باقر پرهام

باقر پرهام
زادهٔ	۹ تیر ۱۳۱۴ رودبار، گیلان
درگذشت	۷ خرداد ۱۴۰۲ (۸۷ سال) کالیفرنیا، آمریکا
ملیت	ایران
شهروندی	تهران، کالیفرنیا
تحصیلات	دکترای جامعه‌شناسی
محل تحصیل	دانشگاه نانتر پاریس، مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی، دانشگاه دکارت پاریس
فرزندان	۱
پیشینه علمی
شاخه(ها)	جامعه‌شناسی، فلسفه
پایان‌نامه	بازسازی مناطق زلزله‌زدهٔ فردوس (۱۳۵۲)
استاد راهنما	آلن تورن

باقر پرهام (عکس از مسعود کیمیایی)

باقر پَرهام (۹ تیرِ ۱۳۱۴ – ۷ خردادِ ۱۴۰۲) مترجم و پژوهشگرِ جامعه‌شناسی و فلسفه بود. وی از سال ۲۰۰۰ میلادی در ساکرامنتو، کالیفرنیا سکونت داشت.

زندگی

باقر پرهام در خانوادهٔ تنگدستی در رودبارِ گیلان زاده شد. پدرش دهقانی بی‌زمین بود. تحصیلاتش را از مکتب شروع کرد. به همین سبب آغاز تحصیلات رسمی او در مدرسه از کلاس دوم شروع شد؛ یعنی چون خواندن و نوشتن را در مکتبخانه آموخته بود او را در کلاس دوم پذیرفتند. تحصیلات ابتدایی را در دبستان سیروس رودبار گذراند. چون پدرش که کارمند شرکت نفت شده بود به رشت منتقل شد، او نیز با خانواده به رشت رفت. پایه ششم را ابتدا در مدرسه مژدهی رشت شروع کرد ولی چون می‌خواست در رشته ادبی تحصیل کند به دبیرستان نوربخش رشت منتقل شد. ششم ادبی را در سال ۱۳۳۵ به پایان رساند و به تهران رفت تا برای شرکت در امتحان ورودی دانشسرای عالی آماده شود. در امتحان ورودی دانشسرای عالی در دو رشته قبول شد: رشته زبان فرانسه و رشته فلسفه و علوم تربیتی که دومی را انتخاب کرد. در سال‌های ۱۳۳۵ تا پاییز ۱۳۳۸، در دانشسرای عالی تحصیل کرد. پس از دریافت لیسانس در رشتهٔ فلسفه و علوم تربیتی، برای اجرای تعهد پنج سال دبیری به کاشان رفت و در دبیرستان‌های آن شهر مشغول تدریس شد.

پیش از آن که به کاشان برود، چند ماهی در پژوهشی در مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی شرکت کرده بود. در سال ۱۳۴۳ وارد این مؤسسه شد. در سال ۱۳۴۶ بورس تحصیلی دولت فرانسه را دریافت کرد. اوایل پاییز سال ۱۹۶۷ به پاریس اعزام شد و در حومهٔ شمال غربی پاریس به دانشگاه نانتر پاریس رفت و در رشته جامعه‌شناسی برای دورهٔ دکترا ثبت نام کرد. اما مدتی بعد بورسیه را رها کرد و به ایران بازگشت. در آغاز سال تحصیلی ۱۳۵۰ با یک بورس تحصیلی دیگر مجدداً عازم پاریس شد و در مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی پاریس ثبت نام کرد. آلن تورن استاد راهنمایش بود. پس از بیست و شش ماه از رساله دکترایش با موضوع «بازسازی مناطق زلزله‌زده فردوس» دفاع کرد و در مقابل هیئت داوران دانشگاه دکارت پاریس در اواسط زمستان ۱۳۵۲ با اخذ درجه ”بسیار خوب” تحصیلاتش را به پایان رساند و به ایران بازگشت.

شورای استادان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تصویب کرد که او به سمت استادیار جامعه‌شناسی در آنجا منصوب شود. درخواست دانشکده برای کسب موافقت به شورای دانشگاه تهران فرستاده شد. دانشگاه نیز موافقت کرد ولی ساواک با انتصاب او در آن سمت مخالفت کرد.

فعالیتِ سیاسی

پرهام گرچه با حزب توده ایران سر سازگاری نداشت ولی او را به اتهام مرام اشتراکی محکوم کرده و به زندان قصر فرستادند. پرهام از اعضای کانون نویسندگان ایران بود. باقر پرهام، هم به‌‌خاطر ترجمه‌های مهمش، از جمله ترجمه آثاری از بزرگان فلسفه و علوم اجتماعی و هم به ‌دلیل فعالیت‌هایش، در زمره روشنفکران تاثیرگذار ایران از دهه چهل به این‌سو بود. فرج سرکوهی، منتقد ادبی و روزنامه‌نگار چپ‌گرای ایرانی، در واکنش به خبر درگذشت این پژوهنده فارسی‌زبان از او به‌عنوان یکی از «خوش‌فکرترین و خلاق‌ترین روشنفکران ایران»، «از چهره‌های مؤثر کانون نویسنده‌گان» و «از بهترین مترجم‌های متون دشوار و مهم به زبان فارسی» یاد کرده است. ماشاالله آجودانی، نویسنده و منتقد، فرشین کاظمی‌نیا، پژوهشگر، و محسن یلفانی، نمایشنامه‌نویس و عضو هیئت دبیران کانون نویسنده‌گان ایران، نیز او را «شجاع و سالم»، «روشنفکر تمام‌عیار» و «توانا و هوشیار» خوانده‌اند.

درگذشت

باقر پرهام ۷ خردادِ ۱۴۰۲ در ۸۷ سالگی در ساکرامنتو، کالیفرنیا درگذشت.

کتاب‌شناسی

ترجمه

• امیل دورکیم. دربارهٔ تقسیم کار اجتماعی، تهران: کتابسرای بابل، ۱۳۶۹، ۴۰۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۳۰۵۶۷۵۹
• امیل دورکیم. صور بنیانی حیات دینی، تهران: نشر مرکز، ۱۳۸۳، ۶۲۶ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۳۰۵۶۹۳۳
• داریوش شایگان. هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی‌، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز، ۱۳۷۱، ۵۴۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸–۹۶۴۳۲۱۲۵۰۶
• کارل مارکس. نبردهای طبقاتی در فرانسه از ۱۸۴۸ تا ۱۸۵۰، تهران: نشر مرکز، ۲۰۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۳۰۵۵۰۱۱
• ریمون آرون. مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۴، ۸۰۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸–۹۶۴۴۴۵۱۳۳۱
• ریچارد سنت. اقتدار، تهران: انتشارات شیرازه، ۳۰۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۵۷۱۱۶۶۰
• کارل مارکس. هیجدهم برومر لوئی بناپارت، تهران: نشر مرکز، ۲۱۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۳۰۵۳۹۳۲
• ریمون بودون. مطالعاتی در آثار جامعه‌شناسان کلاسیک، تهران: نشر مرکز، ۱۳۸۳.
• ژان هیپولیت. مقدمه بر فلسفه تاریخ هگل، تهران: انتشارات آگاه*چاپ جدید: سپهر خرد* 1402، ۱۵۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۱۶۰۸۸۲
• ژان وال. ناخشنودی آگاهی در فلسفه هگل، تهران: انتشارات آگاه.* چاپ جدید:سپهر خرد*1402 .
• کارل مارکس. گروندریسه، مبانی نقد اقتصاد سیاسی( در 2 جلد) ، ترجمه با احمد تدین، چاپ اول ۱۳۶۳* چاپ جدید: سپهر خرد *1401 .
• کریستیان دولاکامپانی. تاریخ فلسفه در قرن بیستم، تهران: نشر آگه.* چاپ جدید: سپهرخرد * 1402 .
• گئورگ ویلهلم فریدریش هگل. استقرار شریعت در مذهب مسیح، تهران: انتشارات آگاه، ۱۶۰ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۱۶۲۷۱۸. چاپ جدید: سپهر خرد* 1402 .
• گئورگ ویلهلم فریدریش هگل. پدیدارشناسی جان، تهران: انتشارات کندوکاو، ۱۳۹۰.* چاپ جدید: سپهر خرد : 1402 .
• گئورگ ویلهلم فریدریش هگل. پیشگفتار پدیدارشناسی جان، تهران: انتشارات آگاه.
• گابریل گارسیا مارکز. ماجرای اقامت پنهانی میگل لیتین در شیلی، تهران: انتشارات سپهر خرد، ۱۸۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۹۷۵۳۷۰۳
• لئو اشتراوس. حقوق طبیعی و تاریخ، تهران: انتشارات آگاه، ۴۱۶ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۴۱۶۰۲۶۴ *چاپ جدید: سپهر خرد* 1402 .
• میشل فوکو. نظم گفتار، تهران: نشر آگه، ۱۳۷۹، ۸۲ صفحه. شابک ‎۹۷۸–۶۰۰۹۷۵۳۷۷۲* چاپ جدید: سپهر خرد *1402 .
• یوسف اسحاق‌پور. بر مزار صادق هدایت، تهران: انتشارات باغ آینه، ۱۳۷۳، ۱۰۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۰۰۸۲۰۹۳۳۱
• هانری مندراس و ژرژ گورویچ. مبانی جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۴۹
• روژه گارودی. در شناخت اندیشهٔ هگل، تهران: انتشارات آگاه، ۱۳۶۲
• آستولف لویی لئونور مارکی دو کوستین. نامه‌های روسی، تهران: نشر مرکز، ۱۳۹۹، ۳۹۴ صفحه. شابک ‎۹۷۸۹۶۴۲۱۳۲۹۴۲
• ژرژ گورویچ. مطالعاتی دربارهٔ طبقات اجتماعی، تهران: انتشارات اندیشه احسان، ۱۳۹۹، ۲۶۸ صفحه. شابک ‎۹۷۸۶۲۲۶۷۱۹۵۱۳

تألیف

• گسترش مدارس غیرانتفاعی و شهریه‌بگیر در تهران ۱۳۷۳–۱۳۷۴ (پایان‌نامه)
• با نگاه فردوسی
• باهم‌نگری و یکتانگری: مجموعهٔ مقالات (قبل و بعد از سال 57 : تا پایان سال 1378 خورشیدی)تهران: سپهرخرد* 1402*432 صفحه.
• جامعه و دولت