سادات عمادی مازندرانی

سادات عمادی مازندرانی هزارجریب ِمرتضوی سادات
۷۶۰–۱۰۹۵
پایتخت	هزارجریب
زبان(های) رایج	تبری، فارسی، عربی
دین(ها)	تشیع
تاریخ
• بنیان‌گذاری	۷۶۰
• میر عمادالدین	۷۶۰
• سید عزالدین حسن	۸۰۹
• سید رضی‌الدین	۸۲۷
• میر غضنفر	۸۹۲
• فروپاشی	۱۰۹۵
پیشین پسین باوندیان تیموریان صفویان

سادات عمادی مازندرانی یا سادات مرتضوی هزارجریب خاندانی است که در سدۀ ۸ ، ۹ و ۱۰ قمری در هزارجریب مازندران حکومت کرده‌اند. حکومت این خاندان اندکی پیش از حکومت سادات مرعشی در مازندران و سادات کیایی (سادات ملاطی) در گیلان شکل گرفت. بدین ترتیب، سادات عمادی نخستین حکومت سادات را در شمال ایران پس از دوره ایلخانی بنا نهادند.

سرسلسۀ سادات عمادی مازندرانی امیر سید عماد الدین محمود (متوفی 803 ق) است و سادات عمادی مازندرانی همگی از نسل او هستند. وی که در زمره علمای دینی و از سادات نامدار ناحیه بود، با همراهی مردم علیه ظلم و ستم حاکمان ایلخانی بر مردم ستمدیده قیام کرد و آنان را شکست داد و موفق شد حکومت مستقلی به زمامداری و رهبری خود تشکیل دهد. حکومت و ریاست معنوی وی، پس از او تا قرنها در میان فرزندان و نوادگانش استمرار یافت. میرعمادالدین پس از حملۀ تیمور به مازندران با او مصالحه کرد و با این مصالحه هوشمندانه هم حکومت مردمی خود را استمرار بخشید و هم ناحیۀ تحت حکومت خود و مردم آن را از آسیبهای سپاهیان تیمور دور نگاه داشت. میر عمادالدین شش فرزند پسر داشت که چهار تن از آنها از یک مادر و دو تن دیگر از مادری دیگر بودند. منطقه چهاردانگه و دودانگه در مازندران از آن رو به این عناوین مشهور شد که میرعمادالدین پس از خود حکومت چهاردانگه را به چهار برادر و دودانگه را به دو برادر دیگر واگذار کرد. در سال ۸۰۹ سید عزالدین حسن (فرزند میرعمادالدین) و در سال ۸۹۲ میرغضنفر از حاکمان سلسلۀ عمادی مازندرانی بودند.

بنابر کتابهای معتبر انساب، نسب میرعمادالدین با شانزده یا هجده واسطه به امام موسی کاظم (ع) منتهی می شود، با این حال در برخی نقلهای افواهی او را از نسل امام سجاد (ع) می دانند. مردم مازندران امامزاده ابراهیم واقع در بابلسر را از اجداد میرعمادالدین می شمارند که قول نخست را تأیید می کند. میرعمادالدین در روستای وری در 65 کیلومتری جنوب شرقی ساری و سه کیلومتری شمال کیاسر مدفون است. مزار وی از دیرباز به عنوان امامزاده مردم احترام فوق العاده مردم و زیارتگاه است. مردم مازندران از قرنها پیش میرعمادالدین را صاحب کرامت دانسته و امور خارق العاده ای را به وی نسبت داده اند.

نوادگان سید عماد به دو دستهٔ جبرئیلی و رضی‌الدینی تقسیم شدند و در سال ۱۰۹۵ سید مظفرالدین حسین مرتضوی مازندران را با الوند دیو تقسیم کرد.

از سادات عمادی مازندرانی در طول تاریخ با نسبتهای «حسینی»، «حسینی موسوی»، «موسوی»، «عمادی» و «میرعمادی» یاد شده است. سادات عمادی مازندرانی از دیرباز به عنوان طایفه ای از اشراف در مازندران شناخته می شدند. بسیاری از سادات عمادی مازندرانی نیز از قرنها پیش به نواحی دیگر مانند سبزوار و نجف هجرت کردند. سادات رفیعی نجف از آن جمله اند که از نسل سید عزالدین بن سید عمادالدین هستند. امروزه نیز بسیاری از سادات عمادی در شهرستان ساری زندگی می کنند. جمعی از سادات عمادی نیز ساکن شهرهای بابل، بهشهر و گرگان هستند. این سادات نیز اصالتاً ساروی هستند و اجداد آنان در قرنهای قبل از ساری به بابل، بهشهر و گرگان کوچیده و در آن شهرها ساکن شده اند.

از سادات عمادی مازندرانی فقها و مجتهدانی نیز برخاسته اند که از آن میان می توان به آیت الله سید محمد ثقة الاسلام ساروی (متوفی 1303 ش)، آیت الله سید اسماعیل عمادی حائری (متوفی 1310 ش)، آیت الله سید عباس شریف العلماء خاوری (متوفی 1318 ش) و آیت الله سید محمد عمادی استرآبادی (متوفی 1325 ش) اشاره کرد.

سادات مرتضوی هزارجریب

نام دیگر این خاندان «سادات مرتضوی هزارجریب» است که در لغت نامه دهخدا هم با همین نام از ایشان نام برده شده است. پیش از دهخدا ، رابینو این خاندان را سادات مرتضوی هزارجریب نامیده بود. خاستگاه این نامگذاری به‌گمان، تبار رساندن این خاندان به مرتضی ابراهیم (فرزند موسی کاظم) می‌باشد.

جستارهای وابسته

• هزارگری یا هزارجریب
• تبرستان
• شهریارکوه

منابع

مطالعهٔ بیشتر

• عمادی حائری، سید محمد (۱۳۸۸). سادات هزارجریب. میراث مکتوب.