فریده فرجام

فریده فرجام
زاده	۲۲ دی ۱۳۱۷ ‏(۸۴ سال) تهران
محل زندگی	ایران، فرانسه، هلند
پیشه	نویسنده کودکان، نمایشنامه‌نویس، نویسنده و شاعر
ملیت	ایرانی
دلیل سرشناسی	نخستین زن نمایش‌نامه‌نویس ایرانی

فریده فرجام (۲۲ دی ۱۳۱۷، تهران)، نویسنده کودکان، نمایش‌نامه‌نویس، نویسنده و شاعر بزرگسالان اهل ایران است. او نخستین زن نمایش‌نامه‌نویس ایرانی است که در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی نمایش‌نامه نوشته‌است. کتابش، مهمان‌های ناخوانده، اولين كتاب چاپ شده در انتشارات كانون پرورش فكري كودك و نوجوان است كه در سال 1345 در سي هزار نسخه به چاپ رسيد و در فهرست میراث ناملموس ملی ثبت شده‌است.

زندگی

فریده فرجام در ۲۲ دی ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. دوران دبستان را در زادگاهش گذرانید و تحصیلات دبیرستانی را نیز در تهران و پاریس به پایان رسانید. هنگامی که به ایران بازگشت، به نوشتن داستان‌های کوتاه پرداخت و آن‌ها را بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۵، در مجله‌های فردوسی، خوشه، و بامشاد به چاپ رسانید.

فرجام در سال ۱۳۳۶ در فرانسه در رشته زبان و ادبیات فرانسه در دانشگاه مشغول به تحصیل شد و در این رشته لیسانس گرفت. هنگامی که در دانشگاه تحصیل می‌نمود، در کلاس تئاتر که استاد آن پروفسور «کوئین بی» بود، جایزه اوّل بازیگری به او اعطا شد، و نمایش‌نامه‌ای که وی نگاشته بود، یکی از چهار نمایش‌نامه‌ای بود برنده جایزه شد و به اجرا درآمد. وی نخستین کار کودکانه خود را به عنوان «حسنی» در سال‌هایی نوشت که در دانشگاه مشغول به تحصیل بود.

در سال‌های آغازین دهه ۴۰ که شورای کتاب کودک شروع به کار کرد، وی به عضویت این نهاد درآمد. او در زمره افرادی است که به فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی بها می‌دهد و معتقد است تعداد این سازمان‌ها و مشارکت آن‌ها در حل مسائل جامعه می‌تواند دولت را در حال مصائب آن یاری دهد. در سال ۴۲–۱۳۴۱ برای شرکت در سمینار فرهنگی کشورهای در حال توسعه به خارج از ایران سفر نمود. در دی ماه همان سال در «کتابخانه بین‌المللی مونیخ» برای کودکان، وابسته به یونسکو، دربارهٔ «مذهب و سیاست» در کتاب‌های کودکان مطالعه کرد و به همّت او در آنجا قسمت کتاب‌های ایران تأسیس شد.

نمایش‌نامه «عروس» در تلویزیون ملی ایران اجرا و دو بار پخش شد. هم‌زمان نمایش‌نامه «خانه بی بزرگتر» وی در تئاتر سنگلج به روی صحنه رفت. در بازگشت به ایران نمایش‌نامه «هوای مقوّایی» را نوشت. در سال ۱۳۴۵ نمایش‌نامه «خانه بی بزرگتر» را نوشت که در تئاتر شهر به روی صحنه آمد. داستان «گل بلور و خورشید» وی برنده جایزه بولونی در ایتالیا در سال ۱۹۶۷ و جایزه یونسکو در ژاپن شناخته شد. «زنجیر عمو زنجیر باف» نیز از داستان‌هایی است که فریده فرجام برای کودکان نوشته‌است. از سال ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۹ شعرهای او در «دفترهای زمانه» و «مجلّه آرش» چاپ می‌شد.

فریده فرجام از مؤسسان و اعضای کانون نویسندگان ایران بود. او در سال ۱۹۷۰ به دعوت گروه تئاتر «نان و عروسک»، که برای اعتراض به جنگ ویتنام نمایش‌هایی اجرا می‌کرد، به فرانسه رفت، و کمی بعد در همان سال وارد «فرهنگستان فیلم و تلویزیون آمستردام» در هلند شد. خانم فرجام در طول سال‌ها زندگی در خارج، فیلمنامه‌هایی را که نوشته بود کارگردانی کرد. نمایش‌نامه‌هایش به انگلیسی و هلندی ترجمه شدند و به روی صحنه رفتند. فیلم‌هایش در جشنواره‌ها به نمایش درآمدند.

خانم فرجام در آذرماه ۱۳۹۳ در بازگشت به ایران نمایش‌نامه عروس را با همکاری بازیگران حرفه‌ای سینما، تئاتر و تلویزیون به نفع یک بنیاد خیریه در باغ موزه قصر و در خانه تئاتر فرهنگسرای گلستان روخوانی کرد.

او در یکی از گفتگوهایش گفت:

من به عنوان فردی که بعد از ۴۴ سال به ایران برمی‌گردم، هرگز تصور نمی‌کردم این‌چنین مورد اشتیاق مردمم باشم. حتی تصور نمی‌کردم آن‌ها من را به یاد داشته باشند، چه برسد به این‌که بخواهند به من احترام بگذارند و دوستم داشته باشند.

وی در سال ۱۳۹۴ در جلسه امضای چاپ تازه‌ای از مجموعه نمایش‌نامه «تاجماه» که برای نخستین بار ۵۱ سال پیش منتشر شده‌است شرکت کرد.

وی در ۲۹بهمن ۱۳۹۷ نمایشنامه «سیندخت» را در کتابخانه ملی رونمایی کرد.

کتابشناسی

• «مهمان‌های ناخوانده» (۱۳۴۵، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)
• «حسنی» (۱۳۳۹، انتشارات سخن)
• «گل بلور و خورشید» (داستان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)
• «تاجماه» (نمایش‌نامه، ۱۳۴۳، سازمان کتاب‌های جیبی)
• «هوای مقوّایی» (نمایش‌نامه، ۱۳۴۳، سازمان کتاب‌های جیبی)
• «عروس» (نمایش‌نامه، ۱۳۴۳، سازمان کتاب‌های جیبی)
• «خانه بی بزرگتر» (نمایش‌نامه، ۱۳۴۵)
• «عمو نو روز» (کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)
• «دفترهای زمانه»

منابع

• «فریده فرجام، نخستین زن نمایش‌نامه نویس ایرانی، پنجاه و یک سال بعد». بی‌بی‌سی فارسی.
• «فریده فرجام: از مرگ تاجماه تا زندگی گالیله». بی‌بی‌سی فارسی.
• «ایسنا - ۷۵ سالگی فریده فرجام». ایسنا.
• «[[مهمان‌های ناخوانده]] دوباره خوانده شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۵.
• «فرجام، فریده - ایرانک». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۱۵.