic performance or composition of which music is an essential part, branch of art concerned with this" (Concise Oxford English Dictionary); "any dramatic work that can be sung (or at times declaimed or spoken) in a place for performance, set to original music for singers (usually in costume) and instrumentalists" (Amanda Holden, Viking Opera Guide); "musical work for the stage with singing characters, originated in early years of 17th century" (Pears' Cyclopaedia, 1983 ed.).
  2. ↑ Richard Wagner and Arrigo Boito are notable creators who combined both roles.
  3. ↑ Comparable art forms from various other parts of the world, many of them ancient in origin, are also sometimes called "opera" by analogy, usually prefaced with an adjective indicating the region (for example, Chinese opera). These independent traditions are not derivative of Western opera but are rather distinct forms of musical theatre. Opera is also not the only type of Western musical theatre: in the ancient world, Greek drama featured singing and instrumental accompaniment; and in modern times, other forms such as the musical have appeared.
  4. ↑ "Opera house - Simple English Wikipedia, the free encyclopedia" https://simple.m.wikipedia.org/wiki/Opera_house
  5. ↑ بنگرید به: ۶۸ داستان اپرا (The Stories of Great Operas) تألیف جان و. فریمن، ترجمهٔ تبسم آتشین جان، انتشارات روزنه، 1381
  6. ↑ شاهین فرهت، نقل از ۶۸ داستان اپرا
  7. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام اپرا چیست؟ وارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  8. ↑ صفر تا صد اپرا،
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ اکبرزاده، پژمان (۲۰۲۰-۰۷-۲۴). «اُپرای پریا: سه دهه ممنوعیت برای بزرگداشت موسیقایی احمد شاملو». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۴.
  10. ↑ «Elīna Garanča». http://www.deutschegrammophon.com. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)

Opera, the Rough Guide, by Matthew Boyden et al. (1997), 672 pages, ISBN 1-85828-138-5

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اپرا موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اپرا&oldid=31368407»