ژوستینین یکم

ژوستینین یکم Ἰουστινιανός
امپراتور بیزانس (روم شرقی)
نمایی از یوستی‌نیانوس بر موزاییکی شناخته‌شده در کلیسای سن‌ویتاله در راونا
سلطنت	۱ اوت ۵۲۷ – ۱۴ نوامبر ۵۶۵
تاج‌گذاری	۱ اوت ۵۲۷
پیشین	یوستین یکم
جانشین	یوستین دوم
زاده	۴۸۳ تائورسیوم، داردانیا
درگذشته	۱۴ نوامبر ۵۶۵ میلادی (۸۲ سال) کنستانتینوپول
همسر(ان)	ملکه تئودورا
نام کامل فلاویوس پتروس سباتیوس یوستیانوس به لاتین: Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus Augustus به یونانی: Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ἰουστινιανός
دودمان	دودمان ژوستینی

ژوستینین یکم یا یوستی‌نیانوس یکم (تولد: ۴۸۳ میلادی – مرگ: ۵۶۵ میلادی)، که با عنوان ژوستینین کبیر هم شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین امپراتور روم شرقی (بیزانس) بود که از سال ۵۲۷ تا هنگام مرگش در سال ۵۶۵ میلادی به مدت ۳۸ سال بر امپراتوری بیزانس حکومت کرد.

او نزد کلیسای ارتدکس شرقی با عنوان «قدّیس یوستی‌نیانوس بزرگ» شناخته می‌شود. او پس از عمویش ژوستین یکم دومین فرمانروا از دودمان ژوستینی به حساب می‌آید. دوران سلطنت او اوج امپراتوری بیزانس بود.

زندگی

نقش برجسته‌ای از ژوستینین یکم در مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا برای گرامی‌داشت یاد او به عنوان یکی از ۲۳ شخصیت برجستهٔ جهان در امر قانون‌گذاری در سرتاسر تاریخ.

از کارهای ژوستینین تدوین بدنه قانون مدنی و اصلاحات دیوانی و ارتشی بود. او امپراتور جاه‌طلبی بود و کوشید تا مرزهای پیشین امپراتوری روم را بازگرداند و این روم غربی و به ویژه شهر رم را نیز در بر می‌گرفت. فرمانروایی او به شکوفایی فرهنگ بیزانسی انجامید. او سازه‌های چندی از خود به‌جا گذارد که برجسته‌ترینش کلیسای ایاصوفیه که تا سده‌ها مرکز کلیسای ارتدکس خاوری بود، است. یوستی‌نیانوس کوشش بسیاری برای گسترش مسیحیت نمود.

سلطه مجدد بر سرزمین‌های غربی

نقشه امپراتوری بیزانس پیش (سرخ) و پس از سلطنت ژوستینین (نارنجی)

پس از مرگ اودوآکر، پادشاه ایتالیا، ژوستینین که از دست رفتن سرزمین‌های غربی را غیرقابل بازگشت نمی‌دید، جنگ‌هایی را آغاز نمود تا این زمین ها را باز پس بگیرد. او در ابتدا سال ۵۳۳ میلادی به آفریقای تحت سلطه وندال‌ها و سپس در سال ۵۳۴ میلادی به ایتالیا حمله برد. شورش در ایتالیا موقتاً پادشاهی استروگوت‌ها را زنده کرد اما تا سال ۵۵۴ میلادی سرکوب شد. همزمان بیشتر سواحل اسپانیا نیز به زیر سلطه ژوستینین درآمد. بدین شکل تمامی سرزمین‌های اطراف مدیترانه مجدداً در تصرف رومی‌ها قرار گرفت و تنها سرزمین گل و مناطق داخلی اسپانیا بیرون از فرمانروایی مستقیم آن‌ها بود. این پیروزی‌ها پادشاهی‌های وَندال‌ها و استروگوت‌ها را برای همیشه از میان برد و آن‌ها را مجدداً وارد جامعه استانی روم نمود.

سرکوب سایر ادیان و فلسفه

در سال ۵۲۹ میلادی یوستی‌نیانوس یکم که معتقد بود فرایند آموزش باید تنها در دست مسیحیان باشد، آکادمی نوافلاطونیان آتن را بست و همچنین ممنوع بودن آموزش و فراگیری فلسفه در قلمروی امپراتوری روم شرقی را اعلام نمود. در پی این رویداد، فیلسوفان آتن به دربار خسرو انوشیروان، شاهنشاه ایران ساسانی، پناهنده شدند و کتاب‌های بسیاری را نیز با خود به ایران آوردند. این کتاب‌ها که آثار ارسطو در میان آنها بود، نخست به زبان سریانی و سپس به زبان پارسی برگردانده شدند. پس از روی کار آمدن بنی عباس، از سال ۷۶۲ برخی از این کتاب‌ها به‌دست کشیشان مسیحی نسطوری مذهب، به زبان عربی برگردانده شدند ولی از سال ۸۳۲ میلادی، روند ترجمه کردن این کتاب‌ها به زبان عربی، شدت بیشتری به خود گرفت.

همچنین چون در این هنگام، بازرگانی ایران از بازرگانی روم خاوری پیشی گرفته بود، یوستی‌نیانوس یکم به ناچار رو به دریانوردان اتیوپیایی آورد تا از آنها در بازرگانی خود سود ببرد ولی با این همه، او نتوانست از این ترفند خود بهره چندانی ببرد.

جنگ با شاهنشاهی ساسانی (۵۴۰–۵۶۲)

مقالهٔ اصلی: جنگ لازستان

میان سال‌های ۵۴۰ تا ۵۶۲ میلادی به جنگ با شاهنشاهی ساسانی پرداخت. در بهار ۵۴۰ خسرو یکم به مرزهای روم لشکر کشید. حلب را گرفت. آنگاه در ژوئن بر انطاکیه چیره گشت. درعا را محاصره کرد. آنگاه به پادشاهی کوچک ولی استراتژیک لازستان در کنار دریای سیاه که پیرو روم بود روی آورد. بلیزاریوس سردار رومی در ۵۴۱ به پدافند پرداخت و در آغاز پیروزی‌های کوچکی نیز به دست آورد ولی در نهایت شکست خورد و در ۵۴۲ به کنستانتینوپول فراخوانده شد. در ۵۴۳ گسترش طاعون جنگ را آرام نمود. در ۵۴۴ انوشیروان ادسا را محاصره کرد ولی در دستیابی بدان شهر بزرگ ناکام ماند. پیشرفت هر دو سوی نبرد، اندک بود، پس در ۵۴۵ دو سوی میدان، دست از جنگ کشیدند و بر سر مرزهای جنوبی با هم کنار آمدند ولی جنگ لازستان در شمال دنباله داشت، تا اینکه در ۵۵۷ قرار صلحی که پنج سال ادامه داشت بین دو قدرت وضع شد.

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Justinian I». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.

• Wickham, Chris (2016). Medieval Europe. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-20834-4.

• تورج دریایی، شاهنشاهی ساسانی، برگردان مرتضی ثاقب‌فر، نشر ققنوس. شابک ‎۹۶۴-۳۱۱-۴۳۶-۸

پیوند به بیرون

پیشین: یوستین یکم

امپراتور بیزانس ۵۲۷–۵۶۵ میلادی

جانشین: یوستین دوم