نهاد (دستور زبان)
نهاد بخشی از جمله است که دربارهٔ آن سخن میگوییم؛ یعنی کاری را انجام میدهد یا صفت و حالتی را به آن نسبت میدهیم.[۱]
به دیگر سخن، نهاد واژه یا گروهی از واژگان یک بند است که دربارهٔ آن خبری میدهیم.[۲] یعنی صاحب خبر است.[۳] هر بند (جمله ساده) دارای دو بخش نهاد و گزاره است. نشانهٔ نهاد همخوانی آن با شناسه است. نهاد معمولاً پیش از گزاره مینشیند. نهاد توسط گزاره تکمیل میشود.
نمونه: هوا سرد است. [نهاد: هوا] [گزاره: سرد است (که شامل فعل هم میشود)].
انواع نهاد[ویرایش]
نهاد به دو گونه تقسیم میشود: فاعل و مسند الیه.
▪فاعل نهادی است که کاری انجام داده است. یعنی اینکه پیام بند به انجام عملی توسط او اختصاص دارد. برای نمونه:
• پرویز [فاعل] رفت [فعل].
• علی [فاعل] حلب ساخت [فعل].
▪مسند الیه نهادی است که به آن صفت یا حالتی را نسبت میدهیم. برای نمونه:
• هوا [مسند الیه] سرد [مسند] است.
• نیما [مسند الیه] خوشحال [مسند] است.
جمله اسمیه و جمله فعلیه[ویرایش]
به بندی که دارای فاعل است بند فعلیه (در متون قدیمی جمله فعلیه) و به بندی که دارای مسند الیه است بند اسمیه (در متون قدیمی جمله اسمیه) گفته میشود. فعلیه یا اسمیه بودن بند ارتباط مستقیمی با فعل جمله دارد.
مثالهایی درمورد نهاد[ویرایش]
▪ بنی آدم [نهاد] اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند [۴]
▪ چو عضوی به درد آورَد روزگار [نهاد]
دگر عضوها را نمانَد قرار [۴]
▪ تو [نهاد] کز محنت دیگران بیغمی
نشاید که نامت نهند آدمی [۴]
منابع[ویرایش]
- ↑ انوری، حسن: دستور زبان فارسی. اصفهان ۱۳۹۰.
- ↑ دستور زبان فارسی-دکتر پرویز ناتل خانلری
- ↑ زبان فارسی ۱، ص۸
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ شعر از شیخ مصلح الدین، سعدی شیرازی
![]() |
این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبانشناسی است. با گسترش آن به ویکیپدیا کمک کنید. |