شب‌های شعر گوته

پوستر شب‌های نویسندگان و شاعران ایران

شب‌های شعر گوته رویداد مهم فرهنگی در تهران بود که از تاریخ ۱۸ تا ۲۷ مهر ۱۳۵۶ برگزار شد. در این مراسم کانون نویسندگان ایران با همکاری انجمن روابط فرهنگی ایران و آلمان، انستیتو گوته به مدت ده شب، مراسم شعرخوانی و سخنرانی در باغ انجمن فرهنگی روابط ایران-آلمان برگزار کردند. در این ده شب که به «شب‌های شعر گوته» معروف شد، بیش از شصت نویسنده و شاعر با گرایش‌های مختلف ولی عمدتاً چپ علیه «فضای اختناق و سانسور حاکم» شعر خواندند و سخنرانی کردند.

در شب‌های آغازین شب‌های شعر گوته، جمعیتی بالغ بر ۱۰ هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کردند، اما بارش بارانی چندروزه در تهران منجر به کاهش جمعیت در شب‌های پایانی به حدود ۳ هزار نفر شد.

مجله «اندیشه پویا» در شماره ۳۹ (آذر ۱۳۹۵) بخش «کارنامه» خود را به «شب‌های شعر گوته» اختصاص داد. در این بخش مصاحبه با جلال سرفراز (مبدع این برنامه)، محمود دولت‌آبادی و بهرام بیضایی چاپ شده‌ است.

جرقه انقلاب ۱۳۵۷

روی جلد کتاب ده شب، ناصر موذن،انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۷

در پاییز ۱۳۵۶، ماه‌ها قبل از آن‌که حرکت‌های اعتراضیِ منتهی به قیام بهمن ۵۷ آغاز شود، گردهمایی ادبی جمعی از نویسندگان و شاعران ایران فضای سیاسی کشور را دگرگون کرد. شب‌های نویسندگان و شاعران در انستیتو گوته تهران و به ابتکار کانون نویسندگان ایران برپا شد که در آن شاعران و نویسندگان طی ده شب آشکارا حزب رستاخیز را محکوم کردند و از «خفقان» و «لجنزار بی‌قانونی‌های تنگ‌چشمانه» و «برداشت‌های فاشیستی نظام حاکم» سخن گفتند.

یرواند آبراهامیان در کتاب تاریخ ایران مدرن می گوید: «به دنبال برگزاری ده شب شعر توسط کانون به تازگی احیا شده نویسندگان ایران و انستیتو گوته در مهر ۱۳۵۶، نویسندگان که همگی از مخالفان سرشناس بودند به انتقاد از رژیم پرداختند و نهایتاً در شب پایانی این برنامه، شرکت کنندگان همگی به خیابان ریختند و با پلیس درگیر شدند. در این تظاهرات یک دانشجو کشته و هفتاد نفر زخمی و بیش از یکصد نفر دستگیر شدند. اعتراضات در تهران طی ماه های بعد به ویژه در روز ۱۶ آذر ادامه یافت. افراد دستگیر شده در این اعتراضات به دادگاه های غیر نظامی سپرده شدند که یا آزاد شدند یا محکومیت های سبکی گرفتند. این اقدام عملاً در حکم پیام آشکاری برای دیگران از جمله طلاب حوزه علمیه قم بود».

سخنرانی‌ها و شعرخوانی‌ها

شب	سخنران	عنوان/موضوع سخنرانی	شعرخوانی
اول	سیمین دانشور	مسائل هنر معاصر
دوم	منوچهر هزارخانی		کاظم‌السادات اشکوری، م. آزرم و محمدعلی بهمنی
سوم	بهرام بیضایی	در موقعیت تئاتر و سینما	محمد زهری، طاهره صفارزاده، سیروس مشفقی، فاروق امیری و محمد کسیلا
چهارم	غلامحسین ساعدی	پیرامون شبه‌هنرمند
پنجم	باقر مؤمنی		سعید سلطان‌پور، علی موسوی گرمارودی
ششم	هوشنگ گلشیری	جوانمرگی در نثر معاصر فارسی	سیاوش کسرایی و فریدون مشیری
هفتم	داریوش آشوری	شعر آزادی است	جعفر کوش‌آبادی، علی باباچاهی، جواد مجابی و م. آزاد
هشتم	مصطفی رحیمی	فرهنگ و دیوان
نهم	باقر پرهام
دهم	به‌آذین		اسماعیل خویی، جواد طالعی و فریدون فریاد

جستارهای وابسته

• کانون نویسندگان ایران

منابع

• آبراهامیان، یرواند، تاریخ ایران مدرن، برگردان محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، ۱۳۸۹.