فرونشست زمین
فرونشست زمین (Land Subsidence) اصطلاحی عمومی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد و می‌تواند توسط فرایندهای طبیعی، فعالیت‌های انسانی یا هردوی آنها رخ دهد. وجه تمایز فرونشست زمین با حرکت‌های توده‌ای[۱] در این است که در فرونشست زمین حرکت افقی کمی یا هیچ حرکت افقی در سطح زمین رخ نمی‌دهد.[۲][۳]
نمونه فرایندهایی که منجر به فرونشست زمین می‌شوند:
- حلال پوشی سنگ کربناته زیرزمین توسط آب‌های زیرزمینی
- کاهش تخلخل به دلیل Compaction (: زیر فرایندی در فرایند سنگ شدگی که در آن رسوب به‌طور متناوب تخلخل خود را به دلیل فشار لایه‌های بالایی از دست می‌دهد)
- عقب‌نشینی گدازه مایع از زیر پوسته ای سنگی و جامد شده زمین
- ساخت معدن
- پمپ کردن مایعات زیر زمین (همانند آب‌های زیر زمین و نفت خام)
- بهم ریختگی پوسته توسط نیروهای زمین ساختی
- زمین لرزه
فرونشست زمین بر اثر برداشت بی‌رویهٔ آب[ویرایش]
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین[۴] (land subsidence) است. نشست زمین در آبخوان‌های محصور و نیمه محصور که از مواد آبرفتی تحکیم نشده یا نیمه تحکیم شده تشکیل یافته باشند بیشتر دیده می‌شود. در اثر برداشت آب زیرزمینی و بیرون آمدن آب از منافذ امکان متراکم شدن مواد تا عمق ۳۰۰ متر فراهم می‌گردد و هرچه بیشتر برداشت شود، تراکم مواد بیشتر خواهد بود.
نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و لوله زایی چاه‌ها می‌گردد. لوله زایی به پدیده‌ای گفته می‌شود که در آن به دلیل نشست زمین قسمتی از لوله چاه به خارج از سطح زمین رانده می‌شود.[۵]
در ایران[ویرایش]
فرونشست زمین در یک میلیون هکتار از دشت‌های ایران روی داد رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در جمع خبرنگاران مسائل و معضلات منابع طبیعی کشور را تشریح کرد. خداکرم جلالی به وضعیت نگران‌کننده منابع آبی کشور اشاره کرد و گفت که بیلان منفی آب‌های زیرزمینی کشور باعث فرونشست یک میلیون هکتار از عرصه‌های کشور در مناطق مختلف شده‌است. نتیجه مدیریت غلط منابع آبی و پیامدهای ناگوار آن به‌ویژه حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز هر روز آشکارتر می‌شود؛ وقتی بی‌هیچ ضابطه و معیاری چاه عمیق و نیمه‌عمیق حفر می‌شود تا کشاورزی ناپایدار توسعه یابد، آبخوان‌ها خالی می‌شود، سطح آب‌های زیرزمینی پایین می‌رود و در نتیجه ۲۳۰دشت حاصلخیز کشور دچار بحران می‌شود.[۶]
در سال ۱۴۰۰، سازمان اینتل لب فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام شد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.[۷]
منابع[ویرایش]
- ↑ Fleming, Robert W. ; Varnes, David J. (1991). "Slope movements". The Heritage of Engineering Geology; the First Hundred Years: 201–218. doi:10.1130/DNAG-CENT-v3.201. ISBN 0-8137-5303-1.
- ↑ Jackson, Julia A. , ed. (1997). "subsidence". Glossary of geology (Fourth ed.). Alexandria, Viriginia: American Geological Institute. ISBN 0922152349.
- ↑ Allaby, Michael (2013). "subsidence". A dictionary of geology and earth sciences (Fourth ed.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-965306-5.
- ↑ «فرونشست چیست؟» (PDF). سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۶.
- ↑ اصول هیدرولوژی کاربردی، امین علیزاده، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
- ↑ http://www.hamshahrionline.ir/details/251972 تاریخ :۱۴/۱۲/۱۳۹۲
- ↑ «تهران با سالانه 36 سانتی‌متر رکورددار فرونشست زمین در دنیا است». العربیه فارسی. ۲۰۲۱-۰۷-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئیه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.