نومن (الهیات)
| دین در روم باستان |
|---|
 |
| اعمال و باورها |
| مقام‌های کاهنان |
| الوهیت |
امپراطوران مدعی الوهیت: |
| مباحث مرتبط |
نومن (Numen که جمع آن Numina است) یک اصطلاح لاتین برای «الوهیت»، «حضور ایزدی» یا «اراده الهی» است. نویسندگان لاتین این واژه را چنین تعریف کرده‌اند:[۱] سیسرون در مورد یک «ذهن الهی»[الف] می‌نویسد، خدایی که «همه چیز از الوهیت او اطاعت می‌کند»، و یک «قدرت الهی»[ب] «که در حیات مردم نفوذ دارد». هنگام آیات و نشانه‌های فال نیک، این قدرت باعث حرکت و چهچهه پرندگان می‌گردد.[۲] ویرژیل در کتاب انه‌اید خود، کور شدن دیو یک چشم، پولیفموس را از اودیسه بازگویی می‌کند: او از اودیسئوس و افرادش می‌خواهد که ابتدا «از نومینای بزرگ استمداد بجویند».[پ] تاسیتوسِ تاریخ‌نگار، با مرور افکار عمومی در مورد روز تشییع جنازه آگوستوس، گزارش می‌دهد که برخی فکر می‌کردند زمانی که او به همراه «معابد و مجسمه‌های نومینا»[ت] «آئین خودش را بنانهاد» ،[ث] دیگر «هیچ شرافتی برای خدایان باقی نمانده بود». پلینی کوچک در نامه‌ای به پاترنوس راوس[ج] برای «قدرت»، «عزت» و «بزرگی»؛ در یک‌کلام «نومن تاریخ» را براه می‌اندازد.[۳] لوکرتیوس از اصطلاح «numen mentis» ،[۴] یا «bidding of the mind»[۵] استفاده می‌کند که در آن «bidding» همان نومن است، اما نه نومن الهی، مگر اینکه فکر را الهی بدانیم، نه صرفاً اراده انسانی.[۱]
از آغاز قرن بیستم میلادی به بعد، گاهی اوقات نومن را در تاریخ ادیان به عنوان مرحله ماقبل زنده‌انگاری در نظر گرفته‌اند؛ یعنی، یک سیستم عقیدتی که از دوران قدیم به ارث مانده‌است. همچنین نومن توسط جامعه‌شناسان جهت اشاره به ایده قدرت جادویی نهفته در یک شیء، به‌خصوص هنگام نوشتن در مورد ایده‌های سنت غربی، مورد استفاده واقع شده‌است. در چنین مواردی، نومن مترادف تقریبی برای مانا است. با این حال، برخی نویسندگان استفاده از مانا را محدود به مباحث جادوی پلی‌نزی و آسیای جنوب شرقی می‌کنند.
ریشه‌شناسی[ویرایش]
از نظر ریشه‌شناسی، این لغت به گفتهٔ اچ.جی. روز به معنای «سر تکان دادن» است و در اینجا اشاره به «سر تکان دادن» الوهیت یا نشان دادن اراده یا حضور خودش است.
معنی تحت اللفظی آن «یک سر تکان دادن»، یا به‌طور دقیقتر، حالت مجهول آن به معنای «چیزی که با تکان دادن سر ایجاد گردد» است. درست همانگونه که flamen به معنی «ایجاد شده در نتیجه وزش» است، یعنی بادی ناگهانی یا تندباد. معنی آن بدین صورت درآمد: «محصول یا در معرض نمایش قرار دادن قدرت»، دقت شود که به معنی خود قدرت نیست.[۶]
ازین رو به نومن (الوهیت) شخصیت انسانی داده نشده (گرچه که می‌تواند یک ویژگی انسانی باشد) و نباید آن را از دئوس (خدا) متمایز نمود.[۷]
آئین‌های رومیِ نومینا[ویرایش]
همچنین نومن در آئین امپراطوری رومی‌ها، جهت اشاره به روح نگهبان «جوهر الوهیت»[چ] یا قدرت الهی یک امپراتور زنده مورد استفاده واقع می‌شد. به عبارت دیگر، وسیله‌ای جهت پرستش یک امپراتور زنده بدون آن که او را یک خدا خطاب کنند.[۸]
آئین آگوستوس توسط تیبریوس ترویج یافت، کسی که خود را وقف Ara Numinis Augusti نموده بود.[۹] در این چهارچوب، می‌توان میان اصطلاحات نومن و نبوغ او تفکیک قائل شد.[۱۰]
تعریف نومن به عنوان مرحله پیش-زنده‌انگاری دین[ویرایش]
اصطلاح Numen inest در کتاب فاستی (III, 296) نوشته اووید آمده و به صورت «اینجا یک روح موجود است» ترجمه شده‌است.[۱۱] تعبیر این اصطلاح، و به‌طور خاص مفهوم دقیق نومن به‌طور گسترده در متون مورد بحث قرار گرفته‌است.[۱۲]
فرض حضور نومنی در جهان طبیعی، در نخستین لایه‌های دین ایتالیایی وجود داشته‌است، چرا که عنصری «زنده‌انگارانه» از باقی‌مانده‌های دین باستانی رومی‌ها بوده‌است، خصوصاً اشارات آن در ریشه‌شناسی الهیات لاتین معروف بوده اما توسط مک گیوگ (در ۲۰۰۴ میلادی) مورد نقد قرار گرفته و «عمدتاً یک تخیل دانشمندانه» خوانده شده‌است.[۱۳]
نومینا و ادیان خاص[ویرایش]
عبارت «numen eris caeloque redux mirabere regna» در خط ۱۲۹م شعر Metrum in Genesis[۱۴] که به هیلاری از آرلس[ح] نسبت داده می‌شود، وجود دارد.[۱۵]
یادداشت‌ها[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ For a more extensive account, refer to Charlton T. Lewis; Charles Short. "numen". A Latin Dictionary (به لاتین). Perseus Digital Library.
- ↑ Cicero. "De Divinatione". Loeb Classical Library; penelope.uchicago.edu. I.119-120. Marci Tulli Ciceronis. "De divinatione Prior" (به لاتین). The Latin Library. I.119-120.
- ↑ C. Plinius Cæcilius Secundus. "Letters" (به لاتین). Perseus Digital Library. 9.27.1.
- ↑ T. Lucretius Carus, De Natura rerum, 3.144.
- ↑ Lucretius; R. Allison, Translator (1919). On the Nature of Things. London: Arthur Humphries.
{{cite book}}:|author2=has generic name (help) - ↑ Rose, H. J. (1926). Primitive Culture in Italy. Methuen & Co. pp. 44–45.
- ↑ Bailey, Cyril (1907). The Religion of Ancient Rome. Archibald Constable & Co Ltd., freely available from Project Gutenberg
- ↑ Fishwick, Duncan (July 1969). "Genius and Numen". Harvard Theological Review. 62 (3): 356–367. doi:10.1017/s0017816000032405. Reprinted in Fishwick, D. (1990).
- ↑ Fishwick, Duncan (July 1969). "Genius and Numen". Harvard Theological Review. 62 (3): 356–367. doi:10.1017/s0017816000032405. Reprinted in Fishwick, D. (1990).
- ↑ Fishwick, Duncan (May 1970). "'Numina Augustorum". The Classical Quarterly. New Series. 20 (1): 191–197. doi:10.1017/s0009838800044773. Reprinted in Fishwick, D. (1990).
- ↑ Ovid. Fasti. Translated by Frazer, James George. Loeb Classical Library Volume. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1931.
- ↑ Rose, Herbert Jennings (October 1935). "Nvmen inest: 'Animism' in Greek and Roman Religion". Harvard Theological Review. 28 (4): 237–257. doi:10.1017/s0017816000023026.
- ↑ Kevin McGeough The Romans: new perspectives 2004:179 "Numinous Forces and Other scholarly Inventions"; "Scholars may have to content themselves with nodes of meanings for the Italic gods rather than hard-and-fast definitions," observes Charles Robert Phillips III, in "A Note on Vergil's Aeneid 5, 744," Hermes 104.2 (1976:247–249) p. 248, with recent bibliography; Gerhard Radke's classification of the forms and significances of these multifarious names in Die Götter Altitaliens (Münster, 1965) was criticized as "unwarranted precision" in the review by A. Drummond in The Classical Review, New Series, 21.2 (June 1971:239–241); the coupling and uncoupling of Latin and Italic cognomina of the gods, creating the appearance of a multitude of deities, were classically dissected in Jesse Benedictus Carter, De Deorum Romanorum Cognominibus: Quaestiones Selectae (Leipzig, 1898).
- ↑ Gottfried Kreuz; Pseudo-Hilary (2006). Pseudo-Hilarius Metrum in Genesin, Carmen de Evangelio: Einleitung, Text und Kommentar. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. ISBN 978-3-7001-3790-0. Retrieved 9 April 2012.
- ↑ Pavlovskis, Zoja (December 1989). "The Pastoral World of Hilarius' "in Genesin"". The Classical Journal. 85 (2): 121–132.
برای مطالعه بیشتر[ویرایش]
- Fishwick, Duncan (1990). The Imperial Cult in the Latin West. Brill.
- Rudolf Otto (October 2004). The Idea of the Holy: An Inquiry Into the Non Rational Factor in the Idea of the Divine 1926. Kessinger Publishing. ISBN 978-1-4179-7875-5. Retrieved 9 April 2012.
